TVP Dokument Środa, 05.06.2024 05:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - ODC. 2 - BÓBR Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący przyrodnik Łukasz Bożycki porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Wszystko, co nas otacza, jest ze sobą powiązane. Współpracuje lub się zwalcza, poluje lub ostrzega przed zagrożeniem. Przyroda, szczególnie ta dzika, jest połączona siecią powiązań, które odkrywa i objaśnia przyrodnik. Tylko dwa gatunki tak znacząco zmieniają środowisko, w którym żyją: bóbr i człowiek. Ludziom nie podoba się, że bobry ścinają drzewa albo budują tamy i zalewają okolicę. Często rozbierają te tamy, niszcząc ogromną bioróżnorodność. Jeśli jednak na bok odłożą złość, to zauważą, jak wiele gatunków zwierząt i roślin przyciągnęły do siebie bobry. 06:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 3 PARK NATOLIŃSKI Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Joanna Wiernik Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Park Natoliński w Warszawie. Król Jan III Sobieski organizował tu polowania, August II Mocny hodował bażanty, a Stanisław Kostka Potocki pisał swoje traktaty. Współcześnie można tu przechadzać się po parku, podziwiać pałac i posłuchać muzyki poważnej. Natolin zalicza się do najcenniejszych romantycznych założeń pałacowo - parkowych w Polsce. Jego historia rozpoczęła się za panowania Jana III Sobieskiego. Głównym zabytkiem w tym parku jest klasycystyczny pałac, wybudowany w 1780 roku według projektu warszawskiego architekta Szymona Bogumiła Zuga. Ważnym walorem tego miejsca jest przepiękna przyroda, która zachwyca o każdej porze roku. Obecnie zespół pałacowo - parkowy to studencki kampus Kolegium Europejskiego - szkoły kształcącej przyszłych dyplomatów. 06:35 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 1 WIELKA RAFA KORALOWA (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (1/6) GREAT BARRIER REEF) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 1. Wielka Rafa Koralowa. Ciągnie się wzdłuż północno - wschodnich wybrzeży Australii przez trzy tysiące kilometrów, obejmując obszar równy powierzchni Niemiec. Tworzą ją jedne z najmniejszych wielokomórkowych organizmów świata - polipy koralowe. Niegdyś klasyfikowane jako rośliny, dziś uznawane są za zwierzęta. Ukryte w swoich wapiennych zewnętrznych szkieletach, polipy polują, rozmnażają się i budują. Wspólnie stanowią podstawę tego zapierającego dech cudu natury. Wielką Rafę Koralową tworzy nawet do trzech tysięcy pojedynczych raf i ponad 600 gatunków twardych i miękkich korali. Po zachodzie słońca budowniczowie tego podwodnego królestwa wyłaniają się ze swoich kryjówek. Niepozorni łowcy - polipy korali żywią się drobnymi organizmami - zooplanktonem, który pojawia się licznie w otwartej wodzie tuż po zmroku. 07:35 BELIZE NIEZNANE - ODC. 2 (UNKNOWN BELIZE EP. 2) Serial dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Ben Summers Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), która przybliży nam Belize - mały kraj w Ameryce Środkowej, leżący na półwyspie Jukatan, nad Morzem Karaibskim, od północy graniczący z Meksykiem, a na zachodzie z Gwatemalą. Poznamy ten kraj i jego piękny krajobraz, sposób życia i historię sukcesu w zakresie integracji współczesnego życia z ochroną środowiska. To podróż pełna zapierających dech w piersiach scenerii i najwspanialszych zwierząt. W serialu występuje m in Francis Ford Cappola. Rafa koralowa przy Belize ma 320 km długości i rozciąga się wzdłuż wybrzeża w kierunku południowym. Jest drugą co do wielkości rafą koralową na świecie. Około połowy terytorium kraju zajmują strefy ochrony z lasami tropikalnymi i sosnowymi, namorzynami i bogatą przyrodą. Odc. 2. Będziemy podążać biegiem dwóch głównych rzek Belize: Macal i potężnej Belize. Dołączymy do lokalnych strażników podczas patrolu rzecznego, którzy walczą o ochronę papugi szkarłatnej, eksplorują największy las sosnowy w kraju, odwiedzając najwyższy wodospad w Ameryce Środkowej. Ruiny Majów w Cahal Pech ujawniają część bogatej historii regionu. Po wyczerpującym, czterodniowym wyścigu kajakowym dotrzemy do tętniącej życiem stolicy, Belize City. Stamtąd udamy się na wyspy drugiej co do wielkości rafy koralowej na świecie, aby spotkać się zarówno z rybakami, jak i działaczami na rzecz ochrony przyrody pracującymi w tym idyllicznym środowisku i wśród cudów oceanu. 08:30 ŁOWCY CZARNYCH DZIUR (BLACK HOLE HUNTERS) Film dokumentalny, 57 min, Australia, 2019 Reżyseria: Prof. Tamara Davis Film dokumentalny, w którym twórcy skupili się na rozwikłaniu jednej z najbardziej frapujących zagadek kosmicznych. Podążyli śladami niezwykłych naukowców w ambitnym dążeniu do spenetrowania czarnych dziur i wiedzy na ich temat. Czym są czarne dziury? Czarne dziury to obszary przestrzeni, w których siła grawitacji jest tak silna, że nic, łącznie z promieniami świetlnymi, nie może z nich uciec. Innymi słowy, czarne dziury pochłaniają wszystko, co znajduje się w ich pobliżu, i nie emitują żadnego światła ani innych fal elektromagnetycznych. Dzięki skromnym początkom na odludziach Australii, kiedy to sfotografowano po raz pierwszy czarną dziurę poprzez wielki teleskop, nauka otrzymała niespodziewany impuls do zrozumienia tajemnic wszechświata. Astronomowie każdego dnia uczą się fascynujących nowych rzeczy na temat czarnych dziur. Te tajemnicze obiekty generują mnóstwo pytań. 09:40 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 5. ISLANDIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 5 - LAND OF FIRE AND ICE - ICELAND, RAW NATURE) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Położona na północnym Atlantyku, między Grenlandią a Norwegią, Islandia jest wulkaniczną wyspą o wspaniałej, surowej przyrodzie, unikalną w skali świata. Dlaczego ludzie zdecydowali się skolonizować Islandię? To odległa, zimna wyspa, targana nieustannymi wiatrami i działaniem sił natury, które są burzliwe i często przerażające. To ogrom niezwykłych krajobrazów, jakby wyrzeźbionych przez brutalnego olbrzyma. Majestatyczne pejzaże Islandii są wynikiem intensywnej działalności wulkanicznej. Na wyspie znajduje się prawie 100 aktywnych wulkanów. Islandzka ziemia to w dużej mierze lawa, żużel i popioły. To raj dla wulkanologów, ale piekło dla rolników. Dawna Islandia była żyzna i zalesiona. Największą z plag wyspy pozostaje erozja. Islandczycy wiedzą, że ich wyjątkowa przyroda jest cennym darem, dlatego starają się nie eksploatować nadmiernie jej zasobów. Islandia jest klejnotem natury, który ludzie powinni chronić za wszelką cenę. 10:40 MAŁE I NIESPODZIEWANE ODKRYCIE ŚMIERCI Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1990 Scenariusz: Antoni Halor Zdjęcia: Marek Uhma, Jarosław Sikora Muzyka: Julian Gembalski Wykonawcy: Julian Gembalski Film dokumentalny Antoniego Halora, poświęcony historii fresków i polichromii w drewnianym kościółku w Bierdzanach koło Opola. Przypadkowego odkrycia dokonał ówczesny proboszcz parafii, ks. Marian Zagoń, w czasie remontu w 1968 roku. Dociekliwość i upór księdza wsparte intuicją i doświadczeniem artysty Pawła Szneli pozwoliły na odkrycie niezwykle starej polichromii, której istnienie negowali specjaliści. Koszt odsłonięcia cennych malowideł pokrywających całe wnętrze kościółka poniosła parafia, gdyż konserwator odmówił wsparcia. W latach 1972 - 1983 mieszkańcy sami wykonali większość prac pomocniczych u boku wynajętych konserwatorów. "Legendarną Śmierć", właściwy powód poszukiwań, odkryto na samym końcu. Ten niezwykły wyczyn małej społeczności nigdy nie został należycie doceniony, ale pozostało dzieło i duma mieszkańców. 11:15 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 4 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2001 Reżyseria: Barbara Pawłowska Scenariusz: Barbara Pawłowska Marta przysiada się do Karola. Chłopiec tym razem nie bawi się w sklep, lecz zajmuje się zabawką, którą przyniósł z domu. Dziewczynka pyta kolegę, gdzie pracuje jego tata. Robi to zapewne po to, by powiedzieć mu, że jej tata jest w Europie - tam, gdzie igloo i pingwiny. Ojciec małego Emre przyniósł kartkę, na której napisał po turecku kilka podstawowych słów. Spoglądając w ten słowniczek, wychowawczyni próbuje porozumieć się z chłopcem, lecz ten rozpaczliwie płacze. Dyrektorka przedszkola uprzedza ojca Emre, że jeśli malec nie zaaklimatyzuje się i nadal będą z nim kłopoty, będzie musiał opuścić przedszkole. W tym odcinku serialu dzieci mówią o różnicy między kobietą a mężczyzną i do czego potrzebne są kobiety, a do czego - mężczyźni. Ich zabawy doskonale ilustrują, jak postrzegają te role. Chłopcy ze starszaków z przejęciem kopią doły w piaskownicy. Wydobywają z nich kamienie i patyki - to pozostałości po dinozaurach. Przy okazji okazuje się, że naprawdę sporo wiedzą o tych wymarłych zwierzętach, których wyginięcie staje się punktem wyjścia rozmowy o nieuchronnym końcu naszej ery. Dziewczynki tymczasem bawią się w salon fyzjerski. Naśladując kobiety, opowiadają o swojej niewesołej sytuacji rodzinnej i mężach, na których nigdy nie można liczyć. A Adam ciągle liczy, by w końcu kiedyś dojść do tryliardów 9. Chłopcy z najmłodszej grupy, bawiąc się plastikowymi samochodami, opowiadają o wypadkach. Powodują straszliwe kraksy. Bardzo fajnie jest bawić się w wypadki, ponieważ wiadomo, że wszystko to jest na niby. Także na niby Dagmara i Patrycja spotykają się w wyimaginowanej kawiarni. Popijając nieistniejącą kawę i paląc niewidzialne papierosy, udają nastolatki rozmawiające o chłopakch. Ciekawe, że podobnie jak niezbyt szczęśliwym w swych związkach kobietom, które przyszły do fryzjera, odgrywanym nastolatkom także nie układa się z chłopakami. Nie najlepiej też rozwija się i kończy rzeczywista zabawa dziewczynek z chłopcami. Do salonu fryzjerskiego przychodzi Marta. Z wielką pewnością siebie opowiada, że jest słynną gwiazdą i ma więcej pieniędzy niż królowa Bona i prezydent. Kacper, który pierwszego dnia w przedszkolu bardzo płakał, wrzeszczał i nie chciał zostać z dziećmi, teraz nie chce iść do domu. Ucieka przed tatą, który próbuje go ubrać. Biega po korytarzu, udając samolot. 11:50 TAJEMNICE CYWILIZACJI - ODC. 2 MIASTA I IMPERIA (THE SECRETS TO CIVILIZATION) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Rosalind Bain, Jonathan Drake Trzyodcinkowa seria dokumentalna o tym, jak najnowocześniejsze nauki o Ziemi zmieniają sposób, w jaki rozumiemy starożytną przeszłość, przywracając środowisku naturalnemu jego miejsce jako kluczowego czynnika napędzającego historię ludzkości. Ta przełomowa seria wykorzystuje nową naukę, aby dotrzeć do sedna tego, co naprawdę napędza powstawanie cywilizacji: jak się rozwijają i jak radzą sobie z upadkiem. Zobaczymy, jak zmieniająca się planeta może pomóc cywilizacjom lub odegrać rolę w ich wyginięciu. Od starożytnego Egiptu po upadek Rzymu, za pomocą technik filmowych i CGI, stworzono wspaniałe wizualizacje pokazujące sekrety cywilizacji. Odc. 2 - "Miasta i imperia". Nowa era kwitnącej cywilizacji zmieniła sposób naszego życia. W epoce żelaza powstaje wiele ważnych miast. Jak powstało pierwsze w historii supermocarstwo? Pierwsze tysiąclecie przed naszą erą to początek współczesnego świata. Upadek Egiptu na rzecz Rzymu trwał tysiąc lat. W jaki sposób w basenie Morza Śródziemnego narodziła się nowa epoka - świat miast i imperiów? Powstanie Rzymu było prawdopodobnie najbardziej niezwykłym wydarzeniem na planecie Ziemia przed epoką nowożytną. 12:50 NA KRAWĘDZI - ODC. 2 PRZYSPIESZENIE (ON THE EDGE 2. ACCELERATION) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Ramamonjiarisoa Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o tym, co dzieje się z ludzkim organizmem w ekstremalnych warunkach. Marc poddaje się kolejnym wyzwaniom, które spowodują, że znajdzie się w ekstremalnie niskich lub wysokich temperaturach, na wysokości lub bardzo głęboko oraz poddany będzie ogromnym prędkościom lub bardzo wymagającym testom na refleks. Spotka się z różnymi specjalistami, naukowcami i sportowcami, którzy będą go trenować, testować i dawać rady jak robić postępy. Odc. 2 - "Przyspieszenie". Marc zmierzy się z dużą prędkością, testy na pokładzie myśliwca czy bobsleja. Zbadamy jaki wpływ mają przyspieszenia na zachowanie i zdrowie człowieka. Człowiek przywykł do życia przy sile jeden G, czując tylko ciężar własnego ciała. W parkach rozrywki wszystkie przejażdżki przeczą naturze, grawitacja jest zwiększana sztucznie. Maszyny mogą wynieść nas do 4 G, gdzie ciężar naszego ciała wzrasta czterokrotnie. Piloci myśliwców mogą doświadczyć dwa razy tyle. Marc chciałby przekroczyć tę granicę. Najpierw badania w szpitalu wojskowym w Persi pod Paryżem. Czy uda mu się sprostać zadaniu i przesunąć granice, wygrać walkę z grawitacją i odnieść zwycięstwo w kompletnie nieznanej dyscyplinie? 