TVP Kultura Piątek, 14.06.2024 08:20 WĘDROWIEC POLSKI - ZAMKI I PAŁACE W ŚRODKU POLSKI Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler Tym razem Wędrowiec wita nas z samego środka Polski. Na początek odwiedza zamek w Besiekierach. Budowę jego rozpoczął jeden ze starostów brzeskich - Mikołaj Sokołowski albo Wojciech. Ale potem zamieszkał tu syn Stefana Batorego Andrzej, a później jeszcze Jerzy Rakoczy. Zamek spłonął w 1731 roku i właściwie nigdy już nie był odnawiany. Stał się ruiną. Następnie Wędrowiec udaje się do zamku w Oporowie, gdzie zgłębia jego historię. Kolejnym przystankiem jest Pałac w Nieborowie. Po drodze Wędrowiec odwiedza jeszcze Manufakturę Majoliki w Nieborowie. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 09:00 SIEDLISKO - ODC. 5/9 Serial obyczajowy TVP, 50 min, Polska, 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Agnieszka Wagner, Piotr Machalica, Renata Dancewicz, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Danuta Szaflarska, Jerzy Zelnik, Jerzy Kamas, Igor Przegrodzki, Lech Ordon, Stanisław Brejdygant, Olgierd Łukaszewicz, Grażyna Marzec, Stanisław Brudny Trwa rozbudowa domu. Marianna jedzie do Ełku i z tamtejszej poczty dzwoni do Witolda, prosząc o przesłanie zaliczki. Wkrótce do Panistrugi przyjeżdżają Zarzyccy z prezentami. Piękno okolicy robi na nich wielkie wrażenie. Podczas poświęcenia kapliczki, ufundowanej przez Kalinowskich, przed figurką zbiera się grupa ludzi ze wsi. Korzystając z okazji, Marianna zaprasza na obiad Gustawa Wolfa, który opowiada jej historię majątku ciotki Róży. W Kalinowskich z wolna dojrzewa myśl o Bożym Narodzeniu spędzonym w Panistrudze wspólnie z rodziną. Marzenia rychło przerywa tzw. proza życia. Tym razem Marianna musi jechać do chorej stryjenki. 11:45 JA WAM TO ZAGRAM Film dokumentalny, 56 min, Polska/Niemcy, 2008 Reżyseria: Christine Jezior, Maciej Białobrzeski Scenariusz: Christine Jezior Cała jest muzyką, drogowskazem, jedną z najwybitniejszych skrzypaczek. Gra genialnie. To fascynująca, barwna osobowość i szczery przyjaciel. Postać legendarna. Prawdziwe żywe srebro, porywający temperament. Coś promiennego. Wielki człowiek - tak o Wandzie Wiłkomirskiej mówią jej przyjaciele i znajomi, rodzina i studenci, polscy i zagraniczni artyści. Wśród wypowiadających się jest aktor Daniel Olbrychski, reżyser Krzysztof Zanussi i kompozytor Krzysztof Penderecki. Wiłkomirską chwalą dyrygenci, między innymi Kazimierz Kord i Tadeusz Strugała oraz Kurt Masur; pochwał nie szczędzą jej muzycy, skrzypkowie Nigel Kennedy i Konstanty Andrzej Kulka, skrzypaczki Maria Sławek i Olga Winkowska, pianista i zarazem wieloletni przyjaciel Andrzej Ratusiński. Przed kamerą na temat artystki wypowiadają się również: syn, wnuki, były mąż, premier Mieczysław Rakowski. Dokument w reżyserii Kristine Jezior przedstawiający sylwetkę wybitnej polskiej skrzypaczki został zbudowany według schematu koncertu smyczkowego Johannesa Brahmsa. Pierwszy etap opowieści, Allegro, ukazuje błyskotliwą i błyskawiczną karierę Wiłkomirskiej, począwszy od występu w nowojorskim Carnegie Hall w 1961 roku, gdy przebojem zdobyła serca słuchaczy i wprawiła w zachwyt