TVP Dokument Środa, 01.05.2024 05:20 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 48 ŚLĄSK NIEOCZYWISTY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Śląsk to nie tylko węgiel, kopalnie i rolada wołowa z kluskami, ale także niezwykle bogata historycznie kraina. Już samo jej umiejscowienie może być dla wielu sporym zaskoczeniem. Radosław Kotarski rusza śladami mniej znanych śląskich impresji i wydobywa je na światło dzienne. 05:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /83/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Szczeciński celebryta, kot Gacek i student Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego - Maciuś. Przy poszanowaniu ich naturalnych potrzeb można z nimi egzystować w centrum wielkiego miasta czy na uczelni. Do Domu Kota w Dobrej rocznie przyjmowanych jest kilkaset kotów, które wymagają opieki. To koci raj z drapakami, siedziskami, tunelami i zabawkami, a do tego z własnym ogrodem. To przykłady dobrego świata. A w tym złym? Kilka miesięcy temu Poznański Ogród Zoologiczny przyjął uratowane z makabrycznego transportu tygrysy. Pięć, po heroicznej walce, udało się przygotować i wysłać do azylu w Hiszpanii, gdzie ich opiekunów czeka bardzo długa droga, by choć częściowo zaufały człowiekowi. Kan i Gogh, ze względu na zły stan zdrowia, pozostały w Poznaniu. Przyjechaliśmy zobaczyć, jak po raz pierwszy wyjdą na swój wybieg. Sprawdźcie też koniecznie, kto czeka na Waszą miłość w Kąciku Adopcyjnym. 06:30 ESTREMADURA - PRZYRODNICZY RAJ W EUROPIE (EXTREMADURA, A NATURAL PARADISE IN EUROPE) Film dokumentalny, 51 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: Carlos Perez Europa ma wyjątkowy region. Raj różnorodności biologicznej niezrównany na kontynencie, dzięki niesamowitej mozaice różnych siedlisk i ekosystemów, które oferuje. Region Europy Zachodniej z najwyższym odsetkiem obszarów o znaczeniu ornitologicznym. Przestrzeń, której jedna trzecia terytorium jest chroniona. Gdzie wyjątkowe zagrożone gatunki, takie jak ryś hiszpański, sęp czarny, bocian czarny i hiszpański orzeł cesarski, znajdują wspaniałe schronienie, w którym mogą dalej walczyć o przetrwanie. Gdzie znajdujemy największy na świecie obszar niezwykłego ekosystemu, który wspiera walczącego byka i świnię iberyjską: dehesa. Gdzie można zaobserwować wszystko, od triopsa, niezwykłego ocalałego, który żyje na planecie od 220 milionów lat, po tajemniczego czarnoskrzydłego latawca lub dropia wielkiego, najcięższego latającego ptaka na świecie z niesamowitym pokazem zalotów. Estremadura to żywy kraj. Estremadura to naturalny raj w Europie. Estremadura ma niejedno oblicze. Obfituje w niezmierzone bogactwo i niezwykłą różnorodność przyrody i krajobrazów. Leży na południowym zachodzie Półwyspu Iberyjskiego; Portugalia oddziela ją od Atlantyku, a Andaluzja od Morza Śródziemnego. W tym regionie Europy Zachodniej jest procentowo najwięcej obszarów interesujących ornitologicznie. Jedna trzecia powierzchni tej prowincji jest objęta ochroną środowiskową. Niebo, woda i ziemia Estremadury tętnią niezrównanym bogactwem gatunków, co sprawia, że ta prowincja jest europejskim rajem przyrodniczym. 07:30 DZIEŃ Z ŻYCIA ZIEMI - ODC. 2 ZACHÓD (A DAY IN THE LIFE OF EARTH) Serial dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Matthew Dyas Dwuczęściowa seria dokumentalna. Jeśli zakładasz, że Ziemia potrzebuje milionów lat, aby się zmienić, czeka cię niespodzianka. Ten film przedstawia najnowsze badania naukowe, które pokazują, jak bardzo nasza planeta może się zmienić w ciągu jednego dnia. Co minutę tworzone jest nowe terytorium; co godzinę z kosmosu przybywają tony skał; zanim pójdziesz spać, chmura pyłu znad Sahary zapłodni Amazonkę. Podczas gdy to wszystko się działo, biegun północny przesunął się o prawie 150 metrów. Każdego dnia budzisz się na zupełnie innej planecie. Odc. 2 Zachód. Nie ma dnia, żeby w życiu na Ziemi nie zachodziły jakieś zmiany. A na ich obserwację nie ma miejsca lepszego niż tam, gdzie geologia styka się z biologią; w procesie erozji. Z sekundy na sekundę i dzień w dzień. Minerały i składniki odżywcze krążą po świecie z prądem rzek. Zooplankton odżywia się nocą. Zjada tyle, ile sam waży. W jeden dzień podwaja swoją masę. Zmiany zachodzą pod naszymi nogami, jak również na niebie. 08:30 PASTEUR I KOCH - PASTEUR I KOCH, POJEDYNEK GIGANTÓW W ŚWIECIE DROBNOUSTROJÓW (PASTEUR AND KOCH: THE RACE AGAINST MICROBES / UN DUEL DE GANTS DANS LE MONDE DES MICROBES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Olivier Julien Scenariusz: Mathieu Schwartz Opowieść o rywalizacji między Louisem Pasteurem i Robertem Kochem, która doprowadziła do punktu zwrotnego w historii medycyny. To mikroby okazują się winne epidemii. Oś nadzwyczajnego postępu stanowią, zdaniem Francuzów, prace Ludwika Pasteura. Albo okrycia Roberta Kocha, jak zapewniają Niemcy. Może obu? A jeśli u źródeł rewolucji leży ich pojedynek? Ludwik Pasteur, francuski chemik, autor słynnych prac o zarazkach i konserwacji wina. Pracując nad winem i piwem, odkrył, że za procesy fermentacji odpowiadają mikroorganizmy. Przeczuwa, że niewidoczne gołym okiem stworzonka odgrywają też inną, ważną rolę. Mogą wywoływać choroby. 1000 km od Arbois, w pruskim Wolsztynie, Robert Koch, 30 - letni Niemiec - młody, wiejski lekarz także zadaje sobie pytania. Interesuje się wąglikiem, który dziesiątkuje okoliczne stada. Całe godziny spędza w prowizorycznym laboratorium, nad mikroskopem, prezentem od żony. Szuka przyczyny śmiertelnej choroby. We krwi zakażonych zwierząt Koch odkrył niewielkie, wydłużone organizmy. Bakterie. Pierwszy raz w historii ludzkości, wiejski medyk wykazuje, że za chorobą stoją drobnoustroje. Koch jest oszołomiony swoim odkryciem. Pasteur postanawia powtórzyć doświadczenie Niemca, stosując własną metodę. Często zapomina się, że prace Pasteura wyglądałyby zapewne inaczej, gdyby nie Koch. I na odwrót. 09:30 NAJPIĘKNIEJSZE PARKI EUROPY - ODC. 2 OGRÓD ANGIELSKI W MONACHIUM (PARK LIFE EP. 2 MUNICH: ENGLISCHER GARTEN) Cykl dokumentalny, 42 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Sebastian Kentner Seria dokumentalna (5 części) o najpiękniejszych parkach w Europie, w miastach, gdzie stanowią miejsce wytchnienia i oazę spokoju mieszkańców. Są również ekosystemem dla tysięcy roślin i zwierząt. Odc. 2 - "Ogród Angielski w Monachium". Dziś ruszamy do Monachium, by zwiedzić Ogród Angielski. Spotkamy tam miejskich surferów, latem obejrzymy spektakl teatralny pod gołym niebem, a zimą wypijemy domowe grzane wino. Park rozciąga się jak okiem sięgnąć wzdłuż rzeki Izary. Ma powierzchnię blisko czterech kilometrów kwadratowych i należy do największych na świecie. W Monachium jest wiosna. To dobry czas na początek naszej podróży przez cztery pory roku. Ogród Angielski, otwarty w roku 1792, był pierwszym parkiem publicznym w Europie. Układ parku był zgodny z angielską koncepcją ogrodu krajobrazowego, stąd nazwa Englischer Garten - Ogród Angielski. Park w Monachium i inne duże parki miejskie zaspokajają tęsknotę za naturą i beztroską. 10:30 PTASI REZERWAT Reportaż, 15 min, Polska, 1984 Wizyta w rezerwacie wodnym Słońsk, utworzonym w rozlewiskach Odry i Warty, jednym z największych rezerwatów siedlisk ptactwa wodnego w Europie, migrującego wiosną i jesienią. Jego część to rezerwat ścisłej ochrony. Badania prowadzi tam Stacja Badawcza Polskiego Związku Łowieckiego w Czempiniu. Jeden z jej pracowników mówi o siedlisku orła bielika, znaczeniu utworzenia rezerwatu, badaniach i obrączkowaniu gatunków. Kamera filmuje rozlewiska i występujące na nich ptactwo, między innymi kormorany, kaczki krzyżówki, mewy śmieszki, łabędzie nieme, łyski i sieweczki, towarzyszy badaczom przy obrączkowaniu i znakowaniu gniazd w okresie lęgowym. 10:55 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Lektor: Jarosław Łukomski Magazyn historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. W południowo - zachodniej części Ukrainy, tuż nad brzegiem rzeki Dniestr, znajduje się miejscowość Chocim. Z geopolitycznego punktu widzenia było to miejsce strategiczne, wobec czego niezbędna była twierdza zdolna odeprzeć ataki nieprzyjaciela. Imponująca budowla w rękach Polski była stosunkowo krótko, choć uznaje się ją za jedną z najważniejszych twierdz w dziejach naszego kraju. Stefan Tompson opowie o historii wzlotów i upadków twierdzy chocimskiej. 