13:50 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 2 W ŚRODKU KONTYNENTU (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (2/6) THE RED CENTRE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część: 2 - "W środku kontynentu". Zwierzęta Australii musiały przystosować się do szczególnych warunków. Urodzajną wzdłuż wybrzeży krainę, w głębi lądu zajmują rozległe suche równiny. To tak zwane Czerwone Centrum. W samym sercu tego olbrzymiego obszaru wznosi się łańcuch górski, niegdyś wysoki jak Himalaje. Po milionach lat erozji zostały tylko najbardziej odporne skały. Ludność z miejscowego plemienia Anangu nazywa ten niezwykły monolit Uluru. Na tym obszarze trudno przewidzieć, kiedy i gdzie spadnie deszcz. Gdy wreszcie pojawia się deszcz, zwierzęta wiedzą, jak go wykorzystać. W kilka tygodni świeża trawa ożywia suche równiny. Kangury rude mogą się rozmnażać dopiero wówczas, gdy wokół będzie wystarczająco dużo wody i pożywienia. Środkowa część Australii to jeden z największych suchych obszarów na świecie. 14:50 BELIZE NIEZNANE - ODC. 3 (UNKNOWN BELIZE EP. 3) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Ben Summers Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), która przybliży nam Belize - mały kraj w Ameryce Środkowej, leżący na półwyspie Jukatan, nad Morzem Karaibskim, od północy graniczący z Meksykiem, a na zachodzie z Gwatemalą. Poznamy ten kraj i jego piękny krajobraz, sposób życia i historię sukcesu w zakresie integracji współczesnego życia z ochroną środowiska. To podróż pełna zapierających dech w piersiach scenerii i najwspanialszych zwierząt. W serialu występuje m in Francis Ford Cappola. Rafa koralowa przy Belize ma 320 km długości i rozciąga się wzdłuż wybrzeża w kierunku południowym. Jest drugą co do wielkości rafą koralową na świecie. Około połowy terytorium kraju zajmują strefy ochrony z lasami tropikalnymi i sosnowymi, namorzynami i bogatą przyrodą. Odc. 3. W tym odcinku wyruszymy na tropikalne południe. Głęboko w lesie Gelareh dołączymy do działaczy na rzecz ochrony jaguarów w ogromnej, niedawno odkrytej jaskini, którzy przygotowują się do odkrycia tajemnic tego zwierzęcia przy pomocy leśnych kamer. Sean spotyka miejscowego mężczyznę, który poświęcił swoje życie ochronie manata, a Gelareh nurkuje, aby zobaczyć, jak miejscowi radzą sobie z uciążliwościami. Lokalni producenci kokosów i miodu pokazują, jak przemysł może być zrównoważony i przyjazny dla środowiska, a działacze na rzecz ochrony koralowców pokazują, jak uprawa i sadzenie koralowców może pomóc w odbudowie uszkodzonych raf - lekcja dla całego tropikalnego świata. 15:45 WENECJA: TECHNOLOGICZNE WYZWANIE (VENICE THE TECHNOLOGICAL CHALLENGE / VENISE LE DEFI TECHNOLOGIQUE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurence Thiriat Wenecja owoc niebywałego przedsięwzięcia. Miasto zbudowane na wodzie, w bardzo niesprzyjającym terenie. Niegdyś było stolicą najpotężniejszego imperium żeglarskiego na świecie. Dziś wzbudza podziw milionów podróżnych. U podstaw tego piękna leży jednak niesłychane osiągniecie techniki. Budowniczowie Wenecji musieli wciąż opracowywać i testować nowe sposoby ochrony miasta przed zatonięciem. Poziom morza w Wenecji drastycznie wzrósł w ciągu ostatniego stulecia, zagrażając istnieniu miasta. Mimo to, pod cudownym obliczem tak zwanej La Serenissimy kryją się gnijące podwaliny, stale atakowane przez wodę i sól. Co skłoniło przyszłych Wenecjan do osiedlenia się w tak nieprzyjaznym miejscu? Jak to zwykle bywa, ich wybór wyjaśniają karty historii. W ostatnich latach ten rozkład nabrał tempa. Coraz częściej Wenecję nawiedza "aqua alta", czyli wysoki przypływ. Każdego dnia działalność człowieka niszczy kolejny kawałek tego kruchego skarbu. Tymczasem za kulisami rzesze inżynierów i naukowców walczą na wszystkich frontach o ocalenie miasta. Efekty ich pracy przesądzą o losie La Serenissimy. Czy badacze zdołają wygrać bój z żywiołami i z niszczycielską działalnością człowieka? Od rezultatu tego wyścigu z czasem zależy, czy Wenecja nie stanie się nową Atlantydą. 16:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAROKO. W SERCU TRADYCJI (MOROCCO) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Podróż do Maroka to niezwykłe doświadczenie. Kraj ten wyróżnia się ogromnym bogactwem kulturowym, widocznym w tradycjach, mających korzenie w przeszłości i w życiu codziennym. Skromne warsztaty rzemieślnicze i pełne przepychu pałace działają na zmysły podróżnych. Jednak największym skarbem Maroka pozostają ludzie. Stolicą kraju jest Rabat. Jego historyczne centrum otoczone jest grubym murem obronnym, z którego rozpościera się niezwykły pejzaż. Widok spokojnie pracujących rybaków sprawia, że zapominamy o burzliwej przeszłości tego miasta. Począwszy od XV wieku, wybrzeże było atakowane przez wielkie europejskie mocarstwa i przez piratów. Ich terytorium stanowiło położone tuż obok miasto Sali, historyczny rywal Rabatu. Przybrzeżne miasta były dawniej stale narażone na niebezpieczeństwo od strony morza, dlatego chroniono je wysokimi murami obronnymi. Za murami cytadeli Kasba al - Udaja kryją się wąskie uliczki i biało - niebieskie fasady. To istny labirynt. Gra świateł i cieni sprawia, że miasto wygląda inaczej o różnych porach dnia. Mieszkańcy wybierają zacienioną stronę, szukając ochłody i świeżego powiewu od morza. 17:55 TAJEMNICE CYWILIZACJI - ODC. 3 IMPERIUM I EPIDEMIE (THE SECRETS TO CIVILIZATION) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Rosalind Bain, Jonathan Drake Trzyodcinkowa seria dokumentalna o tym, jak najnowocześniejsze nauki o Ziemi zmieniają sposób, w jaki rozumiemy starożytną przeszłość, przywracając środowisku naturalnemu jego miejsce jako kluczowego czynnika napędzającego historię ludzkości. Ta przełomowa seria wykorzystuje nową naukę, aby dotrzeć do sedna tego, co naprawdę napędza powstawanie cywilizacji: jak się rozwijają i jak radzą sobie z upadkiem. Zobaczymy, jak zmieniająca się planeta może pomóc cywilizacjom lub odegrać rolę w ich wyginięciu. Od starożytnego Egiptu po upadek Rzymu, za pomocą technik filmowych i CGI, stworzono wspaniałe wizualizacje pokazujące sekrety cywilizacji. Odc. 3 - "Imperium i epidemie". Nieznana epidemia opanowuje świat. Szlakami handlowymi rozprzestrzenia się po kontynentach. Atakuje gęsto zaludnione miasta, powodując śmierć milionów osób. Do Rzymu zjeżdżają się ludzie z całego świata. Nie wiedzą o zarazkach. Pandemia nie jest zjawiskiem współczesnym. Był to symbol apokalipsy. To był przełomowy moment w historii ludzkości. Historycy wciąż nie wiedzą, co spowodowało upadek pierwszego supermocarstwa. Niemniej nauka przybliża nas do zrozumienia tych wydarzeń. 19:00 PROFESOR OD SERCA - ZBIGNIEW RELIGA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Reżyseria: Halina Szymura Scenariusz: Halina Szymura Zdjęcia: Sławomir Chudowski Kiedy mówimy Religa, w pierwszym momencie nasuwają nam się skojarzenia: pionier polskiej transplantacji, pierwszy przeszczep serca w Polsce. Ten wybitny lekarz i naukowiec wdrożył też wiele własnych, oryginalnych programów w zakresie leczenia skomplikowanych, wrodzonych wad serca, wprowadził ciekawe zabiegi z obszarów chirurgii naczyniowej. Jego największe dzieło to jednak stworzenie komory do mechanicznego wspomagania krążenia. Film nie jest notką biograficzną profesora, ale okazją do przypomnienia jego najważniejszych dokonań w medycynie, w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym. Jego bogaty życiorys starczyłby zapewne na kilka filmów. Ten dokument skupia się na sprawach najważniejszych dla samego profesora, dla ludzi, którym ratował życie, dla grona jego współpracowników, których wychowywał, wpajając im najcenniejsze zasady etyki lekarskiej. Wykształcony w Polsce, odbył kilkuletnie staże w amerykańskich klinikach, m. in. u takich sław jak Adrian Kantrowitz czy Wojciechowski. Zdobyte tam umiejętności chciał przenieść do polskich klinik, choć nie zawsze spotykał się ze zrozumieniem. Całość jest oparta na wspomnieniach najbliższych mu osób w zawodzie i w życiu. O atmosferze, jaka towarzyszyła pierwszym transplantacjom, asystujący przy zabiegach dawni asystenci, dziś profesorowie renomowanych klinik: Andrzej Bochenek, Marian Zembala, Jerzy Foremny. Wszyscy są uwiecznieni w cennych archiwalnych materiałach z pierwszych przeszczepów serca, jakie miały miejsce w latach 1985 - 1990. O tym, jak sprawy zawodowe profesora wpływały na życie rodzinne mówią żona, córka i syn. Wzruszające są opowieści dawnych pacjentów, którzy nazywają go drugim ojcem. Tadeusz Żytkiewicz jest najdłużej żyjącym pacjentem z przeszczepionym sercem. To finał jego operacji obiegł cały świat za pośrednictwem zdjęcia Jamesa Steinfielda (National Geographic). Henryk Kubiak, najstarszy człowiek, któremu w Polsce przeszczepiono serce, opowiada o swoich sukcesach na międzynarodowych olimpiadach sportowych, mimo że ukończył 76 lat. O niezwykłych sytuacjach podczas współpracy lotnictwa wojskowego z prof. Religą opowiada lotnik, płk. inż. Mirosław Czechowski. Dramaty, jakie towarzyszyły tym lotom, uwiecznione na filmie dokumentalnym, zrealizowanym na potrzeby lotnictwa wojskowego, obrazują chwile grozy i determinacji w walce o ludzkie życie. Prezes Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii, bliski przyjaciel profesora, wspomina koncerty z cyklu "Serce za serce". Były to wydarzenia, które elektryzowały całą Polskę. To na prośbę profesora po raz pierwszy wystąpili w Polsce, w Zabrzu: Placido Domingo, Jose Carreras, Monserat Cabaille, June Anderson i wielu innych artystów światowych estrad. O tym, kim jest prof. Zbigniew Religa dla młodych ludzi, mówią uczniowie szkoły w Miedniewicach, która nosi imię słynnego kardiochirurga. W filmie nie brak także archiwalnych wypowiedzi samego profesora, są to fragmenty studyjnych wywiadów, wystąpień publicznych oraz reportaży poświęconych działalności założonej przez niego Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii. Film bardzo wzrusza, ale są w nim również momenty zabawne, zwłaszcza w opowiadaniach dawnych asystentów profesora, choć często rodziły się one w sytuacjach dramatycznych. Jest to obraz o charyzmatycznym chirurgu, ale też o człowieku o wielkim sercu i pogodzie ducha. 20:00 ZABÓJCY PLANETY - ODC. 1 KRÓL KOŚCI SŁONIOWEJ (PLANET KILLERS EP. 1 LE ROI DE L'IVOIRE) Serial dokumentalny, 48 min, Francja, 2022 Reżyseria: Martin Boudet Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), której twórcy dołączają do Interpolu ds. Przestępstw Środowiskowych w poszukiwaniu czterech najbardziej poszukiwanych przestępców na świecie. Cztery odcinki. Czterech przestępców. Cztery polowania. To kryminaliści zabijający naszą planetę. W tej serii śledzimy działania Jednostki Interpolu. Szacuje się, że przestępstwa przeciwko środowisku generują rocznie 300 miliardów euro. Jednocześnie kary są znacznie niższe niż w przypadku innych przestępstw, co prowadzi do postrzegania ich jako obarczonych niskim ryzykiem i jednocześnie wysokim zyskiem. Odc. 1. Samuel Jefwa - Król Kości Słoniowej. Oskarżony o kierowanie masowym handlem kłami słoni i nosorożców. 21:10 DEMONY NEAPOLU (CAMORRA, NAPLES' MAFIA / CAMORRA, HISTOIRE DE LA MAFIA NEAPOLITAINE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Anne Veron Film dokumentalny o historii mafii. Chaotyczna i brutalna Camorra fascynuje, rzuca wyzwanie i stawia pytania. Przedmieście Neapolu - Scampia. Budynki w kształcie żagli są znane na całym świecie z serialu Gomorra. Stały się symbolem Camorry - neapolitańskiej mafii. Stopniowo mafia przerobiła budynki na swoje potrzeby. Zamontowała pancerne drzwi, wydrążyła przejścia podziemne. Miała do dyspozycji armię fachowców, elektryków i spawaczy. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych Scampia stała się narkotykową fortecą. W owych czasach dzielnica była w Europie ważnym ośrodkiem handlu narkotykami. Na jego czele stał Paolo di Lauro, tajemnicza postać należąca do starej Camorry. Pod przykrywką handlarza ubraniami przemierzał całe Włochy. Przez dziesięć lat w dzielnicy spokojnie handlowano narkotykami i zarabiano krocie. Ale w 2004 - tym roku Scampię zalała fala przemocy. Historia Neapolu jest jak samo miasto: chaotyczna i fascynująca. Pociągająca i przerażająca. Obecnie Neapol rozkwita. Rozwijająca się turystyka nadała mu nowy impuls. Ale w wąskich uliczkach duch Camorry nie zniknął. Trudno powiedzieć, czy niepokorny Neapol uwolni się kiedyś od tego dziedzictwa. 