TVP Historia Czwartek, 16.05.2024 06:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 MAJA. ODC. 564 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1703 - założenie St. Petersburga; 1932 - w ZSRS ogłoszono wytyczne dot. walki państwa i partii z religią; 1943 - Jurgen Stroop wysadził w powietrze warszawską Wielką Synagogę przy Tłomackiem; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 38 (SERIA III ODC. 12) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Wojciech Lepianka Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Sebastian Jasnoch, Marcin Korcz, Mathias Gall, Mickey Hardt, Robert Gonera, Magdalena Smalara Przytuleni do siebie Andrzej z Marysią marzą o wspólnej przyszłości. Tęsknią za Anią, która jest teraz u sióstr w Nałęczowie. W laboratorium Keller rozmawia z Wolfgangiem. Doktor uważa, że Szczęsny powinien być obecny przy próbach poligonowych. Wolfgang daje do zrozumienia, że po zakończeniu prac pozbędą się Szczęsnego. W dowództwie Ewa przekazuje Krukowi meldunek. Obecna tam Leokadia jest zdenerwowana odpowiedzią z Londynu. Opiekun Kellera daje do zrozumienia, że chciałby pojechać na Kozią. Leon zadowolony z osiągniętego celu, wyraża zgodę. W pokoju Ewa przekazuje mu rzeczy od Kruka, mały aparat i mikrofilmy. Leon okazuje Ewie uczucie. Mówi, że jak to wszystko się skończy, chciałby ją zabrać do swojego domu w Szwajcarii. 08:00 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY KAZIMIERZ III WIELKI Debata, 30 min, Polska, 2015 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Marek Zakrocki, Marek Zakrocki Wykonawcy: Henryk Samsonowicz, Tomasz Panfil, Marek Kazimierz Barański Imię Kazimierz otrzymał najmłodszy syn Władysława Łokietka po swoim dziadzie po mieczu, Kazimierzu - księciu kujawskim. Historia dała mu przydomek "Wielki". Czym ostatni panujący z dynastii Piastów zasłużył sobie na takie miano? Jakim był gospodarzem kraju? Zaczynał skromnie, by po blisko czterdziestu latach panowania kończyć je jako władca liczącego się już państwa w Europie. Niemal trzykrotnie powiększył jego terytorium. Zadbał o uporządkowanie prawa. Chcąc podnieść obronność państwa, nakazał wzniesienie zamków i umocnienie już istniejących. Powstawały nowe miasta i wsie. W 1364 roku Kazimierz Wielki założył w Krakowie Studium Generalne. Za jego panowania nastąpił rozwój gospodarczy. Król rozpoczął też bicie własnej monety srebrnej - grosza. Zadbał o poprawę stosunków z Zakonem Krzyżackim i Czechami. Zawarł sojusz z Węgrami. Król, o którym Jan Długosz mówił "Zastawszy Polskę glinianą, drewnianą i nieschludną, pozostawił ją Kazimierz Wielki murowaną, ozdobną i wspaniałą". Czy dlatego jako jedyny polski władca otrzymał przydomek Wielki? A może zapomnieliśmy o jego błędach i słabościach? 08:40 HISTORIA POLSKI - GENERAŁ POLSKICH NADZIEI - WŁADYSŁAW ANDERS - CZ. 1 Dokument fabularyzowany, 54 min, Polska, 2007 Reżyseria: Hanna Kramarczuk Scenariusz: Tadeusz Kondracki, Jan Tarczyński Lektor: Jan Machulski Dwuczęściowy film dokumentalny, fabularyzowany, zrealizowany dla TV Polonia przez Hannę Kramarczuk według scenariusza Jana Tarczyńskiego pod opieką merytoryczną Wojskowego Biura Badań Historycznych Ministerstwa Obrony Narodowej. Jest to jedyny film prezentujący w tak pełny i prawdziwy sposób życie i przebieg służby wojskowej wielkiego patrioty, utalentowanego stratega i dowódcy dbającego o swoich żołnierzy, legendarnego bohatera czasów wojny polsko - bolszewickiej, II wojny światowej i emigracji londyńskiej. W roli starszego generała Andersa wracającego wspomnieniami do odległych czasów wystąpił Jan Machulski, w scenach fabularyzowanych - aktor Teatru Narodowego, znany również z kultowych seriali telewizyjnych - Robert Jarociński. W scenach fabularyzowanych zobaczymy generała Andersa między innymi w więzieniu na Łubiance, na