TVP Dokument Środa, 22.05.2024 05:30 POLSKIE PARKI NARODOWE - WIGIERSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Dariusz Gross, dziennikarz zafascynowany przyrodą, pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem. 06:05 WETERYNARZE Z SERCEM - /104/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Zapraszamy na spotkanie z żyrafami. Te piękne, egzotyczne zwierzęta pokażemy w naszym programie po raz pierwszy. W gdańskim ogrodzie zoologicznym obserwowaliśmy ich trening medyczny. Dowiecie się też, ile kręgów szyjnych ma żyrafa i co oznacza układ kolorowych plamek na jej szyi. "Okno Życia" dla małych zwierząt? Tak! To inicjatywa Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Na stronie internetowej "Okna Życia" czytamy motto: "Nie wyrzucaj, oddaj do nas. Przyjedziemy, zabierzemy, bez pytań". Na Oddziale Drobnych Ssaków lubelskiego UP czeka ich nowe, lepsze życie. Jeśli lubicie gryzonie i chcielibyście hodować np. chomika lub szynszylę, posłuchajcie cennych porad. Jakich warunków do życia potrzebują? Jakie klatki i ich wyposażenie, jaka karma? Okazuje się, że nie są to zwierzęta, które łatwo zadowolić. 06:40 ŻYCIE LASU. GRZYBY Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Tomasz Leski, Marcin Pietras Grzyby, czyli przedstawiciele jednego z pięciu królestw świata organizmów żywych, odgrywają niezwykle istotną, często niezauważalną lub niedocenianą, rolę w funkcjonowaniu wszystkich ekosystemów, w tym również ekosystemów leśnych. Jest to także jedna z najbogatszych pod względem gatunkowym grup organizmów obecnych na kuli ziemskiej. Szacuje się, że na naszej planecie może występować nawet ponad 5 milionów gatunków grzybów. 07:25 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 2 DOLINA CALANCA (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 2 THE VAL CALANCA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. 08:30 GLOBALNA NAUKA - ODC. 2 MEDYCYNA - W POSZUKIWANIU LEPSZEGO LECZENIA (GLOBAL SCIENCE E02: MEDECINE - RESEARCHING THE NEXT CURE) Cykl dokumentalny, 49 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Sześcioodcinkowa seria dokumentalna przybliżająca widzowi największe odkrycia na arenie współczesnych badań, przedstawiająca najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 2 - "Medycyna: w poszukiwaniu lepszego leczenia". Nasz najcenniejszy zasób zdrowie - jest nieustannie atakowany. Po stuleciu przełomowych postępów w medycynie, większość ludzkiego ciała wciąż pozostaje tajemnicą. Nadal jesteśmy na łasce chorób genetycznych, nowotworów czy pandemii. W szpitalach i laboratoriach na całym świecie, lekarze i naukowcy odkrywają nowe metody zwalczania chorób. Witajcie w świecie ludzi poświęcających życie leczeniu i zwalczaniu schorzeń. Zapraszamy na podróż w głąb współczesnej medycyny, w towarzystwie lekarzy i badaczy, którzy poprawiają nasze życie. Medycyna i technologia kształtują nowy świat, w którym przełomy następują w niespotykanym dotąd tempie. Postęp jest ekscytujący. Odkrycia w dziedzinie medycyny wskazują na przyszłość, w której najbardziej wyniszczające choroby staną się wyleczalne, pojęcie niepełnosprawności przestanie istnieć, a nauka ujawni największe tajemnice ludzkiego ciała. Nie możemy jednak zapomnieć o tym, że mamy obowiązek rozumieć konsekwencje stale przyspieszającego postępu. 