11:40 ZAPOMNIANE OBLICZA PALMIRY (THE 1, 001 FACES OF PALMYRA / LES VISAGES OUBLIES DE PALMYRE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Meyar Al Roumi Na początku naszej ery na wschodzie Imperium Rzymskiego z pustyni wyłania się miasto, które od dwóch tysięcy lat przyciąga podróżnych. Palmira była usytuowana na skrzyżowaniu szlaków łączących syryjskie wybrzeże, Mezopotamię, Indie i Chiny. Po raz pierwszy archeolodzy z całego świata spotykają się w poszukiwaniu pogrzebowych, rzeźbiarskich portretów Palmyry rozpowszechnionych na całym świecie. To będzie opowieść o historii starożytnego miasta w sposób, który nigdy wcześniej nie był dokonany. Autorzy mają zamiar przedstawić twarze mieszkańców miasta. To będzie odkrywanie wewnętrznych tajników tych rzeźb i ukazanie genezy komercyjnego sukcesu miasta, unikalnego języka i specyficznego pisarstwa, środowiska, w którym mieszają się wpływy wschodnie i zachodnie. Stopniowo ujawnią wielokulturowość i fascynację, jaką miasto budziło na przestrzeni wieków, co dało powstanie tak wielu mitów, tak wielu legend i wyjątkowej ekspansji artystycznej. Wokół miasta rozciągają się rozległe nekropolie o grobach zdobionych rzeźbionymi twarzami. To wciąż mało znane dziedzictwo starej cywilizacji. Tajemnicze rzeźby bada archeolożka Rubina Raja. Szukanie portretów grobowych to zabawa w detektywa. Dzieła te pozwalają nam zrozumieć, jak palmireńczycy postrzegali siebie i świat. W Palmirze świat zmarłych był wszechobecny i otaczał żywych. Najsłynniejszą z nekropolii była Dolina Grobowców. Charakteryzują ją wieże, przepastne grobowce oraz wykute w skale hypogea. Ludzie, których portrety były rzeźbione z największą precyzją, należeli do ważnych rodzin. Biedni nie mieli nawet grobów. Byli zakopywani w piasku. 12:45 NAJBRZYDSZY SAMOCHÓD ŚWIATA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak Dokumentalny film drogi, który w ciepły i zabawny sposób opowiada historię wyjątkowej pary, mówi o ich miłości do siebie, o potrzebie bliskości, o marzeniach, a także o pasji i poświęceniu, by utrzymać przy życiu wyjątkowo brzydkiego wartburga. Kazimiera i Bogdan Różyccy zdobyli w zeszłym roku nagrodę Najbrzydszego Pojazdu Roku podczas Zlotu Zabytkowych Samochodów w Mogilnie. Przyjechali wartburgiem z 1967 roku, który od nowości nie był myty, tablice rejestracyjne i światła przyklejone były taśmą, a w pogniecionej karoserii pełno było rdzawych dziur. Kazimiera ma 94 lata, Bogdan 71, choć wygląda na dużo starszego. Przy pierwszym spotkaniu, tak jak zapewne większość, pomyślałem, że są małżeństwem. Okazało się jednak, że Bogdan jest synem Kazi i że całe swoje życie mieszkał z matką, nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Teraz, żyjąc w dwuizbowym mieszkaniu w starej kamienicy w Markach pod Warszawą, Bogdan opiekuje się starą matką. Są biedni. W zeszłym roku po raz pierwszy zamontowano im kanalizację, na drewnianych schodach Bogdan codziennie rano montuje prowizoryczny zjazd dla wózka inwalidzkiego, na którym od wylewu porusza się Kazia. Żyją ze skromnej renty Bogdana i emerytury Kazi. Wszystko się zmienia, gdy nadchodzi lato, Bogdan szykuje się wtedy do sezonu Zlotów Zabytkowych Pojazdów. Od maja do października, niemal co weekend w różnych miejscach Polski odbywają się zloty, rajdy, konkursy na elegancję samochodową itp. Bogdan wraz z nieodstępującą go na krok mamą, ruszają najpierw do mechanika sprawdzić stan starego wartburga, a potem bliżej lub dalej jeżdżą na zloty. Oczywiście nie same rajdy czy konkursy na elegancję, a relacje starej, schorowanej matki i jej syna są dla mnie najciekawsze. Kazia jest wybuchowa, zwłaszcza jak jest zmęczona. Zdarza się że krzyczy na Bogdana bez powodu, staje się nieprzyjemna, a po wylewie miewa zaniki pamięci. Jej ogólna kondycja jest jednak zadziwiająca dobra. Recytuje wiersze z czasów szkolnych, często się śmieje. Bogdan całą swoją energię poświęca na zajmowanie się matką. Czasem jednak, zwłaszcza gdy rozmawia o wartburgach zapomina o wszystkim, a do prawdziwego świata sprowadzają go dopiero krzyki matki: Bogdan!, Bogdan! Bogdan zdaje sobie sprawę, że coroczne rajdy i zloty przedłużają życie mamy; dzięki temu, że są w ciągłym ruchu, Kazia stara się trwać w dobrej kondycji. Jest jeszcze inna warstwa ich opowieści. Gdy rozpoczęła się II wojna światowa 17 - letnia Kazia została zabrana do fabryki amunicji w Magdeburgu, gdzie pracując przymusowo spędziła wojnę. W pobliskim obozie jenieckim Buchenwald Kazimiera poznała swojego przyszłego męża i ojca Bogdana, który umarł na raka w 1974 roku. Bogdan gloryfikuje postać ojca, który jest dla niego ideałem i wzorem. Ojciec, garncarz z zawodu, uczył syna wyrabiania glinianych donic i waz. Bogdan zdobył dokumenty potwierdzające wojenną historię rodziców; ojciec zanim trafił do obozu w Buchenwaldzie przebywał w Majdanku pod Lublinem. Bogdan, dla którego rodzice byli zawsze całym światem, ma tylko jeszcze jedno marzenie: pojechać z mamą do Magdeburga i Buchenwaldu, żeby zobaczyć miejsce, w którym poznali się jego rodzice. 