TVP Dokument Piątek, 31.05.2024 05:20 POLSKIE PARKI NARODOWE - POLESKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz-odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 05:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /113/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Minęły wakacje, podczas których wielu właścicieli uznało, że ich dotychczasowy pupil przeszkadza. Zwierzęta trafiają do schronisk. Problem bezdomności zdecydowanie się nasila. Odwiedziliśmy kilka placówek dla bezdomnych zwierząt. Dziś podopieczni schroniska w Płocku. Podglądaliśmy również wizytę w przychodni weterynaryjnej Pani Gabrieli z jej niedomagającą szynszylą - Luckiem. Cukrzyca?! Taką diagnozę postawiła doktor Agata. Lucka czeka radykalna zmiana diety. 06:30 LODOWE KRÓLESTWO PANTERY ŚNIEŻNEJ (THE FROZEN KINGDOM OF THE SNOW LEOPARD / LE ROYAUME GLAC DE LA PANTHRE DES NEIGES) Film dokumentalny, 50 min, Francja/Niemcy, 2020 Reżyseria: Frederic Larrey Film dokumentalny, przyrodniczy, którego akcja rozgrywa się w odległych górach Chin i Tybetu, śledzi niebezpieczną egzystencję lamparta i jego dwójki młodych, którzy mają mniej niż rok, w dolinie piękna i oszałamiającej różnorodności dzikiej przyrody. Wyżyna Tybetańska, której znaczna część znajduje się na terenie Chin, to rozległa i niemal bezludna przestrzeń wśród gór. To właśnie tu bytują jedne z najbardziej tajemniczych kotowatych świata. To tu znajduje się lodowe królestwo irbisów, zwanych też panterami śnieżnymi. Ludzie od pokoleń hodują tu jaki i są całkowicie od nich zależni. Mastify tybetańskie pomagają im chronić stada. Pantery śnieżne są pod ochroną. Nie można ich zabijać. Pantery przesypiają nawet osiemnaście godzin dziennie. Ich sierść jest tak gruba, że nie straszny im śnieg z deszczem. Zwykle atakują z zaskoczenia, lecz są też w stanie gonić ofiary z prędkością sześćdziesięciu kilometrów na godzinę. 07:30 MALUCHY - ODC. 2 KROK ZA KROKIEM (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP02: STEP BY STEP) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 2 - "Krok za krokiem". Po urodzeniu się - trzy maluchy spędziły pierwsze dni z właścicielami i opiekunami. Teraz zaczyna się drugi etap ich życia: nauka. Od 5 tygodni Natasza spędza cały czas z 4 szczeniaczkami. Zaczyna je rozumieć i rozróżniać. Dziś jest pierwsza próba szkolenia na psy pasterskie. Na razie nie można ich zetknąć z dużymi owcami. Muszą mieć coś na swoją miarę czyli kaczki. Zobaczymy jak bada się charakter małych zwierząt, aby dopasować zadania do ich możliwości. Poznamy sposoby przygotowania młodych osobników do pracy, pokazów, bycia z ludźmi i innymi zwierzętami. To bardzo ciekawe jak, krok za Krokiem, każdego dnia młode zwierzęta uczą się, poznają świat i stają się samodzielne. 08:35 PEKIN DAXING: NAJWIĘKSZE LOTNISKO ŚWIATA (DAXING: THE BIGGEST AIRPORT IN THE WORLD / DAXING: LE PLUS GRAND AÉROPORT DU MONDE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2022 Reżyseria: Olivier Lacaze Film dokumentalny. Kod PKX - Pekin Daxing - 25.09.2019 Chiny otworzyły międzynarodowe lotnisko w Daxing. Ta ogromna gwiazda z miedzianym dachem zajmuje powierzchnię 700 000 m2, odpowiednik 98 boisk piłkarskich. Nowy budynek o kształcie inspirowanym bańką mydlaną i oparty na zaawansowanych modelach matematycznych, które zrewolucjonizowały architekturę XX wieku jest największym terminalem lotniczym na świecie. Koszt operacji - 15 miliardów euro! Wyjątkowa konstrukcja to arcydzieło architektury. Największy z dotąd wybudowanych portów lotniczych. Oto historia niebywałego przedsięwzięcia budowy portu Pekin Daxing. Monumentalnego, futurystycznego, o przesądzonej przyszłości - będzie największy na naszej planecie i otworzy Chinom drogę do realizacji ambitnych celów. Filmowcy śledzili budowę lotniska na przestrzeni 5 lat. 100 000 mężczyzn i kobiet, którzy każdego dnia pracowali