TVP Dokument Środa, 12.06.2024 05:10 PRZYRODNIK NA TROPIE - /9/ - ŻABA MOCZAROWA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki W tym tygodniu bohaterką odcinka jest żaba moczarowa, dowiemy się między innymi, dlaczego i w jakich okolicznościach zmienia ona kolor skóry, gdzie możemy ją spotkać i jakie zagrożenia czyhają na nią w jej naturalnym środowisku. 05:45 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 52 POLSKIE CUDA NATURY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza tropem niezwykłości, którymi Polskę obdarzyła matka natura. Zastanawia się, jaka jest historia takich miejsc jak Pustynia Błędowska, Puszcza Białowieska czy Łuk Mużakowa. Stara się ukazać ich naturalne piękno, ale także dotrzeć do procesów, dzięki którym powstały. 06:20 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 6 TASMANIA (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (6/6) TASMANIA) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 6. Tasmania. Na odizolowanej od kontynentu Tasmanii mogły powstać wyjątkowe gatunki. Dla innych wyspa stała się ostatnią twierdzą. Zmienna pogoda tworzy tu zachwycające krajobrazy i umożliwia istnienie jednych z najbardziej bujnych lasów strefy umiarkowanej. To Australia o nieznanym szerzej obliczu. Życie na wyspie zachęca zwierzęta do odmiennych zachowań. Izolacja daje możliwość powstania całkowicie odmiennych dróg ewolucji. Australia odłączyła się od reszty kontynentów 180 milionów lat temu. Większość miejscowych gatunków występuje tylko tutaj. Leżąca na jej południowym krańcu Tasmania jest jeszcze bardziej odległa. Pod koniec ostatniej epoki lodowej wzrost poziomu morza sprawił, że Tasmania została odcięta od kontynentu. Powstały tu gatunki niewystępujące nigdzie indziej na świecie. Tylko tutaj żyje do dziś diabeł tasmański. 07:20 NAJLEPSZA PRACA DLA PSA - ODCINEK 2. (TOP JOBS FOR DOGS EP. 2) Cykl dokumentalny, 45 min, Australia, 2017 Reżyseria: Jack Oddie Scenariusz: Roger Stevenson Seria dokumentalna (7 odcinków), która w zabawny i wciągający sposób prezentuje różne gatunki psów i ich role. Na całym świecie istnieje ponad 300 ras psów, ale która rasa zajmuje pierwsze miejsce, jeśli chodzi o wydajność pracy? Autorzy cyklu podróżują po całym świecie, aby spotkać psy w pracy i dowiedzieć się, co czyni je najlepszymi i w jakiej dziedzinie czy roli. Poszukiwacze trufli, wykrywacze pluskiew, psy policyjne, psy wsparcia emocjonalnego, psy pasterskie, psy przewodnicy, ciągnące sanki, asystenci strażaków, gwiazdy mediów społecznościowych, poławiacze myszy, trenerzy fitness, cyrkowcy, gracze we frisbee, doradcy lekarzy, ochraniarze, psy tropiące, strażnicy więzienni, wykrywacze węży... Lista prac wykonywanych przez psy jest nieskończona, a ich umiejętności niesamowite. Każdy odcinek zawiera historie z całego świata: z USA, Wielkiej Brytanii, Australii, Nowej Zelandii, Antarktydy, Czech, Singapuru i nie tylko pokazując wiele powodów, dla których psy są naprawdę najlepszymi przyjaciółmi ludzi. Odcinek 2. Wielu badaczy nazywa przytulanie interwencjami zwierząt asystujących. Zwierzęta powodują redukcję reakcji krążeniowej. Przytulenie szczeniaczka wyzwala hormon zwany oksytocyną - ten sam, który wyzwala się w czasie karmienia piersią dziecka przez matkę, lub przytulenie do drugiego człowieka. Oksytocyna jest hormonem miłości i wspaniale likwiduje niepokój. Psy przewodnicy dają wielu osobom poczucie niezależności i swobody. Zmieniają ich życie dzięki lepszej mobilności i zyskaniu całkowicie oddanego im przyjaciela. Border collie czy owczarki australijskie są świetnymi psami pasterskimi, które dostawszy zadanie - wykonują je do końca. Są też psy kochające akrobacje w skokach po frisbee. 