13:45 DZIKIE NIDERLANDY - KRAJ PONIŻEJ POZIOMU MORZA (WILD NETHERLANDS - A COUNTRY BELOW SEA LEVEL) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Hans Peter Kuttler Film dokumentalny o dzikiej przyrodzie Holandii. Niewiele krajów europejskich jest tak blisko związanych z morzem jak ten. Z linią brzegową o długości 2000 km. , a prawie połowa leży poniżej poziomu morza. Bez ochrony Holandia zostałaby całkowicie zalana przez Morze Północne. Ale Holendrzy są w swoim żywiole, jeśli chodzi o morze. Jeszcze sto lat temu pompowali wodę z nizin z powrotem do kanałów za groblami. Później zbudowali nowoczesne zapory przeciwpowodziowe i ogromne tamy, a nawet mozolnie odzyskali duże obszary z bezlitosnego morza. Stworzyli krainę, gdzie walczą dzikie konie, a lisy budują swoje nory. Holandia jest pełna zdumiewającej przyrody, od fok i warzęch, jeleni i danieli, błotniaków bagiennych, po bobry, a nawet wydry. A wszystko to w jednym z najgęściej zaludnionych krajów Europy. 14:45 BALATON - EUROPEJSKA PERŁA NATURY (LAKE BALATON: EUROPE’S HIDDEN PARADISE) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2020 Reżyseria: Szabolcs Mosonyi Film dokumentalny o jeziorze Balaton na Węgrzech. To jezioro stanowi świat samo w sobie. Zrodzone w cieniu wulkanów i ukształtowane przez lodowce. Balaton jest stosunkowo młody. Powstał w wyniku ruchów tektonicznych podczas epoki lodowcowej 15 tysięcy lat temu. Na wybrzeżach, polach, lasach i płytkich zatokach Balatonu i wokół nich żyje ogromna różnorodność zwierząt. Wśród wzgórz wokół Balatonu sokoły wędrowne są częstym widokiem. Lasy poprzecinane łąkami to idealne tereny łowieckie. Nie tylko dla sokołów. Zobaczymy drapieżniki, błyszczące ibisy, czaple siwe. Dołączymy do polowania na dzikie koty i będziemy obserwować pszczoły i susły wychowujące kolejne pokolenia. Do wiosny jeszcze daleko. Zima to trudny okres, lecz Balaton to ich dom oraz europejska perła Natury. 15:45 BEZKRWAWA REWOLUCJA. KRÓTKA HISTORIA INTERNETU W POLSCE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2022 Reżyseria: Łukasz Czajka Scenariusz: Łukasz Czajka Film dokumentalny o kulisach podłączenia Polski do internetu oraz jego wpływie na upowszechnianie i rozwój polskiej kultury. Pomysłodawcą i producentem filmu jest Narodowe Centrum Kultury, a koproducentem Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Premiera filmu odbyła się 30 czerwca 2022 r. w stołecznym kinie Kultura. 17:00 NAJPIĘKNIEJSZE PARKI EUROPY - ODC. 3 TUILERIES I OGRÓD LUKSEMBURSKI W PARYŻU (PARK LIFE EP. 3 PARIS: TUILERIES & JARDIN DU LUXEMBOURG) Cykl dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Sebastian Kentner Seria dokumentalna (5 części) o najpiękniejszych parkach w Europie, w miastach, gdzie stanowią miejsce wytchnienia i oazę spokoju mieszkańców. Są również ekosystemem dla tysięcy roślin i zwierząt. Odc. 3 - "Tuileries i Ogród Luksemburski w Paryżu". 17:55 KOLOSEUM - KLEJNOT CESARSTWA RZYMSKIEGO (THE COLOSSEUM: A JEWEL IN ROME'S CROWN / LE COLISEE, UNE MEGA STRUCTURE ROMAINE) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2021 Reżyseria: Laure Leibovitz Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, a dokładniej do jego najbardziej charakterystycznego punktu: Koloseum. Rzymskie Koloseum; ten największy amfiteatr starożytności zaliczany jest do siedmiu nowych cudów świata. Wzniesiony pod koniec I - ego wieku naszej ery jest symbolem rzymskiej dominacji nad dużą częścią świata. Zbudowany za cesarza Wespazjana ten wspaniały pomnik, obejmujący dwa tysiące lat historii, jest symbolem potęgi dawnego imperium. Budowla imponowała rozmiarami: sto osiemdziesiąt osiem metrów długości na sto pięćdziesiąt sześć metrów szerokości i czterdzieści osiem metrów wysokości. Mieściła pięćdziesiąt tysięcy widzów, więcej niż stadion Parc des Princes. Do budowy tego kolosa potrzebnych było sto tysięcy metrów sześciennych trawertynu i trzysta ton żelaza. Zbudowano go w rekordowym czasie dwunastu lat. Jakiej technologii użyli ówcześni budowniczowie, by wznieść tak potężny budynek? Koloseum było areną najbardziej szalonych widowisk: walk gladiatorów i zwierząt... W niektórych przedstawieniach wykorzystywano rewolucyjne wynalazki. Koloseum odwiedzało ponad siedem milionów widzów rocznie. Jego masywna struktura i niesamowita architektura świadczą o geniuszu starożytnych rzymskich technik konstrukcyjnych, dzięki czemu budowlę tę uznano nie tylko za część światowego dziedzictwa UNESCO, ale także za jeden z nowych siedmiu cudów świata. 19:00 CZEKOLADOWA DYNASTIA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jacek Butrymowicz Scenariusz: Ryszard Kaczyński Czekolada w formie stałej - w blokach i tabliczkach pojawiła się w Europie Środkowej dopiero na przełomie wieku XVIII i XIX. W Polsce ten słodki przysmak jako pierwszy zaczął produkować przybyły w połowie XIX wieku z Niemiec cukiernik Karol Wedel. Sprowadził go właściciel cukierni, Karol Grohnert. Wedel przez 6 lat był jego wspólnikiem. Podobnie jaki inni, przybyli z krajów zachodnich cukiernicy, Wedel reprezentował doskonałe rzemiosło w swoim fachu, a także specjalizację dotąd w Polsce nieznaną - wyrób czekolady. Przy ulicy Miodowej Wedel otworzył cukiernię i warsztat cukierniczy. Jego wyroby bardzo szybko zdobyły sobie uznanie warszawiaków. Szczególnym powodzeniem cieszyła się czekolada, którą Karol tak reklamował w prasowych anonsach - "zupełnie nowy i szczególny utwór cukierniczy, a nade wszystko wyborny środek leczący i łagodzący wszelkie cierpienia piersiowe, nader skuteczny na słabość w miesiącach wiosennych". Karol Wedel zmarł w 1902 roku, w wieku 89 lat. Pozostawił nie tylko świetnie zorganizowane przedsiębiorstwo, ale godnego siebie następcę syna Emila. Właścicielem firmy stał się Emil już w dniu swego ślubu i był to najwspanialszy prezent ślubny, jaki mógł mu sprawić ojciec. Cukiernicza praktyka Emila obejmowała zakłady w Niemczech, Szwajcarii, Anglii i Francji, skąd sprowadzał później maszyny do nowej fabryki przy ulicy Szpitalnej. Spadkobierca Karola znacznie rozwinął firmę, nie żałując pieniędzy na inwestycje. Oprócz nowych budynków fabrycznych wybudował narożną reprezentacyjną kamienicę, która według "Kuriera Warszawskiego" należała do najpiękniejszych budynków miasta. Na parterze tej kamienicy znalazł miejsce nowy, stylowy sklep z wyrobami Wedla. Codziennymi klientami sklepu byli Henryk Sienkiewicz i Bolesław Prus. Firma rozrastała się coraz szybciej. Aby zabezpieczyć się przed konkurencją, Emil Wedel rozpoczął oznaczanie wyrobów swoim podpisem, umieszczanym na opakowaniach projektowanych przez najlepszych warszawskich grafików. A podpis ten stał się najbardziej charakterystycznym znakiem firmy. Emil Wedel przekazał firmę swemu jedynemu synowi, Janowi. W początkach lat 20. Jan, doktor chemii uniwersytetu we Fryburgu i absolwent wydziału mechanicznego politechniki w Charlottenburgu, rozpoczął pracę w fabryce ojca. Ale nie jako jeden z dyrektorów, ale zwykły robotnik. Dopiero po kilku latach ojciec uznał, że syn ma dostatecznie duże doświadczenie i dopuścił go do spółki. I znowu firma trafiła w ręce znakomitego fachowca i wspaniałego człowieka. Jan Wedel poświęcił firmie całe życie. Ten genialny menedżer rozwinął przedsiębiorstwo na ogromną skalę. W roku 1928 zastąpił transport konny swych wyrobów samochodowym. Rok później rozpoczął budowę nowej fabryki przy ulicy Zamoyskiego na Pradze. W połowie lat 30. zakłady Wedla produkowały kilka ton słodyczy dziennie, które rozsyłane były do kilkudziesięciu sklepów w kraju i za granicą m.in. w Paryżu, Londynie, Nowym Jorku. Przez pracowników Jan Wedel postrzegany był jako człowiek bardzo wymagający i surowy, ale niezwykle sumienny i sprawiedliwy. Jak nikt dbał o swoich pracobiorców. Fabryka przy Zamoyskiego jako pierwsza w Europie miała żłobek, przedszkole, przychodnię lekarską, stołówkę, a także dom z mieszkaniami dla kadry. Część terenów przy letniskowym domu Wedlów w Świdrze przeznaczono na ośrodek wypoczynkowy dla pracowników fabryki. Najbardziej zasłużeni otrzymywali nieoprocentowane pożyczki na budowę własnych domów. Dlatego też przed wojną PPS stawiała firmę Wedla za wzór rozwiązań socjalnych. Dr Jan Wedel odpowiedział także na apel rządu o pomoc w dozbrajaniu armii i zakupił ciężkie karabiny maszynowe, które w 1939 roku załoga przekazała żołnierzom "Akademickiej" w Warszawie. W czasie okupacji na terenie fabryki Jan Wedel zorganizował tajne nauczanie. Stanowczo odmówił propozycji Niemców wpisania go na honorową listę volksdeutschów. Po wojnie fabrykę znacjonalizowano. Jan Wedel został jedynie doradcą fachowym, a i tak po kilku miesiącach bezceremonialnie usunięto go nawet z tego stanowiska. Nigdy już nie przekroczył progu swego zakładu. Przychodził do mieszczącego się naprzeciwko parku i godzinami patrzył na zabudowania fabryczne. Zmarł w 1960 roku. W 1950 roku dawny Wedel stał się "Zakładami Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca". Jednak wszelkie próby zdobycia zagranicznych rynków zakończyły się kompletnym fiaskiem. Dlatego też 10 lat później do nazwy państwowego zakładu dopisano "d. E. Wedel". O prawo do używania tego podpisu toczy się dzisiaj spór między obecnym właścicielem zakładów "Pepsico Food" a spadkobiercami Wedlów. Ich pełnomocnik prawny podkreśla, że roszczenia nie dotyczą reprywatyzacji, ale nazwy spółki i użycia w niej nazwiska Wedel. Zgodnie z kodeksem handlowym nie wolno używać w nazwach firm nazwisk osób bez ich zgody lub zezwolenia ich spadkobierców. Dwukrotnie sądy różnych instancji uznały racje spadkobierców Wedla, ale na skutek rewizji nadzwyczajnej zgłoszonej przez ministra sprawiedliwości w rządzie Waldemara Pawlaka Sąd Najwyższy przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. 20:00 APPLE - ZDRADA ZA BILION DOLARÓW (APPLE: THE TRILLON DOLLAR BETRAYAL) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Billy Arthur Film dokumentalny. Apple jest najcenniejszą firmą na świecie i odgrywa dużą rolę w naszym życiu. Od wielu lat w społeczności użytkowników iPhonów funkcjonuje mit, że wprowadzenie nowego modelu sprawia, że stare aparaty działają wolniej. Podobno to umyślne działanie, skłaniające do kupna nowego modelu. Apple został skazany na karę 27 milionów dolarów za celowe spowalnianie starszych iPhonów. Prawo do naprawy urządzeń jest bliskie uchwalenia w wielu krajach. Drogę na szczyt znaczyły wielkie sukcesy i kilka fatalnych wpadek. Apple założyli w 1976 - tym roku Steve Jobs i Steve Wozniak jako firmę dostarczającą elementy komputerów hobbystom. Marzenie ściętej głowy urosło w technicznego giganta. W 84 - tym roku zadebiutował Macintosh. Apple odniosło ogromny sukces i gdy ich firma weszła na giełdę, Jobs i Wozniak natychmiast zostali milionerami. W następnych latach Apple wykrwawiało się i nie było w stanie konkurować z Microsoftem. Lata 90 - te to okres rozwoju Windows PC. W 2001 - szym roku wypuszczono iPoda. Do dzisiaj sprzedano ponad miliard iPhonów. Od smartfonów po inteligentne zegarki, od wkładek dousznych po komputery, popularna technologia zrewolucjonizowała współczesność i przekształciła nasze relacje ze sobą i z naszym środowiskiem. W obliczu niepewnej przyszłości, władza należy do klientów, by wymagali więcej od tych, którym powierzamy swoje życie. 21:15 NEUROPLASTYCZNOŚĆ. REWOLUCJA (THE BRAIN REVOLUTION) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o mózgu. Dzięki nowym badaniom przeprowadzonym przez wybitnych ekspertów w dziedzinie medycyny i neurologii, zbadamy fundamentalne zasady neuroplastyczności mózgu i jak może się on zmieniać przez całe życie. Mózg to nasze centrum dowodzenia. Posiada niebywałe zdolności. Może zmieniać swoją strukturę i funkcję w procesie zwanym neuroplastycznością. Mózg potrafi kontrolować własne zmiany. Dzięki temu możemy wykorzystywać jego moc. Kontrola plastyczności pozwala nam na nowo zdefiniować nasz potencjał. Czym jest ta niesamowita i niewykorzystana potęga, która może odmienić nasze życie? Nawet, gdy jesteśmy już starzy. Dowiemy się jak wykonać plan poprawy sprawności mózgu. Naukowcy i badacze wyjaśniają, jak wykorzystać zasady uczenia się i zapewnić optymalne warunki dobrego zdrowia mózgu. Dzięki postępowi naukowemu przeciętny, współczesny 50 - latek dożyje 80 lat. Starzejący się mózg ma większe trudności z zapamiętywaniem, koncentracją, szybkim reagowaniem, refleksem i wykonywaniem złożonych zadań. Przełomowe badania naukowe pokazują, że mózg, bardzo plastyczny w dzieciństwie, może nie tracić na elastyczności wraz z wiekiem. Mamy coraz więcej narzędzi do odzyskania kontroli nad najwspanialszą częścią naszego ciała, aby poprawić i cieszyć się resztą naszego życia. Stworzenie optymalnego środowiska dla mózgu pozwala nam na lepsze jego wykorzystanie i zwiększa szanse na zdrowsze życie. Stoimy na progu rewolucji neuroplastycznej. 