22:15 NIEUDANE OPERACJE PLASTYCZNE GWIAZD S.IV - S. 4 / 5 ODC. 3/8 (BOTCHED UP BODIES) 44 min, Wielka Brytania, 2016 W kolejnych odcinkach programu widzowie poznają historie pacjentów, którzy zmagają się z powikłaniami po zabiegach chirurgii plastycznej. Dzięki operacjom korygującym i pomocy najlepszych brytyjskich lekarzy bohaterowie zyskają nowy wygląd, a także zdrowie i radość życia. Każdy zabieg to ryzyko i wiele osób zostaje trwale okaleczonych. W tym odcinku widzowie poznają historię Sue. Kobieta poddała się operacji zmniejszenia piersi, niestety ingerencja chirurga skończyła się okaleczeniem biustu. W programie poznamy również przypadek Hanny, która boryka się z komplikacjami po zabiegu powiększania ust, a także historię Jacoba, który po intensywnej kuracji odchudzającej zmaga się z nadmiarem luźnej skóry. 23:15 ŻĄDZA KRWI: PORTRET PSYCHOPATY (BLOODLUST - THE DESIRE TO KILL / MORDLUST - DIE DUNKLE SEITE IN UNS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Sebastian Gunther Film dokumentalny docu - crime. Co czyni człowieka mordercą? Czy to kwestia genetyki czy uwarunkowań społecznych? To pytania, które zadają sobie nie tylko naukowcy, ale także miłośnicy kryminałów, zarówno tych literackich i filmowych, jak i z życia wziętych. Autorzy filmu rozmawiają z reporterką sądową i autorką kryminałów o fikcji i rzeczywistości w jej najgorszej sprawie o morderstwo. Spotykają neurobiologa badającego mózgi psychopatów i pytają mordercę o to, jak się nim stał. 00:15 ROZBITY KAMIEŃ Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2005 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski, Konrad Falęcki Zdjęcia: Artur Frątczak, Tomasz Madejski Muzyka: Mateusz Pospieszalski Zygmunt Błażejewicz od 44 lat mieszka w Ameryce, Tadeusz Cynkin od 1971 r. żyje na emigracji w Szwecji. Obaj sędziwi, już ponad 80 - letni, ale nadal pełni życia i energii mężczyźni spotkali się w sierpniu 2004 r. we wsi Sikory na Podlasiu. Nie bez powodu właśnie tam. Los zetknął ich bowiem po raz pierwszy w tym samym miejscu w 1945 r. , w znacznie bardziej dramatycznych okolicznościach. Obaj mieli wtedy po dwadzieścia parę lat. Wojna właściwie już się skończyła, ale na ziemiach polskich wciąż było niespokojnie. Ludowa władza z radzieckiego nadania zaprowadzała swoje porządki. Dla jej przeciwników oznaczało to tylko zmianę okupanta: nadal byli prześladowani, ścigani, mordowani. Represjonowano także tych, którzy udzielali im jakiejkolwiek pomocy. Pod wsią Sikory miało dojść do bitwy między oddziałem 5. Brygady Wileńskiej dowodzonej przez por. Zygmunta Błażejewicza a oddziałem 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, którym dowodził kpt. Tadeusz Cynkin. Znów miała polać się krew, tym razem już nie wroga, ale bratnia. Niełatwo jednak wydać rozkaz strzelania do rodaków. Choć obaj dowódcy stali po przeciwnych stronach barykady, postanowili się porozumieć. Nie mogli uniknąć walki, ale mogli przynajmniej ograniczyć rozmiar strat. Porucznik, który dzięki sprytnej zasadzce był w stanie zdziesiątkować szeregi przeciwnika, wstrzymał swoich żołnierzy. W zamian kapitan Cynkin uprzedził porucznika Błażejewicza, że czeka na radzieckie wsparcie w sile znacznie przeważającej skromne możliwości partyzantów. Zobowiązał się, że gdy dotrą posiłki, skieruje ogień w przeciwnym kierunku, by partyzanci mogli spokojnie się oddalić. Ostatecznie ze 120 partyzantów śmierć poniosło osiemnastu. Aż tylu, ale może tylko tylu. Gdy dalsza walka o niepodległość stała się już niemożliwa, a większość jego oddziału wyginęła, Zygmunt Błażejewicz i jego żona potajemnie opuścili kraj z fałszywymi francuskimi papierami. Najpierw oboje przebywali przez jakiś czas we Francji i Anglii, później wyjechali do Argentyny, by ostatecznie w 1960 r. osiąść w USA. Dopiero po pół wieku pan Zygmunt zdecydował się przyjechać do ojczyzny na to niezwykłe