TVP Nauka Piątek, 07.06.2024 06:10 JAK TO DZIAŁA - ODC. 160 JAK DZIAŁA UL Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Scenariusz: Radek Brzózka, Małgorzata Kosturkiewicz Prowadzący: Radek Brzózka W tym odcinku o pszczołach i miodzie. Radek Brzózka zajrzy do ula w pasiece, będzie wspinał się na drzewa z barciami, a także na dachy wieżowców, na których żyją pszczoły. Opowie wiele ciekawostek na temat życia tych niezwykłych owadów, bez których życie na ziemi byłoby niewyobrażalne. 06:40 BILANS ZDROWIA Magazyn, 20 min, Polska, 2023 Alergiczne zapalenie spojówek jest najbardziej rozpowszechnioną formą alergii ocznej i jedną z najczęstszych chorób przedniego odcinka oka. Może dotyczyć nawet co czwartej osoby, jednak niektórzy uważają, iż obejmuje aż 50% populacji. W programie o alergiach ocznych, a także o tym, jak Covid wpłynął na układ nerwowy dzieci. Będzie też o transplantacjach szpiku kostnego. 07:15 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - RYJEK WIECZNIE GŁODNY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Ryjówka malutka czy trochę od niej większa ryjówka aksamitna to zaledwie kilkugramowe istoty. Małe ssaki owadożerne, krewniacy kreta czy jeża, a nie myszy czy nornika. Istoty tyleż mało znane, co zadziwiające. Żywe ilustracje tego, jak i na ile sposobów natura zróżnicowała świat istot żywych, także zwierząt, i to tych na oko bardzo podobnych do siebie. Wraz z ich badaczem prof. Leszkiem Rychlikiem, wyruszyliśmy ich tropem w okolicach Konina. 07:45 POLSKIE PARKI NARODOWE - WIGIERSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Dariusz Gross, dziennikarz zafascynowany przyrodą, pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem. 08:20 PODRÓŻ ŁAZIKA CURIOSITY (VOYAGE OF CURIOSITY) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2017 5 sierpnia 2012 r. należący do NASA łazik marsjański Curiosity dokonał jednego z najbardziej spektakularnych lądowań w historii podróży kosmicznych. W 5. rocznicę tej śmiałej misji powstał niniejszy film dokumentalny, który prowadzi widzów przez każdy etap podróży łazika: od przygotowań do startu, przez emocjonujące lądowanie, aż po jego niewiarygodne odkrycia na powierzchni planety. Dzięki bezprecedensowemu dostępowi do badań NASA oraz nagrań i obrazów z samego łazika Curiosity odkrywamy wraz z twórcami filmu, w jaki sposób nowe technologie, takie jak VR i AR, zbliżają dzisiejszych naukowców do powierzchni Czerwonej Planety, aby odpowiedzieć na pytania zadawane od dziesięcioleci. Czy kiedykolwiek w przeszłości na Marsie istniało życie? Czy jest on wystarczająco bezpieczny dla ludzkich odkrywców? 09:25 TAJEMNICZY SZÓSTY ZMYSŁ (BEYOND MOVEMENT: OUR 6TH SENSE REVEALED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Wszyscy wiemy o istnieniu naszych pięciu zmysłów. Okazuje się jednak, że istnieje jeszcze jeden rodzaj zmysłu: propriocepcja, która pozwala nam poruszać się, pisać i chwytać obiekt w ruchu. Jak zorganizowany jest szósty zmysł? 10:25 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - UWAŻNIE O WAŻKACH Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dr Grzegorz Tończyk, naukowiec z z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, jest zaangażowany w projekt ochrony ważek śródleśnych torfowisk. Projekt jest próbą podjęcia czynnej ochrony ważek związanych z tym typem środowiska poprzez odpowiednio prowadzone działania służące zachowaniu i odtwarzaniu ich siedlisk. Ponadto w filmie występuje Zbigniew Fijewski z Mazowiecko - Świętokrzyskiego Towarzystwa Ornitologicznego. 10:55 CZY WIESZ, ŻE? - /56/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 11:30 BILANS ZDROWIA Magazyn, 20 min, Polska, 2023 Alergiczne zapalenie spojówek jest najbardziej rozpowszechnioną formą alergii ocznej i jedną z najczęstszych chorób przedniego odcinka oka. Może dotyczyć nawet co czwartej osoby, jednak niektórzy uważają, iż obejmuje aż 50% populacji. W programie o alergiach ocznych, a także o tym, jak Covid wpłynął na układ nerwowy dzieci. Będzie też o transplantacjach szpiku kostnego. 12:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - RYJEK WIECZNIE GŁODNY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Ryjówka malutka czy trochę od niej większa ryjówka aksamitna to zaledwie kilkugramowe istoty. Małe ssaki owadożerne, krewniacy kreta czy jeża, a nie myszy czy nornika. Istoty tyleż mało znane, co zadziwiające. Żywe ilustracje tego, jak i na ile sposobów natura zróżnicowała świat istot żywych, także zwierząt, i to tych na oko bardzo podobnych do siebie. Wraz z ich badaczem prof. Leszkiem Rychlikiem, wyruszyliśmy ich tropem w okolicach Konina. 12:40 POLSKIE PARKI NARODOWE - WIGIERSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Dariusz Gross, dziennikarz zafascynowany przyrodą, pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem. 13:15 CZY WIESZ, ŻE? - /57/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:45 PODRÓŻ ŁAZIKA CURIOSITY (VOYAGE OF CURIOSITY) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2017 5 sierpnia 2012 r. należący do NASA łazik marsjański Curiosity dokonał jednego z najbardziej spektakularnych lądowań w historii podróży kosmicznych. W 5. rocznicę tej śmiałej misji powstał niniejszy film dokumentalny, który prowadzi widzów przez każdy etap podróży łazika: od przygotowań do startu, przez emocjonujące lądowanie, aż po jego niewiarygodne odkrycia na powierzchni planety. Dzięki bezprecedensowemu dostępowi do badań NASA oraz nagrań i obrazów z samego łazika Curiosity odkrywamy wraz z twórcami filmu, w jaki sposób nowe technologie, takie jak VR i AR, zbliżają dzisiejszych naukowców do powierzchni Czerwonej Planety, aby odpowiedzieć na pytania zadawane od dziesięcioleci. Czy kiedykolwiek w przeszłości na Marsie istniało życie? Czy jest on wystarczająco bezpieczny dla ludzkich odkrywców? 14:50 KOLEBKA LUDZKOŚCI (OUT OF THE CRADLE) Film dokumentalny, 51 min, Japonia/Niemcy, 2019 Reżyseria: Toru Suetsugu, Kyoko Misumi Scenariusz: Koji Yasumoto Film dokumentalny o eksploracji milionowej historii ludzkiej ewolucji. Pełno tu niespodzianek i niesamowitych zwrotów akcji, dramatów pokazujących, jak nasi przodkowie przeżywali kryzys po kryzysie. Film zrealizowany w wysokiej rozdzielczości, jest pełen niezwykle skomplikowanych sekwencji komputerowych z wykorzystaniem najnowocześniejszych nagrań VFX stworzonych przez światowej sławy twórców gier. To hiperrealistyczny świat, w którym żyli prehistoryczni przodkowie. Zobaczymy najważniejsze momenty na ścieżce ewolucyjnej prowadzącej do współczesnych ludzi. 15:45 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - ŻYWY RELIKT MOKRADEŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Łoś jest gatunkiem wciąż objętym moratorium, czyli całorocznym okresem ochronnym. Na Bagnach Biebrzańskich bytuje unikalna pod względem genetycznym populacja, którą w dobie ogromnej presji na ochronę różnorodności genetycznej należałoby otoczyć szczególną troską, a nawet formą ochrony. Jesień to czas, gdy spora część łosi opuszcza bagna, gdzie zanika wegetacja i nie bardzo jest co jeść i przenosi się do lasów, najchętniej sosnowych. Spotkania oko w oko z łosiem bywają wtedy codziennością. W nadbiebrzańskiej wsi jest uprawa sosnowa ogrodzona pokaźnymi deskami wspartymi na żelaznych belkach. Łosie rezydują tu od świtu, o czym świadczą zwisające smętnie, połamane tęgimi łosiowymi kopniakami sztachety i poobgryzane czuby sosenek, bo "sosna jest dla łosia tym, czym schabowy dla nas" mówi bohater odcinka dr hab. Mirosław Ratkiewicz z Uniwersytetu w Białymstoku. Od jesieni łosie widzi się tu częściej niż latem krowy, do których zresztą te dzikie zwierzęta dołączają czasem na pastwiskach. 16:20 CZY WIESZ, ŻE? - /58/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 16:50 ASTRONARIUM - 6/21 (117) - KOSMICZNA DRABINA ODLEGŁOŚCI Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Jak daleko są gwiazdy i galaktyki, które widzimy na niebie? Aby mierzyć dystans we Wszechświecie, astronomowie posługują się specjalnym narzędziem. To tak zwana drabina odległości. W tym programie pokażemy projekt polskich naukowców, który pozwolił ją udoskonalić. 