krytyków. Część druga, Adaggio, przybliża dzieciństwo urodzonej 11 stycznia 1929 roku skrzypaczki, życie rodzinne i małżeńskie u boku Mieczysława Rakowskiego. Przed kamerą Wiłkomirska opowiada o swoim stosunku do ideologii komunistycznej, sprzeciwie wobec sytuacji w Polsce, wreszcie o rozstaniu z mężem i wyjeździe na Zachód po wprowadzeniu stanu wojennego. Ostatnia, trzecia część dokumentu, Vivace, poświęcona jest pasji nauczania młodych muzyków, którą realizuje w Konserwatorium Muzycznym w Sydney w Australii. W dokumencie wykorzystano liczne materiały archiwalne, zdjęcia, filmy i nagrania, a także wycinki prasowe. Ekipa telewizyjna towarzyszyła bohaterce przez cały rok, na trzech kontynentach. Z blisko 44 - godzinnego nagrania powstał półtoragodzinny film. 12:55 PATRZĘ NA CIEBIE, MARYSIU Film obyczajowy, 67 min, Polska, 1999 Reżyseria: Łukasz Barczyk Scenariusz: Łukasz Barczyk Zdjęcia: Kacper Lisowski Występują: Maja Ostaszewska, Michał Bukowski, Redbad Klynstra, Dorota Landowska, Magdalena Olszewska, Marek Walczewski, Małgorzata Niemirska, Maria Maj, Leon Niemczyk, Sławomir Sulej, Łukasz Barczyk, Mariusz Orski, Sylwester Maciejewski, Anna Łopatowska, Wojciech Kuliński, Agnieszka Dygant, Magdalena Komar, Ewa Oksza - Łapicka, Julia Olszewska, Piotr Augustyniak, Andrzej Jurek, Zbigniew Kasprzyk Debiut telewizyjny Łukasza Barczyka, wówczas dwudziestosześciolatka, absolwenta reżyserii łódzkiej PWSFTviT. Główni bohaterowie filmu to dwoje młodych ludzi, od dwu lat dzielących życie i mieszkanie. Michał Okrężny (Michał Bukowski) jest obiecującym psychiatrą z lekarskiej rodziny, Marysia Orzechowska (bardzo dobra rola Mai Ostaszewskiej) właśnie kończy studia geologiczne. Ich wolny związek zdaje się pomału wchodzić w fazę kryzysu. Marysia coraz mocniej pragnie stabilizacji, małżeństwa, dziecka. Michał wręcz przeciwnie, jest pełen obaw i wątpliwości. Czuje, że nie podoła finansowym i życiowym obowiązkom głowy rodziny. Nad uczucie przedkłada rozsądek, którego - zdaniem partnerki - ma w nadmiarze. Jednak wreszcie "łamie się" i proponuje ukochanej ślub. Wkrótce Marysia oświadcza, że jest w ciąży. Michał, lekarz z wykształcenia, z najwyższym trudem ukrywa zdumienie. Przecież byli zabezpieczeni. Niespodziewana wiadomość sprawia, że w młodym psychiatrze niepostrzeżenie narasta stres. Wewnętrzne napięcie dodatkowo potęguje duże tempo pracy oraz niezwykle rzadka dolegliwość nowego pacjenta, który nie widzi, choć aparat wzroku ma całkowicie zdrowy. Na domiar złego niewidomy to znany aktor Artur, niedługo zaczynający zdjęcia do kolejnego filmu. Producent naciska więc na Michała, by jak najszybciej doprowadził gwiazdora do pełnej formy. Okrężnego zadręcza też koleżanka - dziennikarka, by zaaranżował jej wywiad z niecodziennym pacjentem. Jakby tego było nie dość, Michał wbrew swej woli zostaje wplątany w małżeńskie problemy Artura. Łukasz Barczyk dostosował formę swego debiutu do jego treści. Całość stylizowana jest na film kręcony po amatorsku na wideo. Kamera, wędrując za bohaterami, nierzadko za nimi "nie nadąża". Głos mówiącej postaci dobiega wtedy zza kadru. Montaż sprawia wrażenie chaotycznego, trochę