TVP Historia Poniedziałek, 03.06.2024 06:10 SZEROKIE TORY. MILIONER Z LASU Reportaż, 24 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk German Sterligow był pierwszym rosyjskim milionerem. Wzbogacił się w 1990 roku, kiedy w wieku 23 lat założył w Moskwie giełdę towarową. Miał luksusowy apartament w Nowym Jorku, zamek w Burgundii i dom na Rublowce - moskiewskiej dzielnicy bogaczy. Dziś mieszka z żoną i czterema synami na głuchej wsi. Hoduje kozy, drób i świnie. Stał się bardzo religijny. Jego dzieci studiują Ewangelię, nie mają telewizora, nie chodzą do szkoły (bo jest źródłem rozpusty), a żona - zgodnie z prawosławnym zwyczajem - zakrywa głowę chustką. Do zmiany stylu życia zmusiła go nieudana próba startu w wyborach prezydenckich w 2004 roku. Podobno na kampanię wyborczą wydał wszystkie pieniądze. O Sterligowie znów zrobiło się głośno, kiedy wybuchł kryzys. Wtedy to wyciągnął z szafy garnitur i pojechał do Moskwy, gdzie otworzył międzynarodową firmę do walki z recesją. Jego plan jest prosty: zlikwidować dolara, wprowadzić handel wymienny, a bezrobotnych przesiedlić na wieś. Sterligow to jedna z najbarwniejszych postaci publicznych w Rosji. W reportażu jeden dzień z życia ekscentrycznego biznesmena, jest równie barwny jak sam bohater. 06:10 BYŁ TAKI DZIEŃ - 03 CZERWCA ODC. 582 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1924 - zmarł Franz Kafka; 1948 - w Mount Palomar uruchumiono największy wówczas teleskop optyczny; 1951 - pod naciskiem Związku Sowieckiego PRL oddała fragment terytorium wokół miasta Bełz, w zamian otrzymując tereny wokół Ustrzyk Dolnych; 06:35 GAZ ZIEMNY W POLSCE. POCZĄTEK HISTORII - SPÓŁKA GAZOLINA - ODC. 1 Serial dokumentalny, 20 min, Polska, 2024 Reżyseria: Janusz Sidor "Gaz ziemny w Polsce. Początek historii - Spółka Gazolina" to czteroczęściowy film o tym, jak, kto i dlaczego rozpoczął na ziemiach polskich wykorzystywać gaz ziemny w celach gospodarczych. Wcześniej gaz ziemny był niebezpiecznym odpadem, wypuszczany do powietrza, który czasem wybuchał przynosząc straty podczas wydobycia ropy naftowej. W 1912 roku więc Marian Wieleżyński wpadł na pomysł, by odprowadzać gaz z odwiertów naftowych rurociągami i spalać go w zakładach przemysłowych. Zaprosił do współpracy Władysława Szaynoka i tak w Borysławiu powstał pierwszy gazociąg, powstała koncepcja zakładów do wykorzystania gazu ziemnego. Z czasem założyli kilka firm, które zajmowały się przesyłem gazu, wytwarzaniem z gazu ziemnego paliw płynnych jak gazolina i gazol (dzisiejsze LPG), gazociągi zasilające Drohobycz, Stryj, Lwów. I sami zaczęli wydobywać gaz ziemny z pokładów gazonośnych w okolicach Daszawy. Aby rozwijać przedsiębiorstwa, założyli z Ignacym Mościckim Spółkę Metan, pierwszy w Polsce instytut naukowo badawczy (nazywany kuźnią patentów). Jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości zaczęli rozwijać - możliwe, że jako piersi na świecie - akcjonariat pracowniczy. Z czasem powołali Spółkę, w której udziały z prawem głosu, mieli pracownicy przedsiębiorstwa i okazało się, że była to jedyna w dwudziestoleciu międzywojennym spółka akcyjna, w pełni Polska. Nikt z pracowników nie sprzedał swoich akcji firmom spoza kraju. Przed wybuchem II wojny Spółka Gazolina była w czołówce przedsiębiorstw naftowo gazowniczych w Polsce. Kontrakty firmy sięgały 2006 roku - jak sam Marian Wilczyński pisał w raporcie w 1937 roku. W poszczególnych częściach przedstawiamy "Sp. Gazolina" poprzez postacie Mariana Wieleżyńskiego i Władysława Szaynoka - twórców przedsięwzięcia, Ignacego Mościckiego jako naukowca, współtwórcę Instytutu "Metan" oraz ich firmę, którą miała postać akcjonariatu pracowniczego, poprzez postać Bronisława Wojciechowskiego, który był posłem na sejm II RP oraz członkiem zarządu "Gazoliny". 