TVP Nauka Wtorek, 21.05.2024 05:55 JAK TO DZIAŁA - ODC. 147 WYTRZYMAŁOŚĆ Magazyn, 25 min, Polska, 2017 Scenariusz: Radek Brzózka, Małgorzata Kosturkiewicz Prowadzący: Radek Brzózka W tym odcinku o wytrzymałości. Doświadczenie podpowiada nam, że papier czy skorupka jajka są delikatne i trzeba postępować z nimi bardzo ostrożnie. Tymczasem odpowiednio użyte, mogą być niezwykle wytrzymałe! Radek Brzózka pokaże, że zmiażdżenie jajka wcale nie jest takie proste, a papier może być tak mocny, że trzeba go rozrywać dwoma samochodami. 06:30 NA WSZELKI WYPADEK! - ROZCIĘCIE GŁOWY 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. Urazy głowy zawsze powinny być traktowane jako potencjalnie niebezpieczne. Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, w jaki sposób je opatrzyć czy rozpoznać rodzaj urazu. Ważne jest także postępowanie przy urazach głowy prowadzących do utraty przytomności. Jak udzielać pomocy osobom z urazem głowy i kiedy konieczne jest wezwanie pogotowia, wyjaśnią lekarze i ratownicy medyczni. 07:05 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGETYCZNE BŁOTA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielkie bagna nad Biebrzą okazały się niespodziewanym źródłem energii. Nie chodzi tu o metan wydobywający się czasem z bagien i łatwo ulegający zapłonowi, ani o spalanie torfu (dziś już uważane za barbarzyństwo energetyczne i ekologiczne, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu snuto plany budowy elektrowni opalanej torfem). Źródłem energii, którą można stąd pozyskiwać z korzyścią dla przyrody, jest biomasa roślinna. Niegdyś powierzchnię torfowisk wykaszano, zbierając stąd liche siano, głównie na ściółkę. Nad Biebrzą stały setki stogów, czekających na mróz, gdy będzie można do nich dojechać po lodzie skuwającym błota. Wykaszane ręcznie torfowiska były siedliskiem lęgowym unikalnej fauny, zwłaszcza ptasiej, podobnej do tej, jaka zamieszkuje tundrę. Wraz ze zmianą charakteru gospodarki rolnej zaniechano wykaszania, a błota zaczęły szybko zarastać krzewami i lasem, skazując unikalną faunę na zagładę. Dla jej ochrony zaczęto te obszary wykaszać na nowo za pomocą nowocześniejszych technik niż kosa, ale pozostaje mnóstwo bezużytecznej biomasy. Powstają jednak programy jej wykorzystania do ogrzewania budynków. W odcinku ukazujemy entuzjastów i propagatorów tego rozwiązania. Pozwala to nam zarazem uchwycić jedyny w swoim rodzaju, historyczny zwrot w traktowaniu przyrody bagien, do niedawna uważanych za wstydliwe nieużytki. 07:40 STACJA ARKTYKA - PACJENT OCEAN Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Odeta Moro, Patrycja Koskowska Oceanografia to dział hydrologii badający oceany ziemskie w sposób interdyscyplinarny - metodami fizyki, chemii, biologii, oraz innych nauk o Ziemi takich, jak meteorologia. Jej interdyscyplinarność doskonale oddaje ducha wszystkich badań prowadzonych w Polskiej Stacji Polarnej Hornsund. Dokumentaliści towarzyszą z kamerą pracującemu w Polskiej Stacji Polarnej oceanografowi w zbieraniu danych do badań oceanograficznych. W trakcie wyprawy w morze za pomocą wind pobrane zostaną próbki oraz oceanografowie wyciągną pozostawioną tam rok wcześniej specjalistyczną aparaturę do zbierania danych. Następnie wszystkie próbki naukowcy wstępnie zbadają w laboratorium morskim mieszczącym się w Stacji badawczej, a także przygotują zebrane materiały do wysłania do Polski. do dalszych badań. Skład chemiczny oceanu, osady, mikroplastiki - to wszystko znajduje się w zakresie zainteresowań polarnych oceanografów. Dlaczego? O tym opowie kierownik Zakładu Badań Polarnych dr hab. Mateusz Moskalik. 08:15 MOC MIKROBIOTY (MICROBIOTA: THE AMAZING POWERS OF THE GUT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Ukryte głęboko w naszych jelitach 100 000 miliardów bakterii utrzymuje nas w zdrowiu, wytwarzając szereg cząsteczek. Choć są niewidoczne gołym okiem, mogą zrewolucjonizować przyszłość medycyny. Pod warunkiem, że nasz nowoczesny styl życia najpierw ich nie zniszczy. 09:25 POLSKI EL GRECO Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2020 Lata 50. ubiegłego wieku, kiedy w Polsce rozpoczynano prace nad inwentaryzacją zabytków sztuki, przypominały badanie terra incognita. Badacze Instytutu Sztuki zazwyczaj nie mieli zbyt dużego doświadczenia ani materiałów źródłowych, na których mogliby oprzeć swoje wnioski. Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska pracę traktowały jak przygodę, na skrzypiących, podrdzewiałych rowerach przemierzały regiony. Kiedy przydzielono im do zbadania Mazowsze, w pierwszej chwili pomyślały, że to kiepski żart, bo ten obszar był uważany przez historyków sztuki za najuboższy na terenie całego kraju. Gdyby nie usposobienie Izabelli Galickiej, która wszystko przyjmowała jako dar od losu, być może nie podjęłyby się prac na tym obszarze. Marzyła im się Małopolska. Mazowsze przywitało je piaskami, błotem, w których ciągle zakopywała się instytutowa nysa. Niekiedy zabytki były nadal zniszczone przez wojnę i nieodremontowane, a czasem zajęte przez nowych lokatorów, którzy nie zdawali sobie sprawy z wartości wyposażenia pałaców czy dworków i niszczyli to, co najcenniejsze. W kościołach nieufni księża, doświadczeni przez czasy mrocznego stalinizmu i komunistycznej partii wojującej z klerem, niechętnie rozmawiali z przyjezdnymi. Ich wrodzone umiejętności obserwacji ludzkiej natury i oceny zachowań pozwoliły otworzyć niejedne drzwi. Tak było też w Kosowie Lackim. Ksiądz Władysław Stępień, który był tam proboszczem w 1964 roku, widząc zainteresowanie zniszczonym, brudnym obrazem wiszącym w jego prywatnym mieszkaniu, zgodził się go zdjąć ze ściany, by można było dokładnie obejrzeć. Nikt nie miał jeszcze podejrzeń, jakiej wartości może to być dzieło. 10:35 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - OGRZEWANIE NA PUSZCZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Na skraju Puszczy Białowieskiej mieszka ekolog i architekt Janusz Korbel. Puszcza jest dla niego świątynią i spędza tu każdą wolną chwilę. Ale jest też zagorzałym zwolennikiem zachowania tradycyjnego kształtu architektonicznego wsi puszczańskich. Sam mieszka w typowej, drewnianej chacie podlaskiej. Co jednak robić, by dla oszczędzania lasu, jak i leśnego powietrza, nie ogrzewać takich chat drewnem. Janusz zaczął od oszczędzania energii, oklejając okna specjalną przezroczystą folią, która wpuszcza energię promienistą do wewnątrz, a mało jej wypuszcza na zewnątrz. Ale przede wszystkim propaguje stosowanie źródeł czystej, odnawialnej energii, przede wszystkim domowe pompy cieplne, działające na zasadzie "odwrotności lodówki". Nasz bohater prezentuje przykłady już działających urządzeń, omawia własne do nich przymiarki i wskazuje na korzyści dla wsi w przyszłości. Ponieważ łączy w sobie naturę puszczańskiego romantyka z racjonalnym, inżynierskim spojrzeniem, jest w stanie naświetlić też kwestie ekonomiczne i zarysować perspektywy na przyszłość. 11:05 CZY WIESZ, ŻE? - /310/ (DID YOU KNOW?) Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 11:40 NA WSZELKI WYPADEK! - ROZCIĘCIE GŁOWY 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. Urazy głowy zawsze powinny być traktowane jako potencjalnie niebezpieczne. Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, w jaki sposób je opatrzyć czy rozpoznać rodzaj urazu. Ważne jest także postępowanie przy urazach głowy prowadzących do utraty przytomności. Jak udzielać pomocy osobom z urazem głowy i kiedy konieczne jest wezwanie pogotowia, wyjaśnią lekarze i ratownicy medyczni. 