TVP Dokument Poniedziałek, 20.05.2024 05:30 WAJRAK NA TROPIE - WYSPA FOK Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2010 Reżyseria: Andrzej Załęski Scenariusz: Adam Wajrak, Andrzej Załęski Bałtyk w pobliżu Estonii to miejsce niezwykłe. Jest tam ok. 1700 wysp różnej wielkości, największa z nich to Sarema, jej linia brzegowa wynosi aż 1300 kilometrów. To fantastyczne środowisko dla bałtyckich fok. Tym razem Adam Wajrak zakłada obóz na bezludnej wyspie, by móc z lądu obserwować foki obrączkowane, które są niezwykle płochliwe, to z powodu prześladowań ze strony człowieka, których doświadczają od tysięcy lat. Przez kilka dni Adam próbuje znaleźć najlepszy sposób, by podkraść się do nich jak najbliżej. Foki mają doskonały węch, wzrok i są raczej mało towarzyskie, stąd ich przydomek kot morski. Inuici - rdzenni mieszkańcy obszarów arktycznych i subarktycznych, których życie zależało od upolowanych fok, potrafili długimi godzinami czekać na nie nad przeręblem. Czy Adamowi wystarczy cierpliwości i forteli, by zbliżyć się do kota morskiego? 06:05 WETERYNARZE Z SERCEM - /102/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W Gdyni odwiedziliśmy niezwykłe schronisko - Ciapkowo. W tym schronisku nie ma zwierząt za starych na dom. Zobaczcie fragmenty filmu "Zdążyć do domu". To opowieść Murzyna, starego psa, który przed laty mieszkał w Ciapkowie. Murzyn swoje ostatnie dni spędził jako prawdziwy, kochany pies, a nie bezdomny numer w schronisku. Czy wiecie, że istnieją ssaki żyjące w Afryce, w podziemnych koloniach, niczym mrówki czy pszczoły? W Polsce możecie poznać je między innymi w gdańskim ogrodzie zoologicznym. Są bardzo płochliwe, a zredukowany zmysł wzroku rekompensuje im wyostrzony dotyk, węch i doskonały słuch. W kąciku adopcyjnym psi seniorzy - Goran i Róża. Czy poruszą Wasze serca, znajdą dom i nowych, kochających opiekunów? 06:40 WIELKIE RZEKI ŚWIATA - CZ. 3 MISSISIPI (EARTH’S GREAT RIVERS. MISSISSIPPI) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Flowers Trzyczęściowy serial dokumentalny BBC Studios o trzech największych rzekach na świecie: Amazonce, Nilu i Missisipi. Niezwykła i pełna emocji podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Z użyciem nowoczesnych technologii filmowania autorzy pokazują te rzeki z lotu ptaka i z niewidzianymi dotąd szczegółami. Śledzą te wodne arterie od ich źródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańscy mieszkańcy Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi. Potężna, mulista Missisipi. Serce i dusza amerykańskiego Południa. Źródło natchnienia wielu pokoleń pisarzy i muzyków. Jednak tak naprawdę to zaledwie ostatni fragment wielkiego systemu rzecznego. Dorzecze Missisipi obejmuje olbrzymią sieć dróg wodnych, która docierając do kilku stanów, zbiera wodę z niemal połowy obszaru Stanów Zjednoczonych. Początkowo jako górskie strumienie, z czasem kręte dopływy leniwie przemierzają otwartą prerię. Setki rzek scalają się w jedną, łącząc ze sobą zwierzęta i ludzi na przestrzeni tysięcy kilometrów. Nic tak nie zespala Stanów Zjednoczonych Ameryki jak rzeka Missisipi. Większość jej wód pochodzi z pasa o szerokości dwóch i pół tysiąca kilometrów, który biegnie przez północ Stanów Zjednoczonych i graniczy z górami. Najdłuższy dopływ Missisipi ma źródło na północnym zachodzie, pośród wysokich Gór Skalistych w stanie Wyoming, ponad pięć i pół tysiąca kilometrów w górę rzeki. W tej krainie zima trwa pięć miesięcy. W ostatnim fragmencie biegu Missisipi ludzie poświęcają miliony dolarów, by odtworzyć to, co niegdyś zachodziło naturalnie. W całym dorzeczu Missisipi zwierzęta zawdzięczają przetrwanie naturalnym zasobom rzeki. Przez wiele lat ludzie wykorzystywali jej wielkie możliwości, by łączyć i wzbogacać Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Missisipi, olbrzymia, mętna rzeka zawsze była potężnym nieposkromionym żywiołem. I wciąż pozostaje siłą napędową Ameryki. 07:35 KAMERY WŚRÓD ZWIERZĄT, SERIA 1 - ODC. 1 (ANIMALS WITH CAMERAS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Anne Sommerfield, Clare Dornan, Hannah Ward Seria dokumentalna o zwierzętach, którym zainstalowano małe kamerki do obserwacji. Dzięki temu możemy po raz pierwszy zobaczyć dziki świat z perspektywy jego mieszkańców. Bez względu na to, czy przebywają na drzewach, czy pod ziemią, będziemy świadkami życia, którego żaden człowiek nigdy nie widział. Nowo narodzone surykatki, pingwiny polujące na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego, a także rodzina szympansów z bardzo bliska. Zwierzęta z kamerami to kolejny genialny pomysł realizatorów filmów przyrodniczych BBC Worldwide. 08:35 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. PRZETRWANIE (SECRETS OF THE HUMAN BODY. SURVIVE) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Przy pomocy pionierskiej grafiki i nowych odkryć naukowych poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę ludzkiego ciała. Organizm ludzki należy do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw, a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała, oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 09:35 NIESAMOWITE PODRÓŻE Z SIMONEM REEVEM - ODCINEK 1. (INCREDIBLE JOURNEYS WITH SIMON REEVE (1/4)) Cykl dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Gian Quaglieni Czteroodcinkowa seria BBC Studios. Simon Reeve przedstawia niektóre z najważniejszych wydarzeń ze swoich niesamowitych podróży po całym świecie. W ciągu ponad 15 - letniej kariery Simon odwiedził ponad sto krajów na sześciu różnych kontynentach, odkrywając niesamowite krajobrazy i poruszające i dramatyczne ludzkie historie. Teraz dogania niektóre z niezapomnianych postaci, które spotkał po drodze. Simon ujawnia kulisy wydarzeń i odkrywa niektóre z ogromnych zmian, których był świadkiem podróżując po całym świecie. 10:45 ODLOT Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1983 Scenariusz: Jerzy Boj Zdjęcia: Jerzy Augustyński Problem wyludniania się wsi na przykładzie małej miejscowości w Borach Tucholskich, z której wyjechała prawie cała młodzież. Starsza mieszkanka wsi wspomina dawne czasy. Obecnie trwają we wsi przygotowania do wesela. Wspomnienia dawnych zwyczajów przeplatają się z obrazem współczesnej wsi i przebiegiem uroczystości ślubnej oraz przyjęcia weselnego. Młodzi ludzie, uczestnicy uroczystości, mówią o trudach życia na wsi i powodach, dla których większość młodych wyjechała do pracy w mieście. Niewielu z nich tu zostanie. Wieś jest coraz bardziej wyludniona, młodzi nie widzą tu dla siebie przyszłości. 11:20 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 2 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim odcinku trzeciej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo", prowadzący - Stefan Tompson zabierze widzów w niezwykłą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po litewskich Jaszunach i Rzeczpospolitej Pawłowskiej. Poznamy historię Michała Balińskiego, publicysty, działacza oświatowego i członka Towarzystwa Szubrawców. Prowadzący zaprowadzi nas do pałacu, który Michał Baliński pobudował w Jaszunach i przybliży historię tego rodu. Przypomni również historię buntu Żeligowskiego z 1920 roku, którego żołnierze stoczyli w Jaszunach, nad rzeką Mereczaną dwugodzinną potyczkę. Stefan Tompson opowie również fascynującą historię księdza Pawła Brzostowskiego, który w drugiej połowie XVIII wieku utworzył niezależną, Rzeczpospolitą Pawłowską, która posiadała własną konstytucję, walutę czy umundurowane wojsko. 11:55 KULTOWE ZABYTKI - ODC. 7 TAJEMNICE PAŁACU KSIĘCIA MONACO (MONACO: BUILDING A ROYAL PALACE) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guenaelle Troly Seria dokumentalna (8 odcinków) opowiada o słynących ze swojego stylu architektonicznego, wartości historycznej i politycznej, najwspanialszych siedzibach, pałacach i katedrach Francji. Wypowiedzi najlepszych ekspertów, archiwalia i zdjęcia zabiorą nas w podróż po najsławniejszych zabytkach tego kraju. Odcinek 7 - "Tajemnice pałacu księcia Monaco". Pałac księcia Monako to jeden z najsłynniejszych symboli europejskich monarchii, siedziba władzy w sercu jednego z najmniejszych państw na świecie. Jego historia zaczyna się w trzynastym wieku na stromej skale, 65 metrów nad poziomem morza. W 1506 roku podczas oblężenia forteca ulega prawie doszczętnemu zniszczeniu. Następnie zostaje odbudowana według najnowszych ówcześnie technologii. Na reprezentacyjnym dziedzińcu historycy dokonują niebywałego odkrycia: setki metrów kwadratowych renesansowych fresków zamalowanych w XiX w. Skaner 3D umożliwia wykrycie jeszcze nieznanych pomieszczeń pałacu. Jak forteca stała się siedzibą władców Monako? Jakim poddano ją przebudowom, by zapewniła przeżycie małemu państwu? Oto dzieje nietypowego pałacu. 12:55 FOR HEROES Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Paulina Ibek Scenariusz: Paulina Ibek Zdjęcia: Paulina Ibek, Maciej Dźwigaj, Łukasz Perkowski Łączy ich wspólna pasja - gra w koszykówkę. I to, że wszyscy poruszają się na wózkach inwalidzkich. Tworzą drużynę FOR HEROES KRAKÓW. Jedyną drużynę koszykówki na wózkach w Małopolsce. Opowieść o sile pasji, o woli walki, o męskości, ale także o tym, że w naszym życiu nic nie jest na pewno, bo tak naprawdę w ciągu kilku sekund wszystko może się zmienić. 13:50 ŻUBRY WCZORAJ I DZIŚ Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bartosz Klamra Scenariusz: Wanda Olech Film dokumentalny, którego głównym bohaterem jest żubr. Każdy żubra zna i wie, jak on wygląda. Jednak znajomość jego potrzeb, zwyczajów, diety czy behawioru nie jest już tak powszechna. Żubry dużo czasu poświęcają na spokojne przeżuwanie, leżąc w lesie, gdzie mniej dokuczają im owady. Żubrom potrzeba przestrzeni, wody, pokarmu i spokoju. Obecnie mamy ponad dwa tysiące żubrów w sześciu wolnych populacjach w całej Polsce. Po I wojnie światowej w kraju nie został ani jeden dziko żyjący żubr. Długi był to proces, żeby odtworzyć populację tych pięknych zwierząt. 14:30 SKRZYDLACI RYCERZE Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1956 Reżyseria: Izabella Puchalska, Włodzimierz Puchalski Film zrealizowany w okresie ptasich godów i lęgów w rozlewiskach Narwi. Autor obserwuje życie i zwyczaje różnych gatunków zwierząt i roślin. Najbardziej interesują go tokowiska batalionów, ptaków zwanych "skrzydlatymi rycerzami". 14:45 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 1 PARK KRAJOBRAZOWY BEVERIN (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 1 BEVERIN NATURE PARK) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. Odc. 1 - "Park krajobrazowy Beverin". Beverin wielka góra w parku o tej samej nazwie. W kantonie Gryzonya jest to jeden z kilku szczytów sięgających trzech tysięcy metrów nad poziomem morza. Każdego ranka leśnik, Hans Gartmann, wspina się po zboczach i zagląda do koziorożców. W tym parku spędził całe swoje życie. Zna to miejsce i tutejsze zwierzęta na wylot. Około 60 - ciu lat temu ojciec Gartmanna był świadkiem powrotu koziorożców do liczącego 400 kilometrów kwadratowych parku. W dolinie Safien, w północnej części parku, na zboczach gór widać pastwiska przeznaczone tylko dla owiec. Bez tych zwierząt łąki już dawno by zarosły. Ten park jest piękny, ale oprócz doliny mamy też takie atrakcje jak Via Mala czy wodospad Roffla, znajdujący się na drugim co do wielkości dopływie Renu w południowej części parku. Nad Renem góruje tu szczyt Schamsen. 15:45 GLOBALNA NAUKA - ODC. 1: WSZECHŚWIAT: PODRÓŻ W NIEZNANE (GLOBAL SCIENCE EP. 1: SPACE: JOURNEY INTO THE UNKNOWN) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean Marc Sigot, Yohann Thiriet Sześcioodcinkowa seria dokumentalna przybliżająca widzowi największe odkrycia na arenie współczesnych badań, przedstawiająca najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 1 - "Wszechświat: Podróż w nieznane". Przez tysiąclecia cywilizacje spoglądały w niebo, pragnąć zrozumieć ogrom wszechświata. Dziś naukowcy z całej Ziemi próbują rozszyfrować tajemnice kosmosu i przygotowują misje, które zabiorą ludzkość na Księżyc i na Marsa. Co kryje się w kosmicznej pustce, na odległych egzoplanetach? Czy rozwija się tam inteligentne życie pozaziemskie? Docieramy w głąb wszechświata, gdzie odkrywamy nowe obiekty i dotychczas nieznane zjawiska. Dzięki postępom w nauce i technologii, kosmos powoli ujawnia swoje sekrety. Zapraszamy na wyjątkową podróż w nieznane. Od czasów lotu radzieckiego kosmonauty Jurija Gagarina, eksploracja kosmosu nie wytraciła tempa. Obecnie loty w kosmos stają się bardziej przystępne. Nowi gracze z sektora prywatnego pragną wysyłać ludzi poza naszą planetę. W stanie Nowy Meksyk firma Virgin Galactic kończy kampanię lotów próbnych i planuje pierwszy, suborbitalny lot załogowy. Trwają przygotowania do przyjęcia pierwszych pasażerów. Sześciuset klientów wykupiło już bilety po 250 tysięcy dolarów, a w kolejce czeka niemal 8 tysięcy innych kandydatów. Za tę cenę pasażerowie polecą statkiem Spaceship 2. Na wysokości piętnastu kilometrów statek zostanie uwolniony z samolotu nośnego i wzleci na wysokość dziewięćdziesięciu kilometrów. Przez kilka minut pasażerowie doświadczą stanu nieważkości, a przez okna będą mogli podziwiać Ziemię. 