TVP Historia Czwartek, 06.06.2024 06:00 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA PREZENTERÓW TELEWIZYJNYCH W MOSKWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu reportaż o rosyjskiej telewizji i młodym pokoleniu dziennikarzy. Bohaterem audycji jest Aleksiej Kosulnikow - redaktor naczelny jednego z najbardziej popularnych programów publicystycznych w Rosji "Wzgliad". Cykl ten ukazuje się na antenie publicznej ORT, która obejmuje zasięgiem całą rosyjską federację. Program Aleksieja Kosulnikowa co tydzień ogląda dwadzieścia milionów widzów w jedenastu strefach czasowych. Reportaż ukazuje status dziennikarza i rolę telewizji w Rosji. 06:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 06 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1885 - Pasteur pierwszy raz zastosował szczepionkę przeciw wściekliźnie; 1944 - lądowanie w Normandii; 1953 - nakazano zakładom radiowym w Warszawie i Dzierżoniowie usunięcie z produkowanych odbiorników zakresów fal nadawania Wolnej Europy; 1990 - koniec cenzury w Polsce; 06:30 GAZ ZIEMNY W POLSCE. POCZĄTEK HISTORII - SPÓŁKA GAZOLINA - ODC. 4 Serial dokumentalny, 19 min, Polska, 2024 Reżyseria: Janusz Sidor "Gaz ziemny w Polsce. Początek historii - Spółka Gazolina" to czteroczęściowy film o tym, jak, kto i dlaczego rozpoczął na ziemiach polskich wykorzystywać gaz ziemny w celach gospodarczych. Wcześniej gaz ziemny był niebezpiecznym odpadem, wypuszczany do powietrza, który czasem wybuchał przynosząc straty podczas wydobycia ropy naftowej. W 1912 roku więc Marian Wieleżyński wpadł na pomysł, by odprowadzać gaz z odwiertów naftowych rurociągami i spalać go w zakładach przemysłowych. Zaprosił do współpracy Władysława Szaynoka i tak w Borysławiu powstał pierwszy gazociąg, powstała koncepcja zakładów do wykorzystania gazu ziemnego. Z czasem założyli kilka firm, które zajmowały się przesyłem gazu, wytwarzaniem z gazu ziemnego paliw płynnych jak gazolina i gazol (dzisiejsze LPG), gazociągi zasilające Drohobycz, Stryj, Lwów. I sami zaczęli wydobywać gaz ziemny z pokładów gazonośnych w okolicach Daszawy. Aby rozwijać przedsiębiorstwa, założyli z Ignacym Mościckim Spółkę Metan, pierwszy w Polsce instytut naukowo badawczy (nazywany kuźnią patentów). Jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości zaczęli rozwijać - możliwe, że jako piersi na świecie - akcjonariat pracowniczy. Z czasem powołali Spółkę, w której udziały z prawem głosu, mieli pracownicy przedsiębiorstwa i okazało się, że była to jedyna w dwudziestoleciu międzywojennym spółka akcyjna, w pełni Polska. Nikt z pracowników nie sprzedał swoich akcji firmom spoza kraju. Przed wybuchem II wojny Spółka Gazolina była w czołówce przedsiębiorstw naftowo gazowniczych w Polsce. Kontrakty firmy sięgały 2006 roku - jak sam Marian Wilczyński pisał w raporcie w 1937 roku. W poszczególnych częściach przedstawiamy "Sp. Gazolina" poprzez postacie Mariana Wieleżyńskiego i Władysława Szaynoka - twórców przedsięwzięcia, Ignacego Mościckiego jako naukowca, współtwórcę Instytutu "Metan" oraz ich firmę, którą miała postać akcjonariatu pracowniczego, poprzez postać Bronisława Wojciechowskiego, który był posłem na sejm II RP oraz członkiem zarządu "Gazoliny". 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 51 (SERIA IV ODC. 12) Serial wojenny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Katrin Buhring, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Sebastian Jasnoch Volksdeutsch, który szantażuje Jadwigę i Bronkę, żąda, by płaciły mu dwa razy wyższy haracz za milczenie. Kobiety są przestraszone, zwłaszcza że ukrywają w jadłodajni Jasia. Nitka jest milcząca, zachowuje się bardzo nieswojo. W końcu postanawia wyznać dziewczynom, że Margarethe jest jej daleką rodziną. Leokadia chce, by Nitka obserwowała swoją ciotkę, ma nadzieję, że ich rodzinne więzy mogą okazać się przydatne dla organizacji. Ewka razem z Sońką obmyśla plan odbicia jego matki z transportu. W pewnym momencie chłopakowi puszczają nerwy i prawie demaskuje się przed żołnierzami niemieckimi. Do Ewki dociera, że nie może pozwolić, by przeprowadzali tę akcję na własną rękę. Zdaje sobie sprawę, że w razie niepowodzenia zagrożone może być życie wszystkich aresztowanych. 08:25 HISTORIA POLSKI - MURY RUNĄ - CZ. 1 Cykl dokumentalny, 47 min, Polska, 2010 Reżyseria: Jerzy Modlinger, Bogdan Saganowski Muzyka: Bogdan Saganowski Kluczowy dla odzyskania naszej niepodległości rok 1989 nie obrasta taką legendą jak np. rok 1918 czy 1944 (powstanie warszawskie). Wybory 4 czerwca i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego były pokojową, zwycięską rewolucją. Bez hekatomby krwi przebicie się do mitologicznej świadomości Polaków wydaje się niemal niemożliwe. A jednak - konieczne. Tym, co przeszkadza Polakom w uwewnętrznieniu tamtej historycznej chwili, jest wielość sprzecznych narracji opisujących te czasy. A przecież wielość narracji jest także dowodem niezwykłości tamtego okresu. Osoby o zupełnie innych światopoglądach i hierarchiach wartości zjednoczyły się w dziele odbudowy niepodległości. Polacy wykazali swą wielkość, pokazując zdolność do współpracy. Przeszli demokratyczną próbę ognia, zanim jeszcze wywalczyli prawdziwą demokrację. "Mury runą" jest próbą opowiedzenia o tych kluczowych wydarzeniach właśnie z zachowaniem wielości narracji. Spojrzeniem na rok 1989 z różnych perspektyw. Władza, przestraszona nadciągającą katastrofą gospodarczą, kuszona przez Zachód, zachęcana do inicjatywy przez Gorbaczowa próbuje stworzyć plan zachowania władzy przy pozorach podzielenia się nią z opozycją. Plan obarczenia opozycji odpowiedzialnością za błędy władzy, bez realnego wpływu na bieg wydarzeń. Opozycja ma jedno jedyne żądanie i hasło: "Nie ma wolności bez Solidarności" - o wolnych wyborach nikt nawet nie marzy. Tak dochodzi do spotkań na Zawrat, w Magdalence, wreszcie do Obrad Okrągłego Stołu. 09:25 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNI DZIEŃ HITLERA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program poświęcony tajemniczej śmierci Adolfa Hitlera i Ewy Braun. Dlaczego Rosjanie tak starannie zatarli wszelkie ślady? W jakim celu to uczynili? Program próbuje odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę wydarzyło się w bunkrze Kancelarii Rzeszy w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku. Ujawnione ostatnio materiały i zeznania świadków wskazują, że dotychczasowe wersje samobójstwa wodza III Rzeszy były błędne. W programie przedstawiono kilka wersji wydarzeń. Wykorzystano bogatą ikonografię i zdjęcia archiwalne. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNI DZIEŃ HITLERA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program poświęcony tajemniczej śmierci Adolfa Hitlera i Ewy Braun. Dlaczego Rosjanie tak starannie zatarli wszelkie ślady? W jakim celu to uczynili? Program próbuje odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę wydarzyło się w bunkrze Kancelarii Rzeszy w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku. Ujawnione ostatnio materiały i zeznania świadków wskazują, że dotychczasowe wersje samobójstwa wodza III Rzeszy były błędne. W programie przedstawiono kilka wersji wydarzeń. Wykorzystano bogatą ikonografię i zdjęcia archiwalne. 10:20 UŚMIECH NA USTACH A W OCZACH ŁZY Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński Zdjęcia: Jacek Siwecki, Jan Sośnicki Lektor: Maciej Gudowski Miejscowi mówią, że to koniec świata. Nie ma tu szkoły, kościół i cmentarz daleko. Kiedyś był sklep, klub, poczta, teraz nie ma już niczego, wszystko popadło w ruinę. Można kupić wodę i makaron, ale nie gorzałkę. I dobrze, bo nie ma pracy, i gdyby była gorzałka, wszyscy by poumierali. Pusto, cicho i spokojnie. Młodzi stąd wyjeżdżają, nikt tutaj nie przyjeżdża... prawie nikt. Oni przyjechali. Najpierw była nazwa. Ładnie brzmi fonetycznie: "Per - ka - ła - ba" - muzycy tłumaczą, skąd wzięli pomysł nazwy dla swojej grupy. Zespół powstał daleko stąd, w Iwanofrankowsku. Siedmioosobowy band, grający niezwykle energetyczny huculski punk folk, w niezwykły sposób łączy różne gatunki muzyczne. Teraz artyści postanowili na własne oczy przekonać się, jak wygląda miejscowość Perkałaba. Okolica jest niezwykle urokliwa. Nieopodal, w dolinie, szumi dopływ Prutu, rzeka Czeremosz. Przejście przez przerzucone nad nią dziurawe kładki i przerdzewiałe mosty jest niezwykle emocjonujące. Wysoko nad rzeką góruje masyw ukraińskich Karpat, gdzieniegdzie bogato zalesione wzniesienia częściowo skrywa mgła. Do Perkałaby prowadzą asfaltowe drogi, na których więcej jest łat niż oryginalnej nawierzchni, i błotniste, pełne głębokich kałuż dróżki. W miejscowości mieszka kilkanaście rodzin, kilkadziesiąt osób. Drewniane zabudowania są bliskie zawalenia, z podłóg odchodzi linoleum. Na płotach szeregiem suszą się skarpety, w jednym z budynków ze ściany patrzy stylizowana na żołnierza światłości premier Julia Tymoszenko. O dawnej świetności Perkałaby przypomina gmach dużego szpitala psychiatrycznego. W latach 80. wśród jego pensjonariuszy można było spotkać przeciwników dawnego reżimu i niepokornych artystów. Dziś pozostała tam zaledwie garstka pacjentów, którzy nauczyli się żyć na tym odludziu. Miejscowi z życzliwością podchodzą do przybyszy. Artyści odwdzięczają się, jak umieją - grając. Ich muzyka jest czasem smutna i nostalgiczna, czasem radosna i skoczna, teksty balansują na granicy absurdu. W swoim filmie dokumentalista Jan Sosiński towarzyszy muzykom w ich podróży, śledzi spotkania z mieszkańcami Perkałaby, przysłuchuje się wspólnym rozmowom i przygląda zabawom. 11:20 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: KAZIMIERZ IV JAGIELLOŃCZYK Debata, 31 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Piotr Legutko W 1447 roku na tronie Polski, po trzech latach bezkrólewia, zasiadł dwudziestoletni Kazimierz, młodszy syn Władysława Jagiełły, wielki książę litewski. Trzy lata wcześniej, pod Warną zginął w batalii z Turkami jego brat, król Władysław III. Od początku Kazimierz IV Jagiellończyk zabiegał o wzmocnienie władzy królewskiej. Spotkało się to ze sprzeciwem szlachty. Podobnie jak Władysław Jagiełło, Kazimierz dążył do złamania potęgi zakonu krzyżackiego. W 1454 roku ogłosił akt inkorporacji Prus do Polski. Dało to początek wojnie trzynastoletniej, którą zakończył zawarty pokój w Toruniu. Na jego mocy Polska odzyskała między innymi Pomorze Gdańskie, a wielki mistrz zakonu krzyżackiego zobowiązany był do złożenia królowi hołdu. Podczas czterdziestu pięciu lat panowania Kazimierza Jagiellończyka, w Europie Środkowej i Wschodniej umocniła się potęga dynastii Jagiellonów. 12:15 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 9/13 Serial sensacyjny , wojenny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Do polskiego ośrodka cichociemnych w Szkocji, gdzie zajęcia prowadzi doświadczony oficer Afgan, przyjeżdża Anglik kpt. Wood. Poszukuje najlepszych komandosów do udziału w misji dotarcia do Czochy. W zamku Jorg widzi przez okno, jak Globcke przywozi Natalię. Dochodzi do starcia, ale Jorg, pamiętając o swojej misji, powstrzymuje się od ataku. Globcke zapewnia, że Natalii nic się złego nie stanie, bo dziewczyna jest jego zakładniczką. Wkrótce Jorgowi udaje się uruchomić "Aparat", lecz zataja ten fakt. Jedynie profesor Kunze orientuje się, że Jorg odnalazł depeszę w archiwum, ale wie, że wojna się kończy i wszelkie działania kryptologów nie mają już większego sensu. W Czechach kmdr. Compaigne skłania dowódcę korpusu gen. Huebnera, by oddał się do dyspozycji oddziału pancernego, który będzie eskortował grupę komandosów w okolice zamku Czocha. W ten sposób komandosi mogą uniknąć niepotrzebnego starcia z przypadkowo napotkanym oddziałem niemieckim, który na pewno nie odważy się zaatakować dużego oddziału US Army. W hoteliku w miejscowości Nejdek spotykają się komandosi. Okazuje się, że Afgan i Czerny walczyli razem zrzucani na spadochronach w różnych krajach okupowanej Europy. Compaigne przedstawia plan akcji: mają przez jezioro dostać się do tajnego wejścia do zamku, o którym powiadomił Jorg. W zamku rozpoczynają się przygotowania do ewakuacji. Również Anna Maria musi wyjechać. Żegna się z Jorgiem, licząc, że spotkają się wkrótce po zakończeniu wojny. Jorg nie ma odwagi powiedzieć jej, że kocha Natalię. Globcke przedstawia Jorgowi swój plan: Natalia i Anna Marią są zakładniczkami, które zostaną zwolnione, gdy Jorg wypełni to, czego oczekuje od niego Globcke. Plan Globckego wciąż jednak pozostaje tajemnicą. 13:15 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - SOFIA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku czwartym - Sofia. Miasto leży u stóp górskiego masywu Witoszy. Wiele budowli historycznych przypomina o jego długiej i bogatej historii. Trzydzieści lat po rozpadzie Związku Radzieckiego Sofia to nowoczesna stolica. Działają tu międzynarodowe korporacje i start - upy. Miasto uchodzi za europejską Dolinę Krzemową. Ma milion mieszkańców i jest znane z tolerancji oraz kultywowania tradycji. Tutaj wyznawcy trzech głównych religii żyją spokojnie obok siebie. To miasto w okresie przejściowym między swą przeszłością i przyszłością. Sofia to polityczny, gospodarczy i kulturalny ośrodek Bułgarii. Co siódmy mieszkaniec kraju mieszka w stolicy. Różne style architektoniczne minionych czasów to świadectwo liczącej ponad pięć tysięcy lat historii kraju. 14:25 GIGANCI HISTORII - WIKINOWIE Teleturniej, 50 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski, Przemysław Babiarz Ich długie łodzie i dalekie wyprawy przeszły do legendy. Czy byli tylko chciwymi barbarzyńcami, którzy napadali i rabowali nadmorskie miasta? A może byli początkiem nowej cywilizacji łączącej kunszt żeglarski z silnie rozwiniętą organizacją społeczną. Zapraszamy na odcinek "Gigantów Historii" poświęcony wikingom. 15:20 NARODZINY NAZIZMU S.I - NOC DŁUGICH NOŻY (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Seria odpowiada na zasadnicze pytanie: jak doszło do tego, że rządy w Niemczech przejęli faszyści. Te filmy to spojrzenie od wewnątrz na drogę Hitlera do władzy. Historia zostaje opowiedziana z punktu widzenia osób z jego najbliższego otoczenia, tych, którzy utorowali mu drogę do władzy, i tych, którzy próbowali go powstrzymać. Od politycznych intryg, które zamieniły niemiecki parlament w prawdziwy "House of Cards", po demontaż demokracji, który uczynił z Hitlera wszechmocnego Fuhrera. W cyklu dokonana zostanie analiza, czy taki rozwój zdarzeń był nieunikniony, jakie pojawiły się znaki ostrzegawcze, jakie podjęto decyzje, jakich szans nie wykorzystano i jakie błędne oceny sformułowano, które mogły powstrzymać Hitlera i zmienić bieg historii. Episode 1: Politics Episode 2: The First Six Months in Power Episode 3: Night of the Long Knives 16:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego. 16:55 HISTORIA POLSKI - MURY RUNĄ - CZ. 2 Cykl dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Reżyseria: Bogdan Saganowski, Jerzy Modlinger Kluczowy dla odzyskania naszej niepodległości rok 1989 nie obrasta taką legendą jak np. rok 1918 czy 1944 (powstanie warszawskie). Wybory 4 czerwca i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego były pokojową, zwycięską rewolucją. Bez hekatomby krwi przebicie się do mitologicznej świadomości Polaków wydaje się niemal niemożliwe. A jednak - konieczne. Tym, co przeszkadza Polakom w uwewnętrznieniu tamtej historycznej chwili, jest wielość sprzecznych narracji opisujących te czasy. A przecież wielość narracji jest także dowodem niezwykłości tamtego okresu. Osoby o zupełnie innych światopoglądach i hierarchiach wartości zjednoczyły się w dziele odbudowy niepodległości. Polacy wykazali swą wielkość, pokazując zdolność do współpracy. Przeszli demokratyczną próbę ognia, zanim jeszcze wywalczyli prawdziwą demokrację. "Mury runą" jest próbą opowiedzenia o tych kluczowych wydarzeniach właśnie z zachowaniem wielości narracji. Spojrzeniem na rok 1989 z różnych perspektyw. Władza, przestraszona nadciągającą katastrofą gospodarczą, kuszona przez Zachód, zachęcana do inicjatywy przez Gorbaczowa próbuje stworzyć plan zachowania władzy przy pozorach podzielenia się nią z opozycją. Plan obarczenia opozycji odpowiedzialnością za błędy władzy, bez realnego wpływu na bieg wydarzeń. Opozycja ma jedno jedyne żądanie i hasło: "Nie ma wolności bez Solidarności" - o wolnych wyborach nikt nawet nie marzy. Tak dochodzi do spotkań na Zawrat, w Magdalence, wreszcie do Obrad Okrągłego Stołu. 18:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - "NIE MIESZAĆ SPORTU Z POLITYKĄ!" Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Frazesy o niełączeniu sportu i polityki słyszymy od haniebnych igrzysk w Berlinie w 1936 roku. Tymczasem kontekst agresji na Ukrainę przywołuje inną wojnę - w Afganistanie. I niechlubne igrzyska 80. roku w Moskwie. O najbardziej znanych przykładach bojkotów zawodów sportowych mówić będą m.in. historyk dr hab. Sebastian Ligarski, historyk zimnej wojny prof. Patrick Vaughan oraz dziennikarz TVP Sport - Leszek Jarosz. Ponadto rzadkie archiwalne nagrania z Igrzysk Olimpijskich z poprzednich dekad! 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 52 (SERIA IV ODC. 13) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Michał Czernecki, Peter Wolf, Katrin Buhring, Mickey Hardt, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Paweł Małaszyński Marysia spotyka się z Meyerem w krypcie kościoła, gdzie pochowana została Irka. Mężczyzna przekazuje jej zdjęcia tajnych niemieckich dokumentów oraz informuje, że Andrzej zostanie przeniesiony do ośrodka koło Warszawy. Martin von Schnitz zostaje zaproszony na polowanie zorganizowane przez Margarethe w rodzinnej posiadłości Nitki w Złoczewicach. Dziewczyny w końcu będą miały szansę, by pomścić Irkę. Dowództwo obawia się odwetu na mieszkańcach Złoczewic i nie wydaje zgody na wykonanie wyroku. Jedyna szansa na pozbycie się Martina to przeprowadzenie akcji tak, by wyglądała na wypadek. 20:00 POLSKI SZEREGOWIEC RYAN. HISTORIA BRACI KRAJEWSKICH Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2023 Reżyseria: Monika Skwirtniańska Scenariusz: Monika Skwirtniańska Zdjęcia: Wojciech Kursa W listopadzie 2023 roku, w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie otwarto wystawę, poświęconą braciom Krajewskim, rodzeństwu, z którego trzech braci poległo w wojnie obronnej 1939 roku i w czasie okupacji, a czwarty walczył w oddziałach Ponurego Piwnika i po wojnie żył z piętnem członka reakcyjnego podziemia. Ich historia przypomina tę braci Nilandów, których losy stały się podstawą scenariusza filmu "Szeregowiec Ryan", a także innych rodzeństw, które wciągnęły wichry wojen światowych (bracia von Blucher, bracia Sullivan, bracia Jardot, bracia Borgstrom). Trwają też prace nad książką, opisującą tę historię. 21:00 ZIMNA WOJNA Dramat, 84 min, Wielka Brytania/Polska/Francja, 2018 Reżyseria: Paweł Pawlikowski Scenariusz: Paweł Pawlikowski, Janusz Głowacki Zdjęcia: Łukasz Żal Aktorzy: Joanna Kulig, Tomasz Kot, Borys Szyc, Agata Kulesza, Adam Woronowicz, Adam Ferency, Krzysztof Materna, Cedric Kahn, Jeanne Balibar Film w reżyserii Pawła Pawlikowskiego, twórcy oscarowej „Idy”. „Zimna wojna” również spotkała się z zachwytem widzów i uznaniem recenzentów, a potwierdzeniem artystycznego kunsztu były liczne nagrody w różnych kategoriach, m.in. 3 nominacje do Oscara - dla reżysera, za najlepsze zdjęcia i film nieanglojęzyczny. Ponadto 4 nominacje do nagrody BAFTA oraz Złota Palma w Cannes dla Pawła Pawlikowskiego. Akcja filmu rozpoczyna się w zniszczonej, powojennej Polsce, a potem przenosi do największych europejskich miast. To wpleciona w historyczny kontekst opowieść o trudnej miłości. Trwają przesłuchania do ludowego zespołu „Mazurek”. Jedną z kandydatek jest urocza Zula o mocnym głosie, która swoim wdziękiem i talentem przykuwa uwagę kompozytora Wiktora. Między młodą, prostolinijną dziewczyną z prowincji a znanym artystą nawiązuje się płomienny romans. Za jego namową Zula decyduje się na wyjazd z komunistycznej Polski. Przed nią perspektywa występów na europejskich scenach. Ale życie na obczyźnie też nie jest usłane różami, co w pewnym sensie przyczyni się do komplikacji uczucia, jakie połączyło te dwie artystyczne dusze. 22:55 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNI DZIEŃ HITLERA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program poświęcony tajemniczej śmierci Adolfa Hitlera i Ewy Braun. Dlaczego Rosjanie tak starannie zatarli wszelkie ślady? W jakim celu to uczynili? Program próbuje odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę wydarzyło się w bunkrze Kancelarii Rzeszy w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku. Ujawnione ostatnio materiały i zeznania świadków wskazują, że dotychczasowe wersje samobójstwa wodza III Rzeszy były błędne. W programie przedstawiono kilka wersji wydarzeń. Wykorzystano bogatą ikonografię i zdjęcia archiwalne. 23:25 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNI DZIEŃ HITLERA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program poświęcony tajemniczej śmierci Adolfa Hitlera i Ewy Braun. Dlaczego Rosjanie tak starannie zatarli wszelkie ślady? W jakim celu to uczynili? Program próbuje odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę wydarzyło się w bunkrze Kancelarii Rzeszy w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku. Ujawnione ostatnio materiały i zeznania świadków wskazują, że dotychczasowe wersje samobójstwa wodza III Rzeszy były błędne. W programie przedstawiono kilka wersji wydarzeń. Wykorzystano bogatą ikonografię i zdjęcia archiwalne. 24:00 PIOTR MICHAŁOWSKI. ROMANTYK W SZTUCE, REALISTA W ŻYCIU Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Skwirtniańska Scenariusz: Monika Skwirtniańska Zdjęcia: Wojciech Kursa Urodził się w Krakowie w 1800 r. i już od wczesnych lat przejawiał wyjątkowe zdolności do rysunku i malowania. Jako 13 - letni chłopiec pobierał lekcje rysunku u Michała Stachowicza, a w 1817 roku kontynuował edukację pod kierunkiem Józefa Brodowskiego, a następnie Franciszka Lampiego. W 1831 roku, kiedy wybuchło powstanie listopadowe, Piotr Michałowski bardzo chciał wziąć w nim czynny udział i walczyć z bronią w ręku, jednak został z urzędu