TVP Historia Wtorek, 04.06.2024 06:10 SZEROKIE TORY - POTIOMKINOWSKA WIOSKA Reportaż, 21 min, Polska, 2010 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Potiomkinowska wioska pod Kurskiem. Na drodze asfalt, w chałupach plastikowe okna i centralne ogrzewanie, toalety jak w mieście i superszybki Internet. Maleńka wioska Mansurowo pod Kurskiem nie ma w Rosji równych. Bo w ciągu roku z typowej zapadłej rosyjskiej prowincji (tzw. głubinki) przemieniła się w osiedle XXI wieku. A wszystko dlatego, że urodził się tam... dziadek Dmitrija Miedwiediewa. Czyli pokazówka jak w XVIII wieku, kiedy to książę Potiomkin kazał naprędce budować wsie na trasie przejazdu Katarzyny II, by wzbudzić w niej dobre samopoczucie sprawnie zarządzanym imperium. Mieszkańcy Monsurowa są zdezorientowani. Większość nie umie korzystać z Internetu, a aparatu USG, który przywieziono do przychodni , nikt nie potrafił obsługiwać. Jeden dzień spędzony w Monsurowie odkrywa dobre strony, ale także absurdy pokazówek, które w Rosji mają długą tradycję. Pokazuje także warunki życia i mentalność mieszkańców tzw. głubinki. 06:10 BYŁ TAKI DZIEŃ - 04 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1798 - zmarł Giacomo Casanova; 1953 - prymas Wyszyński w kazaniu: "Gdy Cezar siada na ołtarzu, to mu mówimy krótko: nie wolno!"; 1989 - masakra na placu Tienanmen; 1989 - pierwsze na poły wolne wybory w powojennej Polsce; 06:35 GAZ ZIEMNY W POLSCE. POCZĄTEK HISTORII - SPÓŁKA GAZOLINA - ODC. 2 Serial dokumentalny, 20 min, Polska, 2024 Reżyseria: Janusz Sidor "Gaz ziemny w Polsce. Początek historii - Spółka Gazolina" to czteroczęściowy film o tym, jak, kto i dlaczego rozpoczął na ziemiach polskich wykorzystywać gaz ziemny w celach gospodarczych. Wcześniej gaz ziemny był niebezpiecznym odpadem, wypuszczany do powietrza, który czasem wybuchał przynosząc straty podczas wydobycia ropy naftowej. W 1912 roku więc Marian Wieleżyński wpadł na pomysł, by odprowadzać gaz z odwiertów naftowych rurociągami i spalać go w zakładach przemysłowych. Zaprosił do współpracy Władysława Szaynoka i tak w Borysławiu powstał pierwszy gazociąg, powstała koncepcja zakładów do wykorzystania gazu ziemnego. Z czasem założyli kilka firm, które zajmowały się przesyłem gazu, wytwarzaniem z gazu ziemnego paliw płynnych jak gazolina i gazol (dzisiejsze LPG), gazociągi zasilające Drohobycz, Stryj, Lwów. I sami zaczęli wydobywać gaz ziemny z pokładów gazonośnych w okolicach Daszawy. Aby rozwijać przedsiębiorstwa, założyli z Ignacym Mościckim Spółkę Metan, pierwszy w Polsce instytut naukowo badawczy (nazywany kuźnią patentów). Jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości zaczęli rozwijać - możliwe, że jako piersi na świecie - akcjonariat pracowniczy. Z czasem powołali Spółkę, w której udziały z prawem głosu, mieli pracownicy przedsiębiorstwa i okazało się, że była to jedyna w dwudziestoleciu międzywojennym spółka akcyjna, w pełni Polska. Nikt z pracowników nie sprzedał swoich akcji firmom spoza kraju. Przed wybuchem II wojny Spółka Gazolina była w czołówce przedsiębiorstw naftowo gazowniczych w Polsce. Kontrakty firmy sięgały 2006 roku - jak sam Marian Wilczyński pisał w raporcie w 1937 roku. W poszczególnych częściach przedstawiamy "Sp. Gazolina" poprzez postacie Mariana Wieleżyńskiego i Władysława Szaynoka - twórców przedsięwzięcia, Ignacego Mościckiego jako naukowca, współtwórcę Instytutu "Metan" oraz ich firmę, którą miała postać akcjonariatu pracowniczego, poprzez postać Bronisława Wojciechowskiego, który był posłem na sejm II RP oraz członkiem zarządu "Gazoliny". 07:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 49 (SERIA IV ODC. 10) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Peter Wolf, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara Marysia i Nitka wracają do Warszawy z polskimi dziećmi, które adoptowały podszywając się pod obywatelki Rzeszy. Leokadia nie jest zadowolona z obrotu sprawy. Dziewczyny miały zrobić rozeznanie w Urzędzie do spraw rasy i osadnictwa we Wrześni, nie było mowy o zabieraniu jakichkolwiek dzieci stamtąd. Marysia i Nitka swoim zachowaniem naraziły na szwank powodzenie całej akcji. Mareczek, młodszy brat Sońki, jest świadkiem wywózki wszystkich mieszkańców kamienicy, w której mieszkał razem z matką. Roztrzęsiony chłopiec pojawia się w Teatrzyku i mówi o wszystkim bratu. Okazuje się, że wywózka mieszkańców kamienicy jest odwetem Niemców za zabójstwo Kurta Lindemanna. 07:50 NIE TYLKO GUSTLIK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Tomasz Smolorz, Mieczyslaw Herba Wykonawcy: Franciszek Pieczka Franciszek Pieczka, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów filmowych i teatralnych. Należy do najbardziej lubianych i popularnych aktorów kształtujących trzy pokolenia współczesnych Polaków. Sceniczne emploi, role teatralne i filmowe (od debiutu w 1954r.) oddają niezwykłą skalę jego talentu. Urodził się w 1928 r. w Godowie na ziemi wodzisławskiej, wychował na Śląsku w rodzinie o tradycjach górniczych. Jest jedną z ikon współczesnej kultury śląskiej. Film składa się z sekwencji - rozdziałów: prywatność aktora (dom rodzinny koło Warszawy), młodość - pierwsze aktorskie próby i studia w Akademii Teatralnej w Warszawie, praca w Teatrze Powszechnym w Warszawie od początku istnienia tej sceny, udział w serialu "Ranczo" (rola Stanisława Japycza), praca w Teatrze Polskiego Radia, miejsca rodzinne w Godowie (szkoła, parafia). Portret aktora uzupełniają archiwalia filmowe z zasobów TVP i Filmoteki Narodowej. 08:50 HISTORIA POLSKI - ZWYCZAJNY KRAJ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Wolski Byli wszędzie, starając się pozostać niewidzialnymi. Filmowali z ukrycia w restauracjach, na ulicy, w sklepach. Na jednym z osiedli domków jednorodzinnych zarejestrowali nielegalną rozlewnię paliwa. Innym razem uchwycili nieudane wodowanie statku MIR (przyjaźń po rosyjsku) lub Fidela Castro grającego w koszykówkę z krakowską drużyną. Nagrali spotkanie kochanków w hotelu oraz spotkanie redakcyjne w polskiej telewizji, gdzie dziennikarze rozmawiali o propagandzie. Czasami oficerowie rejestrowali przesłuchania, podczas których szantażując, łamali przesłuchiwanego i zmuszali do współpracy. Kiedy indziej próbowali wyciągnąć szczegółowe informacje o codziennych wydatkach, włączając rodzaj mięsa i ilość masła. Podsłuchiwali rozmowy telefoniczne mężczyzny z kolegą w Oslo, u którego zamówił maść na hemoroidy, bo w kraju nie było można kupić. Filmowali zamieszki, podczas których ludzie rzucali w nich koszami na śmiecie. Nagrali też własne, dramatyczne rozmowy podczas oblężenia komisariatu milicji, podpalonego przez strajkujących. Uwięzieni prosili o pomoc, która nie mogła nadejść. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - DIEPPE Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1989 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Tematem odcinka jest desant przeprowadzony przez aliantów 19 sierpnia 1942 roku na francuskim wybrzeżu w rejonie portowego miasta Dieppe. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA WOJNA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Po klęsce pod Moskwą, w grudniu 1941 roku Hitler uznał, że wojny wygrać nie może. Wtedy rozpoczęły się tajne rokowania pomiędzy Niemcami a ZSRR i aliantami zachodnimi. Jest to najbardziej pasjonująca część historii XX wieku. Pierwszy z serii programów "Tajna Wojna Adolfa Hitlera" przedstawia kontakty polityków radzieckich, niemieckich i amerykańskich. 11:55 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 7/13 Serial sensacyjny, wojenny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Jesień 1939 r. Aresztowany przez Harry'ego Sauera Herbert Russ, mąż Joanny, zostaje zakatowany przez niego podczas przesłuchania. W sali teatru w Szczawnie (Bad Salzbrunn), gdzie Joanna i Natalia słuchają koncertu, nasłany przez Sauera snajper ma zlikwidować Joannę. Zamach nie udaje się, gdyż do teatru przybywa admirał Canaris, aby poinformować Joannę o śmierci jej męża. Ostrzega, że musi ona natychmiast wyjechać do Szwajcarii. Szef RSHA, Heydrich, jest wściekły, że Sauer zamordował cennego świadka. Za karę odsyła go do służby w dalekim Berlinie. Marzec 1945 r. Natalia torturowana przez Beera decyduje się podjąć współpracę i wysyłać spreparowane depesze. Globcke sprawdza, czy nie ukrywa w tekście sygnału alarmowego. Nie odnajduje żadnego, ale jego ocena jest myląca. W Paryżu, gdzie odbierane są depesze od Natalii, Joanna niepokoi się brakiem łączności. Szef łączności uspokaja ją, że nie oznacza to, iż stało się coś strasznego. Compaigne i Czerny docierają do Remagen, gdzie wojska amerykańskie przechwyciły most na Renie i tamtędy wjeżdżają do Niemiec. Szef kryptologów, prof. Kunze, uzyskuje zgodę na dotarcie do archiwów w podziemiach zamku Książ, gdzie może być depesza poszukiwana przez Jorga, której szyfr ma umożliwić uruchomienie "Aparatu". Jorg wybiera się w podróż do Książa, lecz przy wyjściu z zamku zatrzymuje go Globcke i zaprasza na obiad. Oświadcza, że zdobył dowody na to, że jest szpiegiem. Jorg nie znajduje jednak odpowiedzi na pytanie, dlaczego Globcke go nie aresztuje. Zdaje sobie sprawę, że został włączony do gry, którą prowadzi esesman. Tylko o co w tej grze chodzi? Jorg jedzie do Książa, wiedząc, że rządzi tam Sauer, który nie zapomniał, że w 1939 r. Jorg odebrał mu więźnia, co doprowadziło do załamania jego kariery. Sauer odbiera jednak telefon od Globckego, który ostrzega, że nie wolno mu tknąć Jorga. Sauer, morfinista, nie ma zamiaru stosować się do tej rady. W narkotycznym transie szykuje się do dokonania zemsty. 12:50 PREMIERZY - TADEUSZ MAZOWIECKI Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Beata Biel Scenariusz: Beata Biel Tadeusz Mazowiecki, urodzony 18 kwietnia 1927 r. w Płocku, polityk i publicysta. Ostatni premier PRL i pierwszy premier III Rzeczypospolitej (w latach 1989 - 1990); współtwórca i przewodniczący Unii Demokratycznej i Unii Wolności; poseł na Sejm PRL III, IV i V kadencji, poseł na Sejm RP I, II i III kadencji (w latach 1991 - 2001). Kawaler Orderu Orła Białego, doradca prezydenta polityki krajowej i międzynarodowej. Tadeusz Mazowiecki zmarł 28 października 2013 roku. . 13:40 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE. TAKA HISTORIA - ODC. 13 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Anna Krasuska Aktorzy: Paula Stępczyńska, Wojciech Żołądkowicz, Szymon Nygard Wielcy mistrzowie zakonu. Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, bo tak brzmiała pełna nazwa Zakonu krzyżackiego, powstał w XII wieku, podczas trzeciej krucjaty do Ziemi Świętej. Ruch krucjatowy dobiegał już końca, więc Wielki Mistrz Hermann von Salza przeniósł zakon do Siedmiogrodu i zaczął rozmowy z Konradem I Mazowieckim. Pod pretekstem niesienia wiary Krzyżacy rozpoczęli walkę z Prusami i metodą małych kroków zdobywali kolejne przywileje. W 1230 r. wywalczyli zapis, który nadawał im na własność wszystkie zdobycze terytorialne. Od tego roku systematycznie podbijali Prusy, tworząc swoje zakonne imperium. W 1309 roku przenieśli główną siedzibę zakonu z Wenecji do Malborka. Na czele zakonu stał wielki mistrz, wybierany spośród braci rycerzy dożywotnio. Pod koniec XIV wieku Zakon przeżywał rozluźnienie obyczajów. Zabawy, turnieje i łowy stawiano wyżej niż modlitwę. Konrad von Jungingen był bardzo pobożny i starał się ukrócić hulaszczy tryb życia zakonu. Przed śmiercią prosił kapitułę, aby nie wybierała jego brata, Ulryka, na wielkiego mistrza, twierdząc, że ów jest zapalczywym głupcem, a jego rządy doprowadzą zakon do zguby. Kapituła generalna wybrała jednak Ulryka, który zginął, podobnie jak większość krzyżackich dostojników, pod Grunwaldem. Zakon krzyżacki istnieje do dziś, ma jednak charakter czysto religijny, prowadzi działalność duszpasterską i charytatywną. Siedzibą obecnego wielkiego mistrza jest Wiedeń. 14:10 KARTA. ARCHIPELAG PAMIĘCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2023 Reżyseria: Karolina Anna Kuta Scenariusz: Karolina Anna Kuta, Marek Tomasz Pawłowski Wykonawcy: Zbigniew Gluza Opowieść o KARCIE to historia ludzi, którzy poświęcili życie, żeby dokumentować polską historię u źródeł, wychodząc od pojedynczych nazwisk, świadectw, dokumentów, zdjęć. 40 lat tego środowiska nadaje się na scenariusz filmu fabularnego, opowiada o bezprecedensowych dokonaniach, które zmieniały wiedzę i świadomość historyczną polskiego społeczeństwa, ale też o odkryciach, wzruszeniach i osobistych poświęceniach. Kluczowym doświadczeniem KARTY jest dążenie do dialogu polsko - ukraińsko - rosyjskiego. W świetle ostatnich wydarzeń historia 40 - lecia organizacji nabiera rozpaczliwej, współczesnej dramaturgii i znaczeń. 15:10 KRONIKI HITLERA - ODC. 5. DYKTATOR. LATA 1934 - 1936 (KRONIKI HITLERA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 16:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 2 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Odcinek poświęcony największej operacji desantowej mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku. 16:50 HISTORIA POLSKI - 1989 Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2014 Reżyseria: Michał Bielawski, Michał Bielawski Scenariusz: Michał Bielawski, Michał Bielawski Wykonawcy: Marta Perchuć Burzyńska, Adam Tkaczyk, Andrzej Matul Film pod honorowym patronatem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Film pokazuje zmianę, jaka dokonała się w kraju, a także zmiany, jakie na przestrzeni bardzo krótkiego czasu (jednego roku 1989) dokonywały się w mentalności Polaków. Materiały filmowe z okresu 1988 - 1990 współgrają ze zdjęciami i dziennikami pisanymi w tym czasie przez Polaków i komunikatami na temat dokonujących się zmian. Przedstawiono najważniejsze wydarzenia polityczne, społeczne i obyczajowe tamtego okresu, istotne zdarzenia polityczne skonfrontowane albo wzmocnione komentarzami ich aktywnych obserwatorów: zwyczajnych ludzi, polityków obozu władzy i opozycjonistów. Obserwacje wybranych narratorów, ich obawy, nadzieje i refleksje mają dziś siłę i autentyzm o wiele większy od potencjalnych, zrealizowanych po latach wywiadów. Przykładem tego napięcia może być chociażby fragment relacji socjolożki związanej z opozycją, która nie mogąc uporać się z sytuacją "okrągłego stołu" przez pierwsze jego dni regularnie wymiotuje. Wstępne ramy czasowe filmu to okres od końca 1988 roku po koniec stycznia 1990. Zdarzenia, które miały miejsce w trakcie kilkunastu miesięcy, mają zmienną amplitudę, oscylując między thrillerem politycznym a drapieżnym kinem społecznego protestu. Film zrealizowany z myślą o obchodach 25 - lecia wyborów 4 czerwca 1989 roku. 17:55 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 2 PŁEĆ I UBIÓR Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Lucyna Rotter, Jarosław Migoń Lektor: Magdalena Zbylut - Wiśniewska Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Prowadzący: Lucyna Rotter Wciągająca fashion story dla każdego, kto dostrzega rolę i znaczenie ubioru. Film o tematyce dokumentalno - historycznej, który w nowoczesnej, choć kostiumowej formule, odsłania ukryte znaczenia, symbole i dzieje ubioru. W programie przyjrzymy się, jak ubiór na przestrzeni lat definiował płeć. Prowadząca, Lucyna Rotter, zagląda do szafy dziejów pełnej historycznych faktów, ciekawych wniosków, postaci i rekwizytów. Gość programu, dr Maciej Korkuć, opowiada o okresie PRL-u i wpływach ustroju na wizerunek kobiety i mężczyzny. 18:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W PUSZCZY PISKIEJ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Na wyprawę w głąb Puszczy Piskiej zostaliśmy zaproszeni w roli gości, nie musimy się starać o zgody i zezwolenia. Nasi koledzy z Pisza i okolic krążą wokół tego miejsca od dłuższego czasu w poszukiwaniu wraku samolotu z czasów II wojny światowej. Mają już za sobą wykopy sondażowe i sporo wydobytych podzespołów, które zdają się wskazywać, że maszyna, która tutaj po raz ostatni dotknęła ziemi, to Focke - Wulf 190. 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 50 (SERIA IV ODC. 11) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Michał Godzic Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Katrin Buhring, Mickey Hardt, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Paweł Małaszyński Podczas tajnego spotkania Meyer przekazuje Marysi kadry, które wyciął ze swojego filmu. Na usuniętych klatkach widać Marysię, Nitkę i Andrzeja. W ten sposób stara się udowodnić dziewczynie, że może mu ufać. Meyer obiecuje również Marysi, że postara się dowiedzieć, co dzieje się z Andrzejem. Nitka wraz z Zygą zabiera Lusię do swojej rodzinnej posiadłości w Złoczewicach. Jest przekonana, że tam dziewczynka będzie bezpieczna. Po przyjeździe na miejsce spotykają Kostka, który na ich widok zaczyna się dziwnie zachowywać. Ewka chce pomóc Sońce w wykupieniu jego matki z Szucha. Starają się zdobyć pieniądze ze wszelkich możliwych źródeł. Muszą zebrać gigantyczną kwotę. 20:00 ŚWIĘTY SOJUSZ KONTRA IMPERIUM ZŁA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Sławomir Koehler Zdjęcia: Michał Jarosiński "Święty Sojusz kontra Imperium Zła" to wyjątkowy dokument zrealizowany w Stanach Zjednoczonych, we Włoszech i na Ukrainie, rzucający światło na niezwykłą współpracę i przyjaźń między papieżem Janem Pawłem II i prezydentem USA Ronaldem Reaganem, których wspólne działania były skierowane przeciwko "Imperium Zła" z centrum w Moskwie. Wysiłki te doprowadziły do upadku Związku Radzieckiego i wyzwolenia Europy Wschodniej spod dominacji komunistycznej. Film uwypukla dramatyczne momenty w ich życiu, kiedy obaj w krótkim odstępie czasu przeżyli zamachy. Wykorzystane zostały unikalne materiały archiwalne z Instytutu Ronalda Reagana zawierające nieznane wypowiedzi prezydenta i jego prywatne materiały filmowe, które wzbogacają narrację. Film zawiera współczesne wypowiedzi: Michaela Reagana, syna prezydenta, oraz amerykańskich historyków, politologów, dziennikarzy, agentów CIA, jak i ekspertów z Włoch. " Święty Sojusz kontra Imperium Zła" to nie tylko historia z przeszłości. To również przestroga dotycząca obecnych działań Rosji zagrażających porządkowi europejskiemu i stabilności świata, jak też wskazania wzorów walki z owym "Imperium zła". 21:05 NIE LUBIĘ PONIEDZIAŁKU Komedia, 98 min, Polska, 1971 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Mieczysław Czechowicz, Jerzy Turek, Halina Kowalska, Kazimierz Witkiewicz, Zygmunt Apostoł, Bohdan Łazuka, Bogusz Bilewski, Mitchell Kowal, Kazimierz Rudzki, Adam Mularczyk, Andrzej Nardelli, Lech Ordon Jedna ze szlagierowych komedii Tadeusza Chmielewskiego - twórcy m.in. filmów "Ewa chce spać", "Gdzie jest generał?" i "Jak rozpętałem drugą wojnę światową". "Nie lubię poniedziałku" jest sprawnie zrealizowany, utrzymany w dobrym tempie, obsadzony aktorami o niepodważalnej vis comica. Rzecz dzieje się pewnego feralnego poniedziałku w Warszawie. Bohaterem zaś jest zbiorowość - kilkanaście osób, których pechowe i skomplikowane perypetie słabiej lub silniej zazębiają się ze sobą. Włoski przemysłowiec Francesco Romanelli (znakomity Kazimierz Witkiewicz) przyjeżdża do stolicy Polski w sprawach handlowych. Już na lotnisku wsiada jednak do niewłaściwego auta, co skutkuje lawiną nieporozumień i problemów. Milicjant kierujący ruchem musi równocześnie opiekować się małym synkiem, bo w przedszkolu panuje różyczka, a żona nie może zwolnić się z pracy, bo ma manko. Tymczasem delegat gminnej spółdzielni, desperacko poszukujący części do kombajnu, zupełnie przypadkowo naraża się porywczemu taksówkarzowi i od tej pory jego zdrowie znajdzie się w poważnym niebezpieczeństwie. W biurze matrymonialnym, gdzie pracuje żona milicjanta, niespodziewanie wykryto manko. Trwa kontrola i okazuje się, że brakuje jednego "dewizowego". Do biura trafia ponętna blondynka, która akurat upiera się przy romantycznym południowcu, itp. itd. Zręcznie napisany scenariusz i sporo udanych gagów zapewniły filmowi "Nie lubię poniedziałku" stałe miejsce w annałach polskiej kinematografii, choć po premierze nie brakowało głosów krytycznych. Mimo nie najlepszego przyjęcia przez recenzentów film Chmielewskiego po raz kolejny ujawnił talent reżysera do ukazywania w krzywym zwierciadle polskiej codzienności, efektownie fotografowanej przez Mieczysława Jahodę. W jego obiektywie Warszawa przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych to upstrzona kolorowymi neonami europejska metropolia, tętniąca życiem i ruchem. 22:55 SENSACJE XX WIEKU - DIEPPE Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1989 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Tematem odcinka jest desant przeprowadzony przez aliantów 19 sierpnia 1942 roku na francuskim wybrzeżu w rejonie portowego miasta Dieppe. 23:30 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA WOJNA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Po klęsce pod Moskwą, w grudniu 1941 roku Hitler uznał, że wojny wygrać nie może. Wtedy rozpoczęły się tajne rokowania pomiędzy Niemcami a ZSRR i aliantami zachodnimi. Jest to najbardziej pasjonująca część historii XX wieku. Pierwszy z serii programów "Tajna Wojna Adolfa Hitlera" przedstawia kontakty polityków radzieckich, niemieckich i amerykańskich. 24:00 FILANTROP. ERAZM JERZMANOWSKI - WIELKI ZAPOMNIANY... Film dokumentalny, 83 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Krzysztof Kalisz, Rafał Solis, Bartłomiej Karpiel Czy celem była wydajność surowców czy zrobienie fortuny? Rozwój nauki czy dobroczynność? Realizacja osobistych celów czy wizja kraju w rozkwicie? Erazm Jerzmanowski zrealizował wszystkie te wyzwania. Jego idee są i dziś aktualne, a nagroda jego imienia wciąż wspiera innych. Kim był ten człowiek? Jerzmanowski to ten, o którym mówiono, że oświetlił Amerykę. To zatem musiał być ktoś wyjątkowy. Urodzony w 1844 roku, w ziemiańskiej rodzinie z tradycjami, uczył się najpierw w Instytucie Politechnicznym w Puławach, lecz przerywał studia, by walczyć w powstaniu styczniowym. Powstanie kończy się klęską, internowaniem Jerzmanowskiego i przymusową emigracją do Paryża, która daje mu nowe możliwości. Dzięki rodzinnym koneksjom mógł studiować na prestiżowej uczelni - w Szkole Inżynierii i Artylerii Wojskowej w Metz. Patriotyzm wyssany z mlekiem matki i wiedza nabyta na emigracji - kluczowe wartości, które oświetlą dalszą jego drogę. Dzięki wiedzy robi fortunę, dzięki przekonaniom wie, jak ją spożytkować. Zanim jednak wykorzysta swoją wiedzę i możliwości, Jerzmanowski wyjedzie do kraju wielkich możliwości. Ameryka, podnosząca się ze skutków wojny secesyjnej, to kraj inspirujący do rozwoju. Rozmach towarzyszy Jerzmanowskiemu zawsze, wydaje się, że podstawową ideą jego życia jest pomnażanie, rozwijanie, czynienie tego, co małe wielkim. A w Ameryce wszystko nabiera dodatkowej skali. Erazm Józef Jerzmanowski herbu Dołęga, to powstaniec styczniowy, żołnierz, wynalazca, przemysłowiec, mecenas, działacz społeczny i filantrop, członek wieczysty Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1890 roku. Zwany polskim Noblem. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W PUSZCZY PISKIEJ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Na wyprawę w głąb Puszczy Piskiej zostaliśmy zaproszeni w roli gości, nie musimy się starać o zgody i zezwolenia. Nasi koledzy z Pisza i okolic krążą wokół tego miejsca od dłuższego czasu w poszukiwaniu wraku samolotu z czasów II wojny światowej. Mają już za sobą wykopy sondażowe i sporo wydobytych podzespołów, które zdają się wskazywać, że maszyna, która tutaj po raz ostatni dotknęła ziemi, to Focke - Wulf 190. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 2 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W drugiej części Bogusław Wołoszański kontynuuje oprowadzanie po zabudowaniach fortu Eben Emael. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej.