TVP Historia Poniedziałek, 29.04.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 KWIETNIA ODC. 547 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1915 - wynaleziono zamek błyskawiczny; 1928 - w Turcji wprowadzono alfabet łaciński; 1978 - utworzono niezależne od oficjalnych struktur Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża; 1993 - otwarto dla zwiedzania pałac Buckingham; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 28 (SERIA III ODC. 2) Serial wojenny TVP, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Danuta Stenka, Katrin Buhring, Peter Wolf, Mathias Gall, Maria Dębska, Magdalena Smalara, Marcin Korcz Przed podjęciem misji polegającej na podszywaniu się pod niemiecką arystokratkę, Marysia postanawia odwiedzić Zosię, która jest już w zaawansowanej w ciąży. Podczas wizyty, Irka z Lesiem stoją na czatach przed budynkiem. Po chwili okazuje się, że niemiecki oddział przeszukuje kolejne kamienice. W ostatnim momencie kobietom udaje się uciec. Kamil wraz z oddziałem spadochroniarzy ląduje na terenie Polski. Ma tajną misję do przeprowadzenia ale o jego powrocie nie może wiedzieć nikt poza dowództwem. W jednym z konspiracyjnych mieszkań przypadkowo wpada na niego Ewka, nie może jednak powiedzieć o tym przyjaciółkom. Witek w fabryce w Radomiu nadal oczekuje przybycia tajemniczego gościa. 08:20 HISTORIA POLSKI - CZEGO NIE MOGLIŚMY WYKRZYCZEĆ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Zwoliński, Ewa Żmigrodzka Scenariusz: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński W filmie zostaną udostępnione materiały z archiwum Emanuela Ringelbluma, który jak sam wspomina: przystąpił do zbierania materiałów o obecnych czasach w październiku 1939 roku. "Jako kierownik Żydowskiej Samopomocy Społecznej miałem codziennie kontakt z otaczającym życiem. Dochodziły do mnie wiadomości o wszystkim, co się działo z Żydami w Warszawie oraz na przedmieściach. Niemal codziennie przybywały delegacje z prowincji i opowiadały o ciężkich przeżyciach. Wszystko, czego się w ciągu dnia nasłuchałem, zapisywałem wieczorem". W filmie wykorzystano unikalne zdjęcia oraz fragmenty zapisanych przez Ringelbluma wspomnień. 09:25 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze. 10:15 JAK KLIMAT TWORZYŁ HISTORIĘ - ODC. 1 (HOW CLIMATE MADE HISTORY) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Lektor: Paweł Straszewski 2 - częściowa seria dokumentalna. Co łączy powstanie i upadek Cesarstwa Rzymskiego, wojnę trzydziestoletnią i renesans? Na wszystkie te zjawiska miały wpływ ekstremalne warunki pogodowe. Jeśli spojrzymy na historię ludzkości w świetle zmiennego klimatu Ziemi, możemy odkryć podobieństwa, wyciągnąć zaskakujące wnioski i wyjaśnić niektóre historyczne zagadki. Ten dwuczęściowy film łączy nauki przyrodnicze i historię. To podróż od czasów samego wielkiego wybuchu do wybuchów wulkanów na Islandii z porywającą narracją, która odkrywa mało znane powiązania między klimatem Ziemi a ważnymi wydarzeniami historycznymi. Czy te ekstremalne zjawiska pogodowe to rzeczywiście fenomen XXI wieku? A może klimat determinuje losy ludzkości od czasu, gdy płazy wyszły na ląd? 11:15 ŻYCIORYSY ODZYSKANE - WŁADYSŁAW GAŁKA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Mielech Scenariusz: Piotr Mielech Władysław Gałka urodził się 13 października 1914 r. w Jodłówce w powiecie bocheńskim, w rodzinie Jana (sołtysa Jodłówki) i Katarzyny z domu Kłuś. Był najstarszy z ośmiorga rodzeństwa. W 1920 r. rozpoczął naukę w szkole powszechnej w Jodłówce, a od 1924 r. uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. króla Kazimierza Wielkiego w Bochni. 