22:20 DZIEŃ PIERWSZY - 1 MAJA 2004 Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2005 Reżyseria: A. Marek Drążewski Scenariusz: A. Marek Drążewski Zdjęcia: Jacek Knopp, Sławomir Wrzosiński 1 maja 2004 roku Polska wstąpiła do Unii Europejskiej. Autorzy filmu wykorzystali obrazy z kilkudziesięciu kamer warszawskiego Centrum Monitoringu, rozmieszczonych w różnych punktach miasta (m. in. na placu Zamkowym, placu Piłsudskiego, Stadionie X - lecia, placu Teatralnym, ulicach Popiełuszki, Krasińskiego, Grochowskiej, Grójeckiej), aby pokazać, jak tego dnia wyglądała Warszawa, jak jej mieszkańcy przyjmowali ten ważny historyczny moment, jakie towarzyszyły temu reakcje, oceny i nastroje. Co myśleli wówczas politycy i zwykli obywatele. Fajerwerkom, strzelaniu korków od szampana, radosnym śpiewom euroentuzjastów widzących we wstąpieniu do UE szansę szybszego rozwoju cywilizacyjnego, otwarcia na rynki pracy, zwiększenia konkurencyjności naszej gospodarki, towarzyszyły pełne najczarniejszych wizji wypowiedzi przeciwników wstąpienia Polski do UE, którzy z kolei wieszczyli zastąpienie "czerwonej dyktatury moskiewskiej", żółto - granatową dyktaturą brukselską", utratę tożsamości i suwerenności narodowej, gwałtowne zubożenie społeczeństwa itp. Jedni i drudzy organizowali w Warszawie pochody: jedni parady radości, drudzy - niemal żałobne marsze. Między tymi dwoma odłamami błąkali się ci, którzy po 1 maja 2004 nie spodziewali się żadnych zmian, ani na lepsze, ani na gorsze. Nadzieja i optymizm dominowały wśród ludzi młodych, obawy i niezadowolenie wśród starszych, ale kryterium wiekowe nie było ani jedynym, ani najważniejszym wyznacznikiem opinii. Nie brakowało młodych malkontentów i uradowanych staruszków, którzy cieszyli się, że ich wnukom"będzie się żyło lepiej". Nawet jeśli nie od razu. W sumie jednak ten dzień upłynął w stolicy i poza nią dość spokojnie: może dlatego, że, korzystając z pięknej pogody, większość rodaków wyjechała wówczas na łono przyrody? Po czasie, jaki upłynął, możemy się pokusić o pierwsze oceny, kto miał rację. Ale na w pełni obiektywne opinie trzeba jeszcze trochę poczekać. Bo przecież dopiero uczymy się"bycia w Unii". 23:25 ZABÓJCY PLANETY - ODC. 3 KAT LASÓW (PLANET KILLERS EP. 3 LE BURREAU DES FORETS) Serial dokumentalny, 48 min, Francja, 2022 Reżyseria: Martin Boudet Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), której twórcy dołączają do Interpolu ds. Przestępstw Środowiskowych w poszukiwaniu czterech najbardziej poszukiwanych przestępców na świecie. Cztery odcinki. Czterech przestępców. Cztery polowania. To kryminaliści zabijający naszą planetę. W tej serii śledzimy działania Jednostki Interpolu. Szacuje się, że przestępstwa przeciwko środowisku generują rocznie 300 miliardów euro. Jednocześnie kary są znacznie niższe niż w przypadku innych przestępstw, co prowadzi do postrzegania ich jako obarczonych niskim ryzykiem i jednocześnie wysokim zyskiem. Odc. 3. Sahul Hameed, obywatel Indii zajmujący się przemytem drewna sandałowego czerwonego jest też podejrzany o próbę zabójstwa indyjskich funkcjonariuszy. Poszukiwany przez Interpol od siedmiu lat. Sandałowiec czerwony jest jednym z najdroższych gatunków drewna. Używa się go do produkcji kosmetyków i luksusowych mebli. Tona drewna sosnowego kosztuje 70 dolarów, a sandałowca czerwonego - 130 tysięcy. Przemytnicy pustoszą lasy i atakują wszystkich, którzy im się przeciwstawiają. Policja stara się powstrzymać przemyt najcenniejszego drewna na świecie. W lasach pozostało tylko pięć procent sandałowca czerwonego. Wycięto od osiemdziesięciu do dziewięćdziesięciu procent tego gatunku. Sahul Hameed przeprowadził się z rodziną do Dubaju i wciąż jest poszukiwany za międzynarodowy przemyt drewna sandałowego i usiłowanie zabójstwa indyjskich policjantów. Grozi mu dożywocie. 