TVP Historia Poniedziałek, 17.06.2024 06:10 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 CZERWCA ODC. 596 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1940 - "postępowe siły" Litwy, Łotwy i Estonii zwróciły się do Sowietów o przyjęcie ich krajów do ZSRS; 1953 - bunt w NRD; 1964 - premiera musicalu "Skrzypek na dachu"; 1983 - zmarł Miron Białoszewski; 06:15 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BIZNESMENA W BAKU Reportaż, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu reportaż z Azerbejdżanu. Jego bohater, Arif Kazijew, należy do elity finansowej Baku, a w czasach Związku Radzieckiego pracował jako dziennikarz telewizyjny i znajomości z tego okresu ułatwiły mu rozpoczęcie biznesu, podobnie jak liczne znajomości w kręgach prezydenta Azerbejdżanu, Gajdara Alijewa. Arif jest właścicielem ekskluzywnej restauracji, kilku sklepów z ręcznie tkanymi dywanami i prowadzi teatr muzyczny. 06:40 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: ZYGMUNT I STARY Debata, 30 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Piotr Legutko Zygmunt I Stary był synem Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Habsburżanki. Urodził się pierwszego lub drugiego stycznia 1467 roku w Kozienicach. Jako piąty z królewskich synów, starannie wykształcony Zygmunt miał niewielkie szanse na objęcie tronu. Długo omijały go godności, na jakie mógł liczyć królewski potomek. Dopiero najstarszy brat Zygmunta Władysław król czeski i węgierski dał mu najpierw księstwo głogowskie, a później opawskie. W 1503 roku Zygmunt w imieniu Władysława objął namiestnictwo na Łużycach. Do wielkiej polityki Zygmunt wkroczył trzy lata później, gdy jego brat Aleksander, nie doczekawszy się potomka, złożony śmiertelną chorobą, uczynił go swoim następcą na Litwie i w Koronie. Zygmunt miał czterdzieści lat, gdy był koronowany w Krakowie. Współcześni pisali, że był łaskawy i dobrotliwy wobec poddanych... W obietnicach tak stały, że niczego nie cenił wyżej nad wierność. Od początku panowania Zygmunt Stary zmuszony był do prowadzenia wojen obronnych z Moskwą i Krzyżakami. Choćtych ostatnich pokonał, to nie włączył Prus do Polski. Zadowolił się hołdem lennym Wielkiego Mistrza Zakonu, Albrechta Hohenzollerna. Rok później inkorporował do Polski Mazowsze. W czasie jego panowania Jagiellonowie stracili Węgry i Czechy. Zygmunt I zmarł w Krakowie 1 kwietnia 1548 roku, po ponad czterdziestu latach panowania. Spoczywa w katedrze na Wawelu. 07:20 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 58 (SERIA V ODC. 6) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Monika Franczak, Wojciech Lepianka Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Michał Czernecki, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Magdalena Czerwińska, Paweł Małaszyński, Magdalena Smalara Po zdradzeniu przez Mańka, Sońka został aresztowany przez bojowców. Ewa w końcu wyznaje mu, że jest w ciąży i to on jest ojcem dziecka. Sońka ucieka z aresztu, jest zdeterminowany odzyskać pieniądze. Kontaktuje się z nim Meier, który informuje go o szansie przechwycenia nagrań wykonanych przez niego w ośrodku. Odrowąż nie zdołał zebrać pieniędzy dla Schneidera. Zdesperowany składa Schneiderowi jeszcze jedną propozycję. W pałacu ma zostać otwarta fabryka konserw rybnych na zaopatrzenie dla armii niemieckiej, co stanowi poważne zagrożenie dla rodziny Chaima. Meier jest głęboko poruszony bestialskimi eksperymentami prowadzonymi przez Lunda w tajnym ośrodku. Poczucie obowiązku walczy w nim z sumieniem. Serial wojenny, 08:00 CZARNA WOŁGA - ODC. 5 DOLCE VITA Cykl dokumentalny, 40 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk Na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego wieku doszło do dwóch głośnych zabójstw, których sprawcami byli bardzo młodzi ludzie. "Proces żyrardowski" doprowadził do zaostrzenia kodeksu karnego. Z kolei sprawa dwóch przestępców z Konstantynowa Łódzkiego okazała się największą akcją poszukiwawczą okresu PRL. 08:45 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 6. W STOLICY PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO KUCHNIA FUSION NAJLEPSZA W EUROPIE. 