12:10 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGETYCZNE BŁOTA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielkie bagna nad Biebrzą okazały się niespodziewanym źródłem energii. Nie chodzi tu o metan wydobywający się czasem z bagien i łatwo ulegający zapłonowi, ani o spalanie torfu (dziś już uważane za barbarzyństwo energetyczne i ekologiczne, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu snuto plany budowy elektrowni opalanej torfem). Źródłem energii, którą można stąd pozyskiwać z korzyścią dla przyrody, jest biomasa roślinna. Niegdyś powierzchnię torfowisk wykaszano, zbierając stąd liche siano, głównie na ściółkę. Nad Biebrzą stały setki stogów, czekających na mróz, gdy będzie można do nich dojechać po lodzie skuwającym błota. Wykaszane ręcznie torfowiska były siedliskiem lęgowym unikalnej fauny, zwłaszcza ptasiej, podobnej do tej, jaka zamieszkuje tundrę. Wraz ze zmianą charakteru gospodarki rolnej zaniechano wykaszania, a błota zaczęły szybko zarastać krzewami i lasem, skazując unikalną faunę na zagładę. Dla jej ochrony zaczęto te obszary wykaszać na nowo za pomocą nowocześniejszych technik niż kosa, ale pozostaje mnóstwo bezużytecznej biomasy. Powstają jednak programy jej wykorzystania do ogrzewania budynków. W odcinku ukazujemy entuzjastów i propagatorów tego rozwiązania. Pozwala to nam zarazem uchwycić jedyny w swoim rodzaju, historyczny zwrot w traktowaniu przyrody bagien, do niedawna uważanych za wstydliwe nieużytki. 12:50 STACJA ARKTYKA - PACJENT OCEAN Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Odeta Moro, Patrycja Koskowska Oceanografia to dział hydrologii badający oceany ziemskie w sposób interdyscyplinarny - metodami fizyki, chemii, biologii, oraz innych nauk o Ziemi takich, jak meteorologia. Jej interdyscyplinarność doskonale oddaje ducha wszystkich badań prowadzonych w Polskiej Stacji Polarnej Hornsund. Dokumentaliści towarzyszą z kamerą pracującemu w Polskiej Stacji Polarnej oceanografowi w zbieraniu danych do badań oceanograficznych. W trakcie wyprawy w morze za pomocą wind pobrane zostaną próbki oraz oceanografowie wyciągną pozostawioną tam rok wcześniej specjalistyczną aparaturę do zbierania danych. Następnie wszystkie próbki naukowcy wstępnie zbadają w laboratorium morskim mieszczącym się w Stacji badawczej, a także przygotują zebrane materiały do wysłania do Polski. do dalszych badań. Skład chemiczny oceanu, osady, mikroplastiki - to wszystko znajduje się w zakresie zainteresowań polarnych oceanografów. Dlaczego? O tym opowie kierownik Zakładu Badań Polarnych dr hab. Mateusz Moskalik. 13:25 CZY WIESZ, ŻE? - /1/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 18 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie. W tym odcinku kilka faktów o naszym nosie. Dlaczego miewamy katar? Jak oddychać, żeby uniknąć przeziębień i czym w ogóle jest przeziębienie? Co się dzieje wewnątrz nosa, gdy mamy katar? I jak pomóc organizmowi w przeziębieniu? A jak oduczyć dziecko dłubania w nosie? Choć nie lubimy kataru okazuje się, że jest on użyteczny! 13:55 MOC MIKROBIOTY (MICROBIOTA: THE AMAZING POWERS OF THE GUT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Ukryte głęboko w naszych jelitach 100 000 miliardów bakterii utrzymuje nas w zdrowiu, wytwarzając szereg cząsteczek. Choć są niewidoczne gołym okiem, mogą zrewolucjonizować przyszłość medycyny. Pod warunkiem, że nasz nowoczesny styl życia najpierw ich nie zniszczy. 15:05 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT - / 9/ (WEIRD WONDERS OF THE WORLD S. 02, EP. 1) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - odkrywamy kolejne dziwne zjawiska przyrodnicze i niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym, odkryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zjawisk, anomalii pogodowych, medycznych cudów. 16:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - KONTEMPLOWANIE SŁOŃCA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Rozsiadły na wysokich wapiennych, nadwiślańskich skałach klasztor oo. benedyktynów w Tyńcu wygląda tak, jakby sam był tworem natury. Niewątpliwie jest perłą jurajskiego krajobrazu, a tej harmonii dopełniają dobiegające zeń chóralne pieśni. Ale jak tu mówić o harmonii z naturą, gdy zatruwa się atmosferę przestarzałą koksownią? I na dodatek nie ma z niej ciepła, ile trzeba? Gdy nastał tu opat o. Bernard Sawicki, duchowny idący z duchem czasu i mający menedżerskie zacięcie, to wszystko uległo zmianie. Klasztor jest ze swej natury ostoją tradycji, ale ojciec Bernard zwykł mawiać, że "podążanie z duchem czasu nie jest zdradą." Toteż odnowa klasztoru, niegdyś spalonego i zrujnowanego, postępuje wedle zasad nowoczesnego budownictwa, działa muzeum interaktywne, a każda tutejsza komnata ma nie tylko swego świętego patrona, ale też komputer. Częścią tej nowoczesności jest energetyka sprzyjająca tutejszemu, bogatemu środowisku i zarazem ekonomiczna. Ojcowie, choć na co dzień żyją w kontakcie z niebiosami, stąpają twardo po ziemi, a nawet sięgają pod ziemię. W ogrodzie przyklasztornym stanęły rzędy kolektorów słonecznych, a nieopodal wykonano 40 odwiertów - 40 dziur po 100 metrów głębokości każda, by w klasztorze wykorzystywać ciepło ziemi. Siłą systemu energetycznego w klasztorze ma być jego hybrydowość - powiązanie energii naturalnej z konwencjonalną, ale też w miarę czystą, opartą na spalaniu oleju i gazu. Mają ze sobą harmonizować jak ojcowie klasztorni podczas swych sławnych chóralnych śpiewów. System energetyczny przechodzi dopiero rozruch, ale w celach już jest cieplej, zwłaszcza że działa oszczędne ogrzewanie podłogowe. Otoczenie klasztoru jest bogate nie tylko tradycją, ale i przyrodą, hoduje się tu zioła, pielęgnuje park, wytwarza zdrową żywność. Ojcowie w tym otoczeniu często medytują nad harmonią matki natury. 16:35 CZY WIESZ, ŻE? - /2/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie. W tym odcinku serii o częstych i niechcianych efektach zimy, czyli - zazwyczaj - zbędnych kilogramach i ponurym nastroju, bo długie, ciemne, zimne miesiące obniżają naszą formę fizyczną i psychiczną. Jak odzyskać dobrą formę na wiosnę? Bezcenne wskazówki, jak pomóc zarówno naszemu ciału, jak i duszy. 17:00 ASTRONARIUM - 104 - ZJAWISKA TYMCZASOWE Magazyn, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Pojawiają się na niebie bez ostrzeżenia, widoczne tylko przez chwilę, są świadectwem najbardziej fascynujących procesów we wszechświecie. Astronomowie nazywają je zjawiskami tymczasowymi. W programie pokażemy, co się za tym kryje. 17:35 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. WZROST (SECRETS OF THE HUMAN BODY. GROW) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Za pomocą pionierskiej grafiki i nowych naukowych odkryć poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę naszego organizmu. Należy on do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Niskie, eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała. Oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 18:35 DORWAĆ WIRUSA - WIRUSY ZWIERZĘCE Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski W tym odcinku pokażemy, jak wygląda walka z wirusami wścieklizny, grypy ptaków i świńskiej grypy. A także w jaki sposób rozpoznaje się i sekwencjonuje wirusy w laboratoriach. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 19:05 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJWYŻSZY STOPIEŃ ZASILANIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Tatrzańskie schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, położone najwyżej ze wszystkich tutejszych schronisk, cierpiało zawsze energetyczną biedę. Nic dziwnego, skoro nawet dla wytrawnego górskiego piechura jest trudno dostępne. O podłączeniu go do sieci energetycznej nie można tu - i chyba całe szczęście - nawet marzyć. Od lat działała chałupniczym sposobem skonstruowana turbina wodna, ale oparty o nią system oświetlania schroniska jest kulawy, a i z ogrzewaniem budynku kiepsko. Projekt remontu schroniska ma tę sytuację radykalnie zmienić. Oświetlenie, ogrzewanie, a także zagospodarowanie ścieków i odpadów ma być nowoczesne, czyli ekologiczne i tak powiązane z przyrodą, że aż dla postronnych niezauważalne. Nowa turbina wykorzysta spadek wody w 200 - metrowym wodospadzie, powstałym między stawami położonymi na różnych poziomach. Musi to jednak robić tak, by nie zakłócić naturalnych stosunków wodnych w dolinie. Tym bardziej że strumień, z którego czerpie energię, ostatecznie zasila też w wodę słynną tatrzańską Siklawę. Pobór wody przez turbinę ma być więc odpowiednio monitorowany, a całość projektu pozostaje pod ścisłym nadzorem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wszystkie urządzenia mają być instalowane tak, by nie zakłócały krajobrazu, a schronisko zachowało swój tradycyjny, wysokogórski charakter. Ten wątek jest dla ekipy "Dzikiej Polski" szczególnie wartościowy i interesujący. 19:30 JAK ŻYJE LAS... - PROJEKT: LAS Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Wojciech Słowik Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 20:00 . - NOWE POCZĄTKI: CAŁKIEM NOWA OPOWIEŚĆ (SAPIENS. THE NEW ORIGINS) Cykl dokumentalny, 45 min, Francja, 2020 W odległym Maroku na stanowisku archeologicznym Jebel Irhoud dokonano niezwykłego znaleziska: szczątków Homo Sapiens. Dziś możemy datować je na 300 000 lat. To odkrycie, które na nowo zapisuje historię początków ludzkości. Do tej pory najstarsze znalezione szczątki sięgały 200 000 lat. Nie tylko wydłuża to oś czasu historii Homo Sapiens, ale także zmienia geografię miejsca, z którego pochodzimy, całego regionu subsaharyjskiego. 21:10 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT - / 10/ (WEIRD WONDERS OF THE WORLD, S. 02 EP. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - co rusz odkrywamy kolejne dziwne zjawiska przyrodnicze czy niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym okryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zachowań, anomalii pogodowych czy medycznych cudów. 22:15 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - KONTEMPLOWANIE SŁOŃCA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Rozsiadły na wysokich wapiennych, nadwiślańskich skałach klasztor oo. benedyktynów w Tyńcu wygląda tak, jakby sam był tworem natury. Niewątpliwie jest perłą jurajskiego krajobrazu, a tej harmonii dopełniają dobiegające zeń chóralne pieśni. Ale jak tu mówić o harmonii z naturą, gdy zatruwa się atmosferę przestarzałą koksownią? I na dodatek nie ma z niej ciepła, ile trzeba? Gdy nastał tu opat o. Bernard Sawicki, duchowny idący z duchem czasu i mający menedżerskie zacięcie, to wszystko uległo zmianie. Klasztor jest ze swej natury ostoją tradycji, ale ojciec Bernard zwykł mawiać, że "podążanie z duchem czasu nie jest zdradą." Toteż odnowa klasztoru, niegdyś spalonego i zrujnowanego, postępuje wedle zasad nowoczesnego budownictwa, działa muzeum interaktywne, a każda tutejsza komnata ma nie tylko swego świętego patrona, ale też komputer. Częścią tej nowoczesności jest energetyka sprzyjająca tutejszemu, bogatemu środowisku i zarazem ekonomiczna. Ojcowie, choć na co dzień żyją w kontakcie z niebiosami, stąpają twardo po ziemi, a nawet sięgają pod ziemię. W ogrodzie przyklasztornym stanęły rzędy kolektorów słonecznych, a nieopodal wykonano 40 odwiertów - 40 dziur po 100 metrów głębokości każda, by w klasztorze wykorzystywać ciepło ziemi. Siłą systemu energetycznego w klasztorze ma być jego hybrydowość - powiązanie energii naturalnej z konwencjonalną, ale też w miarę czystą, opartą na spalaniu oleju i gazu. Mają ze sobą harmonizować jak ojcowie klasztorni podczas swych sławnych chóralnych śpiewów. System energetyczny przechodzi dopiero rozruch, ale w celach już jest cieplej, zwłaszcza że działa oszczędne ogrzewanie podłogowe. Otoczenie klasztoru jest bogate nie tylko tradycją, ale i przyrodą, hoduje się tu zioła, pielęgnuje park, wytwarza zdrową żywność. Ojcowie w tym otoczeniu często medytują nad harmonią matki natury. 22:50 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. WZROST (SECRETS OF THE HUMAN BODY. GROW) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Za pomocą pionierskiej grafiki i nowych naukowych odkryć poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę naszego organizmu. Należy on do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Niskie, eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała. Oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 23:55 DORWAĆ WIRUSA - WIRUSY ZWIERZĘCE Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski W tym odcinku pokażemy, jak wygląda walka z wirusami wścieklizny, grypy ptaków i świńskiej grypy. A także w jaki sposób rozpoznaje się i sekwencjonuje wirusy w laboratoriach. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 00:30 JAK ŻYJE LAS... - PROJEKT: LAS Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Wojciech Słowik Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 01:05 . - NOWE POCZĄTKI: CAŁKIEM NOWA OPOWIEŚĆ (SAPIENS. THE NEW ORIGINS) Cykl dokumentalny, 45 min, Francja, 2020 W odległym Maroku na stanowisku archeologicznym Jebel Irhoud dokonano niezwykłego znaleziska: szczątków Homo Sapiens. Dziś możemy datować je na 300 000 lat. To odkrycie, które na nowo zapisuje historię początków ludzkości. Do tej pory najstarsze znalezione szczątki sięgały 200 000 lat. Nie tylko wydłuża to oś czasu historii Homo Sapiens, ale także zmienia geografię miejsca, z którego pochodzimy, całego regionu subsaharyjskiego. 02:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJWYŻSZY STOPIEŃ ZASILANIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Tatrzańskie schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, położone najwyżej ze wszystkich tutejszych schronisk, cierpiało zawsze energetyczną biedę. Nic dziwnego, skoro nawet dla wytrawnego górskiego piechura jest trudno dostępne. O podłączeniu go do sieci energetycznej nie można tu - i chyba całe szczęście - nawet marzyć. Od lat działała chałupniczym sposobem skonstruowana turbina wodna, ale oparty o nią system oświetlania schroniska jest kulawy, a i z ogrzewaniem budynku kiepsko. Projekt remontu schroniska ma tę sytuację radykalnie zmienić. Oświetlenie, ogrzewanie, a także zagospodarowanie ścieków i odpadów ma być nowoczesne, czyli ekologiczne i tak powiązane z przyrodą, że aż dla postronnych niezauważalne. Nowa turbina wykorzysta spadek wody w 200 - metrowym wodospadzie, powstałym między stawami położonymi na różnych poziomach. Musi to jednak robić tak, by nie zakłócić naturalnych stosunków wodnych w dolinie. Tym bardziej że strumień, z którego czerpie energię, ostatecznie zasila też w wodę słynną tatrzańską Siklawę. Pobór wody przez turbinę ma być więc odpowiednio monitorowany, a całość projektu pozostaje pod ścisłym nadzorem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wszystkie urządzenia mają być instalowane tak, by nie zakłócały krajobrazu, a schronisko zachowało swój tradycyjny, wysokogórski charakter. Ten wątek jest dla ekipy "Dzikiej Polski" szczególnie wartościowy i interesujący.