niechlujnego. Reżyser ukazuje swych bohaterów głównie w bliskich planach. Ze szczególnym upodobaniem koncentruje się na twarzach, doszukując się w nich prawdy o emocjach pary pierwszoplanowych postaci. Wizualne "rozedrganie" filmu dobrze oddaje stan ducha Marysi i Michała. Ona boi się stracić jego uczucie poddane ogniowej próbie zbliżającego się ślubu i rodzicielstwa, w pewnym momencie przestaje też być pewna wierności partnera. On, narażony na wieloraką presję ze strony otoczenia, z coraz większym wysiłkiem stara się zapanować nad własnymi odczuciami i odruchami. Czy wytrzyma? Debiutancki film Barczyka stanowił intrygującą próbę psychologicznego opisu sytuacji młodych Polaków wchodzących w życie u progu XXI stulecia. Szanse i niebezpieczeństwa, z jakimi się stykają, różnią się w znacznej mierze od tych, przed którymi stali ich rodzice. Inne są dziś hierarchie wartości, inne drogi kariery, inny system gospodarczo - polityczny. Rzuceni na głęboką wodę dwudziestoparolatkowie muszą dostosować do nowych warunków wyniesione z domu wyobrażenia o samodzielności, odpowiedzialności, sukcesie. Film Barczyka to ciekawa próba pokazania, w jaki sposób to czynią. 15:20 BAZA LUDZI UMARŁYCH Dramat, 105 min, Polska, 1958 Reżyseria: Czesław Petelski Scenariusz: Marek Hłasko Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Adam Walaciński Aktorzy: Zygmunt Kęstowicz, Emil Karewicz, Teresa Iżewska, Leon Niemczyk, Aleksander Fogiel, Tadeusz Łomnicki, Roman Kłosowski, Adam Kwiatkowski, Juliusz Grabowski, Roman Hubczenko, Tadeusz Kosudarski, Włodzimierz Kwaskowski, Józef Łodyński, Mieczysław Łoza, Stanisław Milski Adaptacja noweli Marka Hłaski "Następny do raju" (inny tytuł: "Głupcy wierzą w poranek"). Nazwisko pisarza nie znalazło się jednak w czołówce. Przyczyną była optymistyczna, choć niepozbawiona goryczy pointa filmu. Hłasko opowiadał się natomiast za pesymistyczną, niedającą bohaterom żadnej nadziei. Nie przeszkodziło to wszakże cenzurze na blisko półtora roku wycofać utwór z dystrybucji, mimo że pod wieloma względami przypominał realizowane kilka lat wcześniej produkcyjniaki. Przewyższał je jednak zdecydowanie nie tylko pod względem psychologicznej głębi, lecz także scenografii (liczne pochwały krytyki dla Wojciecha Krzysztofiaka), kostiumów, charakteryzacji i wreszcie aktorstwa. Recenzenci wyróżnili zwłaszcza kreacje Leona Niemczyka (Dziewiątka) i Tadeusza Łomnickiego (Partyzant), choć trudno znaleźć w filmie Petelskiego role zdecydowanie "puszczone". Próżno też szukać w "Bazie..." etycznych uproszczeń i socrealistycznej tendencyjności. Nie ma tu bohaterów jednoznacznie złych i jednoznacznie dobrych. Nikt też nie przechodzi budującej przemiany od ciemnego typa do przodownika pracy. Wszyscy są "przyczernieni", pozbawieni cienia idealizmu, niewolni od cynizmu. Osaczeni przez bezwyjściową sytuację, niemal co dzień stając oko w oko ze śmiercią, starają się żyć zgodnie z własnym kodeksem honorowym. Wolni od złudzeń i skrupułów, są zarazem zdolni do autentycznego bohaterstwa. Wszystko to sprawia, że mimo upływu lat utwór Czesława Petelskiego wytrzymał próbę czasu. Metaforyczno - naturalistyczna poetyka "Bazy..." wciąż może frapować, a to, co dawniej szokowało, dziś raczej wzrusza i skłania do refleksji. Akcja filmu toczy się w bazie transportu drewna w Bieszczadach. Na odludziu, w fatalnych warunkach sanitarnych pracują wyrokowcy i życiowi wykolejeńcy. Należyte wykonywanie obowiązków nieustannie utrudniają im braki samochodów, warsztatów, części oraz wiszące wciąż nad głowami widmo śmierci. Nic dziwnego więc, że nikomu nie zależy na pracy, wszystkim zaś - na możliwie rychłej ucieczce. Nie jest to wszakże takie proste. Tym bardziej że do bazy przybywa niejaki Zabawa - mechanik i aktywista partyjny. Ma on za zadanie zmobilizować ludzi do większego wysiłku, bez czego niemożliwe jest wykonanie planu. 17:15 ROZMOWY O ZMIERZCHU I ŚWICIE - ROZMOWA 1. DZIECIŃSTWO Program dokumentalny, 29 min, Polska, 1996 Reżyseria: Magda Umer Scenariusz: Magda Umer Prowadzący: Magda Umer Aktorzy: Adolf Dymsza, Lidia Wysocka Wykonawcy: Kalina Jędrusik, Maria Koterbska Pierwszy odcinek biograficznego cyklu przedstawiającego sylwetkę Agnieszki Osieckiej. Program ma formę wywiadu - rzeki, przeprowadzonego przez Magdę Umer, ilustrowanego materiałami archiwalnymi dotyczącymi okresu, o którym mówi bohaterka. W pierwszym odcinku Agnieszka Osiecka opowiada o najwcześniejszych latach swojego życia, które przypadły na okres wojny i okupacji. Rozmowa prowadzona jest o zmierzchu, w nastrojowej scenerii nadwiślańskiej plaży, w tle widoczne jest miasto. Agnieszka Osiecka urodziła się w 1936 roku w Warszawie. Jej ojciec był pianistą w "Casino de Lwów", matka kierowała salą w kawiarni SIM, należącej do Zofii Arciszewskiej. Miejsce to odwiedzali znani poeci, m. in. Julian Tuwim. Agnieszka przejęła od nich zamiłowanie do kawiarni literackich i kabaretu. Piosenki zaczęła pisać w laatch 50. , gdy studiowała dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim i reżyserię w łódzkiej szkole filmowej. Współpracowała z Bim - Bomem, Studenckim Teatrem Satyryków, Piwnicą pod Baranami, kabaretem Dudek i Pod Egidą. Utwory ze słowami Agnieszki Osieckiej zdobywały najwyższe nagrody na krajowych festiwalach i nie tylko, cieszyły się ogromną popularnością wśród słuchaczy. Jej piosenki śpiewali znakomici artyści polskiej estrady, m. in. Kalina Jędrusik, Skaldowie, Alibabki, Magda Umer, Krystyna Sienkiewicz, Seweryn Krajewski, Maryla Rodowicz. Piosenek "Listy śpiewające", "Na calych jeziorach Ty", "Gonić króliczka", "Małgośka", "Niech żyje bal!" słuchało kilka pokoleń Polaków. Agnieszka Osiecka napisała ich ponad dwa tysiące, wiele stało się przebojami. Ponadto jest autorką spektaklu muzycznego "Niech no tylko zakwitną jabłonie", musicalu "Apetyt na czereśnie" oraz powieści i wspomnień: "Zabiłam ptaka w locie", "Szpetni 40 - letni", "Czarna wiewiórka", "Rozmowy w tańcu", "Biała bluzka". Agnieszka Osiecka zmarła 7 marca 1997 roku. "Dla swojego pokolenia była kimś więcej niż poetką i autorką piosenek. Była Muzą ludzi, którzy wyrywali się z siermiężnej, smutnej, cenzurowanej rzeczywistości i marzyli o prawdzie i wolności, o odrobinie szaleństwa, o poezji". 18:35 UZALEŻNIENI OD EKRANU (SCREENED OUT) Film dokumentalny, 667 min, Kanada, 2020 Reżyseria: Jon Hyatt Scenariusz: Karina Rotenstein Film dokumentalny, w którym filmowiec John Hyatt rozmawia z dziećmi, rodzicami i ekspertami o wpływie i przerażających konsekwencjach ciągłego spędzania czasu przed ekranem smartfona w dzisiejszym świecie. Firmy technologiczne zatrudniają psychologów behawioralnych, którzy świadomie projektują uzależniające urządzenia. Można to porównać, do uzależnienia od narkotyków. Rezonans magnetyczny daje wyniki podobne do kokainisty na haju. Uzależnienie od internetu to zagrożenie dla stanu zdrowia społeczeństwa. Otwierający oczy film o tym, jak smartfony i media społecznościowe zmieniają świat, w którym żyjemy i jak wpływają na umysły dzieci i dorosłych. Film skupia się na dobrym samopoczuciu dzieci. Pewien psycholog obawia się, że nuda i błądzenie umysłowe, tak ważne dla pielęgnowania kreatywności, znikają z życia dzieci. W Kalifornii, w szkole, gdzie czesne wynosi 40 000 dolarów rocznie, technologia jest zabroniona u dzieci poniżej 14. roku życia, a zamiast tego zachęca się je do wspinania się na drzewa. Psycholog Jean Twenge, bada korelację między używaniem smartfonów a rosnącym poziomem depresji, samookaleczeń i samobójstw wśród nastolatków. To bardzo uzależniające, kompulsywne zachowanie. Pójdźmy na zebranie, do restauracji lub na lotnisko. Zobaczymy setki osób przykutych do ekranów i niezwracających uwagi na otoczenie. Wpływa to na relacje międzyludzkie. Na nasze życie osobiste. Na naszą zdolność koncentracji, naszą osobowość. To jak pracujemy i jacy naprawdę jesteśmy. Nie musimy, uczniom, zwłaszcza szkół wyższych odbierać komórek. Ograniczamy korzystanie z nich. Dwie godziny dziennie nie spowoduje poważnych zmian w mózgu. Wystarczą, żeby napisać do znajomych, zajrzeć do mediów społecznościowych, obejrzeć zabawny filmik, a potem wrócić do życia. To dobra rada dla każdego. Nastolatków, rodziców, dorosłych, wszystkich. Dużym wyzwaniem dla nas wszystkich jest nauczenie się, jak korzystać z tych technologii w rozważny i przemyślany sposób. 20:00 KOMEDIOWE LATO - SKĄPIEC (AVARE, L') Komedia, 116 min, Francja, 1980 Autor: Moliere Reżyseria: Jean Girault, Louis De Funes Scenariusz: Jean Girault, Louis De Funes Aktorzy: Frank David, Louis de Funes, Herve Bellon Brawurowa adaptacja nieśmiertelnej komedii Moliera z Louisem de Funes w roli tytułowej. Stary Harpagon to straszny skąpiec. Codziennie nosi ten sam czarny kaftan, pomimo że jest zniszczony. A jego niechęć do dawania datków na biednych czy kościół jest wręcz legendarna. Jego jedyną troską jest codzienne oglądanie zakopanych w ogrodzie 10.000 skudów. Jednakże sądzi, że to za mało. Postanawia więc powydawać bogato swe dzieci. Nie liczy się zupełnie z ich własnymi planami życiowymi. 