występach Polish Parade w Iranie, kiedy to generał poznał swoja przyszłą żonę, w scenie zdobycia Monte Cassino, podczas rozmowy z Churchillem, z Mikołajczykiem oraz podczas spotkania z młodym pilotem, uciekinierem z socjalistycznej Polski. W filmie pokazane zostaną obszerne fragmenty unikalnych filmów archiwalnych ze zbiorów Instytutu im. Władysława Sikorskiego w Londynie. Podziwiać będziemy niezłomną postawę generała, prawdziwego człowieka z krwi i kości, dla którego hasło "Bóg, honor, ojczyzna" nie były nigdy pustymi słowami, postać spiżową, poruszaną głęboką miłością do dalekiej ojczyzny. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. III Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujacy pojedynek wygrał prezydent USA, chociaż z jednej i drugiej strony był to blef. Program przedstawia mechanizm najważniejszej dla świata rozgrywki politycznej i militarnej powojennego półwiecza. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. IV Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujący pojedynek wygrał prezydent USA. Chociaż z jednej i z drugiej strony był to blef. Program pokazuje losy głównych bohaterów tych wydarzeń: Chruszczowa, Kennedy'ego, Castro i Pieńkowskiego po 1962 roku, pozostające w bezpośrednim związku z wydarzeniami wokół Kuby. 10:45 CHŁOPSKI SKARGA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2015 Reżyseria: Ewa Szprynger Scenariusz: Ewa Szprynger Druga połowa XIX wieku przyniosła polskim chłopom prawdziwą rewolucję pod postacią uwłaszczenia. Stworzyło to nową sytuację na ziemiach polskich, podzielonych między zaborców. Narodziny polskiego ruchu ludowego były odpowiedzią na przejście z przedmiotowego do podmiotowego traktowania mieszkańców wsi. Opowieść o powstaniu i ewolucji polskiego ruchu ludowego najlepiej pokazać na konkretnej postaci i konkretnych losach. Współtwórcą pierwszej organizacji chłopskiej jest Jakub Bojko. Jego losy i doświadczeniach będą kanwą do opisania początków ruchu ludowego. Gręboszów koło Dąbrowy Tarnowskiej. Tutaj urodził się 7 lipca 1857 roku Jakub Bojko. Rodzice mieli skromne, 2 - morgowe gospodarstwo, bieda była u nich na porządku dziennym. Bojko wcześnie stracił oboje rodziców. Musiał pracować, by utrzymać się przy życiu. Był parobkiem, lokajem na plebanii, pomocnikiem żydowskiego karczmarza, a jednocześnie mając za sobą 4 - letnią szkółkę parafialną, czytał wszystko, co mu wpadło w ręce. Został wiejskim nauczycielem, dorabiał m.in. jako flisak. Z czasem awansował w hierarchii wiejskiej. Został pisarzem gminnym. Zaczął pisać do gazet. Początkowo skromne felietony, potem coraz głębsze i poważniejsze komentarze. Drukował je w Przyjacielu Ludu. Latem 1895 roku, w Rzeszowie odbył się zjazd założycielski Stronnictwa Ludowego. Jakub Bojko został jego wiceprezesem. Był coraz bardziej popularny wśród chłopów, kilka miesięcy później pokonał w wyborach do Sejmu Krajowego kandydata konserwatystów hr. Męcińskiego, rozpoczął tym samym karierę poselską. Posłem Sejmu Krajowego był 19, zaś parlamentu wiedeńskiego 21 lat. Stronnictwo Ludowe w 1903 roku zmieniło nazwę na Polskie Stronnictwo Ludowe. W 1911 roku z PSL wystąpiła grupa działaczy na czele z Janem Dąbskim i Bolesławem Wysłouchem i powołała w lutym 1912 roku ugrupowanie PSL Zjednoczenie Niezawisłych Ludowców. W następnym roku, w miejsce PSL powstały PSL Piast i PSL Lewica. Na czele Piasta stał Jakub Bojko, by następnie ustąpić pola Wincentemu Witosowi. PSL w okresie I wojny światowej wsparł dążenia niepodległościowe Polaków i werbunek do Legionów. Wszedł do Naczelnego Komitetu Narodowego, a po 1917 roku zbliżył się do Narodowej Demokracji. W 1918 roku PSL współtworzył Polską Komisję Likwidacyjną. Rok ten był dla PSL Piast niezwykle istotny do formacji przyłączyły się: część Zjednoczenia Ludowego w Królestwie Polskim, Zjednoczenie Włościan w Wielkopolsce, ludowcy z Pomorza Gdańskiego oraz część działaczy PSL Wyzwolenie. Ludowcy zawdzięczali silną pozycję polityczną przede wszystkim swoim liderom. Jakub Bojko był wicemarszałkiem Sejmu Ustawodawczego (22.02.1919 - 27.11.1922), który przygotowywał podwaliny pod nową, porozbiorową Polskę. W wyborach do Sejmu (1922) PSL Piast uzyskało 70 mandatów poselskich i 17 senatorskich. Bojko może być archetypem działacza ludowego. Obdarzony charyzmą, prawdziwie uzdolniony trybun ludowy, porywał swoją retoryką wiejskie tłumy. Choć awansował w polityce, nigdy nie opuścił rodzinnego Gręboszowa. Był wójtem w swojej wsi przez blisko 25 lat. Dbał o rozwój szkolnictwa, założył kółko rolnicze, zwalczał pijaństwo, dbał o tradycje patriotyczne. Władysław Orkan napisał o nim: Ile razy czytałem jakiś artykuł Bojki, zawsze miałem wrażenie, że słyszę głos któregoś ze szlacheckich pisarzy polskich z XVI wieku, nawołujących do poprawy Rzeczypospolitej. Nazwałbym go chłopskim Skargą. A na dowód tego określenia przytoczyłbym: jego prawość obywatelską, wysoką zdolność pisarską i zapał kaznodziejski wywołany troską o losy biednej Ojczyzny. Postać Jakuba Bojki będzie przez długie lata na czele ruchu ludowego i to on będzie wyznaczał zasadnicze kierunki działania. 12:05 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 9 AUSROTTEN Serial historyczny, 67 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Witold Dębicki, Gustaw Lutkiewicz, Joanna Żółkowska, Piotr Krukowski, Katarzyna Ejmont, Anna Nehrebecka, Włodzimierz Tympalski, Piotr Machalica, Piotr Stockinger, Konrad Morawski, Andrzej Piszczatowski, Teresa Mikołajczyk, Gabriel Nechrebecki, Wiktor Nanowski, Barbara Rachwalska Lata osiemdziesiąte XIX wieku, trwają tzw. rugi chłopskie, czyli usuwanie pod byle pretekstem osiadłych na ziemi polskich chłopów. Powstaje Hakata, osławiona instytucja do walki z wszelkimi przejawami polskości na ziemiach Wielkopolski. Tworzą się komisje kolonizacyjne zajmujące się wykupywaniem polskich majątków. W Śremie Towarzystwo Polskie nie dopuszcza do wykupienia przez Niemców majątku hr. Poturzyckiego. Kasia Frankowska zaręcza się z zakochanym w niej od dawna Gieruszem. 13:20 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - LUBLANA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Caroline Haertel, Mirjana Momirovic Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku pierwszym - Lublana. Rzeka Ljubljanica opływa stare miasto Lublany, którą z powodu dużej liczby mostów nazywa się Małą Wenecją. Tu styl śródziemnomorski spotyka się z austriackim. Stolica Słowenii to jedna z najmniejszych stolic Europy. Ma tylko trzysta tysięcy mieszkańców. Od dziesięciu lat barokowe stare miasto to jeden wielki deptak. W roku 2016 Komisja Europejska nadała Lublanie tytuł Zielonej Stolicy Europy. Świt podkreśla piękno miasta. Rzeka obejmuje stare miasto jak zielona aorta. Rośnie tu dużo drzew, a brzegi łączy wiele mostów. Kto lubi spokój, musi wcześnie wstawać. Bary i kawiarnie nazywa się salonem Lublany. Historia miasta zaczyna się około 5 tysięcy lat temu. W dolinie osiedlały się różne ludy. Od XIV wieku Słowenia należała do Cesarstwa Habsburgów, po pierwszej wojnie światowej weszła w skład Jugosławii, w czerwcu 1991 roku ogłosiła niepodległość, a Lublana została jej stolicą. Od 2004 r. Słowenia jest w Unii Europejskiej. Barokowa architektura, czystość ulic i placów nadają miastu spokojny charakter; ta młoda stolica stawia na równowagę ekologiczną. W centrum nie ma samochodów, więc atmosfera jest wyjątkowa. 