08:15 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 2. EPOKA MASZYN (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 02 RISE OF THE MACHINES) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 2 - "Epoka maszyn". W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat ludzkość ustanowiła zawrotne tempo rozwoju technologicznego i postępów w nauce. Rozpoczął się wyścig napędzany postępami w technologiach komputerowych. Jak szybko mogą działać nasze maszyny? Przez ostatnie dziesięciolecia niemal wszystkie aspekty życia zostały związane z maszynami. W 1947 roku wynaleziono proste urządzenie, które odmieniło świat: tranzystor. Niektórzy nazywają go najważniejszym wynalazkiem XX wieku. Podstawowy składnik układów scalonych umożliwił powstanie komputerów, cyfrowych kamer, czujników i urządzeń przenośnych. W ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat maszyny stały się centralnym elementem naszego życia. Stworzyliśmy roboty, które chodzą, jeżdżą i latają, a w kieszeniach nosimy dostęp do wiedzy całego świata. Maszyny rozpoznają nowotwory i dotrzymują nam towarzystwa. 09:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WIETNAM. UCZTA DLA ZMYSŁÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Dźwięki, obrazy, smaki... Podróż do Wietnamu to uczta dla zmysłów. W kraju, leżącym na skrzyżowaniu kultur, zachowały się ślady wszystkich cywilizacji, które miały na niego wpływ. Z jednej strony panuje tu bezustanny ruch, a z drugiej - zaduma i spokój w licznych pagodach. Wietnam to nie tylko wspaniałe widoki i niezwykli ludzie. To także długa i bogata historia. Ho Chi Minh, dawny Sajgon, skupia w sobie wszystkie paradoksy dzisiejszego Wietnamu: starą historię państwa, kolonialną przeszłość, komunistyczny reżim i nieuchronny marsz w kierunku społeczeństwa konsumpcyjnego. Tu najlepiej widać zmiany zachodzące w kraju. 10:20 GINĄCE ZAWODY - ZABAWKARZE LUDOWI Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1973 Scenariusz: Krystyna Morgała Zdjęcia: Leszek Stafiński Wykonawcy: Krystyna Morgała Film poświęcony zabawkarzom ludowym, którzy wykonują drewniane zabawki, takie jak malowane bryczki z konikami czy kłapiące skrzydłami ptaszki. Spotkania z twórcami ludowymi w ich warsztatach podczas pracy w Lachowicach, Koszarawej, Stryszawie, Łącznej i Żołyni. Są to tereny południowej Małopolski, gdzie na obszarach górskich, wiejskich istniała tradycyjna produkcja wyrobów drewnianych. Produkcja jarmarcznych zabawek drewnianych rozwinęła się w okolicach, gdzie liczba ziemi i znaczne rozdrobnienie gruntów zmusiło ludność do szukania dodatkowego zarobku, poza rolnictwem. W audycji rozmowa z Heleną Pierzchałową, prezes krakowskiego oddziału Cepelii o Funduszu Rozwoju Twórczości Ludowej, który daje możliwość Cepelii sprawowania mecenatu nad twórcami ludowymi poprzez fundowanie stypendiów, organizowanie konkursów, szkoleń, warsztatów, jarmarków i pokazów. Wypowiedź etnograf Teresy Komornickiej o wartościach artystycznych i tradycyjnych zabawek drewnianych, o wkładzie twórczym pracy każdego z rzemieślników. 10:55 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 10 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Barbara Pawłowska Scenariusz: Barbara Pawłowska Zbliża się jubileusz ćwierćwiecza istnienia przedszkola. W sali gimnastycznej trwa kolejna próba piosenki, która ma być wykonana podczas uroczystości. Razem z Martą ma wystąpić Maciek, ale chłopczyk nie chce śpiewać - robi dziwaczne miny. Tymczasem grupa zuchów je śniadanie. Okazuje się, że zupę mleczną także można policzyć. Robi to oczywiście Adaś, który postanowił doliczyć do tryliardów dziewięć. Starszaki mają zajęcia teatralne. Ich zadaniem jest przedstawienie dobra i zła. Dla pani Kasi to ważne zajęcia, w różnych przedszkolach prowadzi bowiem badania naukowe - bada, jak dzieci potrafią pokazywać emocje. Paweł pokazuje agresję. Atakuje kamerę. Prawie wszystkie dzieci wolą grać dobro niż zło. Chłopcy są bardzo agresywni. Używają słów, które nie podobają się pani Kasi. A jej córka, Karolinka, jest wręcz oburzona tym, co koledzy wymyślają, płacze. Średniaki mają gimnastykę korekcyjną, ale bardzo źle się zachowują. Prowadzący ćwiczenia pan Marek przypuszcza, że się popisują przed ekipą telewizyjną. Prosi nawet, żeby goście wyszli. Niewiele to jednak pomaga. Pan Marek smuci się, że gimnastyka się nie udała. A do tego o złym zachowaniu dzieci dowiedziała się pani dyrektor. Przyprowadziła Michała i Kamila, by go przeprosili. Tymczasem pani Kasia pyta starszaki, co to jest zło i kto jest zły. Prosi je, by narysowały dobro i zło. Nie jest to łatwe zadanie. Malwina wcale nie ma ochoty rysować. Jest dziś w złym humorze. Wkrótce jednak czuje się lepiej, bo cała grupa idzie na wycieczkę do pobliskiego lasu. Dzieciom bardzo podoba się w lesie. Robi się jeszcze ciekawiej, gdy Karolina niespodziewanie znajduje list. Pani Kasia informuje dzieci, że jego autorem jest krasnal Hałabała. Wszyscy się cieszą, oprócz Pawła - największego w grupie indywidualisty - który nie wierzy w prawdziwość listu. Kiedy pani zaczyna czytać, chłopiec odchodzi: nie chce tego słuchać, wie swoje. Karol nie poszedł do lasu. Mama zaprowadziła go do przychodni, na szczepienie. Chłopiec bardzo się tego boi. Wyrywa nawet igłę pielęgniarce. W końcu daje sobie zrobić zastrzyk. Mama na pocieszenie idzie z nim zagrać w toto - lotka. Karol bardzo chciałby wygrać dużo pieniędzy. 11:30 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 2 W REALNYM ŚWIECIE (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EPISODE 2 - IN THE REAL WORLD) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. 12:35 TU SIĘ ŻYJE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Kinga Dębska Optymistyczny film o odchodzeniu, o niezwykłym hospicjum w Wilnie i o zwariowanej siostrze Michaeli, która w ramach dodawania otuchy realizuje najbardziej szalone marzenia swoich podopiecznych. Uważa, że przed śmiercią potrzebujemy załatwić niezałatwione wcześniej sprawy, spełnić jakieś marzenie, choćby to była lampka koniaku. Według niej trafia się do hospicjum, żeby odkryć siebie i spokojnie pożegnać się z życiem. Będzie to próba odczarowania idei hospicjum i wzruszająca opowieść o ludziach na ostatniej prostej. 13:40 WIELKIE WYZWANIE AUSTRALIJSKIEJ PSZCZOŁY MIODNEJ - CZĘŚĆ 1. (THE GREAT BEE CHALLENGE) Film dokumentalny, 59 min, Australia, 2019 Reżyseria: Paul West W tym dwu częściowym filmie dokumentalnym poznamy lepiej życie pszczół, ich naturę oraz zagrożenia jakie doprowadzają do zmniejszenia się populacji tych zwierząt. Australijczycy współdzielą kraj z miliardami pięknych, pracowitych i delikatnych stworzeń. I bardzo chcą im pomóc. Okazuje się, że Australijczycy naprawdę interesują się pszczołami. Cztery rodziny będą rywalizować ze sobą, aby zbudować dobrze prosperujące ule, które wyprodukują pyszny miód. Miód od zwycięskiego zespołu zostanie użyty w popisowym daniu przez uznanego szefa kuchni Petera Gilmore'a z renomowanej restauracji Bennelong w Sydney Opera House. Zespoły początkujących pszczelarzy zagłębiają się w najnowszą naukę o komunikacji, mózgach i zachowaniu pszczół, ucząc się i napotykając na różnego rodzaju wyzwania. Film dostał wiele nagród na festiwalach filmowych. Część 1. Narodziny pszczoły to prawdziwy cud. Istnieją na Ziemi od około 130 - tu milionów lat. Ocenia się, że dzięki zapylaniu przyczyniają się do produkcji jednej trzeciej naszej żywności, dlatego są tak cenne. W Australii żyje ponad 1600 gatunków pszczół. Europejską pszczołę miodną sprowadzono w 1822 - gim roku, produkuje duże ilości miodu, chociaż ma pewne wady. Pszczoły wytworzyły niezwykle złożony sposób porozumiewania się. Są delikatne, mogą być zestresowane i podatne na choroby. Ogólnie pszczoły australijskie mają się lepiej od europejskich czy północnoamerykańskich. Mózg pszczeli jest około pół miliona razy mniejszy od ludzkiego. Pszczoły mają jednak niezwykłe zdolności poznawcze, zwłaszcza na podstawie tego, co widzą. Rozróżniają różne gatunki kwiatów, otoczenie, a nawet ludzkie twarze. Badacze dowiedli, że pszczoły potrafią znacznie więcej. 14:45 NAJLEPSZA PRACA DLA PSA - ODCINEK 3. (TOP JOBS FOR DOGS EP. 3) Cykl dokumentalny, 44 min, Australia, 2017 Reżyseria: Jack Oddie Scenariusz: Roger Stevenson Seria dokumentalna (7 odcinków), która w zabawny i wciągający sposób prezentuje różne gatunki psów i ich role. Na całym świecie istnieje ponad 300 ras psów, ale która rasa zajmuje pierwsze miejsce, jeśli chodzi o wydajność pracy? Autorzy cyklu podróżują po całym świecie, aby spotkać psy w pracy i dowiedzieć się, co czyni je najlepszymi i w jakiej dziedzinie czy roli. Poszukiwacze trufli, wykrywacze pluskiew, psy policyjne, psy wsparcia emocjonalnego, psy pasterskie, psy przewodnicy, ciągnące sanki, asystenci strażaków, gwiazdy mediów społecznościowych, poławiacze myszy, trenerzy fitness, cyrkowcy, gracze we frisbee, doradcy lekarzy, ochraniarze, psy tropiące, strażnicy więzienni, wykrywacze węży... Lista prac wykonywanych przez psy jest nieskończona, a ich umiejętności niesamowite. Każdy odcinek zawiera historie z całego świata: z USA, Wielkiej Brytanii, Australii, Nowej Zelandii, Antarktydy, Czech, Singapuru i nie tylko pokazując wiele powodów, dla których psy są naprawdę najlepszymi przyjaciółmi ludzi. Odcinek 3. Najskuteczniejszą metodą sprawdzenia, czy w domu są pluskwy - jest pies. Kochamy bigle, bo są małe, lubią jeść i pracować. Tymczasem bigle mają 90 - procentową skuteczność w wyszukiwaniu pluskiew. Centrum handlowe w Singapurze - Clarke Quay - jest siedzibą Pawsibility i tu labradory retrievery, są specjalnie wyszkolone jako psy terapeutyczne, pracujące z dziećmi i młodzieżą. Korzystny wpływ psów na rozwój dzieci jest dobrze udokumentowany. Dowiemy się też jak owczarki holenderskie lub niemieckie pracują jako psy policyjne. Psy pomagają przetrwać i wyczuwają, kiedy potrzebna jest pomoc i opieka nad osobami chorymi np. na bulimię. To psy terapeutyczne. Poznamy również wyżły fryzyjskie, alaskan malamuty. Opiekowanie się ludźmi to jedna z ważniejszych prac psów, a ich miłość i oddanie nie mają sobie równych. 15:45 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 3. REWOLUCJE ENERGETYCZNE (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 03 ENERGY REVOLUTION) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 3 - "Rewolucje energetyczne". Pięćdziesiąt lat temu poważny kryzys naftowy zapoczątkował rewolucję energetyczną. Paliwa alternatywne stały się tańsze od ropy. Świat postanowił zrezygnować ze spalania paliw kopalnych. W obliczu nowego zagrożenia zmianami klimatycznymi dążenie do wykorzystania mocy słońca, ziemi i wiatru stało się wyścigiem o przetrwanie. Szybkie tempo postępów technologicznych daje nadzieję, ale to wyścig z czasem. Dysponujemy już technologiami umożliwiającymi porzucenie paliw kopalnych, które wkrótce stanie się koniecznością. Zwycięstwo w tym wyścigu energetycznym przyniesie korzyści dla całego świata - nie tylko dla ludzkości. Życie na Ziemi jest uzależnione od tego, jak szybko zrezygnujemy z paliw kopalnych na rzecz nowych, czystych technologii. Nasza planeta zmienia się na naszych oczach. Stawka jeszcze nigdy nie była tak wysoka. 16:45 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - CYKLADY. SKARBY GRECJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Cyklady to archetyp wysp greckich. Noszą ślady 3000 lat historii. Krzyżowały się tu losy ludów i cywilizacji, a wpływy śródziemnomorskie mieszały się z azjatyckimi. Cyklady stanowią przedsmak raju na ziemi - tu ludzie i bogowie są sobie bliscy. Wizytę na Cykladach zaczniemy od wyspy Siros, na której znajduje się stolica archipelagu, Ermupoli. Tu zaczyna się inny, tajemniczy świat, ukształtowany przez historię i mity. Nazwa miasta pochodzi od Hermesa, greckiego boga handlu. Aż do początków XX wieku było tu centrum greckiej żeglugi. Znajdują się tu liczne, neoklasyczne domy. Na wzgórzu Ano Siror leży dzielnica katolicka, a na Vrodado - prawosławna. Tu, na Cykladach, Wschód spotyka się z Zachodem. Spacerując po wąskich uliczkach, wśród bielonych domów, podziwiamy piękne widoki... Miasta archipelagu przypominają labirynty na wzgórzach. W XVI wieku wyspy zostały zaniedbane przez Osmanów i stały się celem piratów. Plątanina uliczek miała zmylić najeźdźcę. 