TVP Dokument Wtorek, 07.05.2024 05:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 54 ZWYKŁA HISTORIA NIEZWYKŁYCH NAZW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Skąd wzięły się nazwy polskich miast i miasteczek? Jak to się stało, że dzisiaj mieszkamy na terenie zwanym Warszawą, Lublinem czy Szczecinem? Co o tym zdecydowało? Na te pytania stara się odpowiedzieć Radosław Kotarski. Rusza w podróż po Polsce, aby odkryć historie stojące za nazwami, którymi posługujemy się na co dzień. 06:00 WETERYNARZE Z SERCEM - /89/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj o projekcie z zakresu ochrony środowiska "Łowcy obcych", którego celem jest lokalizowanie i obejmowanie monitoringiem roślin i zwierząt akwariowych. Przenoszone do polskich wód stanowią zagrożenie dla naturalnego ekosystemu. Czy wiecie, ile gatunków raków żyje w naszych wodach? Znajdziecie też instrukcję, jak zabrać się do założenia akwarium. W poznańskim ośrodku rehabilitacji małych ssaków odwiedziliśmy wiewiórki i jeże, które trafiają tu o każdej porze dnia i nocy. Leczone wszelkimi metodami, nawet akupunkturą, troskliwie pielęgnowane, wiosną niemal wszystkie wracają na wolność. A w kąciku adopcyjnym psiak Jerry, który po ciężkich przejściach, przygarnięty przez schronisko Pegasus, czeka na spokojny, ciepły dom. 06:35 MAGICZNE CHWILE (MAGIC MOMENTS: THE SPELL OF NATURE) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2021 Reżyseria: Christopher Kohler, Ivo Filatsch Film dokumentalny o najbardziej magicznych zjawiskach w przyrodzie.. Czy to noc, czy dzień, półkula północna czy południowa, niezależnie od pory roku i dokładnego położenia świat przyrody naszej planety dostarcza prawdziwie spektakularnych chwil przez cały rok. Trudno się dziwić, że ludzie są tak zafascynowani cudami natury, które nas otaczają. W końcu jesteśmy integralną częścią czaru natury, a nasze życie jest nierozerwalnie związane z wieloma naturalnymi zjawiskami świata, zapierającymi dech w piersiach wydarzeniami i niezapomnianymi magicznymi chwilami. Wschód słońca - codzienny spektakl. Dla wielu osób to magiczny moment. Jeśli tylko dobrze się przyjrzeć, takich wyjątkowych chwil jest wiele. Na całym świecie, w dzień i w nocy, bez względu na porę roku, można znaleźć ukrytą magię. Budząca się wiosna. Ciepło lata. Ulotność jesieni. Czy przenikliwy chłód zimy. Magia przyrody jest wszędzie. 07:35 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 1 POWRÓT SŁOŃCA (WALES: LAND OF THE WILD EP 1: THE RETURN OF THE SUN) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 1 - "Powrót Słońca". Niby nadszedł pierwszy dzień wiosny, ale Walia wygląda jak spowita arktyczną zimą. Idące od wschodu zadymki pokryły kraj śniegiem. To kraina gór i postrzępionych brzegów, gdzie bujne łąki graniczą z odwiecznymi puszczami i gdzie nigdy się nie jest daleko od zwierząt. Żyje ich tu pięćdziesiąt tysięcy gatunków, urzekających i dziwacznych. Wskutek zimna niebo nad Brecon Beacons jest przejrzyste. Ten park narodowy znalazł się na liście "międzynarodowych rezerwatów ciemnego nieba". Na świecie jest ich tylko trzynaście. 08:35 ŚWIAT WEDŁUG TESLI (TESLAFY ME. THE VISIONARY GENIUS OF NIKOLA TESLA) Film dokumentalny, 63 min, Słowenia, 2019 Reżyseria: Janja Glogovac Film dokumentalny opowiadający o życiu i odkryciach Nikoli Tesli, który poprzez pionierskie idee i wynalazki rozpoczął przemysłową rewolucję w dziedzinie produkcji i użytkowania energii elektrycznej oraz komunikacji bezprzewodowej. Był twórcą pierwszych urządzeń zdalnie sterowanych drogą radiową. Nasza cywilizacja opiera się na prądzie przemiennym, zdalnym sterowaniu i falach radiowych. Wyobraźmy sobie życie bez tych technologii bez łączących nas smartfonów czy internetu. Większość rozwiązań technicznych, które kształtowały świat od początku XX wieku wynalazł jeden człowiek. Tesla sądził, że energia elektryczna powinna być traktowana na równi z powietrzem, bo występuje w przyrodzie w nieograniczonych ilościach. Choć ogólnie nie jest dość doceniony za swoje wynalazki, to jego pomysły nadal kształtują naszą przyszłość. Tesla - postać towarzyska i inżynier, pochodzący z Chorwacji; elektrotechnik, radiotechnik i wynalazca. Był konstruktorem wielu urządzeń do wytwarzania i wykorzystania prądu przemiennego, konkurując skutecznie z Thomasem A. Edisonem, który uznawał tylko prąd stały. Zobaczymy, jak jego życie osobiste wpłynęło na odkrycia i jak naukowcy wciąż znajdują nowe zastosowania jego technologii do rozwiązywania globalnych problemów. Jego pomysły zostały podobno skonfiskowane przez rząd USA. Represje wobec Tesli dotknęły całą naszą cywilizację. Nikola wykonał swoje zadanie poświęcił nam swoje życie i karierę, a my po dziś dzień korzystamy z niemal wszystkich jego wynalazków, ale nie za darmo, wbrew jego woli. Tesla powiedział, że świat nie był gotowy na jego pomysły, wyprzedzające jego czasy, ale stwierdził również, że pewnego dnia te same pomysły przyniosą ogromne sukcesy. W Stanach przebywał przez część swojego życia. Zmarł 7.01.1943 w Nowym Jorku. 09:45 PODRÓŻE DO UKRYTYCH ŚWIATÓW - ODC. 1 MAKOKO NA WODZIE (THE HIDDEN WORLDS EP. 1 MAKOKO ON WATER) Serial dokumentalny, 44 min, Turcja, 2020 Reżyseria: Orcun Behram Seria dokumentalna (5 odcinków) o kilku tajemniczych i bardzo ciekawych miejscach na świecie. Obecnie języki i kultury szybko zanikają, ponieważ globalizacja ma coraz większy wpływ na wszystko. Poznamy różne historie życia, poprzez poetycki tekst i strukturę wizualną. Narratorami odcinków będą ludzie, którzy są punktem wyjścia tych historii. W takim okresie społeczności, które potrafią zachować swoje dziedzictwo kulturowe lub stworzyć własną kulturę, zyskały na atrakcyjności. Będziemy mieli okazję zobaczyć bogatą paletę wizualną i niezwykłe miejsca: Makoko w Nigerii; La Rinconada w Peru; Manilę stolicę Filipin; dolinę rzeki Omo w Etiopii; Dharavi w Bombaju. Odc. 1 - "Makoko na wodzie". Życie w tym ogromnym slumsie toczy się wokół wody. Labirynt kanałów i domów na palach na obrzeżach Lagosu, stolicy Nigerii, jest domem dla około trzystu tysięcy osób. Osadę założyli rybacy, którzy przybyli tu z Afryki Zachodniej dwieście lat temu. Ten pływający slums rozrósł się współcześnie do sześciu dzielnic. Stanowi cierń w boku włodarzy miasta, nie pasując do wizji Lagosu jako gospodarczej potęgi Afryki. Jednak dla mieszkańców osada stanowi dynamiczną społeczność, pełną nadziei i marzeń. Życia i śmierci. Śmierć to w Makoko powód do świętowania. Kres życia wiąże się z wieloma rytuałami i przesądami. Wielu mieszkańców uważa, że duch zmarłego może ich ukarać lub nagrodzić, zależnie od przebiegu pochówku. Rybołówstwo jest tu ważną częścią życia. Mimo panującej tu biedy, brudnych kanałów, walących się domów i infrastruktury, w Makoko panuje atmosfera odnowy. Wielu mieszkańców z nadzieją patrzy na tutejszą młodzież. 