17:25 SEKRETY CHAOSU (SECRET LIFE OF CHAOS) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2007 Teoria chaosu ma złą sławę. Przywołuje obrazy nieprzewidywalnej pogody, krachów gospodarczych i błędów w nauce. Istnieje jednak fascynująca i ukryta strona chaosu, którą naukowcy dopiero teraz zaczynają rozumieć. Okazuje się, że teoria chaosu odpowiada na pytanie, które ludzkość zadawała od tysiącleci: jak się tu dostaliśmy? Profesor Jim Al - Khalili ujawnia naukę stojącą za pięknem i strukturą świata natury i odkrywa, że jest on nieodłączną częścią praw fizyki. Co zaskakujące, okazuje się, że matematyka chaosu może wyjaśnić, jak i dlaczego wszechświat tworzy wyjątkowy porządek i wzór. Świat przyrody jest pełen inspirujących przykładów tego, jak natura przekształca prostotę w złożoność. Od drzew, przez chmury, po ludzi. 18:30 TAJEMNICE SAL OPERACYJNYCH - GUZ ROŚNIE DŁUGO Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marta Gołąb - Kocięcka Scenariusz: Marta Gołąb - Kocięcka, Ireneusz Iwański Prowadzący: Łukasz Grabarczyk Odcinek pokazujący operację usunięcia guza jelita grubego i guza jajnika. Pacjentka, która jest bohaterką odcinka, ma za sobą historię onkologiczną, dlatego w programie kładziemy nacisk nie tylko na procedurę klasycznego usunięcia guzów, ale też na kwestię profilaktyki wtórnej i pierwotnej. Omawiając poszczególne etapy operacji, powiemy o tym, jak rozwijają się guzy jelita grubego, jakie sygnały powinny skłonić do reakcji i co jako pacjenci możemy zrobić, aby zapewnić sobie szybkie i skuteczne leczenie. Gospodarzem programu jest doktor Łukasz Grabarczyk, jedyny polski neurochirurg operujący w wojennych szpitalach w Ukrainie, wieloletni szef kliniki Budzik w Olsztynie, absolwent Uniwersytetu we Freiburgu, który swoje umiejętności doskonalił w USA i Japonii. Poprowadzi widzów przez tajniki nowatorskich operacji dokonywanych w polskich szpitalach, pokazując pracę lekarzy, nowoczesne technologie medyczne i procedury umożliwiające sprawny przebieg zabiegów. 19:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - UKOCHANA ŻÓŁWICA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Co roku młode żółwiki wykluwają się z jaj składanych przez samice w dolinie rzeki Ilanki w nadleśnictwie Rzepin. Z uwagi na wartość przyrodniczą tego miejsca od lat jest ono pod opieką naukowców z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Program ochrony żółwi błotnych w woj. lubuskim jest prowadzony przez dr. Bartłomieja Najbara, który jest bohaterem tego odcinka. 19:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - /15/ - GOŁĄB Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Młody biolog, Łukasz Bożycki, uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu? Nie u nas. W obiektywie Łukasza Bożyckiego odkryjemy wszystkie tajemnice gołębi: co lubią jeść, gdzie najbardziej lubią mieszkać i czego się boją. Niestrudzony "przyrodnik na tropie", Łukasz Bożycki, tym razem opowie o tych dobrze nam znanych amatorach pszenicy i pomników. 20:00 NOWOCZESNA ASTRONOMIA: CORAZ BLIŻEJ GWIAZD (CLOSER TO THE STARS) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2018 Dokument o współczesnych astronomach, którzy w największych obserwatoriach astronomicznych na świecie, wyposażonych w najnowocześniejszą istniejącą na Ziemi aparaturę, starają się dotrzeć do najdalszych zakątów wszechświata. 21:30 WAŻNE CZY NIEWAŻNE - ODC. 12 - CZY MOŻNA COFNĄĆ POMYŁKOWĄ PŁATNOŚĆ? (WHY IT MATTERS: FUTURE TECH) Serial dokumentalny, 23 min, Wielka Brytania, 2022 Czym jest Metaverse? Jak możemy żyć ponad 100 lat? A czego możemy się nauczyć od otaczającego nas świata przyrody? Dołączymy do fanatyka technologii, Joshuy Lima, w jego podróży w przyszłość, aby odkryć najnowocześniejsze technologie, które zmieniają świat, jaki znamy. Od życia, pracy i zabawy w wirtualnym świecie po najnowsze osiągnięcia w dziedzinie technologii bezdotykowych i innowacji biomimikry. Od firm spożywczych wykorzystujących technologię blockchain w celu zabezpieczenia swojego łańcucha dostaw, po tych, którzy zarabiają na życie dzięki aplikacjom do przejmowania przejazdów, podróżujemy po całym świecie, aby dowiedzieć się, dlaczego to ma znaczenie. 22:10 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - ŻYWY RELIKT MOKRADEŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Łoś jest gatunkiem wciąż objętym moratorium, czyli całorocznym okresem ochronnym. Na Bagnach Biebrzańskich bytuje unikalna pod względem genetycznym populacja, którą w dobie ogromnej presji na ochronę różnorodności genetycznej należałoby otoczyć szczególną troską, a nawet formą ochrony. Jesień to czas, gdy spora część łosi opuszcza bagna, gdzie zanika wegetacja i nie bardzo jest co jeść i przenosi się do lasów, najchętniej sosnowych. Spotkania oko w oko z łosiem bywają wtedy codziennością. W nadbiebrzańskiej wsi jest uprawa sosnowa ogrodzona pokaźnymi deskami wspartymi na żelaznych belkach. Łosie rezydują tu od świtu, o czym świadczą zwisające smętnie, połamane tęgimi łosiowymi kopniakami sztachety i poobgryzane czuby sosenek, bo "sosna jest dla łosia tym, czym schabowy dla nas" mówi bohater odcinka dr hab. Mirosław Ratkiewicz z Uniwersytetu w Białymstoku. Od jesieni łosie widzi się tu częściej niż latem krowy, do których zresztą te dzikie zwierzęta dołączają czasem na pastwiskach. 22:45 SEKRETY CHAOSU (SECRET LIFE OF CHAOS) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2007 Teoria chaosu ma złą sławę. Przywołuje obrazy nieprzewidywalnej pogody, krachów gospodarczych i błędów w nauce. Istnieje jednak fascynująca i ukryta strona chaosu, którą naukowcy dopiero teraz zaczynają rozumieć. Okazuje się, że teoria chaosu odpowiada na pytanie, które ludzkość zadawała od tysiącleci: jak się tu dostaliśmy? Profesor Jim Al - Khalili ujawnia naukę stojącą za pięknem i strukturą świata natury i odkrywa, że jest on nieodłączną częścią praw fizyki. Co zaskakujące, okazuje się, że matematyka chaosu może wyjaśnić, jak i dlaczego wszechświat tworzy wyjątkowy porządek i wzór. Świat przyrody jest pełen inspirujących przykładów tego, jak natura przekształca prostotę w złożoność. Od drzew, przez chmury, po ludzi. 23:55 TAJEMNICE SAL OPERACYJNYCH - GUZ ROŚNIE DŁUGO Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marta Gołąb - Kocięcka Scenariusz: Marta Gołąb - Kocięcka, Ireneusz Iwański Prowadzący: Łukasz Grabarczyk Odcinek pokazujący operację usunięcia guza jelita grubego i guza jajnika. Pacjentka, która jest bohaterką odcinka, ma za sobą historię onkologiczną, dlatego w programie kładziemy nacisk nie tylko na procedurę klasycznego usunięcia guzów, ale też na kwestię profilaktyki wtórnej i pierwotnej. Omawiając poszczególne etapy operacji, powiemy o tym, jak rozwijają się guzy jelita grubego, jakie sygnały powinny skłonić do reakcji i co jako pacjenci możemy zrobić, aby zapewnić sobie szybkie i skuteczne leczenie. Gospodarzem programu jest doktor Łukasz Grabarczyk, jedyny polski neurochirurg operujący w wojennych szpitalach w Ukrainie, wieloletni szef kliniki Budzik w Olsztynie, absolwent Uniwersytetu we Freiburgu, który swoje umiejętności doskonalił w USA i Japonii. Poprowadzi widzów przez tajniki nowatorskich operacji dokonywanych w polskich szpitalach, pokazując pracę lekarzy, nowoczesne technologie medyczne i procedury umożliwiające sprawny przebieg zabiegów. 00:35 PRZYRODNIK NA TROPIE - /15/ - GOŁĄB Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Młody biolog, Łukasz Bożycki, uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu? Nie u nas. W obiektywie Łukasza Bożyckiego odkryjemy wszystkie tajemnice gołębi: co lubią jeść, gdzie najbardziej lubią mieszkać i czego się boją. Niestrudzony "przyrodnik na tropie", Łukasz Bożycki, tym razem opowie o tych dobrze nam znanych amatorach pszenicy i pomników. 01:10 NOWOCZESNA ASTRONOMIA: CORAZ BLIŻEJ GWIAZD (CLOSER TO THE STARS) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2018 Dokument o współczesnych astronomach, którzy w największych obserwatoriach astronomicznych na świecie, wyposażonych w najnowocześniejszą istniejącą na Ziemi aparaturę, starają się dotrzeć do najdalszych zakątów wszechświata. 02:45 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - UKOCHANA ŻÓŁWICA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Co roku młode żółwiki wykluwają się z jaj składanych przez samice w dolinie rzeki Ilanki w nadleśnictwie Rzepin. Z uwagi na wartość przyrodniczą tego miejsca od lat jest ono pod opieką naukowców z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Program ochrony żółwi błotnych w woj. lubuskim jest prowadzony przez dr. Bartłomieja Najbara, który jest bohaterem tego odcinka.