17:50 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 3 OLBRZYMI I KOCHANKOWIE (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EPISODE 3 GIANTS AND LOVERS) Cykl dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 3 - "Olbrzymi i kochankowie". Strach i miłość to potężne uczucia. Zmieniają ludzkie życie, kształtują naszą kulturę i historię. W dzisiejszym odcinku zbadamy jak mity, które wciąż są aktualne, narodziły się w epickim dziele Homera "Odysei". Przy pomocy współczesnej nauki dowiemy się ile prawdy zawierają te starożytne legendy. Zaczniemy od jednej z najlepiej zapamiętanych przygód w Odysei spotkania z Cyklopami, tak często opisywanym na przestrzeni wieków. By zbadać mit w sposób naukowy, udajemy się do Avoli na południowym brzegu Sycylii, gdzie powstało niewielkie laboratorium australijskiego uniwersytetu Flinders. Tutaj Francesco Galassi bada starożytne ludzkie szczątki. Dzięki nauce możemy odkryć, że cyklop Polifem mógł być człowiekiem, cierpiącym na akromegalię, że magiczny napój czarodziejki Kirke powstał z roślin o działaniu psychoaktywnym. Nasza podróż z południa Włoch do Grecji i do Szwajcarii pozwoli wydobyć na powierzchnię nowe fakty o złożonej osobowości Homera. 18:55 MAURICE BEJART, DUSZA TAŃCA (MAURICE BEJART, THE SOUL OF DANCE / MAURICE BEJART, L'AME DE LA DANSE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jean De Garrigues, Henri De Gerlache Film dokumentalny, którego bohaterem będzie Maurice Bejart - jeden z najsłynniejszych twórców XX wieku. Maurice Bejart odsłaniał swoją duszę w sali prób - tam, gdzie narodziły się jego choreografie. Przyszedł na świat 1 stycznia 1927 roku jako najstarsze z trojga dzieci. Zaczął tańczyć we wczesnym dzieciństwie ze względów zdrowotnych. Legendarny tancerz i choreograf. Historia jego życia od dziecka wychowanego na przedmieściach Marsylii po choreografa występującego pod koniec życia na największych scenach świata. To on dał tańcowi możliwość wejścia w nową erę i dotarcia do szerokiej publiczności. Bejart na zawsze odcisnął piętno na duszy tańca. Historię opowiedziała Alexandra Vandernoot, córka Duki Sifnios, tancerki Bejarta. Prawdę o pisarzu, reżyserze, tancerzu, choreografie O wszystkim, czym był Bejart. Pod koniec 2007 roku prochy choreografa zostają rozsypane na Morzu Północnym, u wybrzeży Ostendy, zgodnie z jego ostatnią wolą. Film ten opisuje wyjątkowe losy tego wybitnego artysty poprzez rzadkie archiwa, świadectwa jego bliskich, krewnych i współczesnych choreografów, którzy pozostali pod głębokim wpływem jego twórczości. 20:00 PIANO Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2015 Reżyseria: Vita Maria Drygas Scenariusz: Vita Maria Drygas Zdjęcia: Vita Maria Drygas Uratowane przez studentkę konserwatorium pianino, które miało wzmocnić konstrukcję barykady na ukraińskim Majdanie, stało się uczestnikiem i symbolem rewolucji. Instrument połączył losy bohaterów filmu, z których każdy stanął wobec innego wyboru, chcąc z godnością zając należne mu miejsce w dramatycznym konflikcie. Wkrótce pianino zjednoczyło też protestujących na Majdanie, którzy wspólnie, nie bacząc mróz i śnieg, w dzień i w nocy śpiewali hymn Ukrainy i poruszające pieśni ludowe. Instrument okazał się groźniejszy niż butelki z koktajlami Mołotowa. Władza nazwała grających "pianoekstremistami". 21:05 IRLANDIA PÓŁNOCNA - NIEKOŃCZĄCA SIĘ WOJNA (NORTHERN IRELAND: THE 100 YEAR WAR / IRLANDE DU NORD) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2022 Reżyseria: Lucas Gregorio Od stu lat Irlandia jest podzielona na dwie części. Na południu Republika, niepodległe państwo i członek Unii Europejskiej. Na północy Irlandia Północna, należąca do Wielkiej Brytanii. Na tym zaledwie 1, 8 mln mieszkańców terytorium współistnieją dwa rywalizujące ze sobą obozy: z jednej strony unioniści, głównie protestanci i lojalni wobec Wielkiej Brytanii. Z drugiej strony irlandzcy nacjonaliści, głównie katolicy, którzy chcą być związani z Republiką Irlandii i nie być już częścią Zjednoczonego Królestwa. W Irlandii Północnej, jednej z prowincji Zjednoczonego Królestwa, miasto Londonderry jest podzielone na dwie części. Z jednej strony dzielnice protestantów, z drugiej katolików. Od wieków te dwie wspólnoty się nienawidzą. Na początku sierpnia w katolickiej dzielnicy Bogside młodzi ludzie budują wysoką wieżę z palet. Tradycja ta upamiętnia gwałtowne zamieszki z 1969 roku, podczas których katolicy starli się z protestantami i policją. Po kilku dniach konstrukcja jest gotowa. To liczący 15 metrów wysokości stos. Młodzi ludzie wieszają na nim flagi swych wrogów. Tak jak symbolizującą brytyjską koronę. Pokazani w filmie młodzi katolicy są bojownikami o niepodległość. Pragną, by Irlandia Północna opuściła Zjednoczone Królestwo i przyłączyła się do Republiki Irlandii. 22:15 NIEUDANE OPERACJE PLASTYCZNE GWIAZD S.IV - S. 4 / 5 ODC. 8/8 (BOTCHED UP BODIES) Serial dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2016 W kolejnych odcinkach programu widzowie poznają historie pacjentów, którzy zmagają się z powikłaniami po zabiegach chirurgii plastycznej. Dzięki operacjom korygującym i pomocy najlepszych brytyjskich lekarzy bohaterowie zyskają nowy wygląd, a także zdrowie i radość życia. Każdy zabieg to ryzyko i wiele osób zostaje trwale okaleczonych. W tym odcinku widzowie poznają historię Annalee. Kobieta marzyła o korekcie biustu, a skończyła z krzywymi, asymetrycznymi piersiami. Andrea zmagała się z guzem na pośladku, ale z pozoru prosty zabieg skończył się poważnymi komplikacjami. W programie również przypadek Sophie, która chciała poprawić nieproporcjonalne piersi, niestety, po zabiegach jej klatka piersiowa została zniekształcona. 23:10 MROCZNE DUSZE - ODC. 5 WOLFGANG BEATE SCHMIDT: RÓŻOWY POTWÓR (DEADLY SOULS EP. 5 WOLFGANG BEATE SCHMIDT: THE PINK GIANT (GERMANY)) Serial dokumentalny, 45 min, Francja, 2018 Reżyseria: Carsten Oblaender, Justin Wolfe Dokumentalna seria kryminalna (6 odcinków). Seryjni mordercy pozbawiają życia bez litości i wyrzutów sumienia. Co ich prowokuje? Co skłania do zabijania? Kapitan policji ze Stanów wraz ze znanym brytyjskim psychologiem sądowym ponownie zbadają akta niektórych z najbardziej wstrząsających seryjnych morderstw na świecie. Psycholog wraz z policjantem przeanalizują patologiczne umysły seryjnych morderców. Razem pozwolą widzowi zrozumieć, co powoduje, że niektóre mroczne dusze zabijają w najokrutniejszy sposób. Odc. 5 - "Wolfgang Beate Schmidt: Różowy potwór". Ten seryjny zabójca terroryzował niemieckie miasteczka przez niemal dwa lata. Miał obsesję na punkcie damskiej bielizny i seksu. Z tego powodu media mówiły na niego 'Różowy potwór'. Wszystko działo się w NRD, na kilka tygodni przed upadkiem Muru Berlińskiego. Ludzie wychodzą na ulice buntując się przeciwko reżimowi. Pierwsza ofiara Edeltraut, była przeciętną kobietą, miała 51 lat i pracowała w sklepie. Policja szybko orientuje się, że padła ofiarą wyjątkowo brutalnego zabójcy. Ciało było zawinięte w koc. Nosiło ślady duszenia... oraz rany zadane ciężkim przedmiotem. Posiadało również ślady molestowania seksualnego. Wolfgang Schmidt zamordował pięć kobiet i niemowlę tylko dlatego, że weszło mu w drogę. Obecnie przebywa w zakładzie psychiatrycznym, którego nigdy już nie opuści. 00:10 TADEUSZ BOY - ŻELEŃSKI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1993 Scenariusz: Tomasz Kamiński Wykonawcy: Józef Hen, Jacek Trznadel, Barbara Winklowa, Władysław Żeleński, Henryk Markiewicz Jak we wstępie filmu wspomina mieszkający dziś w Paryżu bratanek Tadeusza Żeleńskiego, Władysław - w 1939 roku wysoki urzędnik Ministerstwa Sprawiedliwości - wkrótce po wybuchu wojny zadzwonił do stryja, by go poinformować, że władze państwowe ewakuują się ze stolicy. Zaproponował mu wyjazd. Następnego dnia pisarz zjawił się w gmachu ministerstwa z żoną. Pojechali karetką więzienną na dworzec, a stamtąd pociągiem do Dubna. Przenocowali, a rano wsiedli w pociąg do Lwowa, ostatni już, jak się okazało. Władysław Żeleński do dziś czuje, że mimo woli przyczynił się do tragedii, jaka rozegrała się w 1941 roku. Tadeusz Żeleński urodził się w 1874 roku w Warszawie. Jego ojciec, kompozytor i nauczyciel muzyki, kilka lat później przeniósł się do Krakowa. Tadeusz ukończył tam Gimnazjum św. Anny, potem podjął studia medyczne na UJ. Uczył się wprawdzie, ale też uczestniczył w pijatykach i namiętnie grał w kraty. A kiedy w 1898 roku zjechał do Krakowa Stanisław Przybyszewski, niemal nie odstępował go na krok, zafascynowany pisarzem i zakochany w jego żonie Dagny. Po otrzymaniu dyplomu ostatecznie w 1901 roku rozpoczął pracę w Szpitalu św. Ludwika. Trybu życia jednak nie zmienił, hulał nadal. W końcu, by się ustabilizować, w 1904 roku ożenił się z Zofią Pareńską, piękną Zosią z "Wesela". Był to jednak związek partnerski, bez miłości. W 1906 roku Żeleński dołączył do grupy twórców kaberetu "Zielony Balonik". Pisywał piosenki i satyry. Wtedy też zaczął kolejne skandalizujące erotyzmem zbiorki wierszy podpisywać psuedonimem Boy, by nie narażać na szwank szanowanego w mieście nazwiska. W tym czasie też od "Fizjonomii małżeństwa" Balzaka zaczęła się wielka translatorska przygoda Żeleńskiego, jakiej odpowiednika nie ma w całej literaturze światowej. Jej efektem stało się przyswojenie Polakom stu kilkudziesięciu tomów literatury francuskiej - od Villona po Prousta, przez całą dramaturgiczną twórczość Moliera - co Francuzi docenili, przyznając tłumaczowi w 1927 roku krzyż oficerski Legii Honorowej, a w 1934 - komandorię Legii Honorowej. W lutym 1919 roku Boy zainteresował się teatrem - został recenzentem krakowskiego "Czasu". Recenzje pisywał potem przez wiele lat, także z teatrów warszawskich, w 1922 roku bowiem przeniósł się do stolicy. Jednocześnie zaczął też parać się publicystyką. W 1929 roku rozpoczął głośną kampanię przeciw dominacji kleru w życiu publicznym oraz karalności przerywania ciąży. Potem zabrał się za odbrązawianie, elektryzując opinię publiczną "Obrachunkami fredrowskimi", szkicem o Mickiewiczu, książką o Marysieńce Sobieskiej. Ostro krytykowany i atakowany - i za twórczość, i za swobodę obyczajów - otrzymał jednak Literacką Nagrodę Warszawy, został też jednym z 15 członków Polskiej Akademii Literatury. W pierwszych dniach września 1939 roku znalazł się we Lwowie. 22 września miasto zajęła Armia Czerwona. Tadeusz Żeleński początkowo podjął pracę w Szpitalu Dziecięcym św. Zofii. W końcu października jednak rozpoczął na Uniwersytecie Lwowskim cykl wykładów o Prouście. 22 listopada otrzymał nominację na profesora literatury francuskiej. Trzy dni wcześniej podpisał oświadczenie "Pisarze polscy witają zjednoczenie Ukrainy". Pisał do "Czerwonego Sztandaru", wstąpił do sowieckiego związku pisarzy. Jego nazwisko pojawiło się na łamach utworzonych przez Wandę Wasilewską "Nowych Widnokręgów". W kilka dni po wkroczeniu Niemców do Lwowa, 4 lipca 1941 r. Tadeusz Boy - Żeleński został aresztowany i z grupą profesorów Uniwersytetu Lwowskiego rozstrzelany na stokach Wzgórz Wóleckich. Ponoć Niemcy nawet nie wiedzieli, kogo zabili. O pisarzu, jego życiu, pisarstwie i tytanicznej pracy translatorskiej, a także kontrowersjach związanych z jego postawą i twórczością, mówią w filmie profesorowie Barbara Winklowa, Henryk Markiewicz, Franciszek Ziejka i Jan Prokop, a także Józef Hen i Jacek Trznadel. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 282 GLORIA VICKERS Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Gloria Vickers" W miejscowości Kasina byliśmy wielokrotnie, zawsze z myślą o wrześniowych pancerniakach i niezwykłym dziele czołgów Vickers. Po wrześniowych wydarzeniach został tu niezwykły pomnik. Jego siła polega na tym, że elementem konstrukcji jest autentyczny fragment czołgu - to właśnie wieża Vickersa. I gdy wydawało się, że Vickersy będzie można już oglądać tylko na zdjęciach i archiwalnych filmach, uruchomił się niezwykły łańcuch ludzi dobrej woli. Części czołgu wydobywane w różnych miejscach Polski przez zapaleńców i poszukiwaczy zostały złożone w jedną całość i do Kasiny powrócił piękny Vickers, w którym ponad 50% części to oryginały. Przy okazji wspomnimy szlak bojowy 121. Samodzielnej Kompanii Czołgów Lekkich kapitana Stanisława Rączkowskiego, dywagując, gdzie dokładnie zakończył swój żywot ostatni Vickers? 