podporządkowany Rządowej Komisji Wojny, by kierować w podległych mu zakładach produkcją broni dla powstańców. Zarządzane przez niego fabryki produkowały po 500 karabinów dziennie. Po upadku powstania wraz ze świeżo poślubioną małżonką Julią z Ostowskich i jej ojcem Antonim, udał się na emigrację do Francji. Okres ów trwający do 1835 r. należy zaliczyć do najszczęśliwszych w życiu malarza. Michałowski mógł się bowiem zająć tym, co kochał najbardziej, czyli malarstwem. Tworzone przez niego dzieła spotkały się z dużym zainteresowaniem, a sam malarz uzupełniał artystyczne wykształcenie w pracowni paryskiego akwarelisty. Nicolas - Toussaint Charlet zaraził go uwielbieniem dla talentu wielkiego francuskiego malarza i grafika okresu romantyzmu, Theodore'a Gericaulta. Malarstwo Michałowskiego, głównie batalistyczne, wyróżnia się, poza wyjątkową sprawnością warsztatową, niezwykłą dynamiką ruchu ludzi i zwierząt uwiecznionych na płótnach. Z latami malarz w swej twórczości, nie rezygnując z dbałości o szczegół, ewoluował w stronę ujęć coraz bardziej metaforycznych. Artysta lubił na przykład uwznioślać malowanych wojowników i wodzów, przedstawiając ich nie tylko w sposób dynamiczny, ale także wydobywając ich z tła, które stawało się coraz bardziej rozmyte i monochromatyczne. Przykładem takiego obrazu może być "Napoleon na koniu" (1835 - 37). Michałowski lubił poświęcać obrazy czynom bitewnym jemu współczesnych. Stworzył na przykład cały cykl poświęcony odwadze Krakusów, walczących w powstaniu listopadowym. Najchętniej wracał jednak do epoki napoleońskiej, którą pamiętał z wczesnego dzieciństwa. Po powrocie do kraju Michałowski kontynuował karierę malarską, poświęcając się także licznym zajęciom organizacyjnym, m.in. zarządzał odziedziczonymi majątkami pod Krakowem. W czasie Wiosny Ludów Michałowski pilnie śledził rewolucyjne wydarzenia w Europie i sam w 1848 roku był jednym z założycieli komitetu ziemiańskiego, który proklamował zniesienie pańszczyzny za wykupem. W tamtym okresie opcja ta uważana była za postępową. W 1853 roku Michałowski został wybrany prezesem Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego. Piotr Michałowski zmarł w 1855 roku. Pozostawił po sobie siedmioro dzieci i ponad tysiąc obrazów, rysunków i szkiców. Renesans zainteresowania malarstwem Michałowskiego nastąpił dopiero w 1894 roku, kiedy to we Lwowie zorganizowano pierwszy wielki pokaz jego dzieł w czasie polskiej Wystawy Krajowej. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SAMOLOT WIDMO Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Bardzo różne są nasze drogi prowadzące ku tajemnicom historii. Niektóre szybkie i oczywiste jak wielopasmowa autostrada. Inne poplątane i znikające w gąszczu zdarzeń jak zarastająca błyskawicznie leśna ścieżka. Te ostatnie mają formę pogłosek - ktoś widział, ktoś mówił, ktoś pamięta. Tak miała się do niedawna sprawa z krążącymi na prawym brzegu Wisły opowieściami o wielkim, srebrnym, wielosilnikowym amerykańskim samolocie, który przymusowo wylądował w okolicy Stężycy i następnego dnia zniknął. Takie lądowania oczywiście się zdarzały i było ich całkiem sporo, ale szybkie zniknięcie ważącej ponad 16 ton maszyny przenosiło tę opowieść w krąg legendarny. Tak było, dopóki nie odebraliśmy intrygującego telefonu. Pan Dariusz Ptaszek posiada fragmenty Liberatora B - 24, który w branym przez nas pod uwagę przedziale czasowym wylądował właśnie w okolicach Stężycy. Mamy przeczucie, że to dopiero początek frapującego, historycznego śledztwa. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Galiński Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym odcinku historia Armii Czerwonej (w okresie od 1939 do końca 1941 roku).