16:50 PLANETA SKARBÓW - ODC. 6 AZJA POŁUDNIOWO WSCHODNIA (PLANET OF TREASURES EP. 6 SOUTH EAST ASIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 6 - "Azja południowo - wschodnia". Azja południowo - wschodnia to kraina magiczna. Kształtowały ją cuda natury i dawne, tajemnicze cywilizacje. Różnorodność ludów, języków, religii i świątyń wręcz fascynująca. Tutaj spotykają się dwie wielkie kultury, indyjska i chińska. Zapewne stąd bierze się powab tego regionu. W trakcie tej wyprawy twórcy zajrzą również na Bali, jednak najpierw kraje wciśnięte między Indie i Chiny. Będzie Wietnam i Laos, lecz najpierw Kambodża, kolebka jednej z największych cywilizacji tego świata. Angkor Wat to nie pałac, tylko świątynia boga Wisznu. W wolnym tłumaczeniu to 'miasto - świątynia'. I faktycznie, Angkor Wat to największa budowla sakralna w dziejach. Większa niż bazylika świętego Piotra i świątynie Inków. Azja południowo - wschodnia to region wstrząsany wojnami i dominowany przez kolejnych najeźdźców. Chińczycy przybywali do Wietnamu w kilku falach. Po nich zjawili się Francuzi, Japończycy oraz Amerykanie. Jego dziedzictwo kulturowe jest więc tym ważniejsze. Skarby tutejszej przeszłości i duma z historii stanowią źródło siły w obliczu niepewnej przyszłości. 17:50 KULTOWE ZABYTKI - ODC. 8 NIEZWYKŁA BAZYLIKA NOTRE DAME DE LA GARDE (NOTRE - DAME DE LA GARDE: A SYMBOL ON THE EDGE / NOTRE DAME DE LA GARDE - BASILIQUE HORS NORME) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guenaelle Troly Seria dokumentalna (8 odcinków) opowiada o słynących ze swojego stylu architektonicznego, wartości historycznej i politycznej, najwspanialszych siedzibach, pałacach i katedrach. Wypowiedzi najlepszych ekspertów, archiwalia i zdjęcia zabiorą nas w podróż po najsławniejszych zabytkach Francji. Odcinek 8. Niezwykła bazylika Notre Dame de la Garde. Na wprost Morza Śródziemnego, na najwyższym wzgórzu Marsylii wznosi się majestatyczna bazylika Notre Dame de la Garde. Bazylika jest architektonicznym cudem wzniesionym na trudno dostępnej skale. Świątynia świadczy o pomysłowości dziewiętnastowiecznych budowniczych. Wzniosło ją dwustu robotników pracujących niestrudzenie na wysokości stu sześćdziesięciu metrów nad poziomem morza. Bazylika jest dziełem rewolucyjnych technologii. Świątynia wznosi się na trzystuletnim forcie. Jeszcze teraz pracownicy bazyliki podnoszą zwodzony most i Notre Dame de la Garde zostaje całkowicie odcięta od świata. Jakie tajemnice wiążą się z budową tej świątyni? Jakie odkrycia techniczne towarzyszą jej powstawaniu. Jak budowniczowie transportowali na wzgórze tysiące ton materiałów? Poznajmy historię symbolu Marsylii - Bazyliki Notre Dame de la Garde. 18:55 ZDOLNE BESTIE TE KOSSAKI... Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marta Wegiel Scenariusz: Marta Wegiel Zdjęcia: Maciej Mroziewicz Wykonawcy: Krzysztof Gadacz Film opowiada o życiu i twórczości kilku pokoleń rodziny Kossaków: od Juliusza, Wojciecha i Jerzego, słynnych malarzy - batalistów, po kobiety, literatki, znacznie różniące się w swojej twórczości, Marię Pawlikowską - Jasnorzewską, Magdalenę Samozwaniec i Zofię Kossak - Szczucką. Narratorem filmu jest przedstawicielka piątego pokolenia rodziny: Joanna Kossak, malarka, specjalizująca się w portretach koni. 20:00 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 4 NIEWYPŁACALNOŚĆ (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. Odc. 4 - "Niewypłacalność". Dwudziesty drugi sierpnia 1991 roku traktowano jak odpoczynek po trzech dniach wyjątkowego napięcia. Ale właśnie wtedy załamała się gospodarka radziecka, choć zrozumiano to dopiero kilka miesięcy później. Deficyt był chroniczną chorobą gospodarki sowieckiej. W ostatnich latach istnienia ZSRR ze wszystkich podstawowych towarów jedynie jedenaście procent nie było deficytowymi. Ludzie odczuli problemy na własnej skórze. Jednak nie wiedzieli, że są to pierwsze jaskółki zapaści gospodarczej. Gospodarka radziecka jakoś wytrzymała 70 lat. I nagle coś się stało. Coś naruszyło równowagę. W pewnym momencie niebezpieczne procesy stały się nieodwracalne. 21:05 BELFAST - MURY WSTYDU (BELFAST, THE WALLS OF SHAME) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sylvie Garat Film dokumentalny opowiadający o Belfaście, w którym wciąż stoi mur. Powstał w latach 60. , aby rozdzielić ludzi. Jest symbolem niechęci i wrogości między społecznością katolicką, nacjonalistyczną, republikańską, protestancką, unionistyczną i lojalistyczną, potomkami długoletnich, gwałtownych konfliktów, które głęboko ukształtowały Północną Irlandię. Pomimo Porozumienia Wielkopiątkowego z 1998 roku, ściany budynków w Belfaście zachowały swoją symboliczną moc i są pokryte mnóstwem haseł, grafik i wymownych rysunków. Mury opowiadają własną historię. Nie znajdziesz jej w podręcznikach. Nie jest to też historia prezentowana przez zwycięzcę lub zwyciężonego. Mieszkańcy miasta są dumni i nie mają zamiaru poddać się komukolwiek. Pokój nadchodzi powoli. Słowa Williama Butlera Yeatsa odbijają się echem od murów Belfastu - miasta poturbowanego przez konflikt w Irlandii Północnej. Wojna się skończyła, ale mury wstydu wciąż stoją. Te widzialne i te niewidzialne. Film podąża za symbolicznymi bliznami tego irlandzkiego konfliktu. Spotkamy ludzi, których życie zostało ukształtowane przez tę separację i strach. Mieszkańców wciąż czeka długa i trudna droga. Wystarczy iskra, by konflikt przeniósł się do innej części miasta i wszystko wróciło do punktu wyjścia. Teraz Brexit niszczy Wielką Brytanię. Robi to, czego nie dała rady zrobić IRA. Europejczycy nawet nie wiedzą, jacy są szczęśliwi, że się pozbyli Brytyjczyków, których Irlandczycy nie mogą się pozbyć. Zakończenie konfliktu zbrojnego nie rozwiązało wszystkich problemów. Mury wciąż przypominają, że człowiek znajdujący się po drugiej stronie jest wrogiem. 22:10 KURACJUSZ JESTEM Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2017 Reżyseria: Karolina Drogowska, Amelia Radecka Scenariusz: Karolina Drogowska, Amelia Radecka Zdjęcia: Adam Fręśko Niezwykle zabawna i bliska życiu opowieść dokumentalna o ludziach, którzy przeżywają swoją drugą młodość i są bywalcami sanatoriów. Starsi ludzie często narzekają na samotność, jednak niektórzy nie poddają się temu nurtowi życia i wolą wziąć sprawy w swoje ręce. Bohaterowie filmu to szóstka emerytów i rencistów, dla których przyjazd do sanatorium jest spowodowany chęcią podreperowania zdrowia, ale także poszukiwaniem przyjaźni i miłości. Kuracyjne, często zabawne perypetie, pokażą, że młodość to przede wszystkim stan ducha i że nigdy nie jest za późno na podryw i romans. 