00:25 ZESTRZELONY NAD CZECHOSŁOWACJĄ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2009 Reżyseria: Jerzy Morawski Zdjęcia: Jacek Knopp W lipcu 1975 roku na Słowacji, 8 km od granicy z Austrią zestrzelono polski dwupłatowiec z pilotem Dionizym Bielańskim. Rodzinie Bielańskiego przekazano metalową trumnę z jego ciałem, której nie wolno było otwierać. W pogrzebie w Opolu uczestniczyło niewiele osób, a rodzinie przekazano, że Dionizy Bielański zginął w wypadku lotniczym. Osierocił żonę i dwie małe córeczki. Jedna z córek, Anna, w 2005 roku przeczytała w tekście wspomnieniowym o Aeroklubie Opolskim, że jej ojciec zginął w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach... Anna zaczęła poszukiwania w Internecie. Nieoczekiwanie wygrzebała w Internecie referat czeskiego historyka z konferencji naukowej o zestrzeleniu Dionizego Bielańskiego przez pilota czechosłowackiego lotnictwa wojskowego, na rozkaz wydany w Warszawie. Poszukiwania Anny, której towarzyszyć będzie ekipa filmowa, odsłonią wielowarstwową sprawę śmierci jej ojca, tuszowania faktu zestrzelenia, ukrywania prawdy i zastraszania rodziny. Anna dotrze do wstrząsającej teczki założonej przez SB w 1971 roku na jej ojca, zatytułowanej "Ikar". Z materiałów tam zgromadzonych wyłania się obraz zaszczutego pilota, który chce tylko normalnie żyć i nie ugina się pod namowami do współpracy z SB, nie poddaje się szantażom i prowokacjom. Czy represje wobec Dionizego Bielańskiego spowodowały ucieczkę samolotem z kraju? Czy został do niej zmuszony? Czy uciekał wraz z grupą lotników oficerów, bo taka informacja się pojawiła? Czy jest też inna prawda o śmierci pilota? Gen. Wojciech Jaruzelski w kwietniu 2009 roku wydał oświadczenie, że taka historia jak zestrzelenie Bielańskiego odbyła się poza nim i sztabem generalnym LWP. Kto więc zadecydował o zestrzeleniu pilota? IPN prowadzi śledztwo w tej sprawie, podobnie jak jego odpowiedniki w Czechach i na Słowacji. Prywatne śledztwo w sprawie zestrzelenia Dionizego Bielańskiego poprowadzi jego córka Anna Pawliszyn. Zamierza odwiedzić pod Ostrawą pilota, który zestrzelił jej ojca. W Pradze będzie rozmawiała z oficerem czechosłowackich sił powietrznych, który uzyskał od strony polskiej zgodę na zestrzelenie samolotu. W Warszawie także dotrze do osób wiedzących dużo o całej sprawie. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - IŚĆ ZA SWOIM MARZENIEM. ODC. 252 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:00 ZAPOMNIANY PRZYJACIEL RZECZ O HERBERCIE HOOVERZE Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1997 Scenariusz: Katarzyna Kwiatkowska, Maciej Gawęcki Herbert Clark Hoover był prezydentem Stanów Zjednoczonych w latach 1929 - 32. Miejsce w pamięci pokoleń zapewnił sobie dzięki temu, że w czasie całego życia był orędownikiem pokoju i człowiekiem czynu. Podejmowane przez niego działania miały na celu niesienie pomocy ludziom, którzy cierpieli w wyniku prowadzonych wojen. Kolejną istotną jego zasługą było założenie Hoover Instituion on War, Revolution and Peace, który łączy działaność na płaszczyźnie naukowo - badawczej z gromadzeniem zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, dokumentujących dzieje świata w XX wieku. Polska jest krajem, który w szczególny sposób korzystał z pomocy samego Hoovera, a także założonej przez niego instytucji. Zaś gromadzone w archiwach Hoovera zbiory dotyczące współczesnej historii świata zawierają kolekcję dokumentów dotyczących współczesnej historii Polski. Filmowy dokument jest przypomnieniem zakresu i rozmiaru polskiej kolekcji zebranej w archiwach im. Herberta Hoovera. 03:00 GROŹBA I OCALENIE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1969 Scenariusz: Lesław Bajer Dokument poświęcony historii badań naukowych z zakresu fizyki atomu, wzbogacony dokumentacją filmową i fotograficzną, ukazujący proces powstawania pierwszych reaktorów atomowych i przeprowadzania doświadczeń z bombą atomową, będący punktem wyjścia do ukazania konsekwencji wynikających z posiadania broni masowego rażenia i do refleksji nad dylematem moralnym fizyków atomistów, których odkrycia naukowe wykorzystano do celów wojennych.