14:20 GIGANCI HISTORII - SZLAK NADZIEI. ARMIA GEN. WŁADYSŁAWA ANDERSA Teleturniej, 50 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski, Przemysław Babiarz Droga męczeństwa i chwały, poświęcenia i umiłowania Ojczyzny. Piosenka "Czerwone maki spod Monte Cassino" była omalże hymnem narodowym. Odcinek "Gigantów historii" poświęcony szlakowi Armii Andersa, jak w skrócie nazywamy II Korpus Polski, odkrywa przed widzami mało znane fakty szlaku bojowego z Rosji Sowieckiej przez Włochy do Wielkiej Brytanii. 16:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 1 Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony budowie francuskiego systemu fortyfikacji - Linii Maginota. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe. 16:45 WOJOWNICY CZASU - SOWIECKI WALEC, CZYLI MIECHOWICE 1945 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Na początku 1945 roku II wojna światowa zmierzała do spodziewanego końca, jakim była klęska III Rzeszy. Armia Czerwona zajęła już wtedy większość ziem przedwojennej Polski i szykowała się do kampanii, której celem miało być wkroczenie na terytorium Niemiec, błyskawiczne dotarcie do Berlina i rozbicie armii Hitlera. Wejście Rosjan na ziemie niemieckie zmieniło oblicze tej i tak już okrutnej wojny, czego natychmiast doświadczył Górny Śląsk. 17:20 HISTORIA POLSKI - GENERAŁ POLSKICH NADZIEI - WŁADYSŁAW ANDERS - CZ. 2 Dokument fabularyzowany, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Hanna Kramarczuk Scenariusz: Tadeusz Kondracki, Jan Tarczyński Lektor: Jan Machulski Druga część fabularyzowanego filmu dokumentalnego, zrealizowanego dla TV Polonia przez Hannę Kramarczuk według scenariusza Jana Tarczyńskiego pod opieką merytoryczną Wojskowego Biura Badań Historycznych Ministerstwa Obrony Narodowej. Jest to jedyny film prezentujący w tak pełny i prawdziwy sposób życie i przebieg służby wojskowej wielkiego patrioty, utalentowanego stratega i dowódcy dbającego o swoich żołnierzy, legendarnego bohatera czasów wojny polsko - bolszewickiej, II wojny światowej i emigracji londyńskiej. W roli starszego generała Andersa wracającego wspomnieniami do odległych czasów wystąpił Jan Machulski, w scenach fabularyzowanych - aktor Teatru Narodowego, znany również z kultowych seriali telewizyjnych - Robert Jarociński. W scenach fabularyzowanych zobaczymy generała Andersa między innymi w więzieniu na Łubiance, na występach Polish Parade w Iranie, kiedy to generał poznał swoja przyszłą żonę, w scenie zdobycia Monte Cassino, podczas rozmowy z Churchillem, z Mikołajczykiem oraz podczas spotkania z młodym pilotem, uciekinierem z socjalistycznej Polski. W filmie pokazane zostaną obszerne fragmenty unikalnych filmów archiwalnych ze zbiorów Instytutu im. Władysława Sikorskiego w Londynie. Podziwiać będziemy niezłomną postawę generała, prawdziwego człowieka z krwi i kości, dla którego hasło "Bóg, honor, ojczyzna" nie były nigdy pustymi słowami, postać spiżową, poruszaną głęboką miłością do dalekiej ojczyzny. 18:25 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - NUTY WOLNOŚCI Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski "Wyrwij murom zęby krat". Ten song Lluisa Lliacha poznali w Polsce chyba wszyscy. Był w latach 70. i 80. hymnem buntu. Ale to nie Kaczmarski, Gintrowski i Łapiński wcześniej wyznaczali ton. Było grono niepokornych, którzy przypominali, że nieważne, kiedy, ale jacy wrócimy na wolność. Gościem Andrzeja Mietkowskiego jest dr hab. Krzysztof Gajda, autor książek poświęconych twórczości Jacka Kaczmarskiego i Jana Krzysztofa Kelusa. W programie usłyszymy wypowiedzi Jana Krzysztofa Kelusa, Jacka Kleyffa, Antoniny Krzysztoń, Janusza Marchwińskiego, Władimira Wysockiego, Urszuli Sikorskiej, Przemysława Gintrowskiego. Będą także fragmenty piosenek W. Wysockiego, A. Krzysztoń, K. Kryla, J. Kaczmarskiego. Artyści opowiadają, czym były dla nich tamte czasy, co znaczyło wówczas śpiewanie takich pieśni, co stanowiło o ich sile, kim się inspirowali, które piosenki stały się songami pokolenia. Krzysztof Gajda opowiada o tym, gdzie i kiedy w czasach