09:30 SUROWE ŚWIATY I DZIKIE PIĘKNO. BAŁKAŃSKIE PARKI NARODOWE - ODC. 1 BOŚNIA I HERCEGOWINA (NATIONAL PARKS OF THE BALKAN: RUGGED WORLDS AND WILD BEAUTY BOSNIA AND HERZEGOVINA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Jeremy J. P. Fekete W 6 odcinkach odkryjemy ukryte skarby Bałkanów: parki narodowe od Chorwacji po Grecję. Półwysep Bałkański jest jednym z trzech półwyspów południowoeuropejskich i ma powierzchnię 500 000 kilometrów kwadratowych. Bywa opisywany jako jako przytułek Europy i beczka prochu. Jest też uznawany za granicę geograficzną między Zachodem a Orientem. Jego skaliste brzegi otacza pięć mórz: Czarne, Marmara, Egejskie, Jońskie i Adriatyckie. Jego ukrytymi skarbami są parki narodowe od Chorwacji po Grecję. Wybierz się w filmową podróż do dzikiej części Europy - przez góry, jeziora i morza. Odc. 1 - "Bośnia i Hercegowina". W surowym krajobrazie gór krasowych dominują ostre szczyty. Rozległe, odludne równiny zapewniają schronienie i habitat dzikim zwierzętom. Wodospady i rwące rzeki ukazują swoją siłę. W głębokich, pradawnych lasach od niepamiętnych czasów natura żyje w odwiecznym cyklu pór roku. To surowy świat i dzikie piękno Bośni - Hercegowiny. Rzeka graniczna Una łączy Bośnię - Hercegowinę z Chorwacją. Kanion Una określany przez Rzymian jako unikatowy - stanowi linię życia Parku Narodowego. Ponad połowę kraju pokrywają lasy. Gatunki zagrożone jak wilki i rysie żyją w nich pod ochroną. Niemniej - tylko jedno zwierzę jest tu królem. Wędruje tu blisko 1000 niedźwiedzi brunatnych, a 35 z nich zamieszkuje Park Narodowy Una. Blisko Uny i wąwozu Unac spotykają się dwie rzeki. Należą do tzw. Błękitnego Serca Europy. 10:30 GOPR Reportaż, 22 min, Polska, 1986 Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Materiał przedstawiający GOPR - jego członków, problemy, z którymi muszą borykać się w swojej codziennej pracy, a także nagrania z akcji ratunkowych. Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe to organizacja prowadząca akcje ratownicze, szkolenia, zapobiegająca wypadkom na terenach górskich Polski. GOPR powstał w 1952 r. w Zakopanem z inicjatywy Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. W materiale spotkanie młodzieży z ratownikami GOPR. Wspomnienia ratowników z najbardziej zapamiętanych przez nich akcji ratunkowych. Procedury towarzyszące pracy ratowników GOPR. Liczne zdjęcia górskich krajobrazów oraz utrwalone na taśmie filmowej fragmenty akcji ratunkowych, m.in. zakończone sukcesem poszukiwania zaginionego czeskiego turysty. 11:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 4 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W kolejnym odcinku cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po Lipawie, która od II rozbioru była jedynym portem w wolnej jeszcze wtedy części Rzeczypospolitej. Przybliży także historię obecnej dzielnicy Rygi - Dyjamentu, gdzie mieściła się twierdza osłaniająca Rygę od strony Bałtyku. Poznamy także historię pałacu w Mitawie oraz jego inicjatora, Ernesta Jana Birona, który zapisał się na kartach historii jak najgorzej, będąc człowiekiem do specjalnych poruczeń Katarzyny II w wewnętrznych sprawach polskich. Stefan Tompson przypomni również postać Mamerta Stankiewicza, utrwalonego przez Karola Olgierda Borchardta jako bohatera książki "Znaczy Kapitan". 