01:35 KSIĄŻKA SKARG I WNIOSKÓW Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański Zdjęcia: Dariusz Kuc Był sierpień 1980 roku. W Stoczni Gdańskiej trwał strajk, do którego przyłączało się coraz więcej zakładów pracy w całym kraju, ogarniętym gorączką protestów. Władze szukały jakiegoś wyjścia z groźnej dla siebie sytuacji. Józef Pińkowski zastąpił Edwarda Babiucha na stanowisku premiera. Znając rozwój dalszych wypadków, aż trudno uwierzyć, że pierwszym dokumentem, jaki wówczas podpisał, było rozporządzenie w sprawie Książek skarg i wniosków, obowiązkowo wiszących w placówkach handlowych, gastronomicznych i usługowych. Po dwudziestu latach autorowi filmu udało się dotrzeć tam, gdzie jeszcze trochę takich książek zachowano. I do sprzedawców, w których sklepach stanowiły one w przeszłości oręż rozsierdzonych klientów. Jeden z rozmówców Andrzeja Barańskiego wspomina, że książki skarg i wniosków wprowadzono w latach 60. pismem okólnym. Taka książka była drukiem ścisłego zarachowania. Nie można było usunąć z niej choćby jednej strony, nawet jeśli klient napisał na niej jawną i krzywdzącą nieprawdę. Istotnie, tak było, ale korzenie zeszytu wiszącego w sklepie - na sznurku, wraz z ołówkiem - sięgają w jeszcze dalszą przeszłość. Książki życzeń i zażaleń, bo tak się początkowo nazywały, pojawiły się około 1950 roku. Władza wygrała wtedy "bitwę o handel". Większość prywatnych sklepów zlikwidowano. Młodzi sprzedawcy z brygad ZMP rozpoczęli akcję współzawodnictwa. Książki miały umożliwić klientom ocenę ich pracy i zaostrzyć kontrolę społeczną. Potem ZMP przestało istnieć, o współzawodnictwie zapomniano, a książki pozostały. Musiały wisieć w miejscu widocznym i łatwo dostępnym dla klienta. Kontrolujący sklep, placówkę gastronomiczną lub usługową, zawsze do niej zaglądali. Niewiele z tego wynikało. Autorzy wpisów zazwyczaj otrzymywali jednobrzmiące, zdawkowe odpowiedzi. Sprzedawcom jednak groziły nagany i kary pieniężne. Dziś można się z tych książek śmiać, ale na początku lat 80. , kiedy brakowało dosłownie wszystkiego, były zmorą Bogu ducha winnych handlowców. Bywało - wspominają - że w przypadku, gdy zażaleń w zeszycie było zbyt dużo, prosili kogoś, by dla równowagi wpisał kilka pochwał. Zażaleń zaś było mnóstwo. Sfrustrowani ludzie, zmęczeni wiecznym poszukiwaniem podstawowych artykułów i pogonią za deficytowymi towarami, na kartkach książek skarg i wniosków odreagowywali złość. Czy wierzyli w skuteczność wpisu? W każdym razie otrzymywali grzeczną odpowiedź, a rzeczywistość skrzeczała dalej. Tłumy szturmem zdobywały domy handlowe, aż sypały się rozbite szyby. Dochodziło nawet do rękoczynów. Cierpliwy papier znosił wszystko. Kiedy po latach czyta się tamte wpisy, pokazujące absurdy, na jakie codziennie natykali się klienci i konsumenci w PRL, trudno uwierzyć, że działo się to nie tak dawno. Sytuacja się odwróciła. Dziś towarów jest pełno, pieniędzy w kieszeni niewiele. Czy jednak znaczy to, że nie miałby już racji bytu jakiś odpowiednik tamtych książek, którymi zajmowały się najwyższe władze państwowe w najgorętszym okresie naszej historii najnowszej? Scenariusz filmu powstał na podstawie artykułu Grzegorza Sroczyńskiego, opublikowanego na łamach "Gazety Wyborczej". 02:10 GORBACZOW. RAJ (GORBACHEV. HEAVEN / GORBACHEV. PARADISE) Film dokumentalny, 100 min, Czechy/Litwa, 2020 Reżyseria: Vitaliy Manskiy Wywiad z byłym prezydentem ZSRR Michaiłem Gorbaczowem, jedną z najbardziej wpływowych postaci minionego wieku, której rządy zwiastowały koniec Związku Radzieckiego. W kameralnym otoczeniu przedstawia swój pogląd na Rosję dawniej i dziś. Zmiany, które odbiły się echem na całym świecie, dokonane przez jednego człowieka. Film podsumowujący życie polityka, który przyczynił się do zmiany świata w XX wieku. Krótki czas u władzy Gorbaczowa został naznaczony upadkiem sowieckiego imperium. Był architektem Głasnosti i Pieriestrojki, polityki, która dała obywatelom Związku Radzieckiego (Ronald Reagan nazwał go Imperium Zła) szansę na wolność. Zburzył mur berliński. Ale jednocześnie za jego rządów wybuchła elektrownia jądrowa w Czarnobylu, a zdarzenie to zostało ukryte. Ginęli obywatele domagający się niepodległości w krajach bałtyckich. Żołnierze z łopatami brutalnie tłumili protestujących w Tbilisi. A radzieckie czołgi groziły i zabijały pokojowych demonstrantów w Baku. Za jego rządów upadło imperium sowieckie - ale jego własny naród potępił go. Z ciężarem przeszłości ten samotny staruszek przeżywa ostatnie dni swojego życia w pustym domu pod Moskwą.