10:40 LUDZIE Z PIERWSZYCH STRON GAZET Magazyn, 25 min, Polska, 1977 Scenariusz: Teresa Sozańska, Agnieszka Matynia Zdjęcia: Jerzy Pyrkosz Cykliczny program, prezentujący historie bohaterów "jednego dnia" - ludzi, o których dokonaniach pisało w jednym momencie wiele gazet. Ich wyczyny niejednokrotnie stały się dorobkiem całego narodu. W tym odcinku przytoczono historie: mgr Zdzisława Meglickiego, inż. Kazimierza Kantora oraz Józefa Glabiszewskiego. Pierwszy z nich zaistniał jako doskonały przewodniczący podupadającej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej "Duki". Wykazując się wizjonerstwem i dobrym wykształceniem rolniczym, pan Zdzisław przekształcił nieurodzajne pola w wiśniowe sady i pastwiska dla owiec, co przyczyniło się do szybkiego i znacznego wzrostu dochodów, czyniąc ten konglomerat najprężniej działającym w całym regionie. To z kolei zaowocowało podwyżkami dla pracowników przedsiębiorstwa oraz rozbudową wsi. Do Duk zaczęły przyjeżdżać delegacje uczonych z kraju i z zagranicy. Druga historia opowiada o dokonaniach inż. Kazimierza Kantora - wybitnego ceramika, wykładowcy AGH w Krakowie oraz autora wielu patentów, dotyczących nowych rozwiązań technologicznych i produkcyjnych porcelany, wykorzystywanych głównie w "Cerpolu". To właśnie m.in. dzięki jego dokonaniom, wałbrzyska porcelana zdobyła uznanie na całym świecie. Ostatnią opowieść poświęcono lokalnym osiągnięciom pana Józefa Globiszewskiego z Ząbkowic Śląskich - emerytowanego księgowego, z zamiłowania archeologa i historyka sztuki. Będąc na emeryturze postanowił zająć się miejscowym dziedzictwem. Nawiązawszy kontakt z młodzieżą, przyczynił się do uporządkowania Krzywej Wieży, odbudowy zamku oraz do utworzenia regionalnej Izby Pamięci, z niezwykle ciekawymi eksponatami, dotyczącymi historii tego miasteczka. Jego działalność została doceniona przez mieszkańców Ząbkowic, co uwidoczniło się poprzez dwukrotne zwycięstwo w lokalnym konkursie na "Obywatela roku" (1972 r. - 92% głosów; 1973 r. - 99% głosów). W materiale rozmowy z wymienionymi bohaterami odcinka, przeplatane narracją lektorki. Dodatkowo liczne ujęcia: drukarnia, miejscowość Duki i tamtejsza Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, wałbrzyskie Zakłady Porcelany Stołowej "Cerpol", Ząbkowice Śląskie i miejscowe zabytki (Krzywa Wieża, zamek, Izba Pamięci). 11:15 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 1 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W pierwszym odcinku drugiej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po Rydze i Kircholmie, czyli dzisiejszym Salaspils. Łotewska Ryga u ujścia Dźwiny była oknem na Bałtyk wszystkich wschodnich ziem. To hanzeatyckie miasto dzięki handlowi szybko się rozwijało, ale też ze względu na swoje położenie, było terenem zainteresowań wszystkich sąsiednich państw. Zażarcie walczono o jej posiadanie. Zdarzyło się, że także nasz Stefan Batory zasiadał na zamku a "polskie czasy" to okres intensywnego rozwoju miasta. W odcinku opowiemy również o spektakularnym zwycięstwie polskiej armii nad Szwedami, które zapisało się złotymi zgłoskami na kartach historii. Zwycięstwie pod Kircholmem. 11:55 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 1 AMERICAN DREAM (FORSAKEN PLACES - GEHEIME WELTEN / AMERICAN DREAM) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 13:00 HAND MADE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Krzysztof Kunert Scenariusz: Krzysztof Kunert Przedstawiony projekt stanowi bardzo ciekawą propozycję. Dokument o niezwykłej pracy chirurgów w trzebnickim szpitalu, którzy od początku lat 70. dokonują rzeczy wyjątkowych w Europie i na świecie. To tu po raz pierwszy w Europie, już w roku 1971 reinplantowano z pełnym sukcesem rękę. W 1988 roku reinplantowano małej dziewczynce dwie odcięte nóżki tak dobrze, że do dziś już jako dorosła kobieta uwielbia tańczyć. Z kolei w 2006 roku, 12 lat po wypadku pacjenta, dokonano transplantacji ręki. I tak co roku lekarze ze szpitala w Trzebnicy mogą poszczycić się mnóstwem przyszytych kończyń i zdumiewających transplantacji. Główną osią filmu są bohaterowie, do których dotarli autorzy. Po latach poznajemy ich historie. 14:00 DZIEŃ Z ŻYCIA ZIEMI - ODC. 1 WSCHÓD (A DAY IN THE LIFE OF EARTH) Serial dokumentalny, 46 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Matthew Dyas Dwuczęściowa seria dokumentalna. Jeśli zakładasz, że Ziemia potrzebuje milionów lat, aby się zmienić, czeka cię niespodzianka. Ten film przedstawia najnowsze badania naukowe, które pokazują, jak bardzo nasza planeta może się zmienić w ciągu jednego dnia. Co minutę tworzone jest nowe terytorium; co godzinę z kosmosu przybywają tony skał; zanim pójdziesz spać, chmura pyłu znad Sahary zapłodni Amazonkę. Podczas gdy to wszystko się działo, biegun północny przesunął się o prawie 150 metrów. Każdego dnia budzisz się na zupełnie innej planecie. Odc. 1 - "Wschód". Naukowcy pokażą nam, jak przebiegają zmiany... z godziny na godzinę. Zmiany, dzięki którym Ziemia jest naszym domem. Zmiany, które dają nam grunt pod nogami, pożywienie oraz powietrze. Zmiany, dzięki którym każdego ranka wstaje nowy świt, nowy dzień i nowy świat. A to dopiero połowa dnia z życia Ziemi. 14:55 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 2 WYZWANIA WIOSNY (WALES: LAND OF THE WILD EP 2. THE TRIALS OF SPRING) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 2 - "Wyzwania wiosny". Późna wiosna. Słońce wreszcie zaczęło ogrzewać ziemię. W Walii to najpiękniejsza pora roku. Cały kraj wprost wybucha nowym życiem. Dla zwierząt powinien to być początek radosnych dni, ale rosnące potomstwo będzie się domagać coraz więcej pokarmu i drapieżniki wyruszą na żer. Dla wielu zwierząt będzie to najważniejszy czas w roku. U zachodniego brzegu Pembrokeshire leżą wyspy Skomer i Skokholm. Na Skokholmie wiosna okryła ziemię kobiercem różowych zawciągów i białych lepnic. W tej porze roku w wodach wokół Skokholmu roi się wprost od małych ryb. Górskie potoki Walii zasilają największe brytyjskie rzeki. 15:55 W BLASKU GWIAZD (IN THE STARLIGHT) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2019 Reżyseria: Mathieu Le Lay Zanim Paul Zizka został fotografem, uwielbiał otwartą przestrzeń. Jego pierwszy kontakt z górami Kanady zrodził zamiłowanie do fotografii. Zachwycony ich potęgą, raptem zaczął dostrzegać piękno swojego otoczenia na nowo. Postanowił od tamtej pory wyrażać swoją więź z dzikimi krajobrazami najodleglejszych miejsc na Ziemi za pomocą fotografii. Jego zdjęcia są natychmiast rozpoznawalne. Obiegły cały świat i zostały opublikowane w czołowych magazynach fotograficznych. Praca Paula często wiąże się z wyprawami na odludzie. Żyje przygodami i wciąż stawia sobie nowe wyzwania, aby dotrzeć jak najbliżej swoich celów. Noc ujawnia głębszy aspekt fotografii Paula. W ramach serii nocnych zdjęć uchwycił ulotny czar rozgwieżdżonych niebios podziwianych z czterech krańców świata. Przyroda wciąż oferuje Paulowi nowe wyzwania. Jego zamiłowanie do fotografii i chęć doskonalenia warsztatu stale zapisują kolejne karty w jego historii. Film został nakręcony w 4K. To podróż do świata pełnego gwiazd. Nieustające pragnienie zachwytu skłania Paula do podróżowania po świecie w pogoni za gwiazdami i zorzą. Każda wyprawa przynosi nowe odkrycia i chwile spędzone w zawieszeniu, pomiędzy niebem i ziemią. 16:55 PODRÓŻE DO UKRYTYCH ŚWIATÓW - ODC. 2 DOLINA OMO (THE HIDDEN WORLDS EP. 2 THE OMO VALLEY) Serial dokumentalny, 41 min, Turcja, 2020 Reżyseria: Orcun Behram Seria dokumentalna (5 odcinków) o kilku tajemniczych i bardzo ciekawych miejscach na świecie. Obecnie języki i kultury szybko zanikają, ponieważ globalizacja ma coraz większy wpływ na wszystko. Poznamy różne historie życia, poprzez poetycki tekst i strukturę wizualną. Narratorami odcinków będą ludzie, którzy są punktem wyjścia tych historii. W takim okresie społeczności, które potrafią zachować swoje dziedzictwo kulturowe lub stworzyć własną kulturę, zyskały na atrakcyjności. Będziemy mieli okazję zobaczyć bogatą paletę wizualną i niezwykłe miejsca: Makoko w Nigerii; La Rinconada w Peru; Manilę stolicę Filipin; dolinę rzeki Omo w Etiopii; Dharavi w Bombaju. Odc. 2. Dolina rzeki Omo na południowym zachodzie Etiopii. Życie w tym miejscu od wieków uległo tylko niewielkim zmianom. To obszar o ogromnej bioróżnorodności, który odegrał ważną rolę w ludzkiej ewolucji. Uznaje się go za kolebkę cywilizacji. Biegnie przez niego rzeka Omo o długości 700.000 km. Mieszkają tu najbardziej tradycyjne plemiona Etiopii. Żyją one w oparciu o cykle zalewowe rzeki, użyźniające okoliczne gleby, co pozwala na prowadzenie upraw. To egzystencja nieznana w świecie zewnętrznym. Tu liczą się rytuały, przesądy i pamięć o przeszłości. Dolina Omo jest zróżnicowana kulturalnie. Mieszkają tu członkowie plemienia Karo oraz animalistyczni Mursi i Hamarowie. Jednak życie na tym suchym obszarze jest ciężkie, a tutejsze rytuały często są wyczerpujące. W dolinie przebywa około dwustu tysięcy osób, podzielonych na osiem głównych plemion. Języki, którymi się posługują są bardzo zróżnicowane, chociaż większość należy do rodziny języków omockich. 17:50 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 2 SOWIECKIE CIENIE (FORSAKEN PLACES - GEHEIME WELTEN / SOVIET SHADOWS) Serial dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 18:55 NIE MAM CZASU NA NIEMIŁOŚĆ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Wąsikowska Maria Grzegorzewska, pedagog, psycholog, profesor, twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce. Skupiona na człowieku, któremu poświęciła całe życie. Wydaje się, że Maria Grzegorzewska po prostu kochała każdą minutę i każdy aspekt swojego życia. Spełniona, odważna. 100 lat temu stworzyła kawałek lepszego świata dla wyjątkowych ludzi. Wątki biograficzne zostały ukazane w formie kolaży, z wykorzystaniem archiwalnych zdjęć Marii Grzegorzewskiej. Wśród rozmówców: prof. Jacek Kulbaka, prof. Anna Hryniewicka, Felicja Mazurkiewicz, Henryk Romańczuk, Elżbieta Nowakowska, Małgorzata Lechowska, Agnieszka Borowa, Katarzyna Szatkowska, Anna Hołubowska. Biografistka Marii Grzegorzewskiej, wykładowcy, absolwenci, dyrektorka pierwszego w Polsce przedszkola specjalnego. Opowieściom towarzyszą obserwacje uczniów i nauczycieli Szkoły Podstawowej Specjalnej nr 177 w Warszawie oraz studentów Akademii Pedagogiki Specjalnej. To opowieść o akceptacji drugiego człowieka takim, jakim jest. O miejscach, ludziach i sercach wypełnionych po brzegi miłością. 