komuny pojawili się pieśniarze niepokorni. Dla kogo śpiewali, o czym były ich piosenki, co było w nich takiego fascynującego. Mówią o tym, jakich pieśniarzy miała Polska i skąd wzięło się to zjawisko? W jakich warunkach słuchano tych nagrań na taśmach i kasetach? Dlaczego ich słuchano? Skąd określenie protest song? Czym były piosenki kontestujące rzeczywistość? Wraz z Andrzejem Mietkowskim wspominają także postać Władimira Wysockiego i Karela Kryla. Zastanawiają się, czy te utwory przetrwały do dziś. W programie cytowane są także wypowiedzi 19:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 39 (SERIA III ODC. 13) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Wojciech Lepianka Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Paweł Małaszyński, Marcin Korcz, Peter Wolf, Mathias Gall, Mickey Hardt, Robert Gonera, Katrin Buhring, Magdalena Czerwińska W dowództwie Leokadia przekonuje Marysię o konieczności zmiany miejsca pobytu. Całe miasto jest wylepione listami gończymi, z jej nazwiskiem i podobizną. Na poligonie Niemcy planują jutrzejszy test wystrzelenia pocisku. Wolfgang wraca do Warszawy z Leonem. Nadmienia, że wie o jego wypadach na Kozią. Chce tam z nim pojechać. Leon z Wolfgangiem udają się do burdelu. Po drodze Wolfgang zdradza, że Szczęsny będzie od rana na poligonie. Leon idzie z Ewą do pokoju, przekazuje jej mikrofilmy z dokumentacją. Zaskakuje go obecność Witka na Koziej. W dniu testu Witek organizuje zasadzkę. Są z nim Ewka, Olek, Mundek i Kobra. Na leśnej drodze blisko poligonu likwidują esesmana z kierowcą. Jednak w furgonetce nie ma Szczęsnego. Na poligonie Niemcy zajmują miejsca, do obserwacji próby. Leon dowiaduje się od Erwina, że po teście Szczęsny będzie tutaj zlikwidowany. Po komendzie "odpalanie" Leon pociąga Szczęsnego w kierunku motocykla. Uciekają w stronę lasu. Pocisk eksploduje tuż po starcie. Niemcy padają na ziemię. Wolfgang organizuje pościg. Leon ratuje Szczęsnego, sam ginie. W siedzibie abwery Schneider wręcza Wolfgangowi rozkaz wyjazdu na front wschodni. 20:00 WĘDROWCY KARKONOSZY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2023 Reżyseria: Daniel Jasiński, Maciej Kieres, Igor Wójcik Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Jerzy Szota, Artur Stroiński Film dokumentalny "Wędrowcy Karkonoszy" będzie opowiadał o historii zdobywania Karkonoszy przez człowieka, głównie poprzez rozwój turystyki oraz sportu. To zdobywanie Karkonoszy miało związek z samymi zmianami w relacji ze zjawiskiem przyrodniczym, jakim są góry. Góry były od stuleci miejscem niebezpiecznym i nieprzyjaznym. Miejscem, które było niegościnne i nieprzynoszące plonów. Dlatego było to miejsce groźne i jednocześnie obojętne dla człowieka i jego kultury. Miejsce na skraju cywilizacji. Zdobywanie gór nastąpiło w momencie zmian w kulturze i cywilizacji. Należało jednak wpierw przełamać stare wierzenia i uprzedzenia oraz zdobyć umiejętności przetrwania. Obrazem tych wierzeń, strachu i niepewności w obliczu gór był w Karkonoszach Duch Gór Rybecal. Jest on projekcją ludzkiego spojrzenia na przyrodę, również na przyrodę, którą ostatecznie jest sam człowiek chcący zapanować nad każdym zakątkiem ziemi i wszelką dziką naturę przemienić poprzez kulturę. Strukturalnie opowieść będzie dzielić się na kilka głównych części: PIELGRZYMI, ODKRYWCY, ROMANTYCY, BARBARZYŃCY I DZIECI NATURY. Wszystkie one będą różniły się od siebie, pokazując Karkonosze z innej strony jeśli chodzi aurę, ale również o kulturowe spojrzenie na góry w każdej z epok. Przyroda jest dana człowiekowi obiektywnie, ale człowiek, w ciągu swojej historii, dostrzegał w niej zawsze różne aspekty. Spojrzenie na przyrodę gór zmieniało się w czasie, a z nim zmieniał się rodzaj aktywności w górach. Celem filmu jest uchwycenie tych zmian w narracji, ale również w warstwie obrazu. W warstwie wizualnej film będzie wykorzystywał zdjęcia Karkonoszy w różnych porach roku oraz dnia, by uchwycić ich ulotną, zmienną, groźną i romantyczną atmosferę. Oprócz tego pokażemy miejsca związane z Karkonoszami, główne miasta leżące u podnóża gór, które rozwijały się dookoła jakiejś konkretnej działalności człowieka. Karpacz - zielarze, Szklarska Poręba - narciarstwo, Kowary - sanie rogate, Cieplice - lecznicze źródła. 