spotkanie. Ludowa ojczyzna niezbyt łaskawie potraktowała też Tadeusza Cynkina, choć zdawało się, że ten obrał "właściwą" postawę. Po 1945 r. był dowódcą 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, później posłem na Sejm PRL. W latach 60. został jednak zdegradowany i uwięziony. W końcu musiał wyjechać na stałe z kraju. Od czasu, gdy pod koniec lat 80. uzyskał prawo wjazdu do Polski, korzysta z niego tak często, jak to tylko możliwe. Choć to może zaskakujące, po latach dawni przeciwnicy padają sobie w ramiona jak najlepsi przyjaciele. Doskonale pamiętają każdy szczegół wydarzeń sprzed pół wieku. Rozumieją i szanują swoje ówczesne życiowe wybory, świadomi, że jako żołnierze i dowódcy zrobili wszystko, co w tamtej sytuacji zrobić mogli. Dramatycznymi wspomnieniami dzielą się także z mieszkańcami wsi, wyjaśniając okoliczności tamtych wydarzeń i motywy swoich decyzji. Do dziś żyje zresztą jeszcze wielu naocznych świadków ich spotkania i późniejszej bitwy. Dzięki takim spotkaniom historia znów ożywa i to w wyjątkowym, jakże ludzkim wymiarze. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 277 "MIEJSCE DOBREJ PAMIĘCI" Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 01:40 SZALONA LOKOMOTYWA Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1977 Scenariusz: Krzysztof Miklaszewski Aktorzy: Krzysztof Jasiński Wykonawcy: Marek Grechuta, Maryla Rodowicz Zdjęcia: Aleksander Wasilewicz Fragment archiwalnego filmu dokumentującego przygotowanie spektaklu "Szalona lokomotywa" według Witkacego z piosenkami Marka Grechuty w Teatrze STU w 1977 roku w Krakowie. 02:15 MOJA KUBA - MOJA POLSKA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2008 Reżyseria: Maria Zmarz-Koczanowicz Scenariusz: Maria Zmarz-Koczanowicz Zdjęcia: Andrzej Adamczak Lektor: Joanna Dukaczewska, Zbigniew Dziduch Wykonawcy: Jose Torres Filmowa opowieść o ojcu i synu: urodzonym na Kubie muzyku Jose Torresie, który w Polsce znalazł swoją drugą ojczyznę, oraz jego synu Tomku, który - wychowany w Polsce, odkrywa teraz swoje kubańskie korzenie. Tłem opowieści o ich indywidualnych losach jest najnowsza historia Polski i Kuby, dwóch krajów naznaczonych przez komunizm, które jednak wybrały z czasem inne drogi: podczas gdy Polska odradza się po transformacji ustrojowej, Kuba pogrąża się w skostniałym systemie. Jose Torres poznał oba te oblicza komunizmu, ich podobieństwa i różnice. Do Polski przyjechał bowiem w 1981 r. Ożenił się z Polką, Izabelą, studiował we Wrocławiu, odnosił już tutaj pierwsze sukcesy jako muzyk. Nie podobało się to władzom Kuby, które usiłowały rozdzielić małżonków i podstępem ściągnęły Torresa na łono ojczyzny. Aby móc zobaczyć swego pierworodnego syna, który w tym czasie się urodził, z kolei Jose musiał uciec się do wybiegu. Jego chwilowy wypad do Polski trwa do dziś. Od tamtego czasu nie był na Kubie, gdzie zostawił wszystkich krewnych. Ale z Izą stworzył szczęśliwy dom w naszym kraju, doczekał się także drugiego syna, stał się popularnym i cenionym artystą. Za to na Kubę pojechali Iza i starszy syn Tomek, którzy zabrali ze sobą nagrany na wideo list Jose do jego rodziny w Hawanie. Liczni krewni, którzy nie widzieli go od ćwierć wieku, mają okazję chociaż w ten sposób ujrzeć go i posłuchać, nacieszyć się jego szczęściem i sukcesami. Bo im samym życie nadal upływa znacznie dramatyczniej. W filmie przeplatają się nagrane w Polsce autobiograficzne wspomnienia Jose i zarejestrowane na Kubie relacje Izy. Jednym towarzyszą sceny z życia Jose w Polsce (koncerty, jubileusz 25 - lecia twórczości, próby, spotkania z przyjaciółmi), tym drugim zaś sceny z pobytu Izy i Tomka na Kubie. Spoiwem obu wątków są archiwalia i zdjęcia z okresu, o którym opowiadają (z Kuby lat 60. i z Polski początku lat 80.). Dodatkowo Tomek, również muzyk, jak ojciec i wielu kubańskich krewnych, nagrywa dla ojca amatorską kamerą dziennik z podróży. Każdego dnia opowiada, kogo z rodziny właśnie poznał i co nowego zobaczył, co mu się podoba, co go zaskakuje. A także co sprawia, że jednym z jego idoli jest legendarny Che Guevara. Ilustrację muzyczną filmu stanowi oczywiście muzyka skomponowana i grana przez Jose i Tomka Torresów.