TVP Dokument Czwartek, 06.06.2024 05:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - ODC. 3 - BOCIAN BIAŁY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Bohater tego odcinka od wieków żył blisko człowieka. W starożytnym Egipcie był przedstawiany w hieroglifach jako symbol oznaczający duszę, a w mitologii greckiej był wzorem rodzicielskiego poświęcenia. Słowianie zaś wierzyli, że przynosi dzieci, co pewnie było wygodną odpowiedzią na pytania dzieci o to, skąd się wzięły. Gniazda bociana białego często zamieszkują także inni lokatorzy. Czasem są to szpaki, kawki czy pliszki siwe, a niemal z każdym gniazdem nierozerwalnie związane są wróble. Bliski krewny bociana białego - bocian czarny, jest jego zupełnym przeciwieństwem. Żyje w lesie, unikając kontaktu z człowiekiem. 06:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 4 ZAMEK W BARANOWIE SANDOMIERSKIM Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Filip Nowicki, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza zamek w Baranowie Sandomierskim. Z uwagi na swój przepiękny dziedziniec obiekt ten jest nazywany małym Wawelem. Chodzi o arkadowe krużganki przypominające te krakowskie. Ale Baranów ma też własne, unikatowe elementy, jedyne w swoim rodzaju. Opowiedzą o nich miejscowi przewodnicy. Wokół zamku rozciągają się przepiękne ogrody. Na tarasach stworzono geometryczny ogród włoski z kwaterami roślin. Poniżej na terenie dawnego sadu owocowego istnieje ogród angielski. Niektóre rosnące tu drzewa to pomniki przyrody, na przykład dwa tulipanowce, z których jeden liczy około 200 lat. W maju i czerwcu można zobaczyć, jak rosną na nich tulipany. Zamek w Baranowie to pozostałość po kulturze sarmackiej w Polsce. Dociekliwy prowadzący zapyta, na czym polegała jej specyfika. 06:35 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 2 W ŚRODKU KONTYNENTU (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (2/6) THE RED CENTRE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część: 2 - "W środku kontynentu". Zwierzęta Australii musiały przystosować się do szczególnych warunków. Urodzajną wzdłuż wybrzeży krainę, w głębi lądu zajmują rozległe suche równiny. To tak zwane Czerwone Centrum. W samym sercu tego olbrzymiego obszaru wznosi się łańcuch górski, niegdyś wysoki jak Himalaje. Po milionach lat erozji zostały tylko najbardziej odporne skały. Ludność z miejscowego plemienia Anangu nazywa ten niezwykły monolit Uluru. Na tym obszarze trudno przewidzieć, kiedy i gdzie spadnie deszcz. Gdy wreszcie pojawia się deszcz, zwierzęta wiedzą, jak go wykorzystać. W kilka tygodni świeża trawa ożywia suche równiny. Kangury rude mogą się rozmnażać dopiero wówczas, gdy wokół będzie wystarczająco dużo wody i pożywienia. Środkowa część Australii to jeden z największych suchych obszarów na świecie. 07:35 BELIZE NIEZNANE - ODC. 3 (UNKNOWN BELIZE EP. 3) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Ben Summers Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), która przybliży nam Belize - mały kraj w Ameryce Środkowej, leżący na półwyspie Jukatan, nad Morzem Karaibskim, od północy graniczący z Meksykiem, a na zachodzie z Gwatemalą. Poznamy ten kraj i jego piękny krajobraz, sposób życia i historię sukcesu w zakresie integracji współczesnego życia z ochroną środowiska. To podróż pełna zapierających dech w piersiach scenerii i najwspanialszych zwierząt. W serialu występuje m in Francis Ford Cappola. Rafa koralowa przy Belize ma 320 km długości i rozciąga się wzdłuż wybrzeża w kierunku południowym. Jest drugą co do wielkości rafą koralową na świecie. Około połowy terytorium kraju zajmują strefy ochrony z lasami tropikalnymi i sosnowymi, namorzynami i bogatą przyrodą. Odc. 3. W tym odcinku wyruszymy na tropikalne południe. Głęboko w lesie Gelareh dołączymy do działaczy na rzecz ochrony jaguarów w ogromnej, niedawno odkrytej jaskini, którzy przygotowują się do odkrycia tajemnic tego zwierzęcia przy pomocy leśnych kamer. Sean spotyka miejscowego mężczyznę, który poświęcił swoje życie ochronie manata, a Gelareh nurkuje, aby zobaczyć, jak miejscowi radzą sobie z uciążliwościami. Lokalni producenci kokosów i miodu pokazują, jak przemysł może być zrównoważony i przyjazny dla środowiska, a działacze na rzecz ochrony koralowców pokazują, jak uprawa i sadzenie koralowców może pomóc w odbudowie uszkodzonych raf - lekcja dla całego tropikalnego świata. 08:35 WENECJA: TECHNOLOGICZNE WYZWANIE (VENICE THE TECHNOLOGICAL CHALLENGE / VENISE LE DEFI TECHNOLOGIQUE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurence Thiriat Wenecja owoc niebywałego przedsięwzięcia. Miasto zbudowane na wodzie, w bardzo niesprzyjającym terenie. Niegdyś było stolicą najpotężniejszego imperium żeglarskiego na świecie. Dziś wzbudza podziw milionów podróżnych. U podstaw tego piękna leży jednak niesłychane osiągniecie techniki. Budowniczowie Wenecji musieli wciąż opracowywać i testować nowe sposoby ochrony miasta przed zatonięciem. Poziom morza w Wenecji drastycznie wzrósł w ciągu ostatniego stulecia, zagrażając istnieniu miasta. Mimo to, pod cudownym obliczem tak zwanej La Serenissimy kryją się gnijące podwaliny, stale atakowane przez wodę i sól. Co skłoniło przyszłych Wenecjan do osiedlenia się w tak nieprzyjaznym miejscu? Jak to zwykle bywa, ich wybór wyjaśniają karty historii. W ostatnich latach ten rozkład nabrał tempa. Coraz częściej Wenecję nawiedza "aqua alta", czyli wysoki przypływ. Każdego dnia działalność człowieka niszczy kolejny kawałek tego kruchego skarbu. Tymczasem za kulisami rzesze inżynierów i naukowców walczą na wszystkich frontach o ocalenie miasta. Efekty ich pracy przesądzą o losie La Serenissimy. Czy badacze zdołają wygrać bój z żywiołami i z niszczycielską działalnością człowieka? Od rezultatu tego wyścigu z czasem zależy, czy Wenecja nie stanie się nową Atlantydą. 09:40 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAROKO. W SERCU TRADYCJI (MOROCCO) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Podróż do Maroka to niezwykłe doświadczenie. Kraj ten wyróżnia się ogromnym bogactwem kulturowym, widocznym w tradycjach, mających korzenie w przeszłości i w życiu codziennym. Skromne warsztaty rzemieślnicze i pełne przepychu pałace działają na zmysły podróżnych. Jednak największym skarbem Maroka pozostają ludzie. Stolicą kraju jest Rabat. Jego historyczne centrum otoczone jest grubym murem obronnym, z którego rozpościera się niezwykły pejzaż. Widok spokojnie pracujących rybaków sprawia, że zapominamy o burzliwej przeszłości tego miasta. Począwszy od XV wieku, wybrzeże było atakowane przez wielkie europejskie mocarstwa i przez piratów. Ich terytorium stanowiło położone tuż obok miasto Sali, historyczny rywal Rabatu. Przybrzeżne miasta były dawniej stale narażone na niebezpieczeństwo od strony morza, dlatego chroniono je wysokimi murami obronnymi. Za murami cytadeli Kasba al - Udaja kryją się wąskie uliczki i biało - niebieskie fasady. To istny labirynt. Gra świateł i cieni sprawia, że miasto wygląda inaczej o różnych porach dnia. Mieszkańcy wybierają zacienioną stronę, szukając ochłody i świeżego powiewu od morza. 10:40 .....CZY CI NIE ŻAL? Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1972 Autor: Kazimierz Kudroń W dawnych czasach Tatry, a szczególnie doliny w Tatrach Zachodnich, były miejscem intensywnej gospodarki pasterskiej. Wypas owiec rozwinął się po II wojnie światowej, kiedy to po polskiej stronie Tatr wypasano nawet około trzydzieści tysięcy owiec. Stopniowo nasilał się konflikt pomiędzy góralami a władzami Tatrzańskiego Parku Narodowego. Kolejne obostrzenia uniemożliwiły wypas owiec w tych rejonach. Górale, nie mając innego wyjścia, przenieśli się z owcami na tereny Beskidów, z których po latach również musieli się wynieść. Podhale przez lata słynęło z futrzarstwa i produkcji kożuchów. Wypowiedzi władz i prezentacja fabryk Żywieckich Zakładów Futrzarskich oraz Spółdzielni Pracy Gorce w Nowym Targu. 11:15 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 5 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Barbara Pawłowska Scenariusz: Barbara Pawłowska Dzieci odwiedzają plan serialu telewizyjnego "Na dobre i na złe". Marzą, by spotkać jakąś gwiazdę. Oczywiście udaje się to. Spotykają m.in. Małgorzatę Foremniak. Marta jest w swoim żywiole. Próbuje zastąpić w pracy reżysera Macieja Dejczera. Na planie filmowym jeden z bohaterów wraca z więzienia i przyjaciele witają go ogromnym tortem. Okazuje się, że właśnie tort wzbudza największe zainteresowanie przedszkolaków. Bardzo pragną zjeść choćby maleńki kawałek. Julka natomiast nie lubi jeść. Mama, która bezskutecznie próbuje skłonić ją do zjedzenia rosołu, ma z dziewczynką - niejadkiem ciągłe kłopoty. Julka z opóźnieniem pójdzie do przedszkola, bo dopiero teraz skończyła trzy lata. Przedszkolaki po wycieczce pałaszują obiad. Bardzo smakuje im szpinak. Potem czeka je wielka atrakcja. Składa im wizytę aktorka Laura Łącz i przedstawia inscenizację "Rośnij zdrowo". Gra rolę zupy pomidorowej. Jest to okazja, by dzieciaki opowiedziały co lubią jeść, a czego nie i dlaczego. Adaś ciągle liczy. Tym razem robi to w kuchni: liczy kotlety - po rosyjsku i angielsku. Emre wypowiada pierwsze polskie słowo. Jego mama także uczy się polskiego. 11:55 TAJEMNICE CYWILIZACJI - ODC. 3 IMPERIUM I EPIDEMIE (THE SECRETS TO CIVILIZATION) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Rosalind Bain, Jonathan Drake Trzyodcinkowa seria dokumentalna o tym, jak najnowocześniejsze nauki o Ziemi zmieniają sposób, w jaki rozumiemy starożytną przeszłość, przywracając środowisku naturalnemu jego miejsce jako kluczowego czynnika napędzającego historię ludzkości. Ta przełomowa seria wykorzystuje nową naukę, aby dotrzeć do sedna tego, co naprawdę napędza powstawanie cywilizacji: jak się rozwijają i jak radzą sobie z upadkiem. Zobaczymy, jak zmieniająca się planeta może pomóc cywilizacjom lub odegrać rolę w ich wyginięciu. Od starożytnego Egiptu po upadek Rzymu, za pomocą technik filmowych i CGI, stworzono wspaniałe wizualizacje pokazujące sekrety cywilizacji. Odc. 3 - "Imperium i epidemie". Nieznana epidemia opanowuje świat. Szlakami handlowymi rozprzestrzenia się po kontynentach. Atakuje gęsto zaludnione miasta, powodując śmierć milionów osób. Do Rzymu zjeżdżają się ludzie z całego świata. Nie wiedzą o zarazkach. Pandemia nie jest zjawiskiem współczesnym. Był to symbol apokalipsy. To był przełomowy moment w historii ludzkości. Historycy wciąż nie wiedzą, co spowodowało upadek pierwszego supermocarstwa. Niemniej nauka przybliża nas do zrozumienia tych wydarzeń. 13:00 NA KRAWĘDZI - ODC. 3 GORĄCO (ON THE EDGE 3. HEAT) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Ramamonjiarisoa Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o tym, co dzieje się z ludzkim organizmem w ekstremalnych warunkach. Marc poddaje się kolejnym wyzwaniom, które spowodują, że znajdzie się w ekstremalnie niskich lub wysokich temperaturach, na wysokości lub bardzo głęboko oraz poddany będzie ogromnym prędkościom lub bardzo wymagającym testom na refleks. Spotka się z różnymi specjalistami, naukowcami i sportowcami, którzy będą go trenować, testować i dawać rady jak robić postępy. Odc. 3 - "Gorąco". Tym razem wyzwaniem będzie wysoka temperatura. Marc podejmie samotną wędrówkę - 150 km, w ekstremalnym upale po tunezyjskiej pustyni. Później będzie dokonywał testu i sprawdzał, jak zachowa się organizm w komorze klimatycznej w temperaturze 45 st. C. Nauczy się znosić upał, zarządzać wysiłkiem, przekraczać swoje granice, pocić się. Aby przejść 100 km na Saharze trzeba zaadaptować ciało, słuchać go, wzmacniać mięśnie i nie zapominać o nawadnianiu. Poznamy też Philippe Frey'a, który nosi przydomek "biały nomada". Pustynia sama ustala zasady. Człowiek nie zapanuje nad wszystkim. To królestwo natury, a człowiek może tylko odczuwać względem niej respekt. To będzie prawdziwa próba sił. 14:00 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 3 KAKADU (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (3/6) KAKADU) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 3 - "Kakadu". Na północy kraju znajduje się jeden z najbardziej malowniczych obszarów podmokłych na świecie. W Parku Narodowym Kakadu życie wyznaczają pory roku. Park Narodowy Kakadu ciągnie się od skalnych formacji na południu po północne wybrzeże Australii. To niezwykły tygiel życia utworzony przez coroczne monsuny. W połowie października nastaje pora roku, o której rdzenna ludność mówi Kunumeleng - "pora oczekiwania". Na obszarach zalewowych koryta rzek wypełniają się wodą. Przed nadejściem monsunu ze wszystkich tutejszych zwierząt chyba najbardziej wygłodzone są krokodyle różańcowe. 15:00 BELIZE NIEZNANE - ODC. 4 (UNKNOWN BELIZE EP. 4) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Ben Summers Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), która przybliży nam Belize - mały kraj w Ameryce Środkowej, leżący na półwyspie Jukatan, nad Morzem Karaibskim, od północy graniczący z Meksykiem, a na zachodzie z Gwatemalą. Poznamy ten kraj i jego piękny krajobraz, sposób życia i historię sukcesu w zakresie integracji współczesnego życia z ochroną środowiska. To podróż pełna zapierających dech w piersiach scenerii i najwspanialszych zwierząt. W serialu występuje m. in. Francis Ford Cappola. Rafa koralowa przy Belize ma 320 km długości i rozciąga się wzdłuż wybrzeża w kierunku południowym. Jest drugą co do wielkości rafą koralową na świecie. Około połowy terytorium kraju zajmują strefy ochrony z lasami tropikalnymi i sosnowymi, namorzynami i bogatą przyrodą. Odc. 4. W ostatnim odcinku wyruszamy na głębokie południe, aby dowiedzieć się więcej o korzyściach płynących z ekoturystyki i zrównoważonej produkcji. Sean próbuje lokalnego rumu, a Gelareh eksploruje bogaty biologicznie las deszczowy, gdzie spotyka grupę zajmującą się ochroną żółwia hicatee. Starożytna tradycja produkcji czekolady daje kolejny posmak zrównoważonego rozwoju, a nowo odkryta rafa na morzu daje działaczom na rzecz ochrony przyrody z Belize i Gwatemali możliwość współpracy i uczenia się od siebie nawzajem. Seria kończy się wywiadem z niezależnym ekologiem, Francisem Fordem Coppolą, w jednym z jego znanych eko - domków. Jednocześnie mamy uprzywilejowany wgląd w świętą, nocną ceremonię Majów, której celem jest ponowne połączenie człowieka z naturą. 15:55 PSZCZOŁY - NIEWIDZIALNY MECHANIZM (BEES, THE INVISIBLE MECHANISM) Film dokumentalny, 52 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: Ruben Casas Oche Film dokumentalny o pszczołach. Owady zapylające, zwłaszcza pszczoła miodna, są istotną częścią maszynerii przyrody, aż 75% produkcji spożywanych przez nas owoców i warzyw zależy bezpośrednio od pracy zapylaczy. Naszą planetę dzielimy z blisko 9 milionami gatunków, a z nich wszystkich chyba najważniejsze dla funkcjonowania ekosystemów lądowych są owady. Przez miliony lat były podstawowymi częściami wyrafinowanego mechanizmu, który na polach i uprawach rozwija się w niezwykły wszechświat mikro wzajemnych powiązań biologicznych. W ostatnim czasie zmiany klimatu, nowe choroby i szkodniki, wylesianie i nadużywanie pestycydów drastycznie zmniejszają populacje owadów, co najmniej 1/3 jest krytycznie zagrożona. Czy moglibyśmy przetrwać w świecie bez zapylaczy? Mimo wysiłków pszczelarzy, na całym świecie produkcja miodu spada w sposób zastraszający. Ale znaczenie pszczół to coś więcej niż spożywanie ich miodu. To widoma oznaka, że w przyrodzie dzieje się coś złego. Jeśli ten niezwykły mechanizm, który pozwala żyć światu ma działać, musimy pozwolić przetrwać zapylaczom. Możemy tylko żywić nadzieję, że wkrótce zrozumiemy skutki naszego postępowania i zmienimy nasze zgubne oddziaływanie na środowisko. 17:00 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TURCJA. ZAPACHY ORIENTU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 18:05 BALMORAL: UKRYTA HISTORIA - ODC. 1. LATA 1936 - 1955 (INSIDE BALMORAL / BALMORAL: HIDDEN HISTORY) Serial dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Tom Brisley, Ash Potterton Trzyodcinkowa miniseria dokumentalna o zamku Balmoral - szkockim domu rodziny królewskiej od 1852 roku, kiedy książę Albert kupił posiadłość jako prezent dla swojej żony, królowej Wiktorii, która kochała szkocką wieś. Serial dokumentalny jest spojrzeniem zza kulis na to odosobnione królewskie ustronie, ulubiony dom królowej Elżbiety. To 50 000 akrów szkockich Highlands i ponad 150 budynków. Posiadłość zatrudnia ponad 100 pracowników. Film daje rzadki wgląd w jedną z najbardziej fascynujących rezydencji w Wielkiej Brytanii. Odc. 1 - "Lata 1936 - 1955". Ukryta w sercu szkockich gór ustronna królewska posiadłość jest dwa razy większa niż Manchester. Tylko tutaj królowa Elżbieta mogła naprawdę od wszystkiego uciec. Balmoral. Jednak ta wielka posiadłość była też świadkiem jednych z najbardziej dramatycznych momentów w historii monarchii. A dla niektórych gości pobyt w tym wakacyjnym domu był trudnym doświadczeniem. Balmoral. Ulubiony i najbardziej ustronny dom królowej. Rodzina królewska może tu doskonale odpocząć od publicznych obowiązków. Ta olbrzymia posiadłość oferuje jedne z najpiękniejszych widoków na Wyspach Brytyjskich. W tej królewskiej rezydencji próżno szukać pałacowych wnętrz. Wystrój jest tu zaskakująco skromny. Koszty utrzymania Balmoral są wysokie, wynoszą 3 miliony funtów rocznie. 19:00 KRÓLOWA: WŁADCZYNI I MATKA (THE QUEEN: MONARCH AND MOTHER) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Paul Teverini, Leoni Jameson Muzyka: Stephen Baysted Film dokumentalny o Królowej Elżbiecie - zmarłej 08.09.2022 r. w Balmoral. Film o wspaniałej kobiecie, żonie, matce, monarchini. Film - nekrolog. Elżbieta II była najdłużej panującą władczynią Wielkiej Brytanii. Żyła blisko sto lat, pobiła wszelkie rekordy monarchii i nadała nowy wymiar roli królowej. Oto opowieść o tym, jak królowa musiała godzić sprzeczne role władczyni, matki i głowy rodu. Usłyszymy historie opowiedziane przez osoby, które ją dobrze znały, autorów królewskich biografii, historyków, dziennikarzy i przyjaciół. Najdłużej panujący monarcha brytyjski wcale nie miał być królową. Gdy urodziła się w 1926 - tym roku, jej ojciec, Książę Yorku, był drugi w kolejności do objęcia tronu. Jej dziadek, król Jerzy V przewodził Imperium Brytyjskiemu, a władza spoczywała w rękach mężczyzn. Elżbieta odziedziczyła po matce zdecydowanie, poznała też, że bycie miłym daje pewną władzę. Silny wpływ na młodą księżniczkę miała także jej guwernantka, Marion Crawford. Elżbieta nie otrzymała wykształcenia odpowiedniego dla władcy, bo nie spodziewano się, że zostanie królową. Wszystko odmienił rok 1936. W styczniu zmarł Jerzy V. Królem został jej wuj, Edward VIII, abdykował jednak po jedenastu miesiącach, by poślubić amerykańską rozwódkę, Wallis Simpson. Nowym królem został więc ojciec Elżbiety. Kiedy zmarł, Elżbieta została królową w wieku zaledwie 25 lat. Gdy wyszła z samolotu lecącego z Kenii, przywitał ją premier Winston Churchill i gabinet w całości złożony z mężczyzn. Długoletnie panowanie królowej poświęcone było w całości służbie dla kraju. Królowa żyła w czasie drugiej wojny światowej, w czasie lądowania człowieka na Księżycu i w czasach rewolucji cyfrowej. Miała 90 lat, gdy zamieściła swojego pierwszego tweeta. Dla młodych i starych królowa jest przykładem ciągłości, trwałości i pewności. W czasie swojego panowania królowa była źródłem inspiracji dla kobiet jej pokolenia. Brytyjczycy mówią, że przyniosła im coś więcej, niż można by oczekiwać, była obiektem ogólnoświatowej fascynacji i nigdy nie zawiodła rodaków, pełniąc swoją służbę dla kraju. 20:00 ZABÓJCY PLANETY - ODC. 2 OJCIEC CHRZESTNY OCEANÓW (PLANET KILLERS EP. 2 LE PARRAIN DES OCEANS) Serial dokumentalny, 48 min, Francja, 2022 Reżyseria: Martin Boudet Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), której twórcy dołączają do Interpolu ds. Przestępstw Środowiskowych w poszukiwaniu czterech najbardziej poszukiwanych przestępców na świecie. Cztery odcinki. Czterech przestępców. Cztery polowania. To kryminaliści zabijający naszą planetę. W tej serii śledzimy działania Jednostki Interpolu. Szacuje się, że przestępstwa przeciwko środowisku generują rocznie 300 miliardów euro. Jednocześnie kary są znacznie niższe niż w przypadku innych przestępstw, co prowadzi do postrzegania ich jako obarczonych niskim ryzykiem i jednocześnie wysokim zyskiem. Odc. 2. Ojciec chrzestny oceanów - Mr. X, szef sieci przestępczej zajmującej się handlem zagrożonymi wyginięciem rybami. Kartele narkotykowe z Kalifornii Dolnej zarabiają krocie na przemycie ryby totoaby. Jej konsumenci to przede wszystkim Azjaci, zwłaszcza Chińczycy. W tradycyjnej medycynie chińskiej jej pęcherze pławne uważane są za lekarstwo i afrodyzjak. Zwie się ją morską kokainą, gdyż kilogram jej pęcherza wart jest więcej niż kilogram kokainy. To jeden z najbardziej bezwzględnych przemytów na świecie. Jungchang Wu - jeden z głównych organizatorów międzynarodowego przemytu totoaby i innych chronionych gatunków morskich, jest typowym przykładem chińskiego przedsiębiorcy - przestępcy. Oscar Parra to meksykański król totoaby, ojciec chrzestny morskiego kartelu. Bez Chińczyków nie byłoby przemytu. Oskar Parra zajmowałby się czymś innym. Chińczycy są kluczowym elementem całego łańcucha dostaw. Mafia chińska jest potężna. Jej członkowie są chronieni przez rząd Kalifornii Dolnej. Niektórzy posiadają immunitet dyplomatyczny. Taki jest chiński kartel, potężna chińska mafia. Przekraczają amerykańską granicę, jakby mieli oficjalne akredytacje pracowników konsulatu w Meksyku. I w taki sposób szmuglują totoabę. Zatoka Kalifornijska wciąż jest pustoszona przez kartele. Niektóre gatunki, takie jak morświn kalifornijski, liczą niewiele ponad dziesięć sztuk. 21:05 UPIORNE SZYBY NAFTOWE (THE GHOSTS OF OIL / LES FANTOMES DU PETROLE HANTENT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Audrey Gloaguen Film dokumentalny - bezprecedensowe międzynarodowe śledztwo, które ujawnia ekologiczną, tykającą bombę. We Francji, Niemczech, Anglii czy w Stanach Zjednoczonych naukowcy i śledczy odkryli opuszczone szyby naftowe i gazowe. Jest to zagrożenie ekologiczne z wyciekiem oleju czy rozbłyskami zaciemniającymi niebo. Stanowią one upiorną spuściznę historii wydobycia. Wiele starych odwiertów nie zostało zasypanych i wciąż wydzielają niebezpieczne dla środowiska i naszego zdrowia substancje: ropę naftową lub substancje toksyczne. Niszczą naszą planetę, po kryjomu roznoszą truciznę w atmosferę. Porzucone szyby naftowe są także źródłem metanu, jednego z gazów cieplarnianych, które są dla klimatu jak bomba z zapalnikiem czasowym. Przyjrzymy się czemuś, co później nazwano największą katastrofą ekologiczną od czasu wycieku ropy z platformy BP. W lasach Pensylwanii kryje się ponad 800 tysięcy porzuconych odwiertów. Od lat pięćdziesiątych firmy wydobywcze ropy i gazu mają obowiązek prawny natychmiast czopować porzucone odwierty. I oczywiście znalazły drogi obejścia nakazu. Ogłaszają tylko, że źródło jest nieaktywne. 22:15 NIEUDANE OPERACJE PLASTYCZNE GWIAZD S.IV - S. 4 / 5 ODC. 4/8 (BOTCHED UP BODIES) 43 min, Wielka Brytania, 2016 W kolejnych odcinkach programu widzowie poznają historie pacjentów, którzy zmagają się z powikłaniami po zabiegach chirurgii plastycznej. Dzięki operacjom korygującym i pomocy najlepszych brytyjskich lekarzy bohaterowie zyskają nowy wygląd, a także zdrowie i radość życia. Każdy zabieg to ryzyko i wiele osób zostaje trwale okaleczonych. W tym odcinku widzowie poznają historię Alison - prosty zabieg nosa zmienił życie kobiety w koszmar. Alison została z obolałym, zniekształconym nosem. W programie również poznamy przypadek Lyndy, która zmaga się z ubytkami i infekcjami w jamie ustnej, a także schorzenie Adeleh, która po nieudanej operacji przeprowadzonej w Tajlandii zmaga się z silnymi bólami głowy. 23:10 MROCZNE DUSZE - ODC. 1 GUY GEORGES. BESTIA Z BASTYLII (DEADLY SOULS EP. 1 GUY GEORGES: THE BEAST OF THE BASTILLE (FRANCE)) Serial dokumentalny, 45 min, Francja, 2018 Reżyseria: Carsten Oblaender, Justin Wolfe Dokumentalna seria kryminalna (6 odcinków). Seryjni mordercy pozbawiają życia bez litości i wyrzutów sumienia. Co ich prowokuje? Co skłania do zabijania? Kapitan policji ze Stanów wraz ze znanym brytyjskim psychologiem sądowym ponownie zbadają akta niektórych z najbardziej wstrząsających seryjnych morderstw na świecie. Psycholog wraz z policjantem przeanalizują patologiczne umysły seryjnych morderców. Razem pozwolą widzowi zrozumieć, co powoduje, że niektóre mroczne dusze zabijają w najokrutniejszy sposób. 1. Guy Georges: Bestia z Bastylii (Francja). Bohaterem tego odcinka jest jeden z najbrutalniejszych zabójców seryjnych Francji. Gwałcił, torturował i zabijał dla przyjemności. Okolice Bastylii w Paryżu to ośrodek życia nocnego. Bary, kawiarnie i kluby przy każdej ulicy. Pełno młodych ludzi szukających rozrywki. Jednak w oczach tego człowieka ośrodek życia nocnego to tereny łowieckie. Ledwo budził się rano, od razu miał ochotę mordować. Na ofiary wybierał piękne, młode kobiety. Takie, które promieniały radością życia. Guy Georges należy do najgroźniejszych zabójców seryjnych, a zarazem do najtragiczniejszych postaci we Francji. Jego przypadek pokazał, jak ważną rolę odgrywa baza danych DNA, która pomaga łapać morderców, zanim ci staną się seryjnymi zabójcami. 00:05 SPOTKANIA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2004 Autor: Kazimierz Karabasz Scenariusz: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Kazimierz Karabasz Film jest próbą powrotu autora do kilku wątków, których z różnych powodów nie mógł lub nie potrafił zrealizować wcześniej w swoich filmach. Wątki te zbudowane są z materiałów współczesnych, a także starych fotografii i fragmentów filmów. Szczególne miejsce zajmują w filmie rozmowy z przyjaciółmi reżysera - Jerzym Mierzejewskim, Janem Łomnickim, Stanisławem Niedbalskim. Na 46. Krakowskim Festiwalu Filmowym, który odbywał się w dniach 30.05 - 04.06.2006, Kazimierz Karabasz otrzymał nagrodę specjalną "Smoka Smoków" za całokształt twórczości w dziedzinie filmu dokumentalnego. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 278 "O KROK OD ROZSTRZYGNIĘĆ" Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Odcinek "O krok od rozstrzygnięć" - poszukiwanie miejsca pochówku Hubala. 01:45 MÓJ SYN ROMEK Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2002 Reżyseria: Marcin Solarz Scenariusz: Marcin Solarz Zdjęcia: Mathias Kukielski Schorowana staruszka, niemłody już mężczyzna i chłopiec - uczeń szkoły podstawowej. Żyją we trójkę pod jednym dachem. Łączą ich więzy pokrewieństwa. Janina Ogonek jest matką Romana i babką Krzysztofa. Film pokazuje ich niełatwe życie codzienne i krótkie chwile niedzielnej odświętności. Ona ma 86 lat. Jest przykuta do wózka, a właściwie do łóżka, bo częściej leży niż porusza się po skromnym mieszkaniu. Straciła nogę, cierpi z powodu niedowładu ręki, ma kataraktę, która ogranicza jej możliwość widzenia. Krzyś najczęściej przebywa w kuchni, gdzie odrabia lekcje, uczy się jada posiłki. Czasem rozmawia z babcią, lecz staruszka niedosłyszy, kontakt między nimi jest więc utrudniony. Prawdziwym bohaterem filmu jest Roman Ogonek. Opiekuje się obojgiem, odrabia lekcje z synem, gotuje obiady i przygotowuje pozostałe posiłki. Od rana do wieczora słyszy: Roman! Roman! Romek! Romek! Romek! Romuś! Jest na każde zawołanie matki. Z niezwykłą cierpliwością i troską ubiera i rozbiera matkę, kładzie ją, sadza, smaruje maścią, gdy skarży się na ból, przykrywa, otula, poi i karmi. Sprowadza księdza, by mogła przystąpić do komunii. Późnym wieczorem, kiedy matka i syn już śpią, syn Janiny, Romek, łapie chwilę wytchnienia. W mroku kuchni, w której siedzi nie zapalając światła, sięga po butelkę. Wychyla kielicha. W tym filmie nie pada ani jedno słowo komentarza. O jego bohaterach nie wiemy właściwie nic. Kamera po prostu obserwuje ich życie. A jest to obraz naprawdę wzruszający. Ludzkiemu cierpieniu nieustannie towarzyszy w nim miłość. Ogromna miłość. Starość bywa okrutna, bardzo okrutna. Boli o wiele mniej, gdy obok jest ktoś taki, jak syn Romek. Pani Janina miała szczęście. Miała, bo obwódka wokół jej imienia i nazwiska w końcowych napisach dokumentu jest znakiem, że już odeszła. 02:20 DZIENNIK POKŁADOWY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2007 Reżyseria: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Przemysław Kamiński Muzyka: Joanna Fidos Film znanej dokumentalistki Ewy Borzęckiej ("Trzynastka", "Arizona", "U nas na Pekinie", "Damsko - męskie sprawy") to piękna, pełna poezji i melancholii opowieść o życiu nieszablonowym, nieśpiesznym, zgodnym z naturą. O człowieku, który chociaż w dojrzałym wieku musiał zaczynać wszystko od nowa, potrafił się odnaleźć, dostrzec znowu sens, radość i smak istnienia. Pan Stefan jest mężczyzną po sześćdziesiątce. W ogorzałej, szlachetnej, twarzy jaśnieją wciąż młode oczy, którymi pogodnie patrzy na świat, chociaż wiek i liczne choroby (zaawansowana cukrzyca, reumatyzm, nadciśnienie) raczej nie nastrajają go optymistycznie. W zgiełku wielkiego miasta stworzył sobie oazę spokoju, swoje maleńkie królestwo: od 16 lat mieszka bowiem na barce zacumowanej w Warszawie, nad brzegiem Wisły. Panują tam spartańskie warunki, nie ma bieżącej wody ani kanalizacji, ogrzewać barkę trzeba samemu, miejsca w środku też nie za wiele. Pan Stefan jednak nie narzeka ani na złe warunki, ani na ciasnotę, choć swoje nietypowe lokum dzieli z kilkoma psami i sporym stadkiem kotów. Zwierzęta, wpatrzone w swego pana jak w obraz, odwzajemniają jego miłość i oddanie. Formalnie Stefan jest nadal żonaty, ale od dawna nie widział żony. Kiedyś prowadził galerię rzeźby na Starym Mieście, wystawiał tam również swoje prace. Później los sprawił, że zamieszkał na barce. Utrzymuje się z rybołówstwa, ma kartę rybacką, płaci za nią 1200 zł rocznie. To dla niego duży wydatek, ale chce, żeby wszystko odbywało się legalnie. Zawsze lubił łowienie ryb - pierwszą złowił jako trzylatek, pod okiem ojca. Teraz znów robi to, co sprawia mu największą przyjemność - łowi ryby, a w wolnych chwilach rzeźbi. Na połowy wypływa ze swoim pomocnikiem, 77 - letnim panem Jurkiem, wciąż krzepko dzierżącym w dłoniach wiosła i sprawnie wybierającym sieci. Sam Stefan na łodzi by sobie nie poradził. Pomoc jest szczególnie potrzebna podczas nocnych wypraw na rzekę. Częstymi gośćmi na barce są przyjaciele pana Stefana: 77 - letni Bronek, domorosły bioenergoterapeuta, który marzy o podróży do Afryki Południowej, Zbyszek, który chociaż rozstał się z żoną przed laty, to nadal ją kocha i nienawidzi jednocześnie, a także najmłodszy Piotrek - wielbiciel Niemena, żonaty od kilkunastu lat i wciąż tak samo zakochany w swojej żonie. Panowie rozmawiają o życiu, uczuciach, skomplikowanych relacjach z kobietami, o szczęściu i przemijaniu. Robi się refleksyjnie. Regularnie odwiedza Stefana również pani Ania z ośrodka pomocy społecznej, zawsze służąca pomocą i radą. Stefan nie może się nachwalić jej życzliwości i serdeczności. Życie w bezpośrednim kontakcie z przyrodą sprawia, że stary rybak wie o niej wszystko: o roślinach, zwierzętach, pogodzie. Widział czarnego bociana i białą wronę, co wieczór słucha żabich i ptasich koncertów, obserwuje kocie i psie zwyczaje, ale podpatruje też bobry, żółwie, sowy, czaple. Swoje spostrzeżenia i refleksje zapisuje w "dzienniku pokładowym". Narzeka, że z każdym rokiem woda w Wiśle brudniejsza, a ryb ubywa. Przybywa za to kormoranów, które kiedyś odlatywały na zimę, a teraz zostają w Polsce przez cały rok: żarłoczne ptaki objadają się rybami i dla łowiących zostaje coraz mniej. Ale i tak życie na barce ma swój urok. Stefan nie wyobraża już sobie, by mógł mieszkać gdzie indziej. Oby tylko zdrowia mu starczyło.