20:00 TRUCIZNY PUTINA - ODC. 2 NOWA ZIMNA WOJNA (POISON (S) 2. LA NOUVELLE GUERRE FROIDE) Cykl dokumentalny, 55 min, Francja, 2023 Reżyseria: Jennifer Deschamps Odc. 2 Nowa zimna wojna. Każda afera związana z otruciem odkrywa kulisy rozgrywek, będących pokłosiem zimnej wojny, i objaśnia to, co dzieje się od chwili rozpoczęcia konfliktu Rosji z Ukrainą. Pod koniec pierwszej dekady XXI wieku agent Władimir Putin zdołał narzucić nowe zasady. Rozwiązuje problemy własnymi sposobami i nie znosi krytyki. Udaje zaangażowanie w walkę z terroryzmem. To działa. Zachód opuszcza gardę. Żaden przywódca nie przeczuwa powrotu zimnej wojny. Barack Obama też nie chce nowej "zimnej wojny". Uparcie trzyma się strategii "resetu". Skripal przekazuje Brytyjczykom informacje w trakcie całego pierwszego mandatu Putina. Rozsierdzony przywódca chce go dopaść. W żargonie rosyjskich służb akronim "smiersz" oznacza "śmierć wrogom". 21:15 TAJWAN. ŻYCIE W CIENIU CHIN Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2023 Reżyseria: Krzysztof Dzięciołowski Film opowiada o Tajwanie. Od wysp Kinmen aż po życie w stolicy kraju Tajpei. Politycy, zwykli ludzie, muzycy, dziennikarze i biznesmeni żyją od lat słysząc o możliwej inwazji Chin na archipelag. Opowieść obejmuje różne aspekty sytuacji na Tajwanie, w tym historię konfliktu, obecny stan gotowości wojskowej oraz relacje z Chinami. Film rysuje również paralele między Tajwanem a Ukrainą, ponieważ oba kraje stoją w obliczu podobnych zagrożeń ze strony potężniejszych sąsiadów, którzy roszczą sobie prawo do ich terytorium. Joseph Wu, Minister Spraw Zagraniczynych Tajwanu, tłumaczy dlaczego lokalna społeczność staje przed wyborem: czy Tajwan powinien zadeklarować pełną niepodległość ryzykując gwałtowną reakcję Pekinu i liczyć, że Waszyngton podtrzyma gwarancje bezpieczeństwa dla wyspy, czy żyć w obecnym stanie niedopowiedzenia? No i czy rzeczywiście w całym geopolitycznym napięciu pomiędzy Stanami a Chinami chodzi o półprzewodniki i mikrochipy, źródło tajwańskiego sukcesu gospodarczego. Bu Gong - Jhih, weteran zbrojnej walki z Chinami na wyspie Kinmen zakończonej w 1949 r. , dzieli się z nami swoim doświadczeniem. Maestro Wu, który pragnie pokoju, zbiera łuski pocisków zaśmiecających plaże i wzgórza Kinmen, a następnie wykuwa z nich noże kuchenne, które kupują chińscy turyści z kontynentu. Członkowie zespołu Sorry Youth, który produkuje muzykę odnoszącą się do mrocznej przeszłości Tajwanu, biorą udział w przeszkoleniu cywili na wypadek wojny wraz z Jackiem Yao, który przez trzy miesiące walczył w Donbasie w międzynarodowym batalionie ochotników będących po stronie ukraińskiej. 22:20 DZIWNY JEST TEN ŚWIAT Reportaż, 31 min, Polska, 2004 Autor: Agnieszka Bereda Program poświęcony pamięci korespondenta wojennego Waldemara Milewicza, który zginął tragicznie w Iraku. Przypomnimy najważniejsze programy realizowane w cyklu: "Dziwny jest ten świat". Ukażemy wszystkie miejsca, w których przebywał Waldemar Milewicz (Czeczenia, Zambia, Zachodni Brzeg Jordanu, Strefa Gazy, Iran i Irak). 22:55 PORWANI ZA MŁODU Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Andrzej Gelberg Scenariusz: Andrzej Gelberg Zdjęcia: Szymon Kowalski Od początku rosyjskiej agresji na Ukrainę z okupowanych terenów wywieziono tysiące dzieci. Faktyczna liczba jest trudna do oszacowania. Rosja przygotowała projekt ustawy o uproszczonej procedurze adopcji ukraińskich dzieci zarówno sierot, jak i tych, które mają rodziców lub innych bliskich krewnych. Zrozpaczone matki żyją w strachu o życie czy los swoich dzieci. Ból jest nie do wytrzymania, matki chciałyby krzyczeć o swojej tragedii, ale boją się, że to może zaszkodzić ich dzieciom. Rosjanie porywają dzieci z okupowanych terenów i przekazują rosyjskim rodzinom, aby wymazać ich ukraińską tożsamość i poddać rosyjskiej indoktrynacji. 