nad realizacją tego nie zwykle ambitnego projektu. W filmie ukazano nieznane przeciętnemu człowiekowi miejsca pracy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania i bezpieczeństwa lotniska. Kiedy samolot wyląduje na Daxing, komputer szybko wskazuje najlepszą drogę kołowania. Musi być najkrótsza z uwagi na oszczędność paliwa. Oświetlenie drogi jest również sterowane komputerowo, by pilot bez problemu trafił na miejsce. Na Daxing jest dużo bagażu. Ogrom! W szczycie trzeba odprawić ponad piętnaście tysięcy toreb, walizek i innych pakunków na godzinę. Gdyby stworzyć dla nich jeden pas, miałby on 32 kilometry długości i otoczył lotnisko osiem razy. 09:35 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 2. LAPONIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 2 - LAND OF SNOWS - THE SAMI COUNTRY (FORMER LAPLAND)) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Laponia - kraina śniegu - kraj Sami. Zbadajmy najbardziej wysunięty na północ region Europy, poza kołem podbiegunowym: podzielony głównie między Norwegię, Szwecję i Finlandię. To ogromne terytorium, graniczące z krajami nordyckimi i obejmujące kilkaset tysięcy kilometrów kwadratowych. Na północnym zachodzie przechodzi w wybrzeża wzdłuż Norwegii, gdzie rozpada się na tysiące wysepek. Nieruchome fale krajobrazu komponują się z majestatycznymi obrazami, zwłaszcza na Lofotach słynących z dorsza i małych wiosek rybackich. Za naturalną barierą Alp Skandynawskich, kraj rozciąga swoje krajobrazy: wody, śniegi i lasy, sięgając daleko w głąb horyzontu. Pozornie nieskończony krajobraz polarny, który często jest zamarznięty; zima czasami trwa tutaj do ośmiu miesięcy. 10:35 FELIETON Z PRZYSZŁOŚCI - 1 Reportaż, 15 min, Polska, 1970 Zdjęcia: Wiesław Kielar Cykl spotkań ze Stanisławem Lemem. Rozmowa pierwsza na temat przewidywania przyszłości, prognozowania rozwoju świata, futurologii jako dziedziny nauki i potrzeby nowej metodologii badań. Pisarz wspomina o ryzyku i trudzie, jakie to przewidywanie ze sobą niesie, podaje jako przykład efekt cieplarniany. Wymienia te dziedziny, w których prognostyka pełni niemałą rolę: klimat, demografia, nauka i technika, przede wszystkim wpływ odkryć i wynalazków na życie ludzi, a także kultura. Mówi również o modelu futurologii amerykańskiej i wykorzystywanych przez badaczy metodach, delfickiej i scenariuszowej, w kontekście panoramy roku 2000. 11:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 12 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański Trzeci sezon prowadzonego przez Stephana Thomsona cyklu dokumentalno - historycznego o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich i nie tylko, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane zostaną najciekawsze polskie posiadłości oraz zabytki i świadectwa kultury związane z polskością, usytuowane poza naszymi obecnymi granicami (w znacznej mierze wschodnią). Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te o których już dawno zapomniano. W dwunastym, ostatnim już odcinku trzeciej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" Stefan Tompson, zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiej spuścizny po Dreźnie i okolicach. W pierwszej kolejności wybierzemy się na zachód od polskiej granicy do historycznej krainy zasiedlonej przez Słowian połabskich. W tym regionie ponad 1000 lat temu ich plemiona zakładały takie grody jak Budziszyn. Setki lat później w pobliskim Dreźnie i Miśni kwitła saska i polska kultura. To wszystko za sprawą królów Rzeczypospolitej - Augusta II Mocnego i Augusta III, których marzeniem było uniezależnienie się od rosnącego w siłę wspólnego wroga i utworzenie silnego polsko - saskiego królestwa. Jak zmieniało się polskie dziedzictwo począwszy od Słowian połabskich po królów saskich w tych regionach? O tym już w najbliższym, ostatnim już odcinku serii "Polskie Dziedzictwo". 11:40 FALLAS. FESTIWAL OGNIA (FALLAS, THE FESTIVAL OF FIRE) Film dokumentalny, 51 min, Hiszpania, 2017 Reżyseria: Mara Andres Film dokumentalny o Fallas de Valencia, czyli święcie ognia w Walencji we wschodniej Hiszpanii. Obchodzone jest ku czci świętego Józefa, patrona stolarzy. Według legendy nawiązuje do ognisk, które rozpalali stolarze ze śmieci wyniesionych z warsztatów. Między 14 a 19 marca bierze w nim udział około stu tysięcy osób. Uczestnicy wkładają tradycyjne stroje i świętują. Fallas jest urokliwe i wielowymiarowe. W mieście przez 4 dni królują setki rzeźb, które następnie zostaną spalone. Falla oznacza pochodnię. Tak nazywane są zarówno rzeźby, które stanowią główny element festiwalu, jak i ich poszczególne części. Festiwal rozpoczyna ustawienie na ulicach ponad 700 monumentalnych figur. Ta część nazywa się planta. Chociaż oficjalnie odbywa się 15 marca, ogromne rozmiary i skomplikowana konstrukcja niektórych rzeźb sprawiają, że twórcy instalują je kilka dni wcześniej. Ten zwyczaj w 2016 roku został uznany przez UNESCO za niematerialne dziedzictwo kulturowe ludzkości. Żegnając koniec zimy i witając początek wiosny, Walencja zmienia się w miejsce pełne gigantycznych kartonowych rzeźb zwanych ninots. Zwieńczeniem festiwalu jest La Crema, kiedy wszystkie przygotowane konstrukcje ustawione na ulicach zaczynają płonąć i wypełniają Walencję blaskiem i żarem płomieni. Pirotechniczna tradycja mieszkańców Walencji jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Uczestnicy fiesty bawią się do białego rana. 12:40 EKSTREMALNE WYZWANIA - ODC. 4 MOKRADŁA (LIFE AT THE EXTREME WITH DAVINA MCCALL EP. 4 WET) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Barny Revill Serial dokumentalny (4 odcinki) opowiadający o odkryciach Daviny McCall, która mierzy się z ekstremalnymi warunkami w środowisku naturalnym. Chce się dowiedzieć w jaki sposób niektóre zwierzęta i ludzie mogą przeżyć w najbardziej nieprzyjaznym otoczeniu? Udaje się w egzotyczne miejsca, poddając się najgorętszym, najzimniejszym, najgłębszym i najbardziej mokrym warunkom życia na Ziemi, aby osobiście doświadczyć i poczuć na własnej skórze na czym polega życie w ekstremalnych warunkach. Odc. 4 - "Mokradła". Tym razem Davina wybrała się do kostarykańskiej dżungli, jednego z najbardziej wilgotnych miejsc na ziemi. Choć dla ludzi jest dość nieprzyjazna, zwierzęta ją uwielbiają. Tropikalne temperatury i duże ilości wody sprawiają, że rośnie tu jeden z najbogatszych lasów deszczowych na świecie. Kostaryka położona jest na wąskim skrawku lądu, który oddziela Amerykę Północną od Południowej. Choć kraj zajmuje mniej niż jedną czwartą powierzchni Wielkiej Brytanii, jest domem dla oszałamiającej różnorodności życia. 13:40 GŁOWONOGI PODBIJAJĄ MORZA (CEPHALOPODS, CONQUEST OF THE SEAS / CÉPHALOPODES: LE RÈGNE DES VENTOUSES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Bertrand Loyer Film dokumentalny, przyrodniczy, w którym poznamy bliżej mątwy, kalmary i ośmiornice. Te dziwne zwierzęta bardzo skutecznie przystosowują się do zmian w swoim środowisku. W morskich głębinach żyje olbrzymia rodzina zwierząt obdarzonych niezwykłymi zdolnościami. Te bezkręgowce potrafią do woli zmieniać kształty i barwy swoich ciał. Posiadają one liczne ramiona z przyssawkami, wyrastające bezpośrednio z głowy. Właśnie stąd pochodzi nazwa "głowonogi". Gromada ta obejmuje ośmiornice, mątwy i kalmary. Od kilkudziesięciu lat ci dalecy kuzyni ślimaków występują coraz liczniej w morzach i oceanach. Część z nich posiada osiem ramion porośniętych licznymi przyssawkami, trzy serca pompujące błękitną krew, podobną do krwi skorpionów i pająków a nawet - dziewięć mózgów: ten główny, który analizuje i zarządza, znajduje się w głowie, a osiem dodatkowych - w ramionach. Inne głowonogi posiadają wewnętrzną muszlę, która kontroluje ich wyporność, oraz dwie rozwijane macki, którymi chwytają ofiary. Te morskie kameleony mogą zmieniać nie tylko barwy, lecz także kształt ciała, dzięki milionom pojedynczych komórek - tak zwanych chromatoforów i brodawek. Badając genom głowonogów, badacze doszli do wniosku, że ich inteligencja przeszła niezwykłą drogę ewolucyjną, która nadal trwa, pod wpływem człowieka. 14:40 MALUCHY - ODC. 3 PIERWSZE KROCZKI (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP03: FIRST STEPS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Trzyczęściowy film dokumentalny o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 3 - "Pierwsze kroczki". Po trudnym początku z kaczkami, Girouette uczy się komend do pracy z owcami. Do zawodów zostały tylko 2 miesiące. Girouette robi duże postępy. Jest bardzo miła i posłuszna. Przyjemnie i łatwo się z nią pracuje. Potrafi być spokojna i jednocześnie bardzo szybka. To prawdziwa przyjemność... Jak na swój wiek nauczyła się wielu komend i zmierzy się z doświadczonymi psami. 15:45 MONAKO - TECHNOLOGICZNE WYZWANIE (LEGENDARY LANDMARKS / MONACO, L’EXTENSION DE TOUS LES DFIS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Stephane Salle De Chou, Simon Viguie W księstwie Monako wszystkie oczy kierują się na niezwykły plac budowy. Roboty toczą się na morzu. Prace nad projektem trwały pięć lat. Zobaczymy jak powstaje L’Anse du Portier. Z Morza Śródziemnego wyłania się dzielnica o powierzchni 6 hektarów. Co 10 lat księstwo potrzebuje kolejnych 350 tysięcy metrów kwadratowych. To tyle co 50 boisk do piłki nożnej. Jak narodził się ten projekt? W jaki sposób uwzględnia środowisko morskie i strefy wrażliwe? Jakie zaskakujące narzędzia umożliwiły prowadzenie prac? Inżynierowie, architekci i biolodzy opowiedzą o niewiarygodnej przygodzie. To pomysł księcia Monako, Alberta II. Szalony sen realizowany przez ludzi, których nic nie zatrzyma. Monako. Państwo miasto, które słynie z bogactwa, pięknych budowli architektonicznych i mnóstwa atrakcji. Położone na skale o powierzchni 2 km. kwadratowych słynie z ciasnoty. Gęstość zaludnienia wynosi tu 18 tysięcy osób na metr kwadratowy. Dwa razy więcej od Nowego Jorku! To jeden z najgęściej zaludnionych obszarów świata. Monako powinno co dekadę zwiększać powierzchnię o 350 tyś m. kwadratowych. Czy to się uda? 16:45 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODC. 3 SZWECJA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 3 - FORESTED LAND - SWEDEN, FROM GÖTALAND TO NORRLAND;) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Szwecja - kaina lasów od Götalandu do Norrlandu. Szwecję charakteryzuje duża różnorodność pejzażu - od zielonych i sielankowych pól na południu, po bezkresne lasy na północy. Na większości obszaru kraju zimy są dość srogie. Dwie trzecie terytorium Szwecji jest pokryte śniegiem przez większą część zimy. Częściowo kraj rolniczy, pełen urokliwych, wiejskich krajobrazów. Jego centrum to przede wszystkim rozległe lasy, głównie iglaste. Cechuje się również urozmaiconą linią brzegową, z plażami pokrytymi drobnym piaskiem na południu i kamienistymi, wspaniałymi archipelagami na zachodzie. Leżąca na Bałtyku wyspa Öland jest rajem dla wędrownych ptaków. Skania jest spichlerzem Szwecji. Od niedawna w tym regionie pojawiły się uprawy winorośli. Na południowym zachodzie półwysep Kullen wżyna się w wody cieśniny Kattegat łączącej Morze Północne z Bałtykiem. W Szwecji mamy coś, co się nazywa prawem dostępu do przyrody, które oznacza, że z przyrody mogą korzystać wszyscy. Szwecja jest trzecim na świecie eksporterem drewna. 17:50 ZAPOMNIANE OBLICZA PALMIRY (THE 1, 001 FACES OF PALMYRA / LES VISAGES OUBLIES DE PALMYRE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Meyar Al Roumi Na początku naszej ery na wschodzie Imperium Rzymskiego z pustyni wyłania się miasto, które od dwóch tysięcy lat przyciąga podróżnych. Palmira była usytuowana na skrzyżowaniu szlaków łączących syryjskie wybrzeże, Mezopotamię, Indie i Chiny. Po raz pierwszy archeolodzy z całego świata spotykają się w poszukiwaniu pogrzebowych, rzeźbiarskich portretów Palmyry rozpowszechnionych na całym świecie. To będzie opowieść o historii starożytnego miasta w sposób, który nigdy wcześniej nie był dokonany. Autorzy mają zamiar przedstawić twarze mieszkańców miasta. To będzie odkrywanie wewnętrznych tajników tych rzeźb i ukazanie genezy komercyjnego sukcesu miasta, unikalnego języka i specyficznego pisarstwa, środowiska, w którym mieszają się wpływy wschodnie i zachodnie. Stopniowo ujawnią wielokulturowość i fascynację, jaką miasto budziło na przestrzeni wieków, co dało powstanie tak wielu mitów, tak wielu legend i wyjątkowej ekspansji artystycznej. Wokół miasta rozciągają się rozległe nekropolie o grobach zdobionych rzeźbionymi twarzami. To wciąż mało znane dziedzictwo starej cywilizacji. Tajemnicze rzeźby bada archeolożka Rubina Raja. Szukanie portretów grobowych to zabawa w detektywa. Dzieła te pozwalają nam zrozumieć, jak palmireńczycy postrzegali siebie i świat. W Palmirze świat zmarłych był wszechobecny i otaczał żywych. Najsłynniejszą z nekropolii była Dolina Grobowców. Charakteryzują ją wieże, przepastne grobowce oraz wykute w skale hypogea. Ludzie, których portrety były rzeźbione z największą precyzją, należeli do ważnych rodzin. Biedni nie mieli nawet grobów. Byli zakopywani w piasku. 18:55 BRACIA GRIMM - NIE TYLKO BAŚNIE (THE BROTHERS GRIMM) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Gabriele Rose Film dokumentalny o Braciach Grimm. Dawno, dawno temu było sobie dwóch braci, których połączyła pasja do literatury: Wilhelm i Jacob Grimm. Ich nazwisko związane jest głównie z baśniami, tymi cudownymi opowieściami o brzydkich czarownicach i dzielnych dziewczętach, młodych książętach i wielkich niebezpieczeństwach. Zebrali te historie, ponieważ chcieli zachować przeszłość, aby zmienić teraźniejszość. Ten dokument opowiada nieznaną historię słynnych kolekcjonerów baśni. Ich bajki miały służyć jako ramy jedności. Celowo wyszukując i promując starą literaturę, bracia angażowali się w akademicką wojnę kulturową przeciwko francuskim rządom. Ale w ich opowieściach nie było nic specyficznie niemieckiego. Wiele z ich baśni można znaleźć w podobnych formach w całej Europie. Tym, co je wyróżniało, były szczegóły. Wykorzystując sceny ze sztuk teatralnych i wywiady z dwoma braćmi oparte na oryginalnych tekstach, ten dokumentalny dramat pokazuje, jak bliskie były relacje między braćmi. 20:00 WOJNA DOMOWA Film dokumentalny, 78 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksander Zalewski Scenariusz: Aleksander Zalewski Zdjęcia: Piotr Chodura Muzyka: Antoni Wojnar Historia Imada - Syryjczyka, który w 1990 roku opuścił swoją ojczyznę i wyjechał do Polski, gdzie założył rodzinę. Jego losy śledzimy na przestrzeni kilku lat, a także poznajemy historię jego młodości przedstawioną za pomocą archiwalnych ujęć z dawnej Syrii użytych w charakterze impresyjnych wspomnień. Sednem filmu jest jednak organizowana przez Imada w 2013 roku wyprawa pomocowa do Syrii, która okazuje się niezwykle kontrowersyjnym i przejmującym doświadczeniem dla całej rodziny. Zetknięcie z niewyobrażalnie okrutną wojną jest jak choroba, która po powrocie zaczyna trawić bohaterów od środka, wywołując długotrwałe konsekwencje dla ich dalszych losów. To film o cenie, jaką płaci się za porzucenie swojego naturalnego środowiska. Bywa, że jest ona wyjątkowo wysoka. 21:20 ZAMIENNIKI ŻYWNOŚCI - LEPSZA ALTERNATYWA? (FOOD SUBSTITUTES THE BETTER ALTERNATIVE / FREI VON - SIND ERSATZLEBENSMITTEL DIE BESSERE ALTERNATIVE?) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Valerie Von Boehn, Fabian Korbinian Wolf Coraz częściej mówi się, że żywność ma być nie tylko smaczna i zdrowa, ale też dobra dla klimatu. Pojawiają się nowe, lepsze dla klimatu zamienniki ryb, mleka i mięsa - a przynajmniej tak są reklamowane. Łosoś z drukarki 3D, kiełbaski z alg, ser z orzechów i nie tylko. Wiele zamienników blisko przypomina oryginał pod względem wyglądu, faktury i smaku. Czy jednak rzeczywiście są dla klimatu lepsze od oryginałów? Jedzenie - jedna z najbardziej podstawowych potrzeb człowieka. Ale spożycie żywności już dawno przestało służyć tylko pełnemu żołądkowi. Jedzenie zawsze musi mieć wartość dodaną. Musi być zdrowe, przyjazne dla środowiska, a przede wszystkim służyć naszemu społecznemu wizerunkowi. Jaka żywność może dziś spełnić wszystkie te wymagania i które produkty spożywcze staną się podstawowym menu ludzkości za kilkanaście lat? Coraz więcej podstawowych produktów żywnościowych jest zastępowanych alternatywami: burgery z białka sojowego lub grochowego zamiast mielonej wołowiny, kawa z łubinu zamiast z ziaren kawy, ryby z drukarki 3D i ser z wegańskich zamienników, takich jak mleko migdałowe i orzechy nerkowca. Ale czy te alternatywy są naprawdę lepsze dla nas, pod względem zdrowotnym lub lepsze dla naszego środowiska? A co ta zmiana oznacza dla naszego społeczeństwa? Zamienniki żywności pomogą ludziom, którzy chcą zrezygnować z produktów zwierzęcych. Wiele z nich jest jednak wysoko przetworzonych. Świeże składniki zawsze są zdrowsze i lepsze dla środowiska - nawet jeśli trzeba się z nimi trochę pomęczyć przy garnkach. Krok do tyłu może czasem pchnąć nas do przodu. 22:25 DZIECKO I CLOWN (THE KID AND THE CLOWN) Хлопчык і клоўн (Klovn for livet), д/ф Film dokumentalny, 53 min, Dania, 2011 Reżyseria: Ida Gron Zdjęcia: Ida Gron Muzyka: Roger Goula W szpitalu dla dzieci chorych na raka ktoś taki jak Angus jest jak przybysz z innego świata. Mężczyzna w przebraniu clowna próbuje oderwać małych pacjentów od ponurej codzienności, pozwala im na chwilę zapomnieć o bólu, chorobie i osamotnieniu. Dla Angusa to coś więcej niż rutynowa praca dwa razy w tygodniu, polegająca na rozśmieszaniu i magicznych sztuczkach. Z kilkuletnim Tobiasem, któremu towarzyszy w terapii od wielu miesięcy, połączy go prawdziwa przyjaźń - na oddziale onkologicznym doświadczenie wyjątkowo trudne. 23:30 TERROR W PARYŻU - ODC. 5 TO WOLNOŚĆ BĘDZIE MIAŁA OSTATNIE SŁOWO (THE TERROR TRIAL / V13 EPISODE 5 - FREEDOM WILL PREVAIL) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Theo Ivanez Mini - seria kryminalno - polityczna (5 odcinków) o śledztwach w sprawach o zamachy terrorystyczne we Francji. Proces, który rozpoczął się we wrześniu 2021 r. dotyczący ataków popełnionych od 13 listopada 2015 r. Nadzwyczajna sprawa sądowa z 20 oskarżonymi została skierowana do specjalnie utworzonego Sądu, 220 tomów postępowań i prawie 1700 osób. Jest to wydarzenie zgodne z oczekiwaniami, którego się obawiano: ponownie otworzy rany, które ledwo zaczęły się goić. Poprzez zeznania ofiar terroryzmu, prawników, organów ścigania i członków wymiaru sprawiedliwości, ten serial dokumentalny pokazuje, jak Francja przygotowuje się do otwarcia tego bezprecedensowego procesu. Śledząc podstawy sprawy i patrząc wstecz na dowody z policyjnego śledztwa, zrozumiemy funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości antyterrorystycznej w krajach europejskich i sposób, w jaki społeczeństwo reaguje na to, co nie do pomyślenia. Odc. 5 - "To wolność będzie miała ostatnie słowo". To proces, którego nie można porównać z żadnym innym. Ten proces przejdzie do historii. Działania sprawców były przerażające. Zostaną skazani w sposób demokratyczny. Nie można wszystkich zadowolić. W procesie zawsze ścierają się przeciwstawne strony. Przychodzą setki dziennikarzy, powodów cywilnych i ofiar, i nie wszyscy są usatysfakcjonowani. Spodziewano się licznej publiczności. Uczestniczyło 300 adwokatów, a sala sądowa mogła pomieści tylko 550 osób. Wszyscy oskarżeni byli w klatce. Chodzi o to, by proces przebiegł w spokoju. Żeby odbył się tak, jak powinien, to znaczy z godnością, by każdy mógł się wypowiedzieć. To się należy ofiarom trzynastego listopada. 00:30 SYNDROM ZIMOWNIKÓW Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2016 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zapomniany pionierski eksperyment psychologa wojskowego dr. Terelaka, badającego granice ludzkiej psychiki w warunkach izolacji antarktycznej, będący mimowolną metaforą systemu niepozbawioną ironii i humoru. Staje się prologiem do rzeczywistości, która dopiero nadejdzie. Śledząc wydarzenia, które miały miejsce w polskiej bazie polarnej niemal 40 lat temu, doświadczamy presji, jakiej poddani będą członkowie misji marsjańskich. Spoglądając w przeszłość, obserwujemy przyszłość, ale czy uwarunkowania psychologiczne naszego gatunku nie staną niespodziewanie na przeszkodzie kolonizacji innych planet, nawet gdy pokonane zostaną bariery technologiczne? 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "NIE POZWOLIMY O WAS ZAPOMNIEĆ". ODC. 274 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Nie pozwolimy o Was zapomnieć" Wyruszamy do lasów Roztocza, gęsto utkanych powstańczymi ścieżkami, na wezwanie jednego z widzów. Tu, pośród leśnych ostępów, ukryta jest, według wskazań najstarszych mieszkańców, powstańcza mogiła. Powrócimy tu niebawem, uzbrojeni w stosowane zezwolenia, by wykonać wstępne, nieinwazyjne badania terenu. "Wronów 1831" Następnie opowiemy historię podobną, jednak geograficznie umiejscowioną na przedpolach Kazimierza Dolnego, a dotyczącą dramatycznego czasu powstania listopadowego. Wronów, to miejscowość bardzo wyraźnie zapisana w historii tego niepodległościowego zrywu. 17 kwietnia 1831 roku pod Wronowem doszło do starcia wojsk polskich i rosyjskich, zakończonego porażką wojsk polskich dowodzonych przez Jana Kantego Juliana Sierawskiego. "I dokonało się" Przez wiele lat przypominaliśmy widzom historię Józefa Seweryna Liniewskiego, który był organizatorem cywilnej siatki powstańczej w okolicach Parczewa. Kiedy Rosjanie pojmali i stracili w Lublinie jego szwagra Kazimierza Bogdanowicza, nie bacząc na ryzyko aresztowania, postawił pod świątynią w Lejnie krzyż ze stosowną dedykacją bohaterowi. Zaborcy próbowali go zmusić do usunięcia świętego znaku, ale nawet w obliczu utraty majątku nie ustąpił. Krzyż przetrwał zabory, ale nie przetrwał PRL - u. Teraz powrócił. Pokażemy go. 02:30 ROZWYDRZONY KANAREK. RZECZ O KONSTANTYM ILDEFONSIE GAŁCZYŃSKIM Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2003 Reżyseria: Jakub Nowak Scenariusz: Jakub Nowak Zdjęcia: Jacek Niewadzi Wykonawcy: Anna Drozd Opowieść o powojennych losach Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, który po pobycie w oflagu przez krótki czas przebywał na Zachodzie - w Paryżu, Brukseli i Rzymie. Do kraju powrócił w marcu 1946 r., a jego przyjazd stał się prawdziwym świętem nie tylko dla środowisk literackich, ale i dla rzesz jego wiernych czytelników. Zamieszkał w Krakowie i ten krakowski okres był najszczęśliwszym w jego życiu. Gałczyński nawiązał tam współpracę z "Przekrojem", który pod kierownictwem Mariana Eile był prawdziwą perełką na rynku prasowym, oraz z "Tygodnikiem Powszechnym". Związał się z kabaretem satyrycznym "Siedem kotów" i założył kabaret "Zielona gęś". Atmosfera Krakowa, swoistej enklawy surrealizmu i wolności myśli w świecie narastających nacisków politycznych i coraz ostrzejszej ingerencji w swobodę artystycznej wypowiedzi, sprzyjała tworzeniu. Gałczyński pisał więc dużo, łatwo, chętnie, nie przywiązując większej wagi do swojej twórczości, nie zabiegając o publikacje. To raczej ludzie z jego otoczenia, doceniając talent autora, troszczyli się, by jego teksty ukazywały się drukiem. Po krótkim pobycie w Szczecinie poeta osiadł w 