11:35 PRZEWODNICY WYSOKOGÓRSCY Z CHAMONIX - 200 LAT HISTORII (ROPED 200 YEARS OF THE CHAMONIX'S GUIDE / ENCORDS, 200 ANS DANS LE REGARD DES GUIDES DE CHAMONIX) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Pierre Cadot Film dokumentalny o przewodnikach z Chamonix, którzy są sercem historii alpinizmu. Dolina Chamonix ma 3 km. szerokości i 20 km. długości. Nie widać stąd horyzontu - wokół tylko góry. Historia rozpoczyna się w 1741 roku, gdy do Chamonix przybywają pierwsi podróżnicy. Człowiek jest tu zanurzony w oceanie lodu i granitu. Te góry przyciągają ludzi od ponad dwustu lat. Pionierzy wymyślili tu sport, który później nazwano alpinizmem, a wraz z nim - zawód przewodnika wysokogórskiego. Przewodnicy Chamonix osiągają i przekraczają cele - przynosząc swojej organizacji światowy rozgłos. Kolejne wyzwania, rozwój etyki i znaczny postęp techniczny wyryły w skale silne wartości: solidarność, odwagę, umiejętność adaptacji. Te wartości kształtują życie, wykraczając poza zwykłe wspinanie się po górach. Przewodnicy są w centrum życia w górach, będąc zarówno aktorami, jak i widzami zmieniającego się krajobrazu, świadkami wpływu kryzysu klimatycznego. Ten film opowiada historię od początków alpinizmu do współczesności, a przewodnicy stają teraz przed największym wyzwaniem od początku swojej profesji - ich marzenia kruszą się wraz z górami w wyniku poważnych zmian klimatu. Pragnienie przygody nierozerwalnie łączy dzisiejszych przewodników z pionierami przewodnictwa górskiego. Ta potrzeba wolnego i dzikiego świata, wspólna dla wszystkich regionów górskich i niezmienna przez wieki, pozwala zrozumieć, dlaczego ten zawód nie zaginął. Troska o przetrwanie gór i tego historycznego powołania to niepowtarzalna przygoda. 12:40 WIRTUALNA SOBOWTÓRKA (MADE TO MEASURE / EINE DIGITALE SPURENSUCHE) Film dokumentalny, 51 min, Szwajcaria/Niemcy, 2021 Reżyseria: Moritz Riesewieck, Hans Block, Cosima Terrasse Film dokumentalny prezentujący eksperyment, którego celem jest odpowiedź na pytanie, czy można zrekonstruować osobę wyłącznie na podstawie jej cyfrowego śladu danych z pięcioletniej historii aktywności w Google? Czy można stworzyć sobowtóra, nie znając oryginału, ale znając jego świadome i nieświadome aktywności w sieci? Film ten odtwarza w detalach taką osobę - sobowtóra wraz z jej charakterem i profilem psychologicznym. Efekt jest porażający. Zobaczymy reakcje rzeczywistej osoby, której psychologiczny portret zrekonstruowano na podstawie aktywności internetowej. Film udowadnia, że nawet nieliczne dane z sieci wystarczają do identyfikacji potrzeb, zainteresowań, opinii i osobistych cech człowieka. Pokazuje niebezpieczną tendencję algorytmów do jednoznacznego klasyfikowania ludzi i definitywnego przewidywania ich zachowania. A stąd już bardzo blisko do manipulacji. Ludzie jednak się zmieniają, czego algorytmy mogą nie uwzględnić. Specjaliści z branży punktują też ich inne słabości, a w szczególności konserwatywne podejście do dynamiki ludzkich reakcji. Film uświadamia, jak nasze słabości, nawyki, choroby czy lęki mogą się łatwo zamienić w profity. Pozostaje filozoficzne pytanie: "Kto jest autorem mojej tożsamości i decyduje o tym, kim jestem?". Ten film to eksperyment, projekt interaktywny i film dokumentalny w jednym. 13:40 HAWAJE - ZRODZONE Z OGNIA - ODC. 1 MAUI I MOLOKA’I (HAWAI’I - BORN OF FIRE - MAUI AND MOLOKA’I) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Frank Gensthaler Dwuczęściowy film dokumentalny. Aloha! Witamy w raju na ziemi. Wyspy Hawajskie i ich zapierająca dech w piersiach przyroda są idylliczne: wspaniałe plaże zachęcają do nurkowania, doskonałe fale przyciągają surferów z całego świata, a spektakularne krajobrazy zachęcają do nieustającego podziwu. Te wyspy szczęścia na końcu świata zawdzięczają swoje istnienie gorącemu punktowi w centrum Pacyfiku. Tutaj skorupa ziemska jest niezwykle cienka, co pozwala na tworzenie się wulkanów na dnie morskim i odprowadzanie ich lawy do morza. Jaka jest historia tego wyspiarskiego świata na morzach południowych? I jak ten raj jest zdolny do przetrwania? Jakiś czas temu na Hawajach rozpoczął się renesans. Wielu mieszkańców nie zgadza się z nieco stereotypowym obrazem raju, który nazywają domem. Chcą powrotu do tradycji i autentycznej kultury hawajskiej. Do ducha wysp, esencji życia wyrażonej w tradycji, rzemiośle i starożytnej sztuce. Film przedstawia osadników i ich potomków, którzy znaleźli swój dom w raju. Odc. 1 - "Maui i Moloka’i". Te wyspy są starsze i spokojniejsze niż ich młodsza siostra Big Island, na której wulkany są wciąż aktywne. Lawa, która niegdyś obficie spływała z życiodajnych gór, już dawno zastygła. Na wulkanicznej glebie wyrósł gęsty las i uczynił wulkaniczną glebę niezwykle żyzną. Moloka’i o długości 60 km i szerokości 16 km jest piątą co do wielkości wyspą Hawajów. Na 673 km2 żyje zaledwie 8 tysięcy mieszkańców - to jedna z przyczyn, dla których uważa się, że to ta wyspa zachowała swój naturalny, hawajski charakter. Na Maui, której nie zalał przemysł turystyczny, czas stanął w miejscu. Moloka’i ma też najdłuższą rafę koralową na archipelagu. 14:40 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 3 REGION JUNGFRAU (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 3 JUNGFRAU REGION) Serial dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. 15:45 GLOBALNA NAUKA - ODC. 3 ZIELONE TECHNOLOGIE - PRZYSZŁOŚĆ NASZEJ PLANETY (GLOBAL SCIENCE E03: GREEN TECH - THE FUTURE OF OUR PLANET) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 3 - "Zielone technologie - przyszłość naszej planety". Zielona rewolucja postępuje w zawrotnym tempie. Nowe technologie odmieniają nasze życie. Ich celem jest ochrona planety z korzyścią dla wszystkich. W obliczu kryzysu klimatycznego wywołanego zanieczyszczeniem i destrukcją bioróżnorodności, badacze pracują ze zdwojoną siłą. Jakie rozwiązania pomogą nam w walce z emisjami dwutlenku węgla czy zanieczyszczeniem plastikami? Jak odmienią nasze życie? Witajcie w przyszłości, w której musimy przemyśleć swoje podejście do życia, opracowywać czyste źródła energii, chronić środowisko oraz inspirować się przyrodą, aby zapewnić sobie przetrwanie. Współczesna nauka i technologia podsycają nasze nadzieje na przyszłość ludzkości Czy jesteście gotowi odkryć, co nas czeka? Zmiany klimatu wymagają podjęcia natychmiastowych działań ograniczających wpływ cywilizacji na Ziemię. Energia, transport, żywność Należy zmodyfikować wszystkie aspekty naszego życia, aby ograniczyć globalne ocieplenie. Badacze opracowują nowe technologie radykalnie redukujące emisję gazów cieplarnianych. 16:45 SUROWE ŚWIATY I DZIKIE PIĘKNO. BAŁKAŃSKIE PARKI NARODOWE - ODC. 2 CHORWACJA (NATIONAL PARKS OF THE BALKAN: RUGGED WORLDS AND WILD BEAUTY CROATIA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Jeremy J. P. Fekete W 6 odcinkach odkryjemy ukryte skarby Bałkanów: parki narodowe od Chorwacji po Grecję. Półwysep Bałkański jest jednym z trzech półwyspów południowoeuropejskich i ma powierzchnię 500 000 kilometrów kwadratowych. Bywa opisywany jako jako przytułek Europy i beczka prochu. Jest też uznawany za granicę geograficzną między Zachodem a Orientem. Jego skaliste brzegi otacza pięć mórz: Czarne, Marmara, Egejskie, Jońskie i Adriatyckie. Jego ukrytymi skarbami są parki narodowe od Chorwacji po Grecję. Wybierz się w filmową podróż do dzikiej części Europy - przez góry, jeziora i morza. Odc. 2. Chorwacja. Poznamy surowy świat i dzikie piękno tego kraju. Przy