TVP Historia Środa, 05.06.2024 06:00 SZEROKIE TORY. GRUZIŃSKI POLICJANT Reportaż, 24 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Kiedyś byli aroganccy i bezkarni. Wszyscy się ich bali i nienawidzili, bo przy każdej okazji trzeba było im płacić. Dziś cieszą się powszechnym zaufaniem. Mowa o gruzińskich policjantach, którzy stali się symbolem sukcesu w walce z korupcją i kryminałem. A wszystko dzięki drastycznej i szybkiej reformie. W ciągu kilku miesięcy wymieniono aż 85% funkcjonariuszy, znacznie podniesiono im płace, wyposażono w najnowocześniejszy sprzęt i wprowadzono surowe kary za łapówkarstwo. W efekcie - Tbilisi to dziś najbezpieczniejsza stolica na Kaukazie. Bohaterem reportażu jest młody policjant, któremu towarzyszymy w pracy i w domu. Dzięki niemu poznajemy nie tylko istotę sztandarowej gruzińskiej reformy, ale także codzienne życie i problemy Tbilisi w cztery lata po wojnie z Rosją. Jest to barwna opowieść o pięknym kraju i otwartych gościnnych ludziach. 06:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 05 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1783 - pierwszy balon braci Montgolfier; 1894 - otwarcie Panoramy Racławickiej we Lwowie; 1938 - mecz Polska - Brazylia na Mistrzostwach Świata w piłce nożnej w Strasburgu; 06:35 GAZ ZIEMNY W POLSCE. POCZĄTEK HISTORII - SPÓŁKA GAZOLINA - ODC. 3 Serial dokumentalny, 20 min, Polska, 2024 Reżyseria: Janusz Sidor "Gaz ziemny w Polsce. Początek historii - Spółka Gazolina" to czteroczęściowy film o tym, jak, kto i dlaczego rozpoczął na ziemiach polskich wykorzystywać gaz ziemny w celach gospodarczych. Wcześniej gaz ziemny był niebezpiecznym odpadem, wypuszczany do powietrza, który czasem wybuchał przynosząc straty podczas wydobycia ropy naftowej. W 1912 roku więc Marian Wieleżyński wpadł na pomysł, by odprowadzać gaz z odwiertów naftowych rurociągami i spalać go w zakładach przemysłowych. Zaprosił do współpracy Władysława Szaynoka i tak w Borysławiu powstał pierwszy gazociąg, powstała koncepcja zakładów do wykorzystania gazu ziemnego. Z czasem założyli kilka firm, które zajmowały się przesyłem gazu, wytwarzaniem z gazu ziemnego paliw płynnych jak gazolina i gazol (dzisiejsze LPG), gazociągi zasilające Drohobycz, Stryj, Lwów. I sami zaczęli wydobywać gaz ziemny z pokładów gazonośnych w okolicach Daszawy. Aby rozwijać przedsiębiorstwa, założyli z Ignacym Mościckim Spółkę Metan, pierwszy w Polsce instytut naukowo badawczy (nazywany kuźnią patentów). Jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości zaczęli rozwijać - możliwe, że jako piersi na świecie - akcjonariat pracowniczy. Z czasem powołali Spółkę, w której udziały z prawem głosu, mieli pracownicy przedsiębiorstwa i okazało się, że była to jedyna w dwudziestoleciu międzywojennym spółka akcyjna, w pełni Polska. Nikt z pracowników nie sprzedał swoich akcji firmom spoza kraju. Przed wybuchem II wojny Spółka Gazolina była w czołówce przedsiębiorstw naftowo gazowniczych w Polsce. Kontrakty firmy sięgały 2006 roku - jak sam Marian Wilczyński pisał w raporcie w 1937 roku. W poszczególnych częściach przedstawiamy "Sp. Gazolina" poprzez postacie Mariana Wieleżyńskiego i Władysława Szaynoka - twórców przedsięwzięcia, Ignacego Mościckiego jako naukowca, współtwórcę Instytutu "Metan" oraz ich firmę, którą miała postać akcjonariatu pracowniczego, poprzez postać Bronisława Wojciechowskiego, który był posłem na sejm II RP oraz członkiem zarządu "Gazoliny". 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 50 (SERIA IV ODC. 11) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Michał Godzic Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Katrin Buhring, Mickey Hardt, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Paweł Małaszyński Podczas tajnego spotkania Meyer przekazuje Marysi kadry, które wyciął ze swojego filmu. Na usuniętych klatkach widać Marysię, Nitkę i Andrzeja. W ten sposób stara się udowodnić dziewczynie, że może mu ufać. Meyer obiecuje również Marysi, że postara się dowiedzieć, co dzieje się z Andrzejem. Nitka wraz z Zygą zabiera Lusię do swojej rodzinnej posiadłości w Złoczewicach. Jest przekonana, że tam dziewczynka będzie bezpieczna. Po przyjeździe na miejsce spotykają Kostka, który na ich widok zaczyna się dziwnie zachowywać. Ewka chce pomóc Sońce w wykupieniu jego matki z Szucha. Starają się zdobyć pieniądze ze wszelkich możliwych źródeł. Muszą zebrać gigantyczną kwotę. 07:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KRYPTONIM DREWNIANY KOŃ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Rozwój kompleksu obozów jenieckich w Żaganiu dokładnie odzwierciedla rozwój militarnych zdarzeń II wojny światowej. W 1939 r. jako pierwsi do Stalagu VIII C trafili polscy żołnierze z kampanii wrześniowej. Potem przebywali tu Francuzi, Brytyjczycy, Belgowie, Amerykanie. Spośród sześciu żagańskich obozów świat szczególnie zapamiętał Stalag Luft 3, w którym pod wyjątkowo czujnym nadzorem zgrupowano 10 000 lotników alianckich. Było to teatrum słynnej the Great Escape - największej zbiorowej ucieczki w historii obozów jenieckich. Dziś wraz z kolegami poszukiwaczami, przy użyciu georadarów chcielibyśmy odnaleźć chronologicznie pierwszy powstały na terenie obozu podziemny tunel ucieczkowy - the wooden horse, czyli drewniany koń, wykopany w 1943 r. , jeszcze przed słynną wielka ucieczką. 08:25 HISTORIA POLSKI - TAMTEGO 1989 ROKU - OKRĄGŁY STÓŁ I WYBORY Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1999 Reżyseria: Jolanta Kessler Chojecka Scenariusz: Gabriel Meretik, Jolanta Kessler Chojecka Zdjęcia: Stanisław Plewa Wykonawcy: Henryk Wujec, Jerzy Urban, Czesław Kiszczak, Lech Wałesa, Roman Malinowski, Jacek Maziarski, Helena Łuczywo, Andrzej Wajda, Tadeusz Mazowiecki Część druga filmu o pamiętnych wydarzeniach 1989 roku, które w konsekwencji doprowadziły do odzyskania przez Polskę suwerenności i zmiany systemu politycznego. Po fali strajków i rozmowach w Magdalence, podjętych jeszcze w 1988 roku, kolejnym etapem był rozpoczęty 6 lutego w Pałacu Namiestnikowskim, trwający 9 tygodni negocjacyjny maraton. Do historii przeszedł on pod nazwą Obrad Okrągłego Stołu, choć przy specjalnie w tym celu zbudowanym meblu uczestnicy rozmów spotkali się tylko dwukrotnie: podczas ich rozpoczęcia i zakończenia. Społeczeństwo wspierało opozycję w niewielkim stopniu. Większość ludzi czekała, obserwując wydarzenia z dużym sceptycyzmem i ostrożnością. Część środowisk opozycyjnych była przeciwna jakimkolwiek rozmowom z władzą. Anarchiści zaś początek obrad powitali, demonstrując przeciwko jednym i drugim. Negocjacje toczyły się przy dziesiątkach stołów i podstolików w ramach trzech głównych zespołów: politycznego, związkowego i ekonomicznego. O porozumienie było bardzo trudno. Sporne kwestie o szczególnym znaczeniu rozstrzygano w końcu poza oficjanymi obradami, w ośrodku MSW w Magdalence. Właśnie tam dyskutowano o wyborach oraz reaktywowaniu senatu i urzędu prezydenta i tam Aleksander Kwaśniewski rzucił propozycję wolnych wyborów do izby wyższej. Ostatecznie w tej bardzo trudnej sprawie osiągnięto porozumienie i termin głosowania ustalono na czerwiec. Reprezentanci opozycji byli przerażeni. Brakowało wszystkiego: kandydatów do sejmu i senatu, doświadczenia, zaplecza organizacyjnego, a nade wszystko czasu, by przeprowadzić sensowną i skuteczną kampanię wyborczą. Reprezentanci władzy liczyli, że wszystkie te czynniki staną się przyczyną wyborczej klęski opozycji i pomogą im zachować status quo. Sondaże nastrojów społecznych utwierdzały ich w przekonaniu, iż to oni odniosą sukces: w kraju i za granicą, gdzie w placówkach dyplomatycznych i na wielu budowach pracowali ludzie - jak się wydawało - szczerze oddani partii. Obrady Okrągłego Stołu i wydarzenia związane z kampanią wyborczą wspominają: Krzysztof Kozłowski, Henryk Wujec, Czesław Kiszczak, Ludwika Wujec, Jacek Ambroziak, Stefan Starczewski, Andrzej Wielowieyski, Lech Wałęsa, Janusz Reykowski, Andrzej Stelmachowski, Andrzej Roman, Krystyna Mokrosińska, Jerzy Urban, Andrzej Celiński i Stanisław Ciosek. 08:50 "...NIE SPOCZĄĆ CI POD TURNIĄ...". WSPOMNIENIE O BRONISŁAWIE CZECHU Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1983 Scenariusz: Ewa Kozik Zdjęcia: Jerzy Haida Film dokumentalny o ostatnich latach życia Bronisława Czecha, wybitnego polskiego narciarza i taternika. O okolicznościach towarzyszących jego aresztowaniu i osadzeniu w tarnowskim więzieniu oraz o czteroletnim pobycie w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu opowiadają: Stanisława Czech - Walczakowa, Janina Czech - Kapłonowa, Izydor Łuszczek i doktor Stanisław Kłodziński. Wspomnienia sióstr i przyjaciół obozowych Bronka ilustrują i przeplatają: tatrzańskie krajobrazy, archiwalne fotografie, grypsy B. Czecha z więzienia w Tarnowie, adresowane do siostry Stanisławy, impresje filmowe z oświęcimskiego obozu zagłady, artykuły prasowe poświęcone sportowym sukcesom B. Czecha, więzienne malunki i obrazy o tematyce tatrzańskiej, rysunki i ozdobne bibeloty wykonane przez B. Czecha, list od Xawerego Dunikowskiego (przyjaciela Bronka) informujący panią Stanisławę o śmierci brata. 09:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA WOJNA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Po klęsce pod Moskwą, w grudniu 1941 roku Hitler uznał, że wojny wygrać nie może. Wtedy rozpoczęły się tajne rokowania pomiędzy Niemcami a ZSRR i aliantami zachodnimi. Jest to najbardziej pasjonująca część historii XX wieku. Pierwszy z serii programów "Tajna Wojna Adolfa Hitlera" przedstawia kontakty polityków radzieckich, niemieckich i amerykańskich. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA WOJNA CZ. 3 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Po klęsce pod Moskwą, w grudniu 1941 roku, HItler uznał, że wojny wygrać nie może. Wtedy rozpoczęły się tajne rokowania pomiędzy Niemcami a ZSRR i aliantami zachodnimi. Jest to najbardziej pasjonująca część historii XX wieku. Odcinek przedstawia kontakty polityków radzieckich, niemieckich i amerykańskich. 10:20 ŚWIĘTY SOJUSZ KONTRA IMPERIUM ZŁA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Sławomir Koehler Zdjęcia: Michał Jarosiński "Święty Sojusz kontra Imperium Zła" to wyjątkowy dokument zrealizowany w Stanach Zjednoczonych, we Włoszech i na Ukrainie, rzucający światło na niezwykłą współpracę i przyjaźń między papieżem Janem Pawłem II i prezydentem USA Ronaldem Reaganem, których wspólne działania były skierowane przeciwko "Imperium Zła" z centrum w Moskwie. Wysiłki te doprowadziły do upadku Związku Radzieckiego i wyzwolenia Europy Wschodniej spod dominacji komunistycznej. Film uwypukla dramatyczne momenty w ich życiu, kiedy obaj w krótkim odstępie czasu przeżyli zamachy. Wykorzystane zostały unikalne materiały archiwalne z Instytutu Ronalda Reagana zawierające nieznane wypowiedzi prezydenta i jego prywatne materiały filmowe, które wzbogacają narrację. Film zawiera współczesne wypowiedzi: Michaela Reagana, syna prezydenta, oraz amerykańskich historyków, politologów, dziennikarzy, agentów CIA, jak i ekspertów z Włoch. " Święty Sojusz kontra Imperium Zła" to nie tylko historia z przeszłości. To również przestroga dotycząca obecnych działań Rosji zagrażających porządkowi europejskiemu i stabilności świata, jak też wskazania wzorów walki z owym "Imperium zła". 11:20 WOJOWNICY CZASU - HAJDA NA CZAMBUŁY, CZYLI NAROL 1672 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Nawet ci najmniej zainteresowani historią rodacy musieli słyszeć o polskich wojnach toczonych z Turkami i Tatarami. Zadbał przecież o to Henryk Sienkiewicz i Jerzy Hoffman. Zaś nazwiska Wołodyjowskiego, Ketlinga czy Zagłoby budzą jednoznaczne skojarzenia z rycerzami broniącymi naszych kresów przed najeźdźcami spod znaku półksiężyca, którzy w 1672 roku zapędzili się aż tutaj - pod Narol! 11:55 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 8/13 Serial sensacyjny, wojenny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W Książu Jorga oczekuje Sauer, ale nie ma odwagi skrzywdzić człowieka, który przybywa tu za zgodą samego Goebbelsa. W podziemnym archiwum Jorg zaczyna poszukiwać depeszy, która umożliwi uruchomienie "Aparatu". Kiedy ją odnajduje, chowa do kieszeni. Nie może oddać jej Niemcom. Globcke każe Natalii wysłać do centrali depeszę, w której jest hasło "Orillo". Wyczerpana torturami Natalia posłusznie wykonuje jego polecenie. Joanna z ulgą przyjmuje wiadomość, że Natalia ponownie zaczęła nadawać. Jednak tknięta złym przeczuciem odkrywa, że w depeszy jest sygnał alarmowy. Domyśla się, że jej córka torturami została zmuszona do współpracy z gestapo. Zerwany został również kontakt z Jorgiem i to w chwilii, gdy do zamku Czocha zbliżają się wojska radzieckie. Brak łączności z Jorgiem może przesądzić o wyniku walki o "Aparat". W tej sytuacji maszynę mogą przechwycić Rosjanie. Groźba jest bardzo realna. Generał Zawieniagin urządza kwaterę w niemieckim zameczku blisko Czochy. Niezrażony klęską spadochroniarzy, zamierza ponowić atak. Czerny i Compaigne lecą na zwiad. Dochodzą do wniosku, że bardzo trudno będzie się dostać dodobrze strzeżonej twierdzy nad jeziorem. Muszą jednak wypełnić rozkaz. 12:45 1989 Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2014 Reżyseria: MIchał Bielawski, Michał Bielawski Scenariusz: MIchał Bielawski, Michał Bielawski Wykonawcy: Marta Perchuć Burzyńska, Adam Tkaczyk, Andrzej Matul Film pod honorowym patronatem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Film pokazuje zmianę, jaka dokonała się w kraju, a także zmiany, jakie na przestrzeni bardzo krótkiego czasu (jednego roku 1989) dokonywały się w mentalności Polaków. Materiały filmowe z okresu 1988 - 1990 współgrają ze zdjęciami i dziennikami pisanymi w tym czasie przez Polaków i komunikatami na temat dokonujących się zmian. Przedstawiono najważniejsze wydarzenia polityczne, społeczne i obyczajowe tamtego okresu, istotne zdarzenia polityczne skonfrontowane albo wzmocnione komentarzami ich aktywnych obserwatorów: zwyczajnych ludzi, polityków obozu władzy i opozycjonistów. Obserwacje wybranych narratorów, ich obawy, nadzieje i refleksje mają dziś siłę i autentyzm o wiele większy od potencjalnych, zrealizowanych po latach wywiadów. Przykładem tego napięcia może być chociażby fragment relacji socjolożki związanej z opozycją, która nie mogąc uporać się z sytuacją "okrągłego stołu" przez pierwsze jego dni regularnie wymiotuje. Wstępne ramy czasowe filmu to okres od końca 1988 roku po koniec stycznia 1990. Zdarzenia, które miały miejsce w trakcie kilkunastu miesięcy, mają zmienną amplitudę, oscylując między thrillerem politycznym a drapieżnym kinem społecznego protestu. Film zrealizowany z myślą o obchodach 25 - lecia wyborów 4 czerwca 1989 roku. 14:45 JAPOŃSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - ODC. 1 (JOANNA LUMLEY'S JAPAN) Serial dokumentalny 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Neil Ferguson, Ewen Thomson Gwiazda serialu "Absolutnie fantastyczne", Joanna Lumley, przemierza Japonię od lodowatych syberyjskich mórz na północy po subtropikalne wyspy na południu. Jej podróż rozpoczyna się w ujemnych temperaturach na Hokkaido, gdzie żyją najpiękniejsze i najbardziej zagrożone dzikie zwierzęta Japonii. Wędrując na południe, Joanna odwiedza Tokio, starożytną stolicę Kioto z zachwycającymi świątyniami, oraz Nagasaki, miasto o tragicznej przeszłości. Jej epicka podróż kończy się na sielskich plażach Kohamy, jednej z najodleglejszych pacyficznych wysp Japonii, gdzie mieszkają dziewczyny z girlsbandu, których średnia wieku wynosi 84 lata. 15:40 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEDZY OPERACJI NEPTUN ODC. 1/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 1 THE D - DAY SPIES) Cykl dokumentalny, 50 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej: Montagu, Garbo, Fuchs, Penkovsky. Te nazwiska mogą z pozoru nic nie znaczyć, ale ci ludzie zmienili bieg historii. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Zobaczymy, jak pewien mężczyzna założył 24 tożsamości, aby zasymulować istnienie szpiegowskiego pierścienia. Zobaczymy, jak naukowcy z tajnych agencji przekazali ZSRR ultrapoufne plany dotyczące bomby atomowej. Odkryjemy zakodowane wiadomości, niewidoczny atrament, mikrofilmy i wszystkie niesamowite taktyki przesyłania ściśle tajnych informacji. Dzięki analizie odtajnionych dokumentów, archiwów, rekonstrukcji, wywiadów ze znanymi ekspertami i byłymi tajnymi agentami ta seria dokumentalna pozwoli nam zajrzeć w umysły i metody działania tajnych agentów. Garbo, Tricycle, Treasure, Brutus i Bronx - brytyjscy szpiedzy z czasów II Wojny Światowej. Ich misja: oszukać Adolfa Hitlera, by zabezpieczyć lądowanie w Normandii. Podwójni agenci, atrapy, fałszywe informacje przesyłane dyplomatom. To był doskonały plan. Życie w cieniu zmieniło tych pięcioro agentów w mistrzów podstępu. Oto utajniona historia trzech nieznanych mężczyzn i dwóch kobiet. Churchill chciał zaskoczyć nazistów, bo to był jedyny sposób na sukces. Zamierzali przekonać Hitlera, że pod koniec lata 1944 dojdzie do kilku desantów: w Calais, w Norwegii, na południowym zachodzie Francji i na Morzu Śródziemnym, z dala od rzeczywistego miejsca lądowania: Normandii. Aby uwiarygodnić swój plan, alianci stworzyli fikcyjną Pierwszą Grupę Armii Stanów Zjednoczonych, w skrócie FUSAG, stacjonującą w południowo - wschodniej Anglii. Dowodził nią prawdziwy generał George Patton, dobrze znany Niemcom z kampanii w Afryce Północnej i na Sycylii. To, co stało się później - lądowanie w Normandii, jest uznawane za jedną z najbardziej nadzwyczajnych akcji militarnych XX wieku, ale historia niemal zapomniała o wyjątkowej kampanii dezinformacyjnej, która umożliwiła desant. Gdyby kampania się nie powiodła lub została ujawniona, skutki byłyby opłakane. Możliwe, że rozmawialibyśmy dziś po niemiecku. Podwójni agenci w genialny sposób oszukali Niemców. 16:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego. 17:15 HISTORIA POLSKI - MURY RUNĄ - CZ. 1 Cykl dokumentalny, 47 min, Polska, 2010 Reżyseria: Jerzy Modlinger, Bogdan Saganowski Muzyka: Bogdan Saganowski Kluczowy dla odzyskania naszej niepodległości rok 1989 nie obrasta taką legendą jak np. rok 1918 czy 1944 (powstanie warszawskie). Wybory 4 czerwca i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego były pokojową, zwycięską rewolucją. Bez hekatomby krwi przebicie się do mitologicznej świadomości Polaków wydaje się niemal niemożliwe. A jednak - konieczne. Tym, co przeszkadza Polakom w uwewnętrznieniu tamtej historycznej chwili, jest wielość sprzecznych narracji opisujących te czasy. A przecież wielość narracji jest także dowodem niezwykłości tamtego okresu. Osoby o zupełnie innych światopoglądach i hierarchiach wartości zjednoczyły się w dziele odbudowy niepodległości. Polacy wykazali swą wielkość, pokazując zdolność do współpracy. Przeszli demokratyczną próbę ognia, zanim jeszcze wywalczyli prawdziwą demokrację. "Mury runą" jest próbą opowiedzenia o tych kluczowych wydarzeniach właśnie z zachowaniem wielości narracji. Spojrzeniem na rok 1989 z różnych perspektyw. Władza, przestraszona nadciągającą katastrofą gospodarczą, kuszona przez Zachód, zachęcana do inicjatywy przez Gorbaczowa próbuje stworzyć plan zachowania władzy przy pozorach podzielenia się nią z opozycją. Plan obarczenia opozycji odpowiedzialnością za błędy władzy, bez realnego wpływu na bieg wydarzeń. Opozycja ma jedno jedyne żądanie i hasło: "Nie ma wolności bez Solidarności" - o wolnych wyborach nikt nawet nie marzy. Tak dochodzi do spotkań na Zawrat, w Magdalence, wreszcie do Obrad Okrągłego Stołu. 18:10 W KOTLE HISTORII - REJTERADA RAJTARII. SZWEDZKA KUCHNIA NA MAZOWSZU Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski 7 kwietnia 1656 roku doszło do przełomu. Pod Warką miała miejsce pierwsza zwycięska bitwa ze Szwedami podczas Potopu. Bitwa, opisana w powieści Sienkiewicza, była pokazem współpracy genialnych strategów - Jerzego Lubomirskiego i Stefana Czarnieckiego. Fortele, szybkie marsze, trzy szarże husarii i całkowite zwycięstwo w zaledwie dwie godziny. Nowoczesna artyleria i piechota nadal nie dawały rady polskiej jeździe. Gotujemy po szwedzku i po mazowiecku. 19:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 51 (SERIA IV ODC. 12) Serial wojenny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Katrin Buhring, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Sebastian Jasnoch Volksdeutsch, który szantażuje Jadwigę i Bronkę, żąda, by płaciły mu dwa razy wyższy haracz za milczenie. Kobiety są przestraszone, zwłaszcza że ukrywają w jadłodajni Jasia. Nitka jest milcząca, zachowuje się bardzo nieswojo. W końcu postanawia wyznać dziewczynom, że Margarethe jest jej daleką rodziną. Leokadia chce, by Nitka obserwowała swoją ciotkę, ma nadzieję, że ich rodzinne więzy mogą okazać się przydatne dla organizacji. Ewka razem z Sońką obmyśla plan odbicia jego matki z transportu. W pewnym momencie chłopakowi puszczają nerwy i prawie demaskuje się przed żołnierzami niemieckimi. Do Ewki dociera, że nie może pozwolić, by przeprowadzali tę akcję na własną rękę. Zdaje sobie sprawę, że w razie niepowodzenia zagrożone może być życie wszystkich aresztowanych. 21:00 NARODZINY NAZIZMU S.I - NOC DŁUGICH NOŻY (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Seria odpowiada na zasadnicze pytanie: jak doszło do tego, że rządy w Niemczech przejęli faszyści. Te filmy to spojrzenie od wewnątrz na drogę Hitlera do władzy. Historia zostaje opowiedziana z punktu widzenia osób z jego najbliższego otoczenia, tych, którzy utorowali mu drogę do władzy, i tych, którzy próbowali go powstrzymać. Od politycznych intryg, które zamieniły niemiecki parlament w prawdziwy "House of Cards", po demontaż demokracji, który uczynił z Hitlera wszechmocnego Fuhrera. W cyklu dokonana zostanie analiza, czy taki rozwój zdarzeń był nieunikniony, jakie pojawiły się znaki ostrzegawcze, jakie podjęto decyzje, jakich szans nie wykorzystano i jakie błędne oceny sformułowano, które mogły powstrzymać Hitlera i zmienić bieg historii. Episode 1: Politics Episode 2: The First Six Months in Power Episode 3: Night of the Long Knives 23:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA WOJNA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Po klęsce pod Moskwą, w grudniu 1941 roku Hitler uznał, że wojny wygrać nie może. Wtedy rozpoczęły się tajne rokowania pomiędzy Niemcami a ZSRR i aliantami zachodnimi. Jest to najbardziej pasjonująca część historii XX wieku. Pierwszy z serii programów "Tajna Wojna Adolfa Hitlera" przedstawia kontakty polityków radzieckich, niemieckich i amerykańskich. 23:45 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA WOJNA CZ. 3 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Po klęsce pod Moskwą, w grudniu 1941 roku, HItler uznał, że wojny wygrać nie może. Wtedy rozpoczęły się tajne rokowania pomiędzy Niemcami a ZSRR i aliantami zachodnimi. Jest to najbardziej pasjonująca część historii XX wieku. Odcinek przedstawia kontakty polityków radzieckich, niemieckich i amerykańskich. 00:20 UŚMIECH NA USTACH A W OCZACH ŁZY Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński Zdjęcia: Jacek Siwecki, Jan Sośnicki Lektor: Maciej Gudowski Miejscowi mówią, że to koniec świata. Nie ma tu szkoły, kościół i cmentarz daleko. Kiedyś był sklep, klub, poczta, teraz nie ma już niczego, wszystko popadło w ruinę. Można kupić wodę i makaron, ale nie gorzałkę. I dobrze, bo nie ma pracy, i gdyby była gorzałka, wszyscy by poumierali. Pusto, cicho i spokojnie. Młodzi stąd wyjeżdżają, nikt tutaj nie przyjeżdża... prawie nikt. Oni przyjechali. Najpierw była nazwa. Ładnie brzmi fonetycznie: "Per - ka - ła - ba" - muzycy tłumaczą, skąd wzięli pomysł nazwy dla swojej grupy. Zespół powstał daleko stąd, w Iwanofrankowsku. Siedmioosobowy band, grający niezwykle energetyczny huculski punk folk, w niezwykły sposób łączy różne gatunki muzyczne. Teraz artyści postanowili na własne oczy przekonać się, jak wygląda miejscowość Perkałaba. Okolica jest niezwykle urokliwa. Nieopodal, w dolinie, szumi dopływ Prutu, rzeka Czeremosz. Przejście przez przerzucone nad nią dziurawe kładki i przerdzewiałe mosty jest niezwykle emocjonujące. Wysoko nad rzeką góruje masyw ukraińskich Karpat, gdzieniegdzie bogato zalesione wzniesienia częściowo skrywa mgła. Do Perkałaby prowadzą asfaltowe drogi, na których więcej jest łat niż oryginalnej nawierzchni, i błotniste, pełne głębokich kałuż dróżki. W miejscowości mieszka kilkanaście rodzin, kilkadziesiąt osób. Drewniane zabudowania są bliskie zawalenia, z podłóg odchodzi linoleum. Na płotach szeregiem suszą się skarpety, w jednym z budynków ze ściany patrzy stylizowana na żołnierza światłości premier Julia Tymoszenko. O dawnej świetności Perkałaby przypomina gmach dużego szpitala psychiatrycznego. W latach 80. wśród jego pensjonariuszy można było spotkać przeciwników dawnego reżimu i niepokornych artystów. Dziś pozostała tam zaledwie garstka pacjentów, którzy nauczyli się żyć na tym odludziu. Miejscowi z życzliwością podchodzą do przybyszy. Artyści odwdzięczają się, jak umieją - grając. Ich muzyka jest czasem smutna i nostalgiczna, czasem radosna i skoczna, teksty balansują na granicy absurdu. W swoim filmie dokumentalista Jan Sosiński towarzyszy muzykom w ich podróży, śledzi spotkania z mieszkańcami Perkałaby, przysłuchuje się wspólnym rozmowom i przygląda zabawom. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LOTNICZY PUCK Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Różne ładunki widziała najpopularniejsza już polska trasa wiodąca na Hel, ale czegoś takiego jeszcze nie było. Pod prąd czasu, wbrew zapomnieniu, do dawnej bazy Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku wraca jeden z najzgrabniejszych wodnosamolotów II Rzeczpospolitej - Lublin R. XIII. Niebawem będziemy mieli okazję przekonać się, że wraca nie tylko statek powietrzny, ale i piękny fragment naszej historii, dziejącej się na skrzyżowaniu dwóch żywiołów: wody i powietrza. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 3 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W trzeciej części Bogusław Wołoszański opowiada o desancie niemieckich spadochroniarzy na fort. Jeden z belgijskich weteranów walk relacjonuje, co przeżywali obrońcy Eben Emael.