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 48 (SERIA IV ODC. 9) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Michał Godzic Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Robert Gonera, Maciej Brzoska, Michał Czernecki, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara, Paweł Małaszyński Ewka wraca do Warszawy razem z Jadwigą Szczęsną. Matka Irki wręcza dziewczynie pierścionek, który jest w ich rodzinie od pokoleń, nie wie o rozmowie Ewki i Witka. Marysia i Nitka, podszywając się pod obywatelki niemieckie, pieszo pokonują granicę z Rzeszą. Na granicy mówią strażnikom, że jadą do Hamburga. W rzeczywistości wybierają się do Wrześni, do Głównego Urzędu do spraw rasy i osadnictwa. Ewka spotyka Olka w krypcie kościoła, w którym pochowana została Irka. Mężczyzna robi rozpoznanie, dowództwo wydało zgodę na odwet za śmierć Irki. 08:15 TRZCINICA - KARPACKA TROJA Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2010 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac, Jan Gancarski Zdjęcia: Stanisław Plewa, Zdzisław Cozac Lektor: Maciej Gudowski W Trzcinicy na południowo - wschodnich rubieżach wczesnopiastowskiego państwa polskiego toczy się walka o obronę grodu. Książę Trzcinicy ukrywa bezcenny srebrny skarb. Wnet ginie. Grodzisko ogarnia pożoga. Tak około 1030 r. kończy się ostatni rozdział dziejów Trzcinicy, potężnego grodu dorównującego powierzchnią Gnieznu, stolicy ówczesnego państwa polskiego. Przez niemal 1000 lat niezasiedlone wzgórze nad rzeką Ropą kryło tajemnice dawnej świetności. Badania archeologiczne ostatnich lat przyniosły sensacyjne wyniki. Towarzysząc naukowcom, odkrywamy dzieje, jak się okazuje, najstarszego na ziemiach polskich obiektu obronnego. Jego początki sięgają 2100 r. p. n. e. Dowiadujemy się, jacy ludzie zbudowali tu pierwszą ufortyfikowaną osadę, czym się zajmowali, jak żyli. Poznajemy przybyszów zza Karpat, którzy przynieśli nową cywilizację ze świata anatolijsko - egejskiego. Dowiadujemy się, kiedy upadł rozbudowany przez nich gród i kiedy na wzgórze dotarli Słowianie. Dzięki wirtualnym rekonstrukcjom możemy zobaczyć, jak wyglądało zbudowane przez nich grodzisko. Poznajemy też odnaleziony, a ukryty przez księcia Trzcinicy w czasie pożogi grodu, srebrny skarb. Na koniec dowiadujemy się, dlaczego gród w Trzcinicy, ważne miejsce w naszych dziejach, spotkała zagłada. 08:50 HISTORIA POLSKI - TU JEST POLSKA CZ. 1. NIE MA WOLNOŚCI BEZ SOLIDARNOŚCI Film dokumentalny, 63 min, Polska, 2020 Reżyseria: Krzysztof Nowak, Jarosław Rybicki Scenariusz: Jarosław Rybicki, Krzysztof Nowak Film przedstawia przełomowy moment w dziejach Solidarności, kiedy festiwal wolności lat 1980 - 1981 zostaje brutalnie przerwany przez komunistyczną dyktaturę Wojciecha Jaruzelskiego, a związek zawodowy przechodzi do konspiracyjnego podziemia. Film ukazuje trudny proces przemiany, kiedy pluralistyczny i demokratyczny związek zawodowy musiał gwałtownie zmienić swą formę organizacyjną na tajną i hierarchiczną strukturę przeznaczoną do walki konspiracyjnej z wojskowym reżimem. Napięcia i konflikty towarzyszące zmianom personalnym w kierownictwie Solidarności oraz spory o dalszą strategię walki stanowią oś dramaturgiczną historycznej narracji. W prologu przypomnimy czas rewolucji wolnościowej Solidarności, która stała się pierwszą niezależną od komunistycznej władzy organizacją w ramach imperium sowieckiego. Przedstawimy także wojskowy zamach stanu przeprowadzony przez Wojciecha Jaruzelskiego w celu obrony interesów komunistycznej nomenklatury oraz jego tragiczne skutki dla państwa i narodu polskiego. W części pierwszej filmu przedstawiony jest obraz oporu społecznego przeciw dyktaturze oraz struktury konspiracyjne Solidarności i opozycji antykomunistycznej w pierwszej połowie lat 80. Pokażemy państwo pogrążone w dramatycznym kryzysie ekonomicznym, a jednocześnie społeczeństwo poddane systemowi represji ze strony wojskowej dyktatury. Opozycja antykomunistyczna skupiona wokół podziemnej Solidarności podejmująca nierówną walkę z tajną policją polityczną totalitarnego państwa. W następnej części filmu opisane zostaną źródła nadchodzących przemian, przyczyny uruchomienia nowego mechanizmu politycznego, który od roku 1986 wyzwoli proces głębokich zmian politycznych w Polsce i w całym imperium sowieckim. W ostatniej części wydarzenia lat 1986 - 1987 ilustrujące zmiany programowe, personalne i organizacyjne w Solidarności oraz ewolucję strategii politycznej środowisk opozycji antykomunistycznej. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - BITWA O ANGLIĘ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1989 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Wojciech Nalazek Prowadzący: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. W tym wydaniu historia Bitwy o Anglię. Wykorzystano archiwalne nagrania z II wojny światowej. Program zaczyna się od informacji o ucieczce angielskich żołnierzy z Dunkierki przed Niemcami. Następnie oglądamy archiwalny film propagandowy nawołujący Anglików do wstąpienia do oddziałów obrony lokalnej, tzw. "homeguard". Dowiadujemy się, jak wyglądało standardowe uzbrojenie oddziałów "homeguard", dlaczego Hitler podjął decyzję o zaangażowaniu Luftwaffe do oczyszczenia drogi do Anglii dla piechoty, jaka była różnica w zasobach lotnictwa niemieckiego i angielskiego, jakie było uzbrojenie samolotów niemieckich, jakie czynniki świadczyły na niekorzyść Niemców. Omawiane są zalety i wady niemieckiego Junkersa, oglądamy fragmenty archiwalnego filmu o tych samolotach, Poznajemy zalety Messerschmitta. Dowiadujemy się również, jak ogromną przewagę uzyskali Anglicy, odkrywając radar. Poznajemy ówczesną koncepcję obrony Wielkiej Brytanii. Mamy okazję zobaczyć pierwsze stanowiska obserwacyjne wraz z ich przyrządami mierniczymi. Omawiane są rewolucyjne zmiany, jakie nastąpiły w 1940 roku w angielskim lotnictwie, zwłaszcza system prowadzenia wojny powietrznej przez Brytyjczyków. Mowa jest także o roli Polaków w Bitwie o Anglię. Prezentowany jest jeden z typów samolotów, na jakich latali Polacy. Omawiana jest pierwsza faza bitwy, która okazała się destrukcyjna dla niemieckiego lotnictwa. Dowiadujemy się, jaki był stosunek Niemców do angielskich radarów. Na tle archiwalnych filmów bitwy autor opowiada o jej drugiej fazie. Po ataku na jedno z miast angielskich Churchill zdecydował się na rozpoczęcie nalotów na Niemcy. Szczegółowo objaśniane są niemieckie plany inwazji na Anglię, które powstały już w 1938 roku. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA RUDOLFA HESSA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony Rudolfowi Hessowi. 10:55 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 1 POWRÓT SŁOŃCA (WALES: LAND OF THE WILD EP 1: THE RETURN OF THE SUN) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 1 - "Powrót Słońca". Niby nadszedł pierwszy dzień wiosny, ale Walia wygląda jak spowita arktyczną zimą. Idące od wschodu zadymki pokryły kraj śniegiem. To kraina gór i postrzępionych brzegów, gdzie bujne łąki graniczą z odwiecznymi puszczami i gdzie nigdy się nie jest daleko od zwierząt. Żyje ich tu pięćdziesiąt tysięcy gatunków, urzekających i dziwacznych. Wskutek zimna niebo nad Brecon Beacons jest przejrzyste. Ten park narodowy znalazł się na liście "międzynarodowych rezerwatów ciemnego nieba". Na świecie jest ich tylko trzynaście. 11:50 ŻYCIORYSY ODZYSKANE - BRONISŁAW KOPCZYŃSKI Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Mielech Scenariusz: Piotr Mielech Bohaterem programu jest Onufry Bronisław Kopczyński (1916 - 1943) - publicysta, wydawca, teoretyk kultur, a przede wszystkim muzyk, już w czasie wojny nazywany "Chopinem konspiracji". Twórczość Kopczyńskiego obejmuje nie tylko muzykę poważną, ale także rozrywkową i wojskową. Jego utwory wykonywały takie gwiazdy polskiego kina, jak Tola Mankiewiczówna. Jako publicysta debiutował przed wojną na łamach "Ruchu Młodych", a od 1936 r. redagował własne pismo - "Ruch Kulturalny". W czasie wojny był inicjatorem i redaktorem pisma "Sztuka i Naród" - pierwszego konspiracyjnego pisma o kulturze i sztuce, redagowanego pod okupacją niemiecką. To właśnie "Sztuka i Naród" stała się organem, na łamach którego debiutowali m.in. Wacław Bojarski, Andrzej Trzebiński, czy Tadeusz Gajcy. 12:20 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 6/13 Serial sensacyjny, wojenny TVP, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Radzieccy komandosi, którzy wylądowali w okolicy zamku Czocha, aby wedrzeć się tam i zniszczyć "Aparat", realizując źle przygotowaną misję, wchodzą na pole minowe. Kilku z nich ginie. Wybuchy alarmują niemiecki garnizon. W krótkiej potyczce wszyscy Rosjanie giną, gdyż pozbawieni broni przeciwpancernej nie są w stanie zwyciężyć w pojedynku z pojazdami pancernymi. Jeden z żołnierzy zostaje zastrzelony przez Beera, który twierdzi, że nie mógł wziąć go do niewoli, gdyż żołnierz sięgnął po granat. Nie było to jednak prawdą. W Leśnej na posterunek policji zgłasza się Ewelina Robak. Donosi, że jej lokatorka Natalia wychodziła w nocy. Beer i Globcke jadą do Leśnej. Zeznania kobiety nie pozostawiają wątpliwości: Natalia jest radiotelegrafistką, której szukali. Robakowa zeznaje również, że widziała Natalię z oficerem w kościele. Na zdjęciach wskazuje czterech oficerów, wśród nich jest Jorg. Globcke postanawia schwytać Natalię, nakazuje wysłać tam oddział. Jorg, widząc w zamku przygotowania esesmanów, chce ratować Natalię. Anna Maria zawozi go do Leśnej. Tam Jorg odnajduje Natalię na strychu, ale jest za późno, żeby ją ratować. Orientując się, że obojgu nie uda się uciec, oddaje się w ręce esesmanów, aby wstrzymać dalszą pogoń. W Paryżu Joanna ponownie spotyka się z Czernym i Compaigne'em, rozkazuje im wyjechać do Niemiec, gdzie wdzierają się już wojska alianckie. Mają być jak najbliżej Czochy. Jeszcze nie wie o losie Natalii, od której otrzymywała depesze i która jest jej córką. Natalia jest torturowana przez Beera w policyjnej celi w Leśniej. Dzielnie znosi ból i nie wydaje Jorga, ani nie zgadza się na współpracę. Jorg jest załamany losem Natalii. Ostatnie wydarzenia uświadomiły mu, jak bardzo ją kocha. 13:20 NIE LUBIĘ PONIEDZIAŁKU Komedia, 98 min, Polska, 1971 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Mieczysław Czechowicz, Jerzy Turek, Halina Kowalska, Kazimierz Witkiewicz, Zygmunt Apostoł, Bohdan Łazuka, Bogusz Bilewski, Mitchell Kowal, Kazimierz Rudzki, Adam Mularczyk, Andrzej Nardelli, Lech Ordon Jedna ze szlagierowych komedii Tadeusza Chmielewskiego - twórcy m.in. filmów "Ewa chce spać", "Gdzie jest generał?" i "Jak rozpętałem drugą wojnę światową". "Nie lubię poniedziałku" jest sprawnie zrealizowany, utrzymany w dobrym tempie, obsadzony aktorami o niepodważalnej vis comica. Rzecz dzieje się pewnego feralnego poniedziałku w Warszawie. Bohaterem zaś jest zbiorowość - kilkanaście osób, których pechowe i skomplikowane perypetie słabiej lub silniej zazębiają się ze sobą. Włoski przemysłowiec Francesco Romanelli (znakomity Kazimierz Witkiewicz) przyjeżdża do stolicy Polski w sprawach handlowych. Już na lotnisku wsiada jednak do niewłaściwego auta, co skutkuje lawiną nieporozumień i problemów. Milicjant kierujący ruchem musi równocześnie opiekować się małym synkiem, bo w przedszkolu panuje różyczka, a żona nie może zwolnić się z pracy, bo ma manko. Tymczasem delegat gminnej spółdzielni, desperacko poszukujący części do kombajnu, zupełnie przypadkowo naraża się porywczemu taksówkarzowi i od tej pory jego zdrowie znajdzie się w poważnym niebezpieczeństwie. W biurze matrymonialnym, gdzie pracuje żona milicjanta, niespodziewanie wykryto manko. Trwa kontrola i okazuje się, że brakuje jednego "dewizowego". Do biura trafia ponętna blondynka, która akurat upiera się przy romantycznym południowcu, itp. itd. Zręcznie napisany scenariusz i sporo udanych gagów zapewniły filmowi "Nie lubię poniedziałku" stałe miejsce w annałach polskiej kinematografii, choć po premierze nie brakowało głosów krytycznych. Mimo nie najlepszego przyjęcia przez recenzentów film Chmielewskiego po raz kolejny ujawnił talent reżysera do ukazywania w krzywym zwierciadle polskiej codzienności, efektownie fotografowanej przez Mieczysława Jahodę. W jego obiektywie Warszawa przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych to upstrzona kolorowymi neonami europejska metropolia, tętniąca życiem i ruchem. 15:10 TAJEMNICE LODOWCÓW (FROZEN SECRETS (GEHEIMNISSE AUS DEM EIS)) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Frank Gensthaler Film jest fascynującą podróżą w czasie, której celem jest odkrycie ukrytych w lodowcach skarbów. Alpejskie lodowce topnieją z powodu zmian klimatycznych, uwalniając bezcenne skarby - zachowane w lodzie artefakty, ludzkie szczątki i inne świadectwa przeszłości. Historycy odnaleźli przedmioty z czasów I wojny światowej, kiedy linia frontu przebiegała na wysokości ponad 3000 metrów. Przedmioty te uświadamiają nam dziś, jak ciężkie było życie żołnierzy na tych wysokościach. Archeolodzy odnaleźli również drewniane szczątki z epoki brązu, które dostarczają nam interesujących informacji na temat życia około 4000 lat temu. Szczególnym odkryciem były szczątki pary, która zginęła na lodowcu 75 lat temu. Ich córka Marceline nigdy nie straciła nadziei, że jej rodzice pewnego dnia zostaną odnalezieni. 16:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 1 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego największej operacji desantowej, mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku. W nagraniu unikatowe materiały archiwalne. 16:40 HISTORIA POLSKI - ZWYCZAJNY KRAJ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Wolski Byli wszędzie, starając się pozostać niewidzialnymi. Filmowali z ukrycia w restauracjach, na ulicy, w sklepach. Na jednym z osiedli domków jednorodzinnych zarejestrowali nielegalną rozlewnię paliwa. Innym razem uchwycili nieudane wodowanie statku MIR (przyjaźń po rosyjsku) lub Fidela Castro grającego w koszykówkę z krakowską drużyną. Nagrali spotkanie kochanków w hotelu oraz spotkanie redakcyjne w polskiej telewizji, gdzie dziennikarze rozmawiali o propagandzie. Czasami oficerowie rejestrowali przesłuchania, podczas których szantażując, łamali przesłuchiwanego i zmuszali do współpracy. Kiedy indziej próbowali wyciągnąć szczegółowe informacje o codziennych wydatkach, włączając rodzaj mięsa i ilość masła. Podsłuchiwali rozmowy telefoniczne mężczyzny z kolegą w Oslo, u którego zamówił maść na hemoroidy, bo w kraju nie było można kupić. Filmowali zamieszki, podczas których ludzie rzucali w nich koszami na śmiecie. Nagrali też własne, dramatyczne rozmowy podczas oblężenia komisariatu milicji, podpalonego przez strajkujących. Uwięzieni prosili o pomoc, która nie mogła nadejść. 17:45 SPÓR O HISTORIĘ - GORĄCY CZERWIEC 1989 Debata, 30 min, Polska, 2011 Scenariusz: Borys Hass Prowadzący: Maciej Zakrocki Wybory czerwcowe były pierwszym aktem politycznym po II wojnie światowej, w którym komuniści dopuścili do głosu opozycję. Gwarancją utrzymania władzy była ograniczona wolność wyborów i lista krajowa, która miała zapewnić mandaty najważniejszym funkcjonariuszom komunistycznym. Społeczeństwo odrzuciło jednak listę krajową i zdecydowanie opowiedziało się za opozycją. To zaskoczyło zarówno liderów Solidarności jak i komunistów. Wprawdzie Joanna Szczepkowska w Dzienniku telewizyjnym ogłosiła, że 4 czerwca skończył się w Polsce komunizm, ale już wkrótce zaczęły się spory o istotę zmian, które nastąpiły, i o to, kto był ich beneficjentem. Zarysowały się wówczas podziały, które ukształtowały polską scenę polityczną. 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 49 (SERIA IV ODC. 10) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Peter Wolf, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara Marysia i Nitka wracają do Warszawy z polskimi dziećmi, które adoptowały podszywając się pod obywatelki Rzeszy. Leokadia nie jest zadowolona z obrotu sprawy. Dziewczyny miały zrobić rozeznanie w Urzędzie do spraw rasy i osadnictwa we Wrześni, nie było mowy o zabieraniu jakichkolwiek dzieci stamtąd. Marysia i Nitka swoim zachowaniem naraziły na szwank powodzenie całej akcji. Mareczek, młodszy brat Sońki, jest świadkiem wywózki wszystkich mieszkańców kamienicy, w której mieszkał razem z matką. Roztrzęsiony chłopiec pojawia się w Teatrzyku i mówi o wszystkim bratu. Okazuje się, że wywózka mieszkańców kamienicy jest odwetem Niemców za zabójstwo Kurta Lindemanna. 23:05 SENSACJE XX WIEKU - BITWA O ANGLIĘ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1989 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Wojciech Nalazek Prowadzący: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. W tym wydaniu historia Bitwy o Anglię. Wykorzystano archiwalne nagrania z II wojny światowej. Program zaczyna się od informacji o ucieczce angielskich żołnierzy z Dunkierki przed Niemcami. Następnie oglądamy archiwalny film propagandowy nawołujący Anglików do wstąpienia do oddziałów obrony lokalnej, tzw. "homeguard". Dowiadujemy się, jak wyglądało standardowe uzbrojenie oddziałów "homeguard", dlaczego Hitler podjął decyzję o zaangażowaniu Luftwaffe do oczyszczenia drogi do Anglii dla piechoty, jaka była różnica w zasobach lotnictwa niemieckiego i angielskiego, jakie było uzbrojenie samolotów niemieckich, jakie czynniki świadczyły na niekorzyść Niemców. Omawiane są zalety i wady niemieckiego Junkersa, oglądamy fragmenty archiwalnego filmu o tych samolotach, Poznajemy zalety Messerschmitta. Dowiadujemy się również, jak ogromną przewagę uzyskali Anglicy, odkrywając radar. Poznajemy ówczesną koncepcję obrony Wielkiej Brytanii. Mamy okazję zobaczyć pierwsze stanowiska obserwacyjne wraz z ich przyrządami mierniczymi. Omawiane są rewolucyjne zmiany, jakie nastąpiły w 1940 roku w angielskim lotnictwie, zwłaszcza system prowadzenia wojny powietrznej przez Brytyjczyków. Mowa jest także o roli Polaków w Bitwie o Anglię. Prezentowany jest jeden z typów samolotów, na jakich latali Polacy. Omawiana jest pierwsza faza bitwy, która okazała się destrukcyjna dla niemieckiego lotnictwa. Dowiadujemy się, jaki był stosunek Niemców do angielskich radarów. Na tle archiwalnych filmów bitwy autor opowiada o jej drugiej fazie. Po ataku na jedno z miast angielskich Churchill zdecydował się na rozpoczęcie nalotów na Niemcy. Szczegółowo objaśniane są niemieckie plany inwazji na Anglię, które powstały już w 1938 roku. 23:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA RUDOLFA HESSA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony Rudolfowi Hessowi. 00:10 17 DNI Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2000 Scenariusz: Dariusz Król Zdjęcia: Henryk Kępa, Grzegorz Dolecki, Mariusz Elert, Tomasz Radziemski, Jarosław Rączyński, Mikołaj Nesterowicz, Andrzej Kotiuszko Wykonawcy: Lech Wałęsa, Stanisław Kania, Kazimierz Barcikowski, Jerzy Borowczak, Bogdan Lis, Tadeusz Mazowiecki Historia strajków roku 1980, poczynając od protestu w lokomotywowni w Lublinie, a kończąc na podpisanym 3 września porozumieniu w Jastrzębiu. Bohaterowie tamtych wydarzeń mówią o swoich działaniach, ówczesnym postrzeganiu przyszłości kraju. Wypowiadają się: Lech Wałęsa - działacz "Solidarności", Stanisław Kania - były sekretarz KC PZPR, Kazimierz Barcikowski - wicepremier PRL i były sekretarz KC PZPR, Jerzy Borowczak - przewodniczący stoczniowej Solidarności, Bogdan Lis - działacz NSZZ Solidarność, Tadeusz Mazowiecki - pierwszy premeir po przełomie 1989 roku. Oprócz "wielkich" udział biorą także zwykli robotnicy. 01:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ORLE GNIAZDO KONFEDERATÓW Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Orle gniazdo konfederatów Nieczynna dziś stacja kolejowa w Łupkowie jest dla nas punktem wyjścia do wyprawy w stronę Przełęczy Łupkowskiej, w pobliżu której zlokalizowany jest dobrze zachowany szaniec konfederatów barskich. Jest to jeden z obiektów, których w tej części Karpat jest około dziesięciu. Ten, który nas zainteresował, jest jak dotąd najmniej znany i zbadany, nie został opublikowany jego plan. Przy pomocy nowoczesnej aparatury sprawdzimy, czy doszło tam do jakiejś bitwy lub potyczki, o której źródła pisane milczą. Niezależnie od wyników naszych starań zależy nam, by docenić ten zepchnięty gdzieś na tyły tradycji naszych narodowych powstań epizod dziejowy. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 1 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W pierwszej części Bogusław Wołoszański opowiada o niemieckiej jednostce, która zdobyła belgijskie umocnienia i prezentuje fort Eben Emael, oprowadzając po wnętrzach bunkrów. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej.