TVP Kultura Sobota, 27.04.2024 08:00 NIKT TYLKO TY Program muzyczny, 31 min, Polska, 1972 Reżyseria: Janusz Rzeszewski Scenariusz: Wojciech Furman Prowadzący: Tadeusz Ross Wykonawcy: Ewa Miodyńska, Małgorzata Niemirska, Jadwiga Wejcman, Ewa Wiśniewska, Tadeusz Ross, Elżbieta Bojanowicz, Krystyna Janowska, Halina Łęska, Joanna Podczaska Audycja rozrywkowa oparta na piosenkach z repertuaru przedwojennych gwiazd polskiego kabaretu: Hanki Ordonówny, Miry Zimińskiej - Sygietyńskiej i Zuli Pogorzelskiej. 08:45 TAMTE LATA, TAMTE DNI - DOROTA KOLAK Magazyn, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment. Dzisiaj spotkamy się z Dorotą Kolak. Opowie nam o Krakowie swojego dzieciństwa i przełomie w podejściu do życia, który przeżyła w szkole teatralnej. Przypomnimy m.in. jej rolę w filmie "Vinci", gdzie wcieliła się w Barbarę Sykalską. 09:25 SERIALOWA NOSTALGIA - KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 1/7 Serial obyczajowy, 51 min, Polska, 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski, Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Kazimierz Iwiński, Alicja Jachiewicz, Zofia Merle, Jerzy Molga, Włodzimierz Musiał, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Ewa Ziętek, Zygmunt Zintel, Wojciech Pokora, Bogdan Łazuka, Mieczysław Czechowicz, Hanna Stankówna, Tomasz Stockinger, Janusz Bylczyński Nikodem Dyzma, zredukowany urzędnik pocztowy z prowincjonalnego miasteczka, jak wielu bezrobotnych poszukuje pracy w Warszawie. Wymarzył sobie, że zostanie mandolinistą lub fordanserem, dlatego jak najcenniejszy rekwizyt przechowuje wytworny frak. Szczęśliwy traf otwiera przed nim nowe perspektywy. Znajduje na ulicy zaproszenie na raut rządowy i postanawia zaryzykować. Wyelegantowany idzie na bal, aby choć raz najeść się do syta. Podczas bankietu jeden z gości wytrąca mu z ręki talerz. Głodny i wściekły Dyzma robi mu głośną awanturę. Spodziewa się, że zostanie natychmiast wyrzucony na bruk. Tymczasem otrzymuje gratulacje i wyrazy uznania, między innymi od pułkownika Waredy i ministra rolnictwa Jaszuńskiego. Okazuje się, że zwymyślał dyrektora gabinetu premiera, niejakiego Terkowskiego, który ma wielu przeciwników politycznych. Nikodem Dyzma staje się bohaterem wieczoru, dygnitarze uznają go za jednego ze "swoich". Tak zaczyna się zawrotna kariera hochsztaplera. Dyzma bez namysłu korzysta z nęcącej oferty Kunickiego, przyjmuje posadę administratora w jego dobrach. Żegna się ze swymi gospodarzami z ulicy Krochmalnej, rozstaje się z Mańką, dziewczyną uliczną, której zaimponował grubym portfelem. Dziewczyna jest przekonana, że pieniądze pochodzą z napadu i po wykonaniu "mokrej roboty" jej przyjaciel musi na jakiś czas gdzieś się ukryć. W książkach tego autora odnaleźć można najważniejsze zalety dobrego scenariusza: wyraziście zarysowane postaci, przejrzystą i logiczną dramaturgię, klarowność wszystkich wątków. Nic więc dziwnego, że Tadeusz Dołęga - Mostowicz (1898 - 1939) został uznany za najbardziej "filmowego" ze wszystkich pisarzy dwudziestolecia międzywojennego. Większość jego powieści przeniesiono na ekran - od debiutanckiej "Kariery Nikodema Dyzmy" poprzez "Znachora", "Profesora Wilczura", "Doktora Murka" po "Pamiętnik pani Hanki". Wszystkie cieszyły się w swoim czasie ogromną popularnością, autor do dziś określany jest jako twórca rodzinnego modelu literatury popularnej. "Kariera Nikodema Dyzmy" to najwybitniejsza powieść Dołęgi - Mostowicza. Z jej narodzinami wiąże się pewna legenda literacka. Pisarz, wówczas skromny dziennikarz, po opublikowaniu krytycznego artykułu o Józefie Piłsudskim został dotkliwie pobity przez oficerów Marszałka. Wtedy obmyślił niebanalną zemstę, postanowił napisać książkę, która skompromitowałaby ludzi władzy i istniejące układy towarzysko - polityczne, ujawniła mechanizm, który pozwala nieukom i głupkom zajmować lukratywne posady i dochodzić do wysokich godności w państwie. Zrodzona "z potrzeby chwili" powieść okazała się zaskakująco ponadczasowa, uniwersalna. "Dyzma to postać nieśmiertelna" - pisał branżowy "Ekran" po premierze serialu. Ma on nie tylko swoich poprzedników, ale również następców. Jest wszechobecny w każdym czasie i w każdym miejscu. Różną przybiera postać, ale jest. Uśmiecha się głupio, a otoczenie widzi w tym uśmiechu coś zagadkowego. Mówi głupstwa, a ludzie szukają w tym głębi. Prostak, a wielu stara się dostrzec w nim oryginała. Nikt nie krzyknie "król jest nagi", chyba że będzie to dziecko lub wariat, jak Żorż Ponimirski. Zawoła on "z was się śmieję", a nikt mu nie wierzy, bo nikt nie wierzy wariatom, a wielu czci głupków, hochsztaplerów i ćwierćinteligentów!" Telewizyjna ekranizacja Jana Rybkowskiego to "drugie podejście" reżysera do tej powieści; w 1956 r. zrealizował kinową wersję "Kariery Nikodema Dyzmy", z Adolfem Dymszą w roli tytułowej. W serialu postać karierowicza brawurowo zagrał Roman Wilhelmi, otrzymał zresztą za tę rolę "Złoty Ekran". Pochlebne recenzje zebrał również Jerzy Bończak jako Krzepicki, wiecznie ukryty za plecami szefa, a przecież nieodzowny dla takich jak Dyzma "panów prezesów". Postać szczególnie sugestywną i pełną wyrazu stworzył też Bronisław Pawlik jako świeżo upieczony ziemianin Kunicki, który ma kompleksy wobec starej arystokracji, ale jest przekonany, że za pieniądze można mieć i załatwić wszystko. Nagrodę indywidualną za montaż obrazu filmowego serialu otrzymała Wiesława Otocka na IV Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej Olsztyn '80. 10:30 ACHANTE I CEPHISE (ACHANTE ET CEPHISE) Opera, 78 min, Francja, 2020 Reżyseria: Arnaud Lalanne Wykonawcy: Les Ambassadeurs, Sabine Devieilhe, Cyrille Dubois, Alexis Kossenko, Les Chantres Du Centre De Musique Baroque De Versailles Achante et Cephise autorstwa Rameau, pełna przygód i rozmachu opera, doczekała się światowej premiery 270 lat po premierze inscenizacyjnej w Academie Royale de Musique z okazji narodzin wnuka Ludwika XV. Pierwsza francuska opera, w której słyszymy klarnetyi bogatą sekwencję chórów, jest też balet i wirtuozowskie ariety. 12:00 SŁOWOBRANIE Magazyn, 24 min, Polska, 2023 Gośćmi Kataryny Sanockiej i Krzysztofa Grzybowskiego są: Maciej Sieńczyk, autor książki pt.: "Spotkanie po latach"; jest to powieść graficzna, spotkanie u dawnych znajomych niespodziewanie zamienia się w niecodzienną przygodę towarzyską, oraz Piotr Korczyński, autor książki pt.: "Przeżyłem wojnę" - to opowieść o ostatnich żołnierzach walczącej Polski, ostatnia szansa, by ich posłuchać - wielkie bitwy zapamiętali z perspektywy okopu. 12:40 DOKUMENT TYGODNIA - ŚWIAT MYŚLI (THE WORLD OF THINKING) Film dokumentalny, 67 min, Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Thomas Blom, Misha Wessel Scenariusz: Thomas Blom, Misha Wessel Institute for Advanced Study (IAS) w Princeton w stanie New Jersey to naukowe sanktuarium skupione na głębokiej refleksji i badaniu granic ludzkiej wiedzy. Jest domem akademickim Alberta Einsteina, J. Roberta Oppenheimera i Johna von Neumanna. Od momentu powstania w 1930 r. IAS wydało 33 laureatów Nagrody Nobla i 42 medalistów dziedzinowych. Do IAS się nie zgłasza, zostaje się zaproszonym. W Instytucie nie ma programów studiów ani zaplecza eksperymentalnego. Wydział nie prowadzi zajęć. Nikt, kto jest w IAS, nie jest zobowiązany do robienia czegokolwiek, czego sam nie chce. Celem pobytu w IAS jest wyobrażenie sobie i odkrycie czegoś, co nie istnieje oraz dostarczenie naukowego dowodu. Dokument śledzi kroki czterech wykładowców i doktorów IAS, którzy głowią się nad rozwiązywaniem problemów, które mogą zmienić sposób, w jaki rozumiemy dzisiejszy świat. Czas i koncentracja są podstawowymi czynnikami niezbędnymi do pogłębionego procesu myślenia, a gra ze świadomością jest często kluczowym czynnikiem przy przesuwaniu granic ludzkiej wiedzy. 14:00 ŻENIAC Film komediowy, 72 min, Polska, 1983 Reżyseria: Janusz Kidawa Scenariusz: Ryszard Latko Zdjęcia: Henryk Janas Muzyka: Zespół Pieśni i Tańca "Juhas" Aktorzy: Edward Kusztal, Janusz Paździorko, Zuzanna Ptak, Władysław Pustelnik, Anna Miesiączek, Maria Zydorek - Probosz, Stanisław Sadłek, Stanisława Bobek Telewizyjna komedia nakręcona przez twórców filmu "Sprawa się rypła". Film utrzymany w konwencji ballady ludowej, w którym obok odtwórcy głównej roli - zawodowego aktora - wystąpili górale z rejonu Żywiecczyzny. Autentyczne góralskie piosenki w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca Juhas wypełniają też ścieżkę dźwiękową "Żeniaca". Bohater filmu, Stach, to trzydziestoparoletni góral, dobry i pracowity gospodarz, który gospodaruje z matką staruszką na 10 hektarach ziemi, hoduje krowy i świnie, a do tego w wolnych chwilach zajmuje się wyplataniem koszyków z wikliny. Pieniędzy mu więc nie brakuje, ale nie czuje się szczęśliwy. W opinii wsi uchodzi bowiem za wiecznego żeniaca, czyli starego kawalera, który chociaż zna wiele dziewcząt, nie może znaleźć sobie żony. Bo też swojej wybrance stawia wysokie wymagania: powinna być ładna, młoda, gospodarna, czysta, robotna, słowem - do tańca i do różańca, a jeszcze i między ludźmi powinna umieć się znaleźć i żeby z nią porozmawiać było o czym. Żadna ze znanych mu dziewcząt tych kryteriów nie spełnia. Za namową żony sąsiada Stach odpowiada na zamieszczone w rolniczej gazecie ogłoszenie matrymonialne pewnej dwudziestoparoletniej panny Marioli. Korzystając z przedwojennego podręcznika pisania listów, układa odpowiedni tekst. Mijają jednak kolejne dni, a odpowiedź nie nadchodzi. Energiczna sąsiadka podsuwa mu więc miejscową kandydatkę, Kaśkę, świeżo owdowiałą, ale jeszcze pełną sił gospodynię na 10 morgach i ze sporą gromadką dzieci. Stach składa jej wizytę, ale nie wytrzymuje nawet do końca spotkania. Nie tego mu trzeba. Żeniac próbuje też znaleźć sobie narzeczoną na dyskotece w miejscowym klubie, ale i tam nikt właściwy się nie trafia. Coraz bardziej zdesperowany jedzie więc z kolegą Stefanem do miasta, żeby poszukać sobie przyszłej żony w sposób bardziej nowoczesny. Za dwa tysiące złotych zostaje klientem biura matrymonialnego, lecz znów przeżywa rozczarowanie. Wreszcie nadchodzi długo wyczekiwany list od Marioli. Stach nie posiada się ze szczęścia. Obmyśla sobie scenariusz pierwszego spotkania, snuje plany na przyszłość. Tymczasem Mariola składa mu niespodziewanie wizytę. 15:25 CAFE POD MINOGĄ Komedia, 88 min, Polska 1959 Reżyseria: Bronisław Brok Scenariusz: Stefan Wiechecki - Wiech, Bronisław Brok Zdjęcia: Seweryn Kruszyński Muzyka: Jerzy Wasowski Aktorzy: Adolf Dymsza, Wacław Jankowski, Włodzimierz Skoczylas, Feliks Chmurkowski, Stefania Górska, Krystyna Kołodziejczyk, Bolesław Płotnicki, Hanna Bielicka, Jerzy Duszyński, Aleksander Dzwonkowski, Makpokpo Dravi, Jerzy Bielenia, Kazimierz Biernacki, Bronisław Darski, Stefan Witas i inni Adaptacja powieści Stefana Wiecheckiego, czyli popularnego Wiecha - wytrawnego felietonisty, niezrównanego kronikarza warszawskiej gwary i folkloru. Akcja filmu rozpoczyna się przed wybuchem II wojny światowej. Państwo Aniołkowie - właściciele "Cafe pod Minogą" urządzaja zaręczyny swej wychowanki Sabci. Gośćmi przyszłych małżonków są m.in. Maniuś Kitajec i bracia Piskorscy - kumple narzeczonego, rekrutujący się z barwnej społeczności stołecznych "szoferaków" oraz - nomen omen - Celestyn Konfiteor - właściciel zakładu pogrzebowego pod krzepiącą nazwą "Wieczny odpoczynek". Prawdziwą sensację wywołuje jednak pojawienie się Jumbo - znajomego Murzyna, wożącego egzotycznego dyplomatę akredytowanego w Warszawie. Polityk ów - czując zbliżającą się wojnę - przewidująco wziął nogi za pas, lecz niebacznie zostawił samochód i ukryte pod podłogą swej willi pieniądze. To właśnie one staną się od tej pory obiektem szczególnego pożądania taksówkarskiej ferajny. Snów o bogactwie nie zdoła z nich wykorzenić nawet okupacja. Mimo że była posiadłość dyplomaty jest w rękach hitlerowców, sprytni warszawiacy z pomocą przebranego za kobietę Jumbo, wykradają schowaną gotówkę. Ku ich żalowi okazuje się jednak, że z takim trudem zdobyte pieniądze są już bez wartości. Tymczasem w stolicy wybucha powstanie... 17:35 RETRO KINO - OPOWIEŚCI HOFFMANA (THE TALES OF HOFFMAN) Film muzyczny, 119 min, Wielka Brytania, 1951 Reżyseria: Michael Powell, Emeric Pressburger Scenariusz: Dennis Arundell, Michael Powell Aktorzy: Ludmilla Tcherina, Moira Shearer, Robert Helpmann, Lionel Harris, Robert Rounseville, Meinhart Maur Zdjęcia: Christopher Challis Muzyka: Jacques Offenbach Musicalowa baśń ze znakomitą muzyką Jacquesa Offenbacha. W Norymberdze, w winiarni Lutra, zjawia się zakochany poeta Hoffmann. Piękna śpiewaczka Stella odwzajemnia obecnie jego uczucie, chociaż kiedyś je odrzuciła. Wysłała wówczas nawet do niego list, ale przejął go radca Lindorf, rywal Hoffmanna. Poeta, podczas biesiady, opowiada zgromadzonym historie swoich poprzednich miłości: do Olimpii, która okazała się być zwykłą, mechaniczną lalką, czego zaślepiony ogromnym uczuciem Hoffmann nie widział, do młodej śpiewaczki Antonii, która straciła życie przez wysiłek związany właśnie ze śpiewem, i do Gulietty, weneckiej kurtyzany, przez którą stracił swoje lustrzane odbicie. Zebrani biesiadnicy siedzą w milczeniu, panuje nastrój smutku i niewiary w szczęście. Hoffmann zaczyna pić do utraty przytomności. W tym czasie radca Lindorf sprowadza do winiarni Stellę, w celu skompromitowania poety w jej oczach. 20:00 BILET DO KINA - I ZNOWU ZGRZESZYLIŚMY, DOBRY BOŻE! (QU'EST - CE QU'ON A ENCORE FAIT AU BON DIEU?) Komedia, 94 min, Francja, 2019 Reżyseria: Philippe De Chauveron Scenariusz: Guy Laurent, Philippe De Chauveron Aktorzy: Christian Clavier, Elodie Fontan, Ary Abittan, Frederic Chau, Chantal Lauby Dalsze, zabawne perypetie państwa Verneuil z czterema pięknymi córkami, bohaterkami poprzedniej części. Tym razem wbrew rodzicom zamierzają one wraz z mężami wyjechać z Francji. Co teraz zrobią Verneuilowie? Jak spróbują zatrzymać córki w kraju? 03:05 NIC ŚMIESZNEGO Komedia, 91 min, Polska, 1995 Reżyseria: Marek Koterski Scenariusz: Marek Koterski Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Bernard Kawka Aktorzy: Cezary Pazura, Ewa Błaszczyk, Marek Kondrat, Maciej Kozłowski, Jerzy Bończak, Wojciech Wysocki, Grażyna Trela, Krzysztof Kowalewski, Henryk Bista, Zbigniew Buczkowski Filmy Marka Koterskiego niełatwo poddać gatunkowym klasyfikacjom. Reżyser bowiem potrafi umiejętnie żonglować konwencjami. Raz bliżej mu do groteski i awangardy ("Dom wariatów" 1984), kiedy indziej znów "skręca" w kierunku komediodramatu z domieszką czarnego humoru i kina psychologicznego ("Życie wewnętrzne" 1986, "Porno" 1989, "Dzień świra" 2002). Wszystkie dotychczasowe filmy Koterskiego mają jednak wspólny motyw. Jest nim duchowy upadek człowieka, próba opisu i analizy przyczyn jego wewnętrznej degrengolady, na zewnątrz objawiającej się rozpadem więzi rodzinnych i niemożnością autentycznego zaangażowania w związek uczuciowy. Bohaterowie Koterskiego to zwykle jednostki "wydrążone", wyobcowane, utożsamiające potrzeby emocjonalne z fizycznymi popędami, najczęściej seksualnym. Podobnie jest w "Nic śmiesznego". Główny bohater, Adam Miauczyński, to reżyser filmów pornograficznych. Został nim w nadziei zdobycia sławy i bogactwa. Jednak mija już czterdziestka, a młodzieńczym marzeniom wciąż daleko do realizacji. Przez długi czas Miauczyński był tylko drugim reżyserem, na dodatek nieustannie wyrzucanym z pracy za nieudolność. Zamiast luksusowego samochodu i podróży po świecie ma dziesięcioletniego "malucha" i od dwudziestu lat mieszka w mieście, którego serdecznie nienawidzi. Z powodzeniem u płci przeciwnej też nie jest najlepiej. Wszystkie atrakcyjne dziewczyny, które przechodzą przez jego łóżko, to byłe przyjaciółki kumpla. Co zaś do miłości "na całe życie", to właśnie się z nią rozwiódł. Złośliwy los sprawił wszakże, że nadal mieszkają razem. Jakby tego nie było dość, Adam nie może się pocieszyć nawet szczęśliwym dzieciństwem. Jako noworodek zbyt długo leżał w szpitalu w mokrej pieluszce, w wyniku czego obtarł sobie nogi do krwi. Ślady pozostały do dziś. Jego matka, nie mogąc znieść, że nie ma córki, ubierała malca w dziewczęce fatałaszki. Wszystkie te niewesołe myśli przychodzą Miauczyńskiemu do głowy... w prosektorium. Teraz, jako trup może spojrzeć z dystansu na całą swą żałosną egzystencję. Monolog wewnętrzny rozpoczyna od smutnej konstatacji: "Nie spotkało mnie w życiu nic śmiesznego". Część krytyki porównywała film Koterskiego do słynnego "Zezowatego szczęścia" Andrzeja Munka. Miauczyński pod wieloma względami przypomina Piszczyka. Podobnie jak on jest wiecznym pechowcem, którego ambicje są wprost proporcjonalne do nieudacznictwa. Jego groteskowo-humorystyczne perypetie również kryją głębsze treści, dotyczące polskich przywar, kompleksów i ograniczeń. Jeden z krytyków pisał: ""Nic śmiesznego" jest przede wszystkim filmem bardzo polskim. O naszym malkontenctwie, o niemożnościach, o marazmie inteligenta, który nie potrafi znaleźć sposobu na życie i liczy, że dobrobyt i szczęście spłyną mu w ręce same. Koterski śmieje się z wszystkiego i wszystkich. Z absurdalnej rzeczywistości wokół, ze środowiska filmowego, z siebie samego. "Nic śmiesznego" to pewnie trochę i rozliczenie z jego własnym życiem, z jego tęsknotami i marzeniami. Rozliczenie bardzo gorzkie, pomimo salw śmiechu, które co chwila wybuchają na sali".