30 maja 1932 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Nie mogąc ze względów materialnych podjąć studiów uniwersyteckich, ukończył dwuletnie Państwowe Pedagogium w Krakowie. W czerwcu 1934 r. zdał egzamin dyplomowy i uzyskał uprawnienia do nauczania w publicznych i prywatnych szkołach powszechnych. W 1939 r. walczył w szeregach 2. pułku piechoty Legionów w rejonie Gór Borowskich oraz Zamościa. Był dowódcą plutonu, a następnie dowódcą kompanii. 24 września został wzięty do niewoli niemieckiej. Uciekł w czasie przemarszu. Dotarł w Góry Świętokrzyskie, gdzie dołączył do oddziału mjr. Henryka Dobrzańskiego "Hubala". Po dwóch dniach choroba zmusiła go do powrotu do rodzinnej wsi. Pod koniec grudnia 1946 r. nawiązał kontakt z potajemnie przybyłym do Polski działaczem narodowym Adamem Doboszyńskim. Spotkał się z nim kilkakrotnie i wraz z Marianem Pajdakiem udzielał mu pomocy w sprawach organizacyjnych. 29 maja 1947 r. Gałka został zatrzymany przez UB i poddany brutalnemu śledztwu. Po więziennym "procesie" 28 października 1949 r. został skazany na karę śmierci. Po sześciu miesiącach wyrok zmieniono na 15 lat więzienia. Był przetrzymywany w więzieniu na Mokotowie, Rawiczu, we Wronkach oraz w Strzelcach Opolskich. Mimo horroru przejść więziennych zachował osobistą godność i wewnętrzną niezależność. Pisał: "Więźniem nazywam tego, co drży przed utratą tzw. wolności i płaci za nią upodleniem. Dlatego jestem najbardziej wolnym człowiekiem. [...] Zresztą co to znaczy być wolnym?! Mnie się zdaje, że być wolnym czasem łatwiej za kratami, niż z zewnątrz. A ja się czuję tak bardzo wolnym". Silna wiara utrzymywała go przy życiu. "Przy Boskiej pomocy przetrwam" - pisał z Rawicza 29 listopada 1950 r. 11:55 POPIELEC - ODC. 8 - AMNESTIA Serial wojenny, obyczajowy TVP, 55 min, Polska, 1982 Autor: Włodzimierz Kłaczyński Reżyseria: Zbigniew Laskowski, Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Aktorzy: Jerzy Kryszak, Ewa Ziętek, Maciej Góraj, Stefan Friedmann, Franciszek Trzeciak, Lech Dyblik, Hanna Giza, Elżbieta Golińska, Stanisław Górka Zostaje ogłoszona amnestia dla wszystkich, którzy złożą broń i "wyjdą z lasu". Milewski oczekuje, że Józuś ujawni się, ale ten w międzyczasie dokonuje kolejnego napadu. Akcja ujęcia Józusia i Nozdry kończy się fiaskiem. W odwecie mężczyźni napadają na posterunek milicji i zabijają Milewskiego. W czasie ucieczki Józuś zostaje zraniony i pojmany. 13:35 W PUSTYNI I W PUSZCZY - CZ. 2 Film przygodowy, 91 min, Polska, 1973 Reżyseria: Władysław Ślesicki Scenariusz: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tomasz Mędrzak, Monika Rosca, Stanisław Jasiukiewicz, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Ahmed Marei, Ahmet Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki Dalszy ciąg opowieści o przygodach Stasia i Nel - bohaterów popularnej powieści Henryka Sienkiewicza i zrealizowanego na jej podstawie filmu. W czasie wędrówki przez sawannę pełną dzikich zwierząt pewnej burzliwej nocy lwy pożerają konie. W zawalonym skałami wąwozie dzieci znajdują wygłodniałego słonia, na którym będą dalej podróżować. Nadają mu imię King. W ogromnym baobabie przeczekują porę deszczową. Nel zapada na malarię. Staś odnajduje obóz umierającego podróżnika i geografa Samuela Lindego, który oddaje mu zapasy lekarstw i amunicji oraz instruuje, w którym kierunku wędrować. Na wioskę murzyńską napadają handlarze niewolników, Staś pomaga pokonać napastników. Wdzięczni mieszkańcy wioski wyprawiają dzieci w dalszą drogę. Kiedy wyczerpana brakiem wody i wędrówką gromadka błądzi po pustyni - Staś dostrzega na horyzoncie sylwetki ludzi. Daje znaki strzałami ze sztucera. W odpowiedzi widzi wystrzelone race. 15:20 ZIEMIA WIDZIANA Z KOSMOSU ODC. 4 (EARTH FROM SPACE. 4. CHANGING PLANET) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chloe Sarosh, Barny Revill Odcinek: 4. Changing Planet. Ludzie zamieszkują każdy większy ląd na ziemi. Zakres naszej kolonizacji jest najbardziej widoczny nocą. Naukowcy połączyli wiele zdjęć i stworzyli szczegółowy nocny obraz całego globu. Nasze miasta rozciągają się na powierzchni ziemi. Dzięki zdjęciom robionym przez lata możemy zobaczyć, jak szybko te miasta się rozrastają. W ciągu ostatnich czterdziestu lat powierzchnia Las Vegas wzrosła trzykrotnie. Jego przedmieścia sięgają się na pustynię Nevada. W Tokio mieszka dziś 38 milionów ludzi. Więcej niż w jakimkolwiek innym mieście na świecie. W ciągu zaledwie trzydziestu pięciu lat mała wioska rybacka Shenzen w Chinach stała się nowoczesną, dziesięciomilionową metropolią. Po połączeniu z dziewięcioma sąsiednimi miastami powstało gigantyczne skupisko aglomeracji miejskich zamieszkane przez ponad 60 milionów ludzi. Jego powierzchnia ma ponad 50 tysięcy kilometrów kwadratowych. Każdego dnia człowiek zajmuje nowe obszary i wypiera z nich przyrodę. Z dużej wysokości ulice w Indiach wyglądają jak ciasny, szary, betonowy labirynt. To zmienia nasze pojęcie o funkcjonowaniu ziemi i o tym, jakie miejsce na niej zajmujemy. 16:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 1 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi. 16:45 HISTORIA POLSKI - NIE MOGŁEM INACZEJ. KAPŁAN I ŻOŁNIERZ PS. SKI Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas Historia księdza Michała Pilipca, księdza, który powinien znaleźć się w panteonie niezłomnych bohaterów walki o niepodległość RP, ofiar komunistycznego terroru. Był jednym z pierwszych kapłanów Kościoła rzymskokatolickiego bestialsko zamordowanych przez reżim komunistyczny, po wkroczeniu Armii Czerwonej i armii gen. Berlinga na tereny RP. Szczegółowa, filmowa rekonstrukcja życia i śmierci księdza Michała Pilipca ukaże w pełni jego postawę chrześcijańską i patriotyczną w powojennych czasach terroru Urzędu Bezpieczeństwa. 18:00 SPÓR O HISTORIĘ - MASAKRA POD BUDZISZYNEM Debata, 30 min, Polska, 2012 Scenariusz: Elżbieta Szumiec- Zielińska, Tadeusz Kondracki Prowadzący: Maciej Zakrocki 16 kwietnia 1945 roku rozpoczęła się Operacja Berlińska. W działaniach uczestniczyła dowodzona przez gen. Karola Świerczewskiego licząca 90 tysięcy żołnierzy 2. Armia Wojska Polskiego. Jej zadaniem była osłona lewego skrzydła 1. Frontu Ukraińskiego. Jednak Świerczewski samowolnie zadecydował szybko opanować Drezno. Kiedy część oddziałów podeszła pod to miasto, 21 kwietnia, w rejonie Budziszyna uderzyły niemieckie ugrupowania pancerne. Fatalne dowodzenie doprowadziło do zagłady całych oddziałów. Podawane oficjalnie straty 2. Armii porażały. Poległo blisko 5 tys. żołnierzy. 2800 uznano za zaginionych. Było ponad 10 tys. rannych. 2. Armia straciła 22 procent stanu osobowego, zaś w trakcie kilka dni trwającej bitwy straty ludowego Wojska Polskiego sięgnęły aż 27 procent strat w całej wojnie: od Lenino do Berlina. Ofiary poniesione w jednej bitwie budziszyńskiej ustępują jedynie stratom z bitwy nad Bzurą we wrześniu 1939. Nawet symbol polskiego męstwa, ale i ciężkich strat, bitwa 2. Korpusu Polskiego o Monte Cassino w maju 1944 roku pochłonęła wielokrotnie mniej istnień ludzkich - około tysiąca. Co zatem wydarzyło się w końcu kwietnia 1945 roku na Łużycach, pod Budziszynem? Jak mogło dojść do bezprecedensowej katastrofy; śmierci tak wielu żołnierzy i to zaledwie na dwa tygodnie przed zakończeniem II wojny światowej? 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 29 (SERIA III ODC. 3) Serial wojenny TVP, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Danuta Stenka, Katrin Buhring, Peter Wolf, Mathias Gall, Maria Dębska, Magdalena Smalara, Marcin Korcz Marysia rozpoczyna swoją akcję we Lwowie. Zatrzymuje się w hotelu Grand, gdzie umawia się z wysokim rangą oficerem SS. Podczas kolacji z Niemcem lokalny oddział podziemia przeprowadza akcję, dzięki której Marysia uwiarygadnia swoją fałszywą tożsamość. Irkę coraz bardziej męczy jej bezczynność. Jako jedyna z dziewczyn nie ma misji do wykonania. Dowództwo powierza jej zadanie w Instytucie Żywienia. Kamil spotyka się z Aloszą na cmentarzu. Tożsamość szpiega jest dla niego wielkim zaskoczeniem. 22:50 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze. 23:50 DROGA DO ŚRODKA. KAZIMIERZ KARABASZ Cykl reportaży, 45 min, Polska, 1989 Reżyseria: Dariusz Król Scenariusz: Dariusz Król Zdjęcia: Jerzy Sobociński, Marek Kloska Bohaterem filmu dokumentalnego z cyklu "Polacy" jest Kazimierz Karabasz - reżyser, dokumentalista. W filmie znajdą się wypowiedzi bohatera oraz jego przyjaciół i pracowników, m.in. profesora Jerzego Bossaka i Stanisława Niedbalskiego. Zobaczymy także fragmenty filmów zrealizowanych przez Kazimierza Karabasza: "Gdzie diabeł mówi dobranoc", "Ludzie z pustego obszaru", "Ludzie w drodze", "Muzykanci", "Węzeł". 00:45 KRĄŻOWNIK Z WIELOPOLA Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2011 Scenariusz: Tomasz Pomarański, Tomasz Kamiński Reportaż o Ilustrowanym Kurierze Codziennym, najwiekszym koncernie prasowym II Rzeczpospolitej, opowiedziany przez pryzmat historii sławnego, krakowskiego gmachu na ulicy Wielopole. 28 października 2011 roku skończyła się pewna epoka w Krakowie. Pałac prasy w centrum miasta, u zbiegu ulic Wielopole i Starowiślnej, opustoszał. Pracownicy "Dziennika Polskiego" przenieśli się, po sprzedaży gazety niemieckiej firmie wydawniczej, w nowe miejsce. W tym starym budynku, zwanym "krążownikiem na Wielopolu", nieprzerwanie od 1927 roku, tętniło zycie. Najpierw była tu siedziba potężnego Ilustrowanego Kuriera Codziennego, a od 1945 roku redakcje wielu gazet, wydawanych w Krakowie. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "LATAJĄCE MUZEUM" ODC. 275 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Latające muzeum" W Gliwicach powstało pierwsze w Polsce Muzeum Szybowców, którego zasadą jest przywracanie sprawności historycznym konstrukcjom. A tych polski przemysł lotniczy - zwłaszcza szybowcowe Zakłady Doświadczalne w Bielsku - budował wiele. Jastrząb, Jaskółka, Bocian powoli odchodzą w niepamięć i oczywiście trzeba zrobić wszystko, by ten proces zatrzymać. Po remoncie powraca do lotów tym razem jako eksponat muzealny legendarny Zefir - szybowiec, na którym Edward Makula i Jerzy Popiel zdobyli podwójne mistrzostwo świata, a Makula za przelot ponad 700 kilometrów Medal Lilienthala. Pokażemy naszym widzom testowe loty. "Jeszcze jedno zwycięstwo" Następnie przeniesiemy się do miejscowości Lichnowy na Pomorzu, by opowiedzieć pewną lotniczą historię z pamiętnego dnia 1 września 1939 roku. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TRAGICZNE MIASTO Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony oblężeniu Leningradu.