1948 r. z rodziną na stałe w Warszawie, gdzie zmarł 5 lat później. W filmie wspominają go bliscy, przyjaciele, współpracownicy i znajomi: córka Kira Gałczyńska, Ludwik Jerzy Kern - poeta współpracujący z Gałczyńskim w "Przekroju", Joanna Roniker - w latach 40. sąsiadka poety, mieszkanka kamienicy przy ulicy Krupniczej, zwanej "domem czterdziestu wieszczów", Jerzy Skarżyński - malarz i scenograf, Ryszard Matuszewski - krytyk literacki oraz Lucjan Motyka - były sekretarz PZPR, minister kultury i sąsiad Gałczyńskich w Warszawie. "Rozwydrzony kanarek" zwraca uwagę niebanalną formą plastyczną (nowoczesna animacja) i muzyczną. Specjalnie na potrzeby filmu Andrzej Perkman skomponował trzy piosenki do tekstów Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego: "Ulica szarlatanów", "Przed zapaleniem choinki" i "Dorożka". Wszystkie śpiewa Anna Drozd. 03:20 BOCZNICA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2009 Reżyseria: Anna Kazejak - Dawid Scenariusz: Anna Kazejak - Dawid Wykonawcy: Andrzej Sońta, Janina Skrzypek, Władysław Szeląg, Henryk Skiekiewicz, Jarosław Kiwior, Patrycja Lubczyńska Sabadasz, Krzysztof Tabaszewski, Oliwia Kupka, Rafał Adamek, Jacek Tkaczyk, Beata Tkaczyk Zdjęcia: Jakub Giza Na bocznicy kolejowej na Półwyspie Helskim stoi rząd wagonów mocno już nadgryzionych zębem czasu, ale wciąż nadających się do użytku. I to użytku bardzo specyficznego: w wagonach od wielu lat organizowane są bowiem wczasy wagonowe. Tę formę wypoczynku wybiera niemałe grono ludzi: decydują się na nią, ze względu na niewysoki koszt takiego urlopu, przeważnie osoby niezbyt zamożne, ale także pasjonaci kolejnictwa i pracownicy kolei z rodzinami. Dla nich turkot przejeżdżających niedaleko pociągów i widok trakcji kolejowej jest codziennością, bez której - jak się wydaje - nie potrafią się obyć nawet na urlopie. Takie wczasy mają też swój specyficzny klimat: troszkę nostalgiczny, staromodny, ale też dający poczucie pełnej swobody, naturalności, wakacyjnego luzu. Tu, w przeciwieństwie do gwarnych kurortów, nikt nie popisuje się eleganckimi strojami, drogimi samochodami czy modnymi gadżetami. Wagony stoją właściwie już w lesie, z którego co i raz wyłaniają się dziki, dookoła pachnie sosnową żywicą, a żółty, nadmorski piasek tuż przy torach przypomina o bliskim sąsiedztwie morza, do którego mali i duzi chodzą się kąpać, nie bacząc na zimną wodę. Jeśli tylko jest pogoda, przed wagonami wyrastają leżaki i turystyczne stoliki. Jedni się opalają, inni grillują, jeszcze inni grają w siatkówkę albo w badmintona. Ktoś słucha radia, ktoś inny ogląda telewizję, bo nad dachami wagonów obowiązkowo górują anteny. Dzieci grzebią się w piasku, huśtają na skrzypiących huśtawkach. W pobliżu nie ma barów i dyskotek, więc można do woli napawać się ciszą, naprawdę odpocząć. Niektórzy tak polubili tzw. turystykę trakcyjną, że przyjeżdżają tu regularnie od 20 lat. Cenią sobie też szczególne więzi, jakie zawiązują się między uczestnikami wczasów wagonowych. Na bocznicy ludzie przyjeżdżający z całego kraju mają więcej czasu, by porozmawiać ze sobą, poznać się, opowiedzieć o sobie, swojej rodzinie, pracy, ale też razem pożartować czy ponarzekać. Czasami rozmawia się i o rzeczach całkiem poważnych: o sensie życia, Bogu, śmierci, umiejętności dostrzegania szczęścia. Podczas takich wczasów rodzą się przyjaźnie i pierwsze miłości. Jednak świat wagonowych wczasów odchodzi w przeszłość. Pewnego dnia na bocznicy pojawia się ekipa, która demontuje stare wagony. Drewniane ściany zostają spalone, metalowe konstrukcje pocięte na kawałki. Po wagonach pozostaną tylko wspomnienia - wciąż żywe w pamięci tych, którzy spędzili tu niejedno lato. "Bocznica" była jednym z triumfatorów 49. Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Nagrody Prezesa TVP S. A. otrzymali reżyserka Anna Kazejak oraz Jakub Giza za najlepsze zdjęcia.