TVP Dokument Piątek, 26.04.2024 05:20 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 43 KASZUBSKIE ŻYCIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski "Zrzeszonech naju nicht nie złomie", czyli "zrzeszonych nikt nie złamie" - tak mawiają o sobie Kaszubi, których odrębność kulturowa od wieków jest niesamowicie interesująca. Jak przez całe stulecia udało im się zachować własną tożsamość? Jakie są charakterystyczne cechy tej społeczności? Aby odpowiedzieć na te pytania, Radosław Kotarski rusza na wschodnie tereny Pomorza Zachodniego i Pomorza Gdańskiego. W czasie wędrówki poznaje kaszubskie zwyczaje kultywowane do dzisiaj. 05:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /78/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 06:30 OCEANY AFRYKI - ODC. 2 POLOWANIE NA DINOZAURA (OCEANS AFRICA EP. 2 DINOSAURS OF THE DEEP) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Charlie Luckock Film dokumentalny (3 części) o oceanach i ekostystemach w nich żyjących, które są wrażliwe i narażone na destrukcję ze strony człowieka. Afryka szczyci się jedną z najbogatszych i najbardziej zróżnicowanych linii brzegowych na świecie. Na zachodzie leży zimny Ocean Atlantycki. Na wschodzie Ocean Indyjski oferuje cieplejsze wody, w których kwitną rafy koralowe i rozwijają się gatunki tropikalne. Wybrzeże jest magnesem dla życia nadmorskiego - od ogromnych kolonii fok i ptaków morskich po rekiny. Pomimo obfitości i różnorodności życia tutejsze stworzenia odczuwają wszechobecną presję ze strony człowieka. Uszczuplone zasoby ryb zmuszają foki do polowania na ptaki, z którymi dzielą skaliste wyspy; żółwie mylą pływający plastik z pożywieniem, a rekiny są zabijane w sieciach wzniesionych w celu ochrony pływaków. W obliczu rosnącej presji ze strony ludzi życie na tym wybrzeżu potrzebuje pomocy. Na szczęście istnieje zespół ekspertów, którzy poświęcili swoje życie ochronie tego morskiego ekosystemu i wspaniałych stworzeń, które go zamieszkują. Załoga składa się z naukowców, działaczy na rzecz ochrony przyrody i pełnych pasji wolontariuszy. Ich misją jest ochrona i zachowanie wód naszej planety. Odc. 2 - "Polowanie na dinozaura". Tym razem ryba, której pojawienie się wywołało burzę w środowisku naukowym. Latimeria. Żywa skamielina uznawana za wymarłą, a odkryta przypadkiem. Niestety świat latimerii ulega zmianie. Grozi jej niebezpieczeństwo. Dlatego naukowcy stają w jej obronie. Lecz na dużych głębokościach praca bywa niebezpieczna. Załoga płynie wzdłuż wschodniego wybrzeża na północ, do miejsca pobytu prehistorycznej ryby. Ma nadzieję znaleźć ją i zbadać jej ulubione kaniony oraz okoliczne głębiny. Latimeria żyje na dużych głębokościach. Ukrywa się w kanionach i jaskiniach unikając ciekawskich. Jej historia jest bardzo długa. Obserwując latimerie zespół otwiera drzwi do nieznanego wcześniej świata. Głębiny u wschodnich wybrzeży RPA wręcz tętnią życiem. Pełno tu dziwnych stworzeń i ryb rafowych. Na razie odkryto jeszcze tylko jedną odmianę latimerii. W zatłoczonych wodach Indonezji. Możliwe, że istnieją inne i wciąż czekają na odkrycie w głębinach oceanów. Ich populacja ma już 400 milionów lat. Latimerie okazały się odporne. Przeżyły nawet epoki lodowcowe, lecz teraz przed nimi kolejne wyzwania. Świat oceanów zmienia się coraz szybciej. Czy latimerie przetrwają, zależy od nas. Zdecydują o tym naukowcy badający nieznane głębiny... rybacy, nurkowie, nauczyciele i uczniowie. Dobrobyt oceanów i egzystencja tych żywych skamielin zależy teraz od tego, jak żyjemy, co jemy i co ochraniamy. Nasza przyszłość i zdrowie oceanów są jak naczynia połączone. 07:30 MALUCHY - ODC. 2 KROK ZA KROKIEM (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP02: STEP BY STEP) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 2 - "Krok za krokiem". Po urodzeniu się - trzy maluchy spędziły pierwsze dni z właścicielami i opiekunami. Teraz zaczyna się drugi etap ich życia: nauka. Od 5 tygodni Natasza spędza cały czas z 4 szczeniaczkami. Zaczyna je rozumieć i rozróżniać. Dziś jest pierwsza próba szkolenia na psy pasterskie. Na razie nie można ich zetknąć z dużymi owcami. Muszą mieć coś na swoją miarę czyli kaczki. Zobaczymy jak bada się charakter małych zwierząt, aby dopasować zadania do ich możliwości. Poznamy sposoby przygotowania młodych osobników do pracy, pokazów, bycia z ludźmi i innymi zwierzętami. To bardzo ciekawe jak, krok za Krokiem, każdego dnia młode zwierzęta uczą się, poznają świat i stają się samodzielne. 08:35 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 4. ŻYWNOŚĆ, WODA, ODPADY (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 04 FOOD, WATER, WASTE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. 09:35 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - W CIENIU MONT BLANC (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 10:35 KOLIZJA Reportaż, 15 min, Polska, 1979 Scenariusz: Adam Kinaszewski Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Reportaż o kolizjach statków i trudnym procesie orzekania o winie stron uczestniczących w katastrofie morskiej. Skomplikowane jest nie tylko samo postawienie zarzutu spowodowania kolizji, ale i cały późniejszy proces. Rozpatruje się najpierw okoliczności wypadku, a dopiero później rolę, jaką odegrał człowiek. Decyzję na statku zawsze podejmuje kapitan. Trudno zarzucić mu opieszałość lub inne niedopatrzenie natury moralnej w obliczu żywiołu, jakim jest morze. Temida morska różni się od tej klasycznej, nie ma opaski i miecza, a w rękach trzyma statki, jakby je chroniła przed zatopieniem. 11:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 2 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Lektor: Jarosław Łukomski Cykl dokumentalno - historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Cykl prezentuje najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach i omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. W drugim odcinku programu Stefan Tompson zabiera nas do niewielkiej miejscowości, leżącej zaledwie 90 km od Lwowa. Wieś położona na wysokim stoku, gdzie na urwisku pasma górskiego znajduje się wyjątkowa budowla. Zamek w Podhorcach należy do najwspanialszych siedzib magnackich, jakie powstały na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. W swej długiej historii zamek związany był z wieloma wybitnymi postaciami historycznymi. 11:40 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 3 OLBRZYMI I KOCHANKOWIE (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EPISODE 3 GIANTS AND LOVERS) Cykl dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 3 - "Olbrzymi i kochankowie". Strach i miłość to potężne uczucia. Zmieniają ludzkie życie, kształtują naszą kulturę i historię. W dzisiejszym odcinku zbadamy jak mity, które wciąż są aktualne, narodziły się w epickim dziele Homera "Odysei". Przy pomocy współczesnej nauki dowiemy się ile prawdy zawierają te starożytne legendy. Zaczniemy od jednej z najlepiej zapamiętanych przygód w Odysei spotkania z Cyklopami, tak często opisywanym na przestrzeni wieków. By zbadać mit w sposób naukowy, udajemy się do Avoli na południowym brzegu Sycylii, gdzie powstało niewielkie laboratorium australijskiego uniwersytetu Flinders. Tutaj Francesco Galassi bada starożytne ludzkie szczątki. Dzięki nauce możemy odkryć, że cyklop Polifem mógł być człowiekiem, cierpiącym na akromegalię, że magiczny napój czarodziejki Kirke powstał z roślin o działaniu psychoaktywnym. Nasza podróż z południa Włoch do Grecji i do Szwajcarii pozwoli wydobyć na powierzchnię nowe fakty o złożonej osobowości Homera. 12:40 TAJEMNICE BÓLU (PAIN SECRETS) Film dokumentalny, 51 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o nowym, rewolucyjnym sposobie rozumienia bólu, metodach leczenia, które mogą pomóc rozwiązać, opanować, a w niektórych przypadkach skorygować przewlekły, codzienny ból. To kilka różnych strategii, które zbliżają umysł i ciało. Okazuje się, że wszyscy możemy wykorzystać moc naszego mózgu, aby pomóc przekształcić własny ból w podróż. Większość ludzi myśli o bólu w kategoriach urazu lub stanu zapalnego. Ten rodzaj bólu służy użytecznemu celowi, ponieważ kiedy jesteśmy zranieni, chronimy się, aby zapobiec dalszym obrażeniom i umożliwić uzdrowienie. Ale ból neuropatyczny, który pojawia się z powodu nieprawidłowej funkcji układu nerwowego, nie przynosi takich samych korzyści. Ten rodzaj bólu obejmuje szeroką gamę zaburzeń wpływających na dowolną część układu nerwowego. W niektórych przypadkach mózg może otrzymać sygnał, nawet jeśli nie ma bolesnego bodźca. W innych przypadkach sygnały czuciowe krzyżują się i są błędnie odczytywane jako ból. Zrozumienie różnorodności i złożoności ekspresji przewlekłego bólu w naszym ciele prowadzi do ulepszonych opcji leczenia niefarmaceutycznego i niechirurgicznego. 13:45 OCEANY AFRYKI - ODC. 3 REKINY (OCEANS AFRICA EP. 3 TALE OF TWO SHARKS) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Charlie Luckock Film dokumentalny (3 części) o oceanach i ekostystemach w nich żyjących, które są wrażliwe i narażone na destrukcję ze strony człowieka. Afryka szczyci się jedną z najbogatszych i najbardziej zróżnicowanych linii brzegowych na świecie. Na zachodzie leży zimny Ocean Atlantycki. Na wschodzie Ocean Indyjski oferuje cieplejsze wody, w których kwitną rafy koralowe i rozwijają się gatunki tropikalne. Wybrzeże jest magnesem dla życia nadmorskiego - od ogromnych kolonii fok i ptaków morskich po rekiny. Pomimo obfitości i różnorodności życia tutejsze stworzenia odczuwają wszechobecną presję ze strony człowieka. Uszczuplone zasoby ryb zmuszają foki do polowania na ptaki, z którymi dzielą skaliste wyspy; żółwie mylą pływający plastik z pożywieniem, a rekiny są zabijane w sieciach wzniesionych w celu ochrony pływaków. W obliczu rosnącej presji ze strony ludzi życie na tym wybrzeżu potrzebuje pomocy. Na szczęście istnieje zespół ekspertów, którzy poświęcili swoje życie ochronie tego morskiego ekosystemu i wspaniałych stworzeń, które go zamieszkują. Załoga składa się z naukowców, działaczy na rzecz ochrony przyrody i pełnych pasji wolontariuszy. Ich misją jest ochrona i zachowanie wód naszej planety. Odc. 3 - "Rekiny". Tym razem towarzyszymy w RPA naukowcom u progu odkrycia. Dwa słynne gatunki rekinów. Żarłacz biały i głowomłot tropikalny. Karierę robią z różnych powodów. Głowomłoty gromadzą się w rafie. Dlaczego? Przecież grozi im wyginięcie. Naukowcy próbują rozwiązać zagadkę. Naukowcy i nurkowie rozpoczynają wyścig z czasem, by zdobyć wiedzę na temat życia rekinów. Bez rekinów morski świat stanie na głowie. RPA to kraj obdarzony niespotykaną bioróżnorodnością. Szczególnie w otaczających go oceanach. Wody RPA zamieszkuje aż jedna piąta rekinów świata. Ludzie wciąż nie rozumieją rekinów i podejmują działania dyktowane strachem. 14:45 MALUCHY - ODC. 3 PIERWSZE KROCZKI (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP03: FIRST STEPS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Trzyczęściowy film dokumentalny o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 3 - "Pierwsze kroczki". Po trudnym początku z kaczkami, Girouette uczy się komend do pracy z owcami. Do zawodów zostały tylko 2 miesiące. Girouette robi duże postępy. Jest bardzo miła i posłuszna. Przyjemnie i łatwo się z nią pracuje. Potrafi być spokojna i jednocześnie bardzo szybka. To prawdziwa przyjemność... Jak na swój wiek nauczyła się wielu komend i zmierzy się z doświadczonymi psami. 15:45 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 5. BŁĘKITNA KULA (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 05 BLUE MARBLE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 5 - "Błękitna kula". W tym odcinku przyjrzymy się najważniejszym odkryciom przybliżającym naszą błękitną kulę. Zanim ludzkość poleciała w kosmos, nasz obraz Ziemi był rozproszonym kolażem niepowiązanych krajobrazów. Naszą perspektywę odmieniło zdjęcie wykonane w roku 1972 przez załogę Apollo 17. "Błękitna kula" wykonana z odległości dwudziestu dziewięciu tysięcy kilometrów stała się pierwszą fotografią całej Ziemi i ukształtowała całkiem nowy punkt widzenia. Przez ostatnie 50 lat nauczyliśmy się tak wiele o wzajemnych powiązaniach naszego świata, od podmorskich kominów hydrotermalnych po najwyższe szczyty górskie. Nasza obecność jest odczuwalna niemal wszędzie. W całej historii ludzkości potrzeba zrozumienia Ziemi jeszcze nigdy nie była tak istotna. Tworzymy nową epokę. To my jesteśmy dominującą przyczyną zmian zachodzących na Ziemi. Przebieg Antropocenu będzie uzależniony od nas. 16:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - IRAN. SKARBY PERSJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 17:55 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 4 Z GWIAZD W PODZIEMIA (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 4 FROM THE STARS TO THE UNDERWORLD) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 4 - "Z gwiazd w podziemia". By dowiedzieć się więcej o światopoglądzie Homera, najlepiej zacząć od długiego związku między Odyseuszem i piękną boginką, nimfą Kalipso. Epizod z Kalipso pokazuje ogromną wiedzę Homera o astronomii, nawigacji, budowie okrętów i morskich wyprawach. Dzięki Homerowi dowiadujemy się jak budowano okręty w starożytnej Grecji. Także tego, jakiego typu były okręty Odyseusza. Homeryckie opisy gwiazdozbiorów nadal mają znaczenie we współczesnej astronomii. Zejście bohatera do Podziemi pozwoliło nam na zapoznanie się z zawiłymi regułami ofiarnymi starożytnych Greków oraz ich relacji ze światem pozagrobowym. Dochodzimy więc do ciekawej konkluzji. Człowiek zawsze zastanawiał się na swoim pochodzeniem i sensem życia. Myślenie magiczne daje nam pewne odpowiedzi. "Odyseja" jako wyraz szamanizmu zawiera wizję życia i świata Greków. Jest literackim przedstawieniem naszego głodu wiedzy. 18:55 BRACIA GRIMM - NIE TYLKO BAŚNIE (THE BROTHERS GRIMM) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Gabriele Rose Film dokumentalny o Braciach Grimm. Dawno, dawno temu było sobie dwóch braci, których połączyła pasja do literatury: Wilhelm i Jacob Grimm. Ich nazwisko związane jest głównie z baśniami, tymi cudownymi opowieściami o brzydkich czarownicach i dzielnych dziewczętach, młodych książętach i wielkich niebezpieczeństwach. Zebrali te historie, ponieważ chcieli zachować przeszłość, aby zmienić teraźniejszość. Ten dokument opowiada nieznaną historię słynnych kolekcjonerów baśni. Ich bajki miały służyć jako ramy jedności. Celowo wyszukując i promując starą literaturę, bracia angażowali się w akademicką wojnę kulturową przeciwko francuskim rządom. Ale w ich opowieściach nie było nic specyficznie niemieckiego. Wiele z ich baśni można znaleźć w podobnych formach w całej Europie. Tym, co je wyróżniało, były szczegóły. Wykorzystując sceny ze sztuk teatralnych i wywiady z dwoma braćmi oparte na oryginalnych tekstach, ten dokumentalny dramat pokazuje, jak bliskie były relacje między braćmi. 20:00 HISTORIA BRONI - CYWILE NA POLU WALKI. ODC. 10/10 (HISTORY OF WEAPONS) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 21:15 CHINY: TRAGEDIA UJGURÓW (CHINA: THE UIGHUR TRAGEDY / CHINE, LE DRAME OUIGHOUR) Film dokumentalny, 56 min, Francja, 2022 Reżyseria: Romain Franklin, Franois Reinhardt Film dokumentalny o represjonowaniu przez chiński rząd ludności ujgurskiej w Xinjiang w Chinach. Politykę Chin można podsumować instrukcją wygłoszoną przez Xi Jinpinga podczas ściśle tajnego przemówienia w 2014 r. do chińskich urzędników: angażuj się w całkowitą walkę z terroryzmem, infiltracją i separatyzmem przy użyciu wszystkich narzędzi dyktatury i "absolutnie bez litości". Według szacunków niezależnych organizacji, chińskie władze zamknęły w ośrodkach ponad milion Ujgurek i Ujgurów oraz przedstawicieli innych mniejszości etnicznych z regionu Sinciang w północno - zachodniej części kraju. Według świadectw tych, którym udało się przeżyć, oraz ich rodzin na emigracji, więźniowie obozów są poddawani procesom wynaradawiania podczas zajęć edukacyjnych. Doświadczają także tortur, gwałtów, usuwania organów, przymusowej sterylizacji i pracy. Ten film, który łączy archiwa, zeznania ocalonych z obozów internowania oraz refleksje ekspertów chińskich i zagranicznych, szczegółowo opisuje fakty. Rzuca światło na zakres i wiele metod tego wymazywania narodu, które prawdopodobnie jest bezprecedensowe od czasów II wojny światowej. Region ujgurski jest laboratorium dla nowych technologii inwigilacji. Jeśli odniosą sukces, rząd wykorzystuje je w innych częściach Chin. Niektóre z nich są sprzedawane do krajów europejskich. Chińska technologia kontroli i nadzoru jest dziś zagrożeniem dla światowej demokracji. 22:20 ZDROWIE I DŁUGOWIECZNOŚĆ (HEALTH! LONGEVITY!) Film dokumentalny, 41 min, Szwajcaria, 2022 Reżyseria: Olivier Paul Film dokumentalny o długowieczności. Co sprawia, że z upływem lat chodzimy wolniej i mamy gorszą pamięć? Czy starzenie się jest nieuniknione? Czy przyszłe pokolenia będą się starzeć lepiej? Czy da się uniknąć przewlekłych chorób i bólu? Zachować sprawność narządów? Co możemy zrobić, by spowolnić starzenie biologiczne, a nawet je zatrzymać lub odwrócić? Co dzieje się z naszymi komórkami i genami w tym procesie? Na całym świecie naukowcy śledzą te mechanizmy w poszukiwaniu sekretu długowieczności. Starzenie się bez chorób to marzenie, które być może się spełni. Czy poszukiwany przez wszystkie laboratoria farmaceutyczne eliksir młodości będzie pochodził z programowania epigenetycznego, z telomerów, czy z Urolityny A, cząsteczki usprawniającej mitofagię? Lub ze wszystkich tych dróg razem wziętych, których tajniki ujawnia ten film? Dzięki dużej liczbie stulatków Szwajcaria przoduje w badaniach nad degeneracją komórek. Dowiemy się o najnowszych odkryciach naukowców przesuwających granice długowieczności. Poznamy kilkoro niezwykłych stulatków. 23:15 JAK WYCHOWAĆ NASTOLETNIEGO MORDERCĘ (RAISING A SCHOOL SHOTER) Film dokumentalny, 56 min, Dania/Belgia, 2022 Reżyseria: Lasse Barkfors, Frida Barkfors Troje rodziców nastoletnich morderców opowiada o życiu po przerażającym i niezrozumiałym czynie, jakiego dopuściły się ich dzieci. Syn Jeffa odsiaduje dożywocie po tym, jak w wieku 15 lat otworzył ogień do swoich kolegów z klasy. Zastrzelił dwóch z nich i ranił trzynastu. Syn Clarence'a, Nicholas, również resztę życia spędzi w więzieniu po śmiertelnej strzelaninie, w której zabił nauczyciela i zranił innego. Sue jest matką Dylana Klebolda, jednego z dwóch nastolatków, którzy dokonali masowej strzelaniny w Columbine High School w 1999 roku, a następnie popełnili samobójstwo. Żal, poczucie winy i bezsilność mieszają się u nich z poczuciem porażki, smutku, miłości i odpowiedzialności za czyny bliskich. Jak przeprosić rodziców nastolatków zabitych przez własne dzieci? Czy i jak można krytykować i opłakiwać masakrę, jeśli jej sprawcą jest własne dziecko? I wreszcie co poszło nie tak z wychowaniem własnych dzieci i kiedy nastąpił moment krytycznego błędu? 00:25 SPRAWA PUŁKOWNIKA KUKLIŃSKIEGO Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1998 Reżyseria: Jolanta Kessler Scenariusz: Józef Szaniawski Zmarły 11 lutego 2004 roku pułkownik Ryszard Kukliński był zastępcą szefa Zarządu Operacyjnego Sztabu Generalnego i szefem I Oddziału Planowania Strategiczno - Obronnego Wojska Polskiego. Ten najwyższy stopniem oficer armii polskiej, jaki przeszedł na stronę politycznych i militarnych przeciwników państw członkowskich Układu Warszawskiego, jest postacią powszechnie znaną i ciągle budzącą kontrowersje. Dla jednych bohater, dla innych zdrajca, przez lata konsekwentnie odmawiał wystąpienia przed kamerą. Istniała jednak taśma z rejestracją prywatnego spotkania Ryszarda Kuklińskiego. Grupa Filmowa "Kontakt", która zrealizowała film o pułkowniku, uzyskała jego zgodę na publiczną prezentację tych wypowiedzi. Materiał ten stanowi trzon filmu. Ryszard Kukliński, odpowiadając na pytania zadane mu podczas tamtego spotkania, opowiada o charakterze i celach strategicznych Układu Warszawskiego, ujawnia szczegóły swoich zadań w polskim sztabie i współpracy ze sztabowcami sowieckimi, mówi o zagrożeniach dla Polski, jakie widział w procesie zmagania się dwóch systemów militarnych, honorze żołnierza i o tym, czy ma on prawo sam wybierać sojusznika i wroga. Interesujące są zwłaszcza te fragmenty jego wypowiedzi, które dotyczą dramatycznego momentu wprowadzenia stanu wojennego w Polsce i osobistej decyzji pułkownika, by o ostatecznych ustaleniach w tej sprawie i terminie akcji nie ostrzegać "Solidarności". Uzupełnieniem zwierzeń bohatera filmu są wypowiedzi kilku osób, wśród nich pułkowników: Ludwika Koniora, Wincentego Heinricha i Tadeusza Jurgi oraz biskupa Tadeusza Pieronka, które zwracają uwagę na takie aspekty "sprawy Kuklińskiego", jak tradycja wojskowa, honor jako wartość nadrzędna, czy tradycja chrześcijańska. Realizatorom filmu udało się również dotrzeć do wieloletniego przyjaciela pułkownika, Ryszarda Barszcza, który przedstawił niektóre wątki z osobistego życia bohatera i jego rodziny oraz dramaty, do jakich doszło już w czasie jego pobytu w Stanach Zjednoczonych. Dramat losów Kuklińskiego jest również dramatem polskiego wojska. Stale obecne w tle działań pułkownika staje się ono niejako drugim bohaterem opowieści, niejednoznacznym, pełnym do dziś nierozwiązanych dylematów. Pytania dotyczące oceny moralnej Kuklińskiego i w ogóle wojska polskiego po II wojnie światowej, pytania o granice patriotyzmu i lojalności w hierarchii wojskowej, realizatorzy pozostawiają otwarte. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PUŁTUSK Z NAPOLEONEM W TLE Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:00 HYBRYDY - STARE ŚMIECI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2003 Reżyseria: Tadeusz Pikulski Scenariusz: Tadeusz Pikulski Historia słynnych "Hybryd" z epoki "mokotowskiej" widziana oczami artystów związanych z klubem. Pierwsze lata działalności klubu wspominają m. in. Jan Pietrzak, Wojciech Młynarski, Józef Waczków. Ilustracją do filmu są bogate materiały z archiwum TVP. W "Hybrydach" grano w brydża i bilard, dyskutowano, przede wszystkim jednak od samego początku królował w nich jazz. Powstał zespół jazzowy Hot Club Hybrydy, który już w 1957 roku z powodzeniem wystąpił na II Festiwalu Jazzowym w Sopocie. Na Mokotowskiej grywali Zbigniew Namysłowski i Krzysztof Komeda. Śpiewała Wanda Warska, a wkrótce dołączyły do niej dwie wokalistki jazzowe stawiające w "Hybrydach" pierwsze artystyczne kroki - Fryderyka Elkana i Urszula Dudziak. Na Mokotowską ciągnęła nie tylko brać studencka. Klub dość szybko stał się miejscem elitarnym, nieco snobistycznym. Można w nim było spotkać znanych aktorów, pisarzy, dziennikarzy. Bywał tam Leopold Tyrmand, który zresztą podsunął młodym jazzmanom ideę zorganizowania Jazz Jamboree. Rodziła się legenda "Hybryd". 02:55 ŚLADAMI VINCENZA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2000 Reżyseria: Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Wykonawcy: Andrzej Vincenz, Barbara Vincenz Wanders, Sergiusz Golovin, Jeanne Herch, Wacław Sobaszek, Jan Choroszy Cóż może łączyć huculskich górali z mieszkańcami antycznej Grecji? Góry! Skalisty szkielet kontynentu! A zarazem przyjazny dom i szeroki gościniec dla dawnych pasterzy wędrujących znad brzegów Morza Śródziemnego, przez Bałkany i Ruś ku zachodowi lądu. Bohater filmu - pisarz, tłumacz i filozof - odnalazł na Huculszczyźnie kulturowe korzenie starej Europy, a w mieszkańcach karpackiej krainy dostrzegł potomków pradawnej cywilizacji pasterskiej, spadkobierców tradycji duchowej czasów Homera. Nie poprzestał na tym odkryciu. Zrekonstruował ginący świat wspólnoty nieba i ziemi, opisał odchodzącą w przeszłość ojczyznę ludzi prostych i prawych w monumentalnym cyklu "Na wysokiej połoninie" porównywanym z homeryckim eposem. Nie musiał naśladować stylu twórcy "Iliady". "Był niby starożytny mędrzec" - wspomina Czesław Miłosz. "Jak Sokrates - dodaje Sergiusz Golovin - ale bez śladu goryczy i cienia cynizmu". Stanisław Vincenz urodził się w 1888 roku w Słobodzie Rungurskiej na Huculszczyźnie. Rodzina przyszłego pisarza nie była miejscowa, lecz od dawna zasiedziała w Karpatach. Wywodziła się ze starofrancuskiej szlachty, uchodzącej przed rewolucją z Prowansji na daleki Wschód. Ojciec Vincenza, Feliks, nie miał zbyt wiele czasu na zajmowanie się synem. Był zarządcą w firmie eksploatującej zasoby ropy naftowej, którą na przełomie wieków odkryto w okolicy. Chłopak spędził dzieciństwo w dziadkowym dworze w Krzyworówni nad Czeremoszem. Dom Przybyłowskiego promieniował kulturowo na wieś, ta zaś odciskała mocne piętno na jego mieszkańców. Huculska niania Pałachna zaszczepiała w Stanisławie miłość do huculskiej krainy. Do miejscowych pejzaży, obyczajów, podań, legend i mowy. "Pamiętaj Stasiu - przestrzegała - że nadejdzie jeszcze czas, gdy będziesz mówił językiem panów. Lecz teraz mów jak ludzie. I pamiętaj, synku, byś nigdy ludzkiego języka nie zapomniał!" Staś zapamiętał. Jego fascynacji huculską kulturą nie zatarła nauka w renomowanym wówczas liceum w Kołomyi ani też studia na wiedeńskim uniwersytecie. Przeciwnie, biegła znajomość greki oraz poznanie świata antyku pozwoliły mu dostrzec i opisać pradawne związki łączące górską krainę Karpat z cywilizacją dawnej Grecji. Osiadł w domu w Bystrecu pod Czarnohorą. Tam tworzył swoje "Obrazy, dumy i legendy z Wierchowiny Huculskiej". Po wybuchu wojny Vincenz musiał opuścić rodzinne strony. Huculscy przyjaciele przeprowadzili go przez granicę na Węgry, gdzie uczestniczył w życiu kulturalnym polskiego wychodźstwa. Po wojnie osiedlił się w południowo - wschodniej Francji, u podnóży Alp, zaś ostatnie swoje lata spędził także opodal gór, w Szwajcarii. Choć wiodło mu się skromnie, niemal biednie, potrafił rozkoszować się życiem, niczym uczeń Epikura. Przyjaciele wspominają biesiady w domu wielkiego mistrza słowa, wielogodzinne rozmowy toczone przy szklaneczce wina. Stanisław Vincenz zmarł w Lozannie w 1971 roku. Dwadzieścia lat później prochy wybitnego eseisty i znawcy kultury spoczęły w Krakowie. Autorzy dokumentu podążają śladami swego bohatera - od Ukrainy po Szwajcarię. Przedstawiają urodę ziemi jego młodości oraz ludzi do dziś pamiętających przyjaciela Huculszczyzny. O życiu i dziele Stanisława Vincenza mówią także dzieci pisarza - Barbara i Andrzej, a także Czesław Miłosz, Jeanne Herch i Sergiusz Golovin.