21:00 DIEN BIEN PHU (DIN BIN PH) Dramat wojenny, 126 min, Francja, 1992 Reżyseria: Pierre Schoendoerffer Aktorzy: Ludovic Schoendoerffer, Andr Peron, Eric Do Wykonawcy: Marek Ciunel Amerykański reporter znajduje się w środku 57 - dniowej bitwy pod Dien Bien Phu w Wietnamie między armią francuską a Vietminhem, która ostatecznie zakończyła się klęską i kapitulacją sił francuskich oraz ostatecznym wycofaniem się Francji z Wietnamu. 23:20 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. III Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujacy pojedynek wygrał prezydent USA, chociaż z jednej i drugiej strony był to blef. Program przedstawia mechanizm najważniejszej dla świata rozgrywki politycznej i militarnej powojennego półwiecza. 23:50 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. IV Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujący pojedynek wygrał prezydent USA. Chociaż z jednej i z drugiej strony był to blef. Program pokazuje losy głównych bohaterów tych wydarzeń: Chruszczowa, Kennedy'ego, Castro i Pieńkowskiego po 1962 roku, pozostające w bezpośrednim związku z wydarzeniami wokół Kuby. 00:20 MIECZYSŁAW JAHODA. SZTUKMISTRZ Z KRAKOWA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Wiktor Skrzynecki Scenariusz: Wiktor Skrzynecki Film jest próbą ocalenia dla następnych pokoleń sylwetki jednego z najciekawszych twórców filmowych, autora słynnych kadrów w historii polskiego kina. Operatora - pioniera nowych technik zdjęciowych, realizatora pierwszych polskich filmów w systemie "Cinemascope" i na taśmie "Eastmancolor". Pedagoga nauczyciela akademickiego. Reżysera. Po kreacyjnych zdjęciach do "Zimowego zmierzchu", "Pętli" czy "Pożegnań" okrzyknięto go mistrzem nastroju. Ich formalne nowatorstwo tworzyło nową estetykę obrazu filmowego. Dzięki twórczym zdjęciom Jahody w "Rękopisie znalezionym w Saragossie" możemy swobodnie wprowadzić się w świat oscylujący między realizmem a magią. To on pokazał monumentalizm bitwy pod Grunwaldem w "Krzyżakach" i przeraził niemocą dziecięcej krucjaty w "Bramach raju". Zaskoczył nowatorskim użyciem kamery w "Jak daleko stąd jak blisko", tworząc z niej narratora opowieści. Było to rewolucyjne rozwiązanie w metodzie opowiadania filmowego. Fascynujące jest prześledzenie procesu dochodzenia do rezultatów, które udało mu się osiągnąć. O swojej pracy mówił: "Wydaje się, że tekst literacki, scenariusz, scenopis powinien być propozycją do daleko idącej improwizacji w procesie zdjęciowym na planie. Wynika to z odrzucenia maniery atelierowej na korzyść wnętrza naturalnego i aranżowanego pleneru w sensie zmienności, na przykład światła naturalnego wzbogacającego zdjęcia o ulotne nastroje rzeczywistości, które dotychczas były zarezerwowane dla fotografii artystycznej". Jako mistrz atmosfery mawiał, że głównym zadaniem operatora filmowego winno się stać wyrażenie zamysłów twórczych za pomocą światła. "Światło jest ideą twórczą leżącą u podstaw filmu, jest jednym z najważniejszych środków wyrazowych". 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - RAPORT Z POLA BITWY. ODC. 325 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 2 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu, m.in. budowie w Eperlecques bunkrów, z których można by było wystrzeliwać rakiety V - 2 na Londyn. W bunkrze miała znajdować się fabryka paliwa oraz montownia rakiet.