22:10 SERIALOWA NOSTALGIA - 07 ZGŁOŚ SIĘ - ODC. 16/21 - ŚLAD RĘKAWICZKI Serial kryminalny, 71 min, Polska, 1984 Reżyseria: Krzysztof Szmagier Scenariusz: Krzysztof Szmagier Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Bronisław Cieślak, Ewa Florczak, Jerzy Rogalski, Zdzisław Tobiasz, Mieczysław Janowski, Danuta Kowalska, Henryk Gęsikowski, Andrzej Chrzanowski, Hanna Stankówna, Magdalena Chilmon, Andrzej Szaciłło, Ewa Sudakiewicz, Zygmunt Fok W trakcie bójki na dworcu na Mazurach zostają aresztowani dwaj podejrzanie wyglądający osobnicy, Wasyluk i Dyciak. Przewożeni do aresztu zabijają milicjanta i uciekają. W tym samym czasie zostaje zamordowana właścicielka pobliskiego pensjonatu "Viola", w którym okoliczna elita miała wynajęte na stałe pokoje i tam sprowadzała swoje kochanki. I właścicielka, i bywalcy od kilku miesięcy otrzymywali anonimy - grożono im śmiercią. To może być pewien ślad, ale prowadzący śledztwo porucznik Borewicz znajduje jeszcze ciekawszy trop: w piwnicy pensjonatu produkowano złote monety, a kilka z nich znaleziono w radiowozie przy zabitych na Mazurach milicjantach. Borewicz rozbija gang fałszerzy Wasyluka. Jednak to nie oni zabili właścicielkę pensjonatu. 23:35 SEANS KULTOWY - DZIEWCZYNA Z TATUAŻEM (THE GIRL WITH THE DRAGON TATOO) Thriller, 151 min, USA 2011 Reżyseria: David Fincher Scenariusz: Steven Zaillian Aktorzy: Daniel Craig, Rooney Mara, Christopher Plummer, Stellan Skarsgaard, Steven Berkoff, Robin Wright, Yorick van Wageningen, Geraldine James, Joely Richardson Thriller kryminalny zrealizowany na podstawie powieści "Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet", pierwszej części z bestsellerowej serii "Millennium" autorstwa szwedzkiego pisarza i dziennikarza Stiega Larssona. W 2011 roku film otrzymał Oscara za montaż, a nominacje do tej prestiżowej nagrody przypadły w kategoriach: najlepsza aktorka (Rooney Mara) oraz najlepsze zdjęcia, dźwięk. Główny bohater to skompromitowany dziennikarz Mikael Blomkvist, który przyjmuje zlecenie od przemysłowca Henrika Vangera, w zamian za obietnicę biznesmena oczyszczenia go z ciążących na nim zarzutów o zniesławienie. Sędziwy udziałowiec w potężnym rodzinnym koncernie angażuje Blomkvista do spisania dziejów swego rodu, ale tak naprawdę zależy mu przede wszystkim na rozwiązaniu zagadki tajemniczego zniknięcia bratanicy, Harriet Vanger, która w latach 60. przepadła bez śladu. Harriet miała wówczas zaledwie 16 lat, jej ciała nigdy nie odnaleziono. Poczynania Blomkvista pilnie śledzi bardzo inteligentna, sprytna i wytatuowana hakerka, Lisbeth Salander, którą również zatrudnił Vanger. Prowadzone przez Blomkvista dochodzenie przynosi zaskakujące efekty. Zostają ujawnione mroczne tajemnice rodziny Vangerów, które budzą przerażenie. 02:25 NOC KRÓTKICH FILMÓW - LUDWIK I. BARANI KRÓL (LOUIS I. KING OF THE SHEEP) Film animowany, 8 min, Niemcy, 2022 Autor: Olivier Tallec Reżyseria: Markus Wulf Scenariusz: Maggie Briggs, Markus Wulf Wykonawcy: Mark Waschke Krótki film animowany. Gwałtowny podmuch wiatru sprawia, że pod kopytami owieczki ląduje papierowa korona. I tak rozpoczynają się rządy Ludwika I - króla owiec. Władca rządzi swoimi podwładnymi, zbiera dwór, dzieli poddanych według koloru umaszczenia i rozdziela obowiązki. A przynajmniej aż do kolejnego wietrznego dnia... 02:30 NOC KRÓTKICH FILMÓW - CAŁE ŻYCIE Z MOIM KOTEM Film animowany, 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Zuzanna Szor Scenariusz: Zuzanna Szor Wykonawcy: Agnieszka Bomba, Zuzanna Szor, Krzesimir Lechowski, Włodzimierz Polis Krótki film animowany o trudnym życiu z kotem.