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski "Kuchnia Jagiellonów" - to cykl, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa, suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup, wypieków. 09:15 HISTORIA POLSKI - HOTEL POLSKI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2009 Reżyseria: Kama Veymont Scenariusz: Kama Veymont Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Henryk Janas Film odsłania kulisy tajemniczej i niemal nieznanej historii z okresu holocaustu, która rozegrała się w Warszawie, latem 1943 roku i która, z racji swej moralnej dwuznaczności, zyskała miano "afery Hotelu Polskiego". W Warszawie, ogłoszonej po likwidacji getta miastem "wolnym od Żydów", powstaje na ulicy Długiej 29 - za zgodą i z inicjatywy gestapo - coś w rodzaju "ambasady" dla Żydów, gdzie za grube pieniądze mogą oni nabywać ratujące życie paszporty krajów południowo - amerykańskich i innych państw neutralnych. Prawdziwi właściciele tych dokumentów już nie żyją. Przechwycone przez żydowskich konfidentów i wprowadzone do powtórnego obiegu papiery pozwolą na wyjazd z Polski ponad 2500 polskich Żydów. Jednak aferę Hotelu Polskiego przeżyje ostatecznie tylko około 200 osób. Co stało się z resztą pensjonariuszy owego hotelu? Czy Hotel Polski był pułapką? Kto i dlaczego ostatecznie ocalał? I jaki z tej historii płynie morał dla współczesności? Twórcy filmu próbują odpowiedzieć na te pytania, konfrontując ze sobą wspomnienia ostatnich żyjących świadków tamtych wydarzeń, odnalezionych w Polsce, Nowym Jorku i w Izraelu. 10:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 2 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony alianckim konwojom morskim dostarczającym zaopatrzenie w sprzęt wojskowy dla ZSRR do portów w Murmańsku i Archangielsku. 10:45 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 3 NA GORĄCO (WALES: LAND OF THE WILD EP. 3 THE HEAT IS ON) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 3 - "Na gorąco". Nastał czerwiec. Temperatura stale rośnie. W Walii zaczyna się być może najgorętsze i najsuchsze lato w tym pokoleniu. Cały kraj praży się na słońcu. To powinien być czas szczodrobliwości przyrody, ale walijską faunę czeka ciężka przeprawa. W tym czasie skrajności mniejsze i mniej pospolite gatunki mają okazję zabłysnąć. Północna Walia. Na plaży Gronant, o rzut kamieniem od Prestatyn, szukają orzeźwienia wymęczeni skwarem urlopowicze. Są tu również goście, którzy przybyli z odleglejszych terenów. Rybitwy białoczelne. Przyleciały tu aż z zachodniej Afryki - na lęgi. Linia brzegowa Walii charakteryzuje się pięknem i zróżnicowaniem. To jedyny na świecie kraj, w którym nadmorska droga ciągnie się przez całą jego długość. I znaleźć tu można niezwykłe bogaty świat zwierząt. 11:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POD PRĄD CZASU Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Pod prąd czasu Lokalna pamięć historyczna dobrze funkcjonuje tylko na obszarze trzech ostatnich pokoleń. Później już nie ma kogo pytać o fakty, a przekaz staje się coraz mniej jasny. Wówczas próbujemy zamieniać gasnącą opowieść w trwałe znaki, tak jak ma to miejsce we wsi Udrzyn nad Bugiem. W tym miejscu oddział majora Dobrzańskiego - Hubala wyszedł z lasu i przeprawiał się przez rzekę. Miejsce to już jakiś czas temu oznaczyliśmy stosowną tablicą informacyjną. Wraz z miejscowymi miłośnikami historii sprawdzamy, czy po tej przeprawie coś jeszcze zostało. Zdarzyło się w Puszczy Mariańskiej Czesław i Tadeusz Tańscy, ojciec i syn. Obydwaj na swój sposób genialni. Czesław - artysta malarz i praojciec lotnictwa. Jego syn Tadeusz - inżynier, polski konstruktor samochodowy. Próbujemy szukać o nich szczegółowej wiedzy w miejscach, z którymi byli związani. 12:10 PRZEPROWADZKI - ODC. 3/10 - SERWANTKA GENERAŁOWEJ Serial obyczajowy, historyczny, 53 min, Polska, 2000 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Krzysztof Banaszyk, Artur Janusiak, Anna Romantowska, Leon Charewicz, Maja Ostaszewska, Piotr Adamczyk, Krzysztof Kolberger, Łukasz Lewandowski, Paweł Gędłek, Marian Glinka, Tomasz Pijanowski, Maciej Stuhr, Kinga Preis Rok 1905. Po kolejnym nieudanym zamachu na generała - gubernatora jego żona ma dosyć życia w ciągłym zagrożeniu. Postanawia więc wrócić do Petersburga. Przeprowadzkę zleca firmie Szczygła. Niebawem dowiadują się o tym koła konspiracyjne. Do Cześka zgłasza się bojowiec, który zamierza zgładzić namiestnika, umieszczając w jego serwantce bombę. Szczygieł staje przed poważnym dylematem: dobro ojczyzny czy klienta, który mu zaufał. Mimo oporów Czesiek przyjmuje bojowca do pracy, by ułatwić mu umieszczenie śmiercionośnego ładunku. Tymczasem pozostali tragarze buntują się, widząc, że "nowy" wyraźnie i bezkarnie lekceważy swoje obowiązki. Niewygodną dla Cześka sytuację niespodziewanie rozwiązuje Róża. Znalazłszy bombę, zwraca ją bojowcom, oświadczając, że jej firma nie zajmuje się wysadzaniem klientów w powietrze. Nawet, jeśli stoją za tym wzniosłe pobudki patriotyczne. SERWANTKA SERWANTKA GENERAŁOWEJ Serial obyczajowy, 50 min, 10 odc. , Polska 2000 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Aktorzy: Krzysztof Banaszyk, Artur Janusiak, Kinga Preis, Leon Charewicz, Łukasz Nowicki, Adam Ferency, Piotr Adamczyk, Maja Ostaszewska, Paweł Wilczak, Anna Romantowska, Jan Nowicki, Krzysztof Kolberger, Kazimierz Borowiec, Maciej Stuhr i inni 13:15 SZATAN Z SIÓDMEJ KLASY Film przygodowy dla młodych widzów, 102 min, Polska, 2006 Reżyseria: Kazimierz Tarnas Scenariusz: Kaziemierz Tarnas, Tomasz Piotrowski Zdjęcia: Zdzisław Najda Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Bartosz Fejge, Katarzyna Bator, Wojciech Malajkat, Krzysztof Globisz, Katarzyna Pypno, Tytus Hołdys, Marek Serdiukow, Tomasz Koźlik, Paweł Jakowlew, Łukasz Jaźwiec, Rafał Kołsut, Krystyna Tkacz, Justyna Sieńczyłło, Emilian Kamiński, Maria Kaniewska Adaptacja powieści Kornela Makuszyńskiego pod tym samym tytułem. Lata 30. XX wieku. W majątku Iwona Gąsowskiego pod Wilnem pojawia się Francuz, który koniecznie chce kupić zadłużoną posiadłość i chylący się ku upadkowi dom. Właściciel nie chce jej sprzedać, wtedy z domu giną stare drzwi. Najpierw jedne, potem drugie... Profesor gimnazjum, Piotr Gąsowski, historyk, prosi swego najbystrzejszego, znanego z detektywistycznych zdolności ucznia, Adama Cisowskiego, o pomoc w rozwiązaniu zagadki niezrozumiałych kradzieży w domu jego brata. A wszystkiemu winien odnaleziony w Paryżu w 1936 list Kamila de Berier, pułkownika armii napoleońskiej, który w czasie odwrotu spod Moskwy, tuż przed śmiercią, pozostawił wskazówki dotyczące ukrytego skarbu. 15:10 KORONA KRÓLÓW - ODC 6 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Maria Ciunelis, Agata Danielowska -Flejszman, Ilona Łepkowska, Ariadna Lewańska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonarska, Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Marcin Rogacewicz, Wojciech Żołądkowicz, Andrzej Popiel, Anna Grycewicz, Maciej Mikołajczyk, Jan Wieczorkowski, Ireneusz Pastuszak, Wiesław Wójck, Tomasz Błasiak, Agata Bykowska, Jan Hussakowski odc. 6 Na dworze panuje poruszenie. Kazimierz i Jadwiga nie wierzą w spisek węgierski. Podejrzewają intrygę Olgierda, jednak wzmacniane są straże, a w kuchni nakazuje się ostrożność. Brat Anny w obawie o jej życie i zdrowie chce ją zabrać na Litwę. Pomysł podoba się Jadwidze, która nadal okazuje jej niechęć. Królowa uważa, że synowa powinna wyjechać na jakiś czas. Anna jednak wie, że nie może opuścić króla. Kucharka litewska dostrzega na zapleczu kuchni martwe szczury. Wygląda na to, że na zamku jest trucizna. Telenowela historyczna, 24 min, TVP 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Ilona Łepkowska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonarska, Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Marcin Rogacewicz, Wojciech Żołądkowicz, Andrzej Popiel, Anna Grycewicz, Maciej Mikołajczyk, Jan Wieczorkowski, Ireneusz Pastuszak, Wiesław Wójck, Tomasz Błasiak, Agata Bykowska, Jan Hussakowski 15:40 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 16:40 HISTORIA POLSKI - ŻOŁNIERZ RZECZYPOSPOLITEJ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Niebelski, Marek Wrona Scenariusz: Zdzisław Bzymek Aktorzy: Wojciech Niemczyk - narrator Film dokumentalny o Edwardzie Bzymku - Strzałkowskim. To wybitna postać podziemia niepodległościowego, intelektualista, oficer Września, szef wywiadu i kontrwywiadu AK południowych okręgów Generalnego Gubernatorstwa, szef Brygad Wywiadowczych. Jego siatka w trakcie wojny rozpracowywała niemieckie struktury i instytucje, demaskowała kolaborantów, uczestniczyła w zabezpieczeniu słynnej akcji Most III, zwieńczonej przerzutem pocisku V2 na Zachód. Przygotowywała się również do działania w warunkach przewidywanej okupacji sowieckiej, rozpracowując struktury podziemia komunistycznego. Po zakończeniu działań wojennych Brygady Wywiadowcze wchodzą w skład organizacji Wolność i Niezawisłość, zaś Edward Bzymek - Strzałkowski wchodzi w skład jej II Zarządu. Dwa dni po aresztowaniu w 1946 r. , Edward podejmuje desperacki krok i aby chronić swoich współtowarzyszy, wyskakuje z II piętra kamienicy w krakowskiej siedzibie Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy placu Inwalidów. Przeżywa, lecz w ciężkim stanie, nieprzytomny, zostaje przetransportowany do szpitala więziennego na Montelupich. Gdy tylko odzyskuje przytomność, rozpoczyna się bestialskie, trwające wiele miesięcy śledztwo, w wyniku którego Bzymek zostaje skazany na karę śmierci w tzw. procesie krakowskim, zamienioną ostatecznie na wieloletnie więzienie. Do końca życia jest inwigilowany. W 1992 roku zostaje zrehabilitowany, zaś władze Krakowa nazywają jego imieniem jedną z ulic miasta. W 2011 roku odznaczony zostaje pośmiertnie przez prezydenta RP Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 17:35 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: ZYGMUNT II AUGUST Debata, 30 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Piotr Legutko Zygmunt II August, syn Zygmunta I Starego i Bony, ostatni z męskiej linii Jagiellonów urodził się 1 sierpnia 1520 roku w Krakowie. Jego narodziny krakowscy rajcy witali słowami: "Narodził się dziedzic cnót sławy ojcowskiej, rękojmia pokoju całemu królestwu Sarmatów". W wieku dziewięciu lat, dzięki staraniom matki, królowej Bony, został ogłoszony wielkim księciem litewskim i wybrany na króla Polski. Uroczysta koronacja, przeprowadzona jeszcze za życia ojca, odbyła się na Wawelu 20 lutego 1530 roku. Formalne objęcie władzy nastąpiło dopiero po śmierci Zygmunta I Starego w 1548 roku. Po śmierci pierwszej żony, Elżbiety Habsburżanki Zygmunt August potajemnie ożenił się z Barbarą Radziwiłłówną. Stało się to przyczyną konfliktu nie tylko ze szlachtą i magnaterią, ale i z matką. Trzecie małżeństwo zawarł z Katarzyną, siostrą Elżbiety. W 1561 roku opanował Inflanty. W obliczu zagrożenia wojny z Moskwą, król, włączając się w ruch egzekucyjny, poszedł na ustępstwa wobec szlachty. Nie mając potomka, dążył do zmiany unii personalnej Polski i Litwy w unię realną. Doprowadził do jej zawarcia w Lublinie w 1569 roku. Powstało jedno państwo Rzeczypospolita Obojga Narodów. Zygmunt August nie lubił podejmować decyzji, stąd współcześni nazywali go "dojutrkiem". 18:20 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 59 (SERIA V ODC. 7) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Aleksandra Pisula, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara, Magdalena Czerwińska, Krzysztof Cybulski, Maurycy Popiel Bronka dowiedziała się, gdzie Maniek Kielan może trzymać pieniądze. Tę wiedzę przekazała Sońce i Ewie. To rodzi kolejny konflikt między ukochanymi. Ewa nie chce puścić Sońki samego, więc Bronka decyduje się pójść z nim. Ostatecznie cała trójka wyrusza na Powiśle w celu odzyskania pieniędzy. Nie wiedzą, że podąża za nimi Magda. Tymczasem Schneider stawia Odrowążowi ultimatum, który ma teraz dwa dni na zdobycie pieniędzy. Z kolei Lund jest wściekły na Wirtza i Meiera za "pomyłkę" przy odbiorze kliszy nagrania z eksperymentów. Odrowąż zauważa jak Zyga i Kostek pakują skrzynie z granatami na ciężarówkę. Składa im propozycję nie do odrzucenia. Meier pomimo możliwości wyjazdu z Warszawy postanawia zostać w tajnej placówce. Serial wojenny, 19:10 CZARNA WOŁGA - ODC. 6 TEN BANK ZOSTAŁ OBRABOWANY Cykl dokumentalny, 41 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Marian Bobrowski, Jeremi Grzywa, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk Komunistyczne władze robiły wszystko, by stworzyć wrażenie, że przestępczość jest wyłącznie problemem państw kapitalistycznych. O kryminalnych historiach z lat PRL nie wspominała ani prasa, ani Dziennik Telewizyjny. Wiedzieli o nich nieliczni: milicjanci, esbecy, prokuratorzy, sędziowie, a także społeczność lokalna, przed którą nie udawało się ukryć tych wydarzeń. Ludzie najczęściej znali pojedyncze fakty, zaledwie wycinek skomplikowanego śledztwa, co sprzyjało domysłom i plotkom. Dopiero po latach, dzięki zachowanym dokumentom archiwalnym, relacjom uczestników, świadków, a czasem i sprawców, możemy poznać te pilnie strzeżone tajemnice. Zwłaszcza że w wielu przypadkach dopiero dziś udaje się odtworzyć ich rzeczywisty przebieg i obalić wersje stworzone na rzecz ówczesnej propagandy. O tych danych sprawach opowiada cykl CZARNA WOŁGA. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - D’ARTAGNAN, MUSZKIETER KRÓLA - SŁOŃCE (D'ARTAGNAN) Cykl dokumentalny, 98 min, Francja, 2023 Reżyseria: Laure Delalex Lektor: Marek Ciunel "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski "Secrets d'Histoire"), to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Prezenterem programu jest znany dziennikarz telewizyjny Stephan Bern. Każdy z odcinków przedstawia losy wielkiej postaci historycznej. Z kamerą udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury: zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów. 21:50 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - OD POPIELA DO PIASTA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Zdzisław Cozac, Mariusz Gala, Paweł Załuska Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. A co przed państwem Mieszka? Przyjęło