wybrzeżu południowej Dalmacji leży Mijet - wyspa z ukrytą legendą. Na wyspie Ovrata klify i mewy są wyjątkowe. Pasmo Gór Dynarskich to naturalna granica między Chorwacją i Bośnią - Hercegowiną. Dinara - jest jedynym szczytem wolnostojącym, a także najwyższym szczytem Chorwacji. Niedaleko Gór Dynarskich leży klejnot chorwacki - jeziora Plitwickie. Masyw górski Welebit rozciąga się na 150 kilometrach wzdłuż północnego wybrzeża Chorwacji i tworzy granicę między klimatem śródziemnomorskim i kontynentalnym. Veliki Risnjak usytuowany jest w północno zachodniej Chorwacji. Nazwa pochodzi od najbardziej znanego tutejszego przedstawiciela fauny - rysia. Rysie kiedyś wyginęły na tym terenie - obecnie 60 osobników znów zamieszkuje góry i lasy chorwackie. 17:50 TAJEMNICE CYWILIZACJI - ODC. 1 KONIEC EPOKI BRĄZU (THE SECRETS TO CIVILIZATION) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Jonathan Drake, Rosalind Bain Trzyodcinkowa seria dokumentalna o tym, jak najnowocześniejsze nauki o Ziemi zmieniają sposób, w jaki rozumiemy starożytną przeszłość, przywracając środowisku naturalnemu jego miejsce jako kluczowego czynnika napędzającego historię ludzkości. Ta przełomowa seria wykorzystuje nową naukę, aby dotrzeć do sedna tego, co naprawdę napędza powstawanie cywilizacji: jak się rozwijają i jak radzą sobie z upadkiem. Zobaczymy, jak zmieniająca się planeta może pomóc cywilizacjom lub odegrać rolę w ich wyginięciu. Od starożytnego Egiptu po upadek Rzymu, za pomocą technik filmowych i CGI, stworzono wspaniałe wizualizacje pokazujące sekrety cywilizacji. Odc. 1 - "Koniec epoki brązu". Późna epoka brązu to czas rozkwitu królestw i imperiów. Niektóre z nich miały już dwutysięczną historię. Jednak kiedy naszedł koniec, wszystko potoczyło się szybko. Dlaczego pierwsze cywilizacje upadły w tym samym czasie? Od ponad wieku badacze próbują ustalić, co spowodowało tę katastrofę. W jaki sposób doszło do upadku cywilizacji epoki brązu? Kluczowe dowody przekazał nam wielki ocalały z tej katastrofy Egipt. Historia Egiptu sięga samych początków cywilizacji. Faraon, który ocalił Egipt, ostatecznie został zamordowany we własnym pałacu. Upadek cywilizacji epoki brązu pogrążył świat w trwającym całe wieki mroku. Jednak z popiołów zaczęły wyłaniać się nowe społeczeństwa. Nasza opowieść o końcu cywilizacji odkrywa niewygodną prawdę - człowiek jest zdany na łaskę natury. 18:50 LUBIĘ WRACAĆ TAM, GDZIE BYŁEM Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Dancewicz Filmowa biografia jednego z najpopularniejszych i lubianych artystów jakim był Zbigniew Wodecki, opowiedziana poprzez wspomnienia zaprzyjaźnionych osób, kolegów z branży, współpracowników, ale też zwykłych ludzi. Bogato ilustrowana i oparta na materiałach archiwalnych - fragmentach koncertów, programów telewizyjnych, a także zarejestrowanych wywiadów z bohaterem - znajdujących się w archiwach TVP. Opowieści tej towarzyszą utwory muzyczne w wykonaniu Zbigniewa Wodeckiego lub te, w których powstaniu brał udział jako muzyk. 20:00 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 6 (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 48 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 21:10 KATAR: KRAJ KONTRASTÓW (QATAR - BETWEEN BOOMTOWN AND BURKA) Film dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Bensalem Bouabdallah, Taner Karaarslan Film dokumentalny opowiadający o Katarze. Państwie szejków i biznesu. To także świat milionów gastarbeiterów. Każdy, kto podróżuje do Kataru, ma wiele uprzedzeń: skorumpowany, obrzydliwie bogaty emirat pełen robotników przymusowych bez praw i biznesmenów o wątpliwych praktykach. Ale dla samych Katarczyków i milionów gastarbeiterów z całego świata obraz jest bardziej złożony. Katar to dyktatura z emirem o prawie nieograniczonej władzy. Jednocześnie Katar jest zdumiewająco otwarty i postępowy. Emirat jest malutki, a jednak niezwykle fascynujący - z rozległymi pustynnymi krajobrazami, dziwacznie ukształtowanymi górami i malowniczymi piaszczystymi plażami. To kraj pełen kontrastów, pełen słońca, piasku i magii rodem z tysiąca i jednej nocy. 22:05 PISKLAKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Lidia Duda Scenariusz: Lidia Duda Zdjęcia: Wojciech Staroń, Zuzanna Zachara - Hassairi Film opowiada o sytuacji w której, aby pomóc trzeba najpierw zranić. Jest to opowieść o małych i wielkich sprawach, rozgrywających się w rzeczywistości szkolno - internatowej siedmiolatków, uczniów Szkoły Podstawowej dla Dzieci Ociemniałych i Niewidomych. Relacje rodzinne, trudne decyzje, szukanie kompromisów, potrzeba akceptacji i finałowe zwycięstwo lub porażka. Rzecz o uniwersalnych prawdach: rodzicielskiej miłości, decyzjach trudnych, ale koniecznych. Rozłące, która mimo, że jest bolesna, to może być wybawieniem. Dziecięcej przyjaźni niezłomnej i trwałej. Historia rozdzielenia siedmioletniego dziecka od jego rodziców. Dziecka niewidomego, które staje przed nie lada wyzwaniem. Miejsce rodziców wypełnią głosy obcych mu ludzi i równie obcych rówieśników. Musi od zera zbudować swój nowy świat w miejscu oddalonym od rodzinnego domu. Z każdym szkolnym tygodniem, chcąc nie chcąc, będzie przechodzić przez bolesny dla niego, przyspieszony proces dorastania poza rodzinnym domem. Dla jego rodziców, to równie trudna sytuacja, bo muszą uporać się z syndromem pustego gniazda w momencie, kiedy ich dziecko ma zaledwie siedem lat. Dziecięcy bohaterowie poprowadzą widzów przez ten nowy szkolno - internatowy świat, w którym najważniejsze są wzajemne relacje w grupie rówieśniczej, bo to właśnie one zastąpią im relacje rodzinne. Uczestniczenie w tym życiowym wyzwaniu, przed którym staną te siedmioletnie dzieci, to filmowa podróż przez dziecięce i rodzicielskie emocje. 23:20 NAJNIEBEZPIECZNIEJSZE MIASTA ŚWIATA - ODC. 3 KABUL (DANGEROUS CITIES 3. KABUL / LES VILLES LES PLUS DANGEROUSES DE MONDE: CABOUL) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Gary Grabli Mini - seria dokumentalna (3 odcinki) o najbardziej niebezpiecznych miastach świata. Rio - oprócz idyllicznych plaż Copacabana, energii muzyki samby i czujnego oka Chrystusa Odkupiciela, Rio de Janeiro ma inną stronę. To miasto w stanie wiecznej wojny. Ciężko uzbrojeni handlarze narkotyków kontrolują fawele, podczas gdy specjalnie wyszkolona policja walczy o ich zniszczenie. Czasami fawele stają się polami bitew. Kapsztad - tu wielu najbogatszych ludzi w kraju ma wille nad oceanem. Ale jest też ciemna strona tego zapierającego dech w piersiach, pięknego i najniebezpieczniejszego miasta w Afryce. Kabul - miasto obecnie kontrolowane przez talibów, jest jednym z najniebezpieczniejszych miast na świecie. Ludność licząca cztery miliony ludzi stoi w obliczu ataków terrorystycznych, ucisku talibów i głodu. Odc. 3 - Kabul. Talibowie przejęli kontrolę nad stolicą Afganistanu. Aby przejąć teren, rozmieszczali ciężarówki typu pick - up przejęte od tajnych służb byłego reżimu. Mundury, kałasznikowy i M4 również odebrano armii afgańskiej i amerykańskiej jako łupy wojenne. Afganistan leży na skraju Azji Środkowej i Południowej. Liczy 40 milionów mieszkańców. Stolica - Kabul - znajduje się na wysokości 1800 metrów i otoczona jest pasmem górskim Hindukusz. Zimą temperatury spadają do 20 stopni poniżej zera, za to latem upał jest przytłaczający. Kabul jest bardzo różnorodny etnicznie. Można tu napotkać Tadżyków, Pasztunów, Sunnitów, Uzbeków, Hazarów szyickich i mniejszość sikhijską. Do 2021 roku mieszkańcy Kabulu cieszyli nowoczesnym życiem. Obecnie nękają ich ataki terrorystyczne, uciski i głód. Ludziom żyje się tu jak w piekle. Zagrożenie ze strony talibów czuć nawet w domach. 00:25 PARA MIESZANA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Kinga Dębska, Lenka Wimmerova Scenariusz: Kinga Dębska, Lenka Wimmerova Wybór życiowego partnera to jedna z najważniejszych decyzji w życiu i zarazem wielka niewiadoma: może nam przynieść szczęście, nadać naszemu życiu sens, ale też - jeśli dokonaliśmy niewłaściwego wyboru - może zamienić je w piekło. Jeszcze więcej niepewności i dylematów towarzyszy nam, jeśli wybranek czy wybranka pochodzą z innego kraju czy kręgu kulturowego: mówią innym językiem, mają inną mentalność, inne doświadczenia. Przeciwnicy takiego rozwiązania mówią, że większość mieszanych małżeństw nie wytrzymuje próby czasu, że trudno im się dotrzeć, porozumieć. Zwolennicy twierdzą z kolei, że wielonarodowość czyni związek ciekawszym, nie pozwala popaść w rutynę. Dwie reżyserki: Polka Kinga Dębska i Czeszka Lenka Wimmerova postanowiły sprawdzić, jak jest w praktyce. Bohaterami swojego filmu uczyniły cztery polsko - czeskie pary w różnym wieku i na różnym etapie rozwoju ich związku. Lenka i Wojtek dopiero stoją u progu wspólnego życia. Poznali się dwa lata wcześniej na uniwersytecie. Ona - ładna i pełna wdzięku brunetka, on - trochę nieśmiały blondyn w okularach, przygotowują się do ślubu podekscytowani całą uroczystością i tym, co ich jeszcze czeka. Szczęśliwi, uśmiechnięci - są pewni, że się im uda: ślubowali sobie przecież "miłość, wierność i to, że się nie opuszczą aż do śmierci". Alice i Mateusz to niemal modelowe małżeństwo w średnim wieku z dwiema uroczymi córeczkami, wygodnym domem i samochodem. Poznali się nad polskim morzem, gdzie Ala przyjechała z koleżanką na studencki festiwal FAMA. Mateusz i jego kolega zaprosili następnie dziewczyny do Warszawy. To, co miało być wakacyjną przygodą, stało się związkiem na dobre i złe. Mateusz jest artystą: muzykiem i malarzem. Alice śpiewała. Marzenia o karierze musiała jednak poświęcić dla dobra rodziny. Kocha Mateusza, jest z nim szczęśliwa, ale czasami czuje się w Polsce trochę samotna, pozbawiona szerszego grona znajomych. Są dni, gdy zastanawia się, czy ich raczej zgodne małżeństwo przetrwałoby bez większych burz, gdyby mieszkali w Czechach. Silvie i Józio mieszkają razem, kochają się, ale nie mają ślubu. Oboje pracują w cieszyńskim teatrze. On ma za sobą zakończone rozwodem małżeństwo i dwóch niemal dorosłych synów, którzy przysparzają mu sporo zmartwień. Chłopcy mieszkają sami, jeden z nich ma problemy z narkotykami. Z ojcem utrzymują dość luźny kontakt, przypominają sobie o nim głównie wtedy, kiedy potrzebują pieniędzy. Józio opłaca im mieszkanie, ale nie jest w stanie zaspokoić wszystkich ich potrzeb. Na matkę synowie od dawna nie mają co liczyć. Silvie, sporo młodsza od Józia, czasami napomyka o małżeństwie: wyszłaby za Józia, gdyby przytrafiło im się dziecko. Ale wie, że byłoby im ciężko. Opowieść o "parach mieszanych" zamykają Ewa i Cestmir, którzy jesień życia spędzają w drewnianej chacie w Karkonoszach. Oboje mają już za sobą wcześniejsze małżeństwa zawarte w USC. Cestmir z długą, siwą brodą, niczym święty z obrazka, tchnie łagodnością i spokojem. Ochrzczony w Czeskim Kościele Husyckim nie praktykuje żadnej religii, Ewa jest przykładną katoliczką. "Dziwna" przynależność religijna męża sprawiła jednak, że nie udzielono im ślubu kościelnego. Ona zawsze marzyła o domu nad morzem. Wylądowała w górach, których nie lubią jej dotknięte artretyzmem nogi, ale przecież z tego powodu nie zostawi męża. Nie popiera związków, w których partnerów dzielą zbyt duże różnice kulturowe. Cestmira i ją dzieli tyle, ile trzeba, żeby po latach nadal chcieć być ze sobą. Łączy ich miłość. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KSIĘŻNEJ IZABELI ŚWIAT ZAGINIONY Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Księżnej Izabeli świat zaginiony" Po raz kolejny jesteśmy w Puławach, by zgłębić arcyciekawą historię kamieni księżnej Izabeli Czartoryskiej. A historia ta zaczyna się po roku 1784, kiedy księżna wraz z mężem Adamem Kazimierzem Czartoryskim przenoszą swą siedzibę do Puław. Poza urządzaniem samego pałacu, w pobliskiej Parchatce małżonkowie urządzili wówczas dodatkowy dom wypoczynkowy z ogrodem i jak wieść gminna niesie, w pobliżu tego domu znajdowała się tajemnicza biała grota. "Rodzinna tajemnica" Kolejna historia, którą zechcemy przedstawić, miała miejsce w styczniu 1945 roku, w czasie zimowej ofensywy sowieckiej armii. Tereny nad Pilicą stały się wówczas wielkim cmentarzyskiem sprzętu i ludzi. Dokumentujemy dziś miejscową opowieść o niemieckim oficerze, który na wieść o końcu wojny popełnił tu samobójstwo. 02:00 MARIA SKŁODOWSKA - CURIE Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2003 Reżyseria: Bohdan Rączkowski Scenariusz: Bohdan Rączkowski Zdjęcia: Jan Muszyński, Ryszard Janowski Lektor: Tomasz Marzecki Film biograficzny o Marii Skłodowskiej-Curie, która jako pierwsza kobieta w świecie uzyskała doktorat i profesurę na paryskiej Sorbonie oraz dwie Nagrody Nobla z fizyki i chemii. 02:45 WYPĘDZENI - NA SYBIR Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2009 Reżyseria: Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Zdjęcia: Mirosław Kubiak Film opowiada o losach polskich zesłańców na Sybir. Początek zsyłkom Polaków dał pakt Ribbentrop - Mołotow, podpisany 23 sierpnia 1939 r. Ministrowie spraw zagranicznych Niemiec i ZSRR, w imieniu Hitlera i Stalina dokonali nowego podziału Europy Środkowej. Rosja Sowiecka zagarnęła wschodnie tereny Rzeczpospolitej, prawie 52% obszaru przedwojennej Polski. Na tych terenach rozpoczęły się represje, aresztowania i wywózki Polaków na Sybir w celu pozbycia się antysowieckiego elementu na ziemiach zachodniej Białorusi i Ukrainy. Poczynając od 17 września 1939 r. do 21 czerwca 1941 r. , najwięcej Polaków wywieziono do Kazachstanu. O pobycie na stepach Kazachstanu opowiadają Pawłodarczycy - Sybiracy, wywiezieni do obłaści Pawłodarskiej, jak im mówiono: "Was po to tu przywieźli, żebyście zdechli, ale najpierw popracowali. Będziecie budować socjalizm". O pobycie, pracy i głodzie opowiadają ci, którzy przeżyli 6 - letnią gehennę: prof. dr Kazimierz Obuchowski, Mirosława Bednarczyk, Danuta Maciejewska, Longin Glijer, historyk Artur Kijas, historyk Stanisław Alexandrowicz i inni. Relacje tych, którzy przeżyli, są żywym dokumentem nieludzkiego traktowania Polaków. Pawłodarczycy to koło Sybiraków zesłanych w roku 1940 do Kazachstanu. Wielu z nich poznało się dopiero teraz. Spotykają się co roku w Rewalu.