23:30 JERSEY WAY - JAK TO W JERSEY - ODC. 2 ÓSMY SENATOR (JERSEY WAY: INSIDE THE ISLAND'S SCANDALS EP. 2 LE 8EME SENATEUR) Film dokumentalny, 56 min, Francja, 2022 Reżyseria: Antoine Guerre, Dominique Baumard Odcinek 2 - "Ósmy senator". Jersey słynie z tego, że jest ośrodkiem finansowym, wolną strefą i rajem podatkowym, a władze wyspy utrzymują, że jurysdykcja radzi sobie z kwestiami prawnymi. W Jersey nigdy nie istniała licząca się opozycja polityczna. Nie podcinało się pod sobą gałęzi. Ale ciemne chmury zawisły nad Jersey. Policja zaczęła badać szereg spraw związanych z wykorzystywaniem dzieci. Chodzili po okolicy próbując dojść, kto jest byłym wychowankiem sierocińca, żeby coś z niego wyciągnąć. Mieszkańcy, a zwłaszcza ofiary i ich rodziny potrzebowali wyjaśnień. Jedynym sposobem ich uzyskania było przeprowadzenie pełnego, niezależnego dochodzenia, które ujawni wszystko, co się tu wydarzyło. Co się powinno lub nie powinno było wydarzyć. Wiele relacji medialnych było krzywdzących dla Jersey i jej mieszkańców. Mimo to wielu dziennikarzy nadal pisze o tak zwanym skandalu z wykorzystywaniem dzieci. 00:35 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Eliza Kubarska Scenariusz: Eliza Kubarska Film dokumentalny o kobietach wspinających się na najwyższe górskie szczyty w Himalajach. W 1978 roku Polka Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Everestu jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie. W kwietniu 1993 roku pierwsza Nepalka Pasang Lhamu Sherpa, po trzech nieudanych próbach z poprzednich lat, również zdobywa Everest. Niestety, z tej wyprawy nigdy nie powróciła. Zginęła podobnie jak Wanda, która zaledwie miesiąc później zaginęła na Kanczendzondze - trzecim co do wysokości szczycie świata. Obie stały się ikonami kobiet niezależnych, silnych, dążących do celu. Każda z nich zapłaciła za swoje marzenia najwyższą cenę. Historie Wandy i Pasang, kobiet z odległych kultur, spotykają się nie tylko w Himalajach. Piękne kobiety, które musiały walczyć o swoje prawa i marzenia, które musiały udowadniać mężczyznom, że stać je na realizację swoich pasji. Aby tego dokonać, musiały stać się lepsze i bardziej wytrzymałe niż mężczyźni. Wandę i Pasang spotkamy nie tylko w ujęciach archiwalnych. Obie stały się inspiracją dla młodego pokolenia himalaistek swoich krajów. W Polsce spotykamy przedstawicielkę młodego pokolenia: 25 - letnią Sylwię Bojek, która zainspirowana Wandą, wyruszyła na Everest, aby go zdobyć jako najmłodsza Polka (kwiecień, maj 2017). We wschodnim Nepalu spotykamy Chhurim Sherpa, która pochodzi z wioski pod Kanczendzongą, na której zboczach zaginęła Wanda. Zafascynowana od dzieciństwa bohaterką Pasang Lhamu, Chhurim marzyła o Evereście. Udaje się jej tego dokonać w 2012 roku, ale idzie o krok dalej. Chhurim zdobywa Everest dwukrotnie w jednym sezonie (12 i 19 maja), dzięki czemu wchodzi do księgi rekordów Guinessa. Zderzając historie kobiet z dwóch krańców świata (Polska i Nepal), które łączy pasja gór, tworzymy ciekawy obraz kobiety w górach. Każda z bohaterek musiała walczyć nie tylko z przeciwnościami żywiołów, ale również z porządkiem świata, według którego kobieta miała spędzać czas w domu, opiekując się mężem i dziećmi, a nie zdobywać niebezpieczne szczyty. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POPŁAWY 1807 ODC. 256 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Badanie dziejów Pułtuska w epoce napoleońskiej to jeden z naszych projektów, które prowadzimy etapowo. Gród nad Narwią dwukrotnie stał się teatrum zmagań cesarza z Rosją, a wagę tych zdarzeń podkreśla stosowna inskrypcja na paryskim Łuku Triumfalnym. Z polskiego punktu widzenia nie były to zmagania obcych potęg na naszych, zabranych przez zaborców ziemiach, ale nowa, realna szansa na jakąś formę, przynajmniej po części odzyskanej, niepodległości. Dziś badamy teren zwycięskiej bitwy na Popławach. 02:05 BEZSENNOŚĆ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2012 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow Zdjęcia: Jacek Knopp, Marcin Przylecki, Kacper Fertacz Leonard Borkowicz urodził się 4 stycznia 1912 roku w Wiedniu, w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził we Lwowie. Bardzo wcześnie zafascynował go ruch komunistyczny i już w wieku piętnastu lat wstąpił do KZMP (Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej), za co został relegowany ze szkół okręgu lwowskiego. To go jednak nie zniechęciło i działał nadal. Trafił do więzienia, w którym spędził ponad pięć lat. Po odbyciu wyroku, trafił do obozu w Berezie Kartuskiej, gdzie przebywał kolejne 14 miesięcy. Podczas wojny Leonard Borkowicz walczy jako żołnierz, a potem oficer w szeregach Armii Czerwonej, a następnie w I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Po wojnie pełni wiele odpowiedzialnych funkcji. Jest m. in. pełnomocnikiem Tymczasowego Rządu, wojewodą szczecińskim, ambasadorem PRL w Pradze i prezesem Centralnego Urzędu Kinematografii. W roku 1968 Leonard Borkowicz ma 56 lat i pracuje jako redaktor w wydawnictwie Książka i Wiedza. Na fali partyjnej antysemickiej nagonki zostaje brutalnie wyrzucony z pracy. Te wydarzenia przyspieszają, dokonujący się w nim od lat, proces erozji ideologii, która uwiodła go we wczesnej młodości. Jego biografia jest na tyle bogata i skomplikowana, że można by nią obdzielić wiele osób. W swoim trudnym życiu bywał pod wozem i na wozie. Był żołnierzem i więźniem, partyjnym aparatczykiem i opozycjonistą, wytyczał granice państwowe i zmagał się z własną biedą i chorobami. Znana dziennikarka radiowa, Alicja Maciejowska, przeprowadzając z nim w roku 1986 radiowy wywiad, zapytała: Czy jest pan jeszcze komunistą? - Nie, komunistą nie jestem i nie tylko nie jestem komunistą, ale jestem antykomunistą - odpowiedział Leonard Borkowicz - Może się to wydać dziwne u człowieka, który z ruchem komunistycznym był związany od roku 1927, od piętnastego roku życia. Trzy lata później, 26 października 1989 roku, w wieku 77 lat, rozczarowany, zgorzkniały, schorowany, niepogodzony ze sobą i światem, w swym małym mieszkaniu na Saskiej Kępie, popełnia samobójstwo. 03:10 GRUBA KAŚKA Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2018 Reżyseria: Julia Pełka W miejskiej pompie wodnej, zwanej Grubą Kaśką, znajduje się 8 superczułych małży podłączonych do komputerów. To od nich zależy życie milionów ludzi żyjących w mieście. Do obiektu prowadzi trzystumetrowy tunel znajdujący się pod dnem rzeki. Jedyny w Polsce malakolog - poławiacz małż - czuwa nad prawidłowym działaniem tego systemu. W przypadku skażenia wody, małże zamkną się, a system automatycznie odetnie dopływ wody dla miasta. Film jest refleksją nad zależnością człowieka od natury oraz otaczającego go świata.