się, że chrzest Mieszka I w 966 roku wyznacza datę początkową państwa polskiego. Jednak zręby naszego państwa powstały wcześniej. Najstarsza znana nam kronika mówi o trzech poprzednikach Mieszka I. Czy to znaczy, że dzieje Polski piastowskiej zaczęły się trzy generacje wstecz? Ten opis początków dynastii, która założyła Polskę, powstał niemal 120 lat po śmierci Mieszka I. Jego autor nie podpisał się pod swoim dziełem. Kronikarza tego nazwano Gallem Anonimem, bo przypuszczano, że pochodził z Galii. Z najnowszych badań wynika, że raczej był rodem z Wenecji. Przybył do nas z Węgier w orszaku Bolesława Krzywoustego, który zlecił mu napisanie historii swojej piastowskiej dynastii. Dziejopis nie przekazał żadnych innych informacji o przodkach Mieszka I ani o czasach, w których żyli. Dziś te okryte tajemnicą czasy budzą wielką ciekawość: co faktycznie działo się w czasach, gdy czczono u nas "bałwany", gdzie, kiedy i jak Piastowie mogli dojść do władzy? Tym tropem za naukowcami będą podążać widzowie filmu. 23:00 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 2. ROZPAD JUGOSŁAWII (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 2. A STATE FALLS APART) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 2 - "Rozpad Jugosławii". Jugosłowiańska tragedia. Dekada horroru. Sąsiedzi stają się wrogami. Miliony tracą domy, ponad 100 tysięcy ginie. Nieokiełznane okrucieństwo w południowo - wschodniej Europie niepokoi świat. Dwaj bezwzględni nacjonaliści, Tudjman i Milosevic, wysadzają w powietrze bałkańską beczkę prochu. Wojna wciąga cały kraj w otchłań. Europa i Stany Zjednoczone patrzą na to bezradnie. Dlaczego narody Jugosławii stały się wrogami? Jaką winę ponoszą Europa i USA? To lekcja o porażce polityki. Zagrzeb, 13 maja 1990 roku. W Jugosławii od dawna panuje napięcie. W tym dniu dochodzi do przemocy. Chorwaccy i serbscy kibice atakują się nawzajem. Milicja pałuje chorwackich kibiców. Vjekoslav Skrinjar grał wówczas dla Zagrzebia. Jugosławia składała się wtedy z sześciu republik - Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i Macedonii. Serbowie stanowili największą grupę etniczną, przy czym ponad jedna trzecia z nich mieszkała poza granicami Serbii. 00:05 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Widowisko historyczne, 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POD PRĄD CZASU Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Pod prąd czasu Lokalna pamięć historyczna dobrze funkcjonuje tylko na obszarze trzech ostatnich pokoleń. Później już nie ma kogo pytać o fakty, a przekaz staje się coraz mniej jasny. Wówczas próbujemy zamieniać gasnącą opowieść w trwałe znaki, tak jak ma to miejsce we wsi Udrzyn nad Bugiem. W tym miejscu oddział majora Dobrzańskiego - Hubala wyszedł z lasu i przeprawiał się przez rzekę. Miejsce to już jakiś czas temu oznaczyliśmy stosowną tablicą informacyjną. Wraz z miejscowymi miłośnikami historii sprawdzamy, czy po tej przeprawie coś jeszcze zostało. Zdarzyło się w Puszczy Mariańskiej Czesław i Tadeusz Tańscy, ojciec i syn. Obydwaj na swój sposób genialni. Czesław - artysta malarz i praojciec lotnictwa. Jego syn Tadeusz - inżynier, polski konstruktor samochodowy. Próbujemy szukać o nich szczegółowej wiedzy w miejscach, z którymi byli związani. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 2 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Część druga audycji, w której Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okręty podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe. W tym odcinku autorzy skupiają się na początkowym okresie II wojny światowej, kiedy to obie strony konfliktu doskonaliły swój sprzęt i techniki działań.