23:15 NAJNIEBEZPIECZNIEJSZE MIASTA ŚWIATA - ODC. 1 KAPSZTAD (DANGEROUS CITIES 1. CAPETOWN / LES VILLES LES PLUS DANGEROUSES DE MONDE: CAPETOWN) Cykl dokumentalny, 53 min, Francja, 2022 Reżyseria: Gary Grabli Mini - seria dokumentalna (3 odcinki) o najbardziej niebezpiecznych miastach świata. Rio - oprócz idyllicznych plaż Copacabana, energii muzyki samby i czujnego oka Chrystusa Odkupiciela, Rio de Janeiro ma inną stronę. To miasto w stanie wiecznej wojny. Ciężko uzbrojeni handlarze narkotyków kontrolują fawele, podczas gdy specjalnie wyszkolona policja walczy o ich zniszczenie. Czasami fawele stają się polami bitew. Kapsztad - tu wielu najbogatszych ludzi w kraju ma wille nad oceanem. Ale jest też ciemna strona tego zapierającego dech w piersiach, pięknego i najniebezpieczniejszego miasta w Afryce. Kabul - miasto obecnie kontrolowane przez talibów, jest jednym z najniebezpieczniejszych miast na świecie. Ludność licząca cztery miliony ludzi stoi w obliczu ataków terrorystycznych, ucisku talibów i głodu. Odc. 1. Kapsztad to prawie 6 milionów mieszkańców i drugie co do wielkości miasto w RPA. Mekka turystyczna, gdzie bogacze zamieszkują nadmorskie wille, ale są tu też wszechobecne, choć skrzętnie ukryte slumsy takie jak Hanover Park, Manenber i Khayelistha, w których szerzy się przestępczość. Zabójstwa w biały dzień, kradzieże, ataki i handel ludźmi są na porządku dziennym. Policji ciężko jest zapanować nad sytuacją. Ginie tu ponad 3 tysiące osób rocznie. Centrum miasta to pole bitwy. Mieszkańcy budują mury, kładą drut kolczasty, przewody wysokiego napięcia i zawieszają kamery. Mieszkańcy Kapsztadu nie mogą się czuć bezpiecznie nawet w swoich pojazdach. 00:20 KINIARZE Z KALKUTY Film dokumentalny, 59 min, Polska/Niemcy, 1998 Reżyseria: Andrzej Fidyk Scenariusz: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Kaleki Mama, który po trzydziestu latach pracy porzucił niegdyś zakład fryzjerski, by jeździć z kinem pana Battu, ma 80 lat i żywi głębokie przekonanie, że po jego śmierci umrze też kino objazdowe, zamordowane przez telewizję. Pan Battu nie zgadza się ze swoim współpracownikiem. Jest przekonany, że w Indiach kino objazdowe będzie istniało zawsze, bo milionów ludzi żyjących w biednych wioskach nie stać na kupno telewizora, a kochają filmy do tego stopnia, że przybywają na pokazy, pokonując pieszo wiele kilometrów. Pomocnik tych dwóch, młody Amit, nie ma zdania w tej kwestii. Robi, co do niego należy: rozwiesza białe płótno ekranu na wysokim rusztowaniu, obsługuje projektor i pozostaje w cieniu pryncypałów, którzy zresztą nie zgadzają się nie tylko w tej sprawie. Są jak ogień i woda. Pan Battu, powściągliwy i oszczędny abstynent, nie może znieść, że Mama - malutki, niemal bezzębny kaleka - wcale nie myśli o przyszłości, wydaje, co zarobi i chętnie zagląda do butelki. Pan Battu z Kalkuty jest właścicielem jednego z 2 tysięcy objazdowych kin pokazujących ludziom efekt głównie rodzimej, nawiększej na świecie produkcji filmowej. Zarabia na tym, lecz zarazem wypełnia swą własną misję: jest przekonany, że film może zmieniać ludzkie życie na lepsze, a oglądające go dzieci stają się mądrzejsze. Jeździ po Indiach również dlatego, że szuka swej żony, którą jakiś czas temu porwali mu Dalaici. Największym jednak marzeniem pana Battu jest pokazanie filmu mieszkańcom odległych wiosek, żyjącym w pierwotnych, niezmiennych od tysięcy lat wspólnotach, którzy w ogóle nie wiedzą, że wynaleziono kino i istnieją filmy. O zgodę na taki pokaz zabiegał przez trzy lata w Ministerstwie Opieki Społecznej, zgodnie bowiem z obowiązującymi w Indiach przepisami plemiona te należy zostawić w spokoju i w żaden sposób nie wpływać na zmianę ich stylu życia. W końcu pan Battu zgodę dostał, i oto w grudniu 1997 roku wraz z Mamą i Amitem wyruszył, by zrealizować swoje marzenie. Andrzej Fidyk z ekipą towarzyszył jego zdezelowanej ciężarówce w tej długiej podróży. W efekcie wyprawy powstał film dokumentalny, lecz z fabułą. Trzej bohaterowie przeżywają w drodze przeróżne, niepozbawione dramatyzmu perypetie, prowadzące do zaskakującego zakończenia. Śledząc ich przygody, widz ogląda fragmenty prezentowanych przez pana Battu i Mamę filmów, reakcje widzów, dostrzeżone podczas jazdy sceny z życia codziennego, obyczaje, ogrom i egzotykę Indii. Poznaje też niesamowitą społeczną i polityczną rolę kina w tym kraju. Dokument powstał w koprodukcji Telewizji Polskiej z telewizjami Westdeutsche Rundfunk i Arte. W 1998 roku film zdobył Grand Prix podczas I Tygodnia Europejskiego Filmu Dokumentalnego w Strasburgu i jedną z trzech nagród publiczności na Międzynarodowym Festiwalu Filmu Dokumentalnego w Amsterdamie. W 1999 roku "Kiniarzy z Kalkuty" uhonorowano nagrodą "Golden Spire" na 42. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Francisco. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA PANCERNYM SZLAKU ODC. 265 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:05 ZE WSI GRUNWALD Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2014 Reżyseria: Artur Wierzbicki Portret mieszkańców niewielkiej, ale naznaczonej wielką historią, miejscowości Grunwald. To znane miejsce jest teraz biedną wsią przesiąkniętą marazmem i stagnacją. Monotonia życia mieszkańców Grunwaldu jest przerywana raz w roku, podczas obchodów rocznicy zwycięstwa w bitwie z 1410 roku. Ten czas pozwala zapomnieć o kłopotach codzienności, daje szansę na skromny zarobek, a obietnice przyjeżdżających polityków oraz zainteresowanie mediów dają nadzieję na rozwój tej historycznej miejscowości. W filmie wykorzystano fragmenty inscenizacji bitwy pod Grunwaldem 2011 i 2013 w reżyserii Krzysztofa Góreckiego. 02:35 MOJA WALKA. MAMED KHALIDOW Film dokumentalny, 77 min, Polska, 2017 Reżyseria: Sylwester Latkowski Film przedstawia portret zawodnika MMA Mameda Khalidowa, ale nie skupia się wyłącznie na jego biografii. To przede wszystkim film o sportowcu, o wysiłku, jaki musi ponieść, by osiągnąć sukces. To film o tym, jak w ciągu kilku minut z ulubieńca kibiców można stać się przez nich wygwizdanym. To film o walce ze sobą, swoimi słabościami, o przezwyciężaniu ich, o tym, co jest w człowieku najpiękniejsze. Kamera towarzyszy Mamedowi Khalidowi przez kilka miesięcy w czasie przygotowań do walki o obronę tytułu mistrzowskiego. Treningi w Olsztynie to obraz odległy od tego, co widzą kibice na gali KSW. Nieznany. Tuż przed walką i po niej kamera nie opuszcza ani na chwilę Mameda Khalidowa, dzięki czemu widz poznaje z bliska niedostępny dla niego do tej pory świat. To obraz bez cenzury. Po walce Mamed Khalidow zostaje sam z reżyserem w szatni i tam dochodzi do szczerej, chwilami gorzkiej rozmowy o karierze sportowca, o sensie tego, co się robi.