TVP Historia Wtorek, 18.06.2024 06:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1945 - początek moskiewskiego procesu Szesnastu; 1948 - sprzedano pierwszeą płytę LONG Play; 1951 - w PRL ogłoszono Narodową Pożyczkę Rozwoju Sił Polski; 1983 - Sally Ride, pierwsza Amerykanka w kosmosie; 06:05 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA MUZUŁMAŃSKIEJ KOBIETY W BAKU Reportaż, 24 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu jeden dzień z życia Nassiby - muzułmanki, która jest mieszkanką Baku, stolicy Azerbejdżanu. Ta była radziecka republika nad Morzem Kaspijskim jest od wieków krajem muzułmańskim, gdzie wyznawcy islamu stanowią ponad dziewięćdziesiąt procent ludności. 06:30 SPÓR O HISTORIĘ - ARMIA BERLINGA Debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller W maju 1943 roku, po ewakuacji ze Związku Sowieckiego Armii gen. Andersa i zerwaniu stosunków z rządem polskim na uchodźstwie - sowieci rozpoczęli tworzenie polskich struktur wojskowych, które miały być podporządkowane Związkowi Patriotów Polskich. Dowódcą jednostki został Zygmunt Berling awansowany przez Stalina do stopnia generała brygady. 15 lipca 1943 roku, w miejscu formowana jednostki, w Sielcach nad Oką, 200 kilometrów na południe od Moskwy, odbyła się przysięga. W październiku "kościuszkowcy" przeszli chrzest bojowy w bitwie pod Lenino. Polacy pozbawieni wsparcia ze strony Armii Czerwonej ponieśli duże straty, Zginęło, zostało rannych lub uznanych za zaginionych ponad 1600 żołnierzy, czyli 25 procent stanu osobowego jednostki. Uczestnicy: prof. Henryk Stańczyk, Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie i prof. Marek Dutkiewicz, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 59 (SERIA V ODC. 7) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Aleksandra Pisula, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara, Magdalena Czerwińska, Krzysztof Cybulski, Maurycy Popiel Bronka dowiedziała się, gdzie Maniek Kielan może trzymać pieniądze. Tę wiedzę przekazała Sońce i Ewie. To rodzi kolejny konflikt między ukochanymi. Ewa nie chce puścić Sońki samego, więc Bronka decyduje się pójść z nim. Ostatecznie cała trójka wyrusza na Powiśle w celu odzyskania pieniędzy. Nie wiedzą, że podąża za nimi Magda. Tymczasem Schneider stawia Odrowążowi ultimatum, który ma teraz dwa dni na zdobycie pieniędzy. Z kolei Lund jest wściekły na Wirtza i Meiera za "pomyłkę" przy odbiorze kliszy nagrania z eksperymentów. Odrowąż zauważa jak Zyga i Kostek pakują skrzynie z granatami na ciężarówkę. Składa im propozycję nie do odrzucenia. Meier pomimo możliwości wyjazdu z Warszawy postanawia zostać w tajnej placówce. Serial wojenny, 07:55 CZARNA WOŁGA - ODC. 6 TEN BANK ZOSTAŁ OBRABOWANY Cykl dokumentalny, 41 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Marian Bobrowski, Jeremi Grzywa, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk Komunistyczne władze robiły wszystko, by stworzyć wrażenie, że przestępczość jest wyłącznie problemem państw kapitalistycznych. O kryminalnych historiach z lat PRL nie wspominała ani prasa, ani Dziennik Telewizyjny. Wiedzieli o nich nieliczni: milicjanci, esbecy, prokuratorzy, sędziowie, a także społeczność lokalna, przed którą nie udawało się ukryć tych wydarzeń. Ludzie najczęściej znali pojedyncze fakty, zaledwie wycinek skomplikowanego śledztwa, co sprzyjało domysłom i plotkom. Dopiero po latach, dzięki zachowanym dokumentom archiwalnym, relacjom uczestników, świadków, a czasem i sprawców, możemy poznać te pilnie strzeżone tajemnice. Zwłaszcza że w wielu przypadkach dopiero dziś udaje się odtworzyć ich rzeczywisty przebieg i obalić wersje stworzone na rzecz ówczesnej propagandy. O tych danych sprawach opowiada cykl CZARNA WOŁGA. 08:40 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 7. KRÓLEWICZE I KRÓLEWNY. KUCHNIA WSZĘDZIE, KUCHNIA ZEWSZĄD. Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Kuchnia Jagiellonów jest cyklem, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony Kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup, wypieków. 09:15 HISTORIA POLSKI - ŻOŁNIERZ RZECZYPOSPOLITEJ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Niebelski, Marek Wrona Scenariusz: Zdzisław Bzymek Aktorzy: Wojciech Niemczyk - narrator Film dokumentalny o Edwardzie Bzymku - Strzałkowskim. To wybitna postać podziemia niepodległościowego, intelektualista, oficer Września, szef wywiadu i kontrwywiadu AK południowych okręgów Generalnego Gubernatorstwa, szef Brygad Wywiadowczych. Jego siatka w trakcie wojny rozpracowywała niemieckie struktury i instytucje, demaskowała kolaborantów, uczestniczyła w zabezpieczeniu słynnej akcji Most III, zwieńczonej przerzutem pocisku V2 na Zachód. Przygotowywała się również do działania w warunkach przewidywanej okupacji sowieckiej, rozpracowując struktury podziemia komunistycznego. Po zakończeniu działań wojennych Brygady Wywiadowcze wchodzą w skład organizacji Wolność i Niezawisłość, zaś Edward Bzymek - Strzałkowski wchodzi w skład jej II Zarządu. Dwa dni po aresztowaniu w 1946 r. , Edward podejmuje desperacki krok i aby chronić swoich współtowarzyszy, wyskakuje z II piętra kamienicy w krakowskiej siedzibie Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy placu Inwalidów. Przeżywa, lecz w ciężkim stanie, nieprzytomny, zostaje przetransportowany do szpitala więziennego na Montelupich. Gdy tylko odzyskuje przytomność, rozpoczyna się bestialskie, trwające wiele miesięcy śledztwo, w wyniku którego Bzymek zostaje skazany na karę śmierci w tzw. procesie krakowskim, zamienioną ostatecznie na wieloletnie więzienie. Do końca życia jest inwigilowany. W 1992 roku zostaje zrehabilitowany, zaś władze Krakowa nazywają jego imieniem jedną z ulic miasta. W 2011 roku odznaczony zostaje pośmiertnie przez prezydenta RP Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 1 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Magazyn historyczny Bogusława Wołoszańskiego. Pierwsza część programu poświęconego obronie Helu w 1939 roku. 10:45 KULTOWE ZABYTKI - ODC. 3 LUWR - NAJWIĘKSZE MUZEUM NA ŚWIECIE (THE LOUVRE, BUILDING A SYMBOL / LE LOUVRE - UN MUSE PHARAONIQUE) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guenaelle Troly Seria dokumentalna (8 odcinków) opowiada o słynących ze swojego stylu architektonicznego, wartości historycznej i politycznej, najwspanialszych budynkach, siedzibach, pałacach i katedrach. Wypowiedzi najlepszych ekspertów, archiwalia i zdjęcia zabiorą nas w podróż po najbardziej kultowych zabytkach Francji. Odcinek 3 - "Luwr - największe muzeum na świecie". W sercu Paryża. 72 tysiące m2 powierzchni wystawienniczej w liczącym 800 lat pałacu. Komnaty są na miarę pałacu. Wielka galeria ma 460 metrów długości, a sala Denon 30 m. wysokości. Od średniowiecza po dwudziesty pierwszy wiek Luwr ewoluuje wraz ze zmieniającymi się ustrojami i stylami architektonicznymi. Zaspokajając ambicje władców, architekci stosują najnowocześniejsze techniki i nowatorskie materiały. Podobnie jak pierwotny zamek, Piramida staje się symbolem muzeum oraz dowodem technologicznego i architektonicznego mistrzostwa. Luwr to historia metamorfoz. Budowa znaczona rewoltami i tragediami. Oto kulisy tej architektonicznej przygody. Luwr odwiedza co roku 10 milionów gości. Przemierzają 14 kilometrów, podziwiając 40 tysięcy dzieł. Muzeum ma dwadzieścia dwie pary schodów ruchomych, 75 wind i 10 tysięcy stopni. Liczby te przyprawiają o zawrót głowy. 11:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CHIPMUNK LATAJĄCA WIEWIÓRKA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Chipmunk latająca wiewiórka Chipmunk to samolot na tyle młody, że można by go uznać za maszynę współczesną. Powód, dla którego pochylamy się nad tym tematem, jest dla nas jednak niezwykle ważny. To osoba konstruktora Wsiewołoda Jakimiuka - polskiego inżyniera lotnictwa, konstruktora samolotów w PZL, De Havilland i Sud Aviation. Co smutne Chipmunk pokazywany w Polsce nie wywołuje emocji, bo nikt go nie zna. Ale dla każdego, brytyjskiego czy kanadyjskiego oficera lotnictwa. Jest to latająca legenda. My zechcemy tę legendę poznać i przybliżyć naszym widzom. Na skrzydłach wiatru W naszej kolejnej opowieści motywy komponują się dość podobnie jak w dziejach Chipmunka. Też jest fragment zapomnianej, świetnej przeszłości i człowiek, który cierpliwie podąża pod prąd czasu. Odwiedzamy Jerzego Gruchalskiego, spod rąk którego raz na dwa lata wychodzi jakaś latająca maszyna. Tym razem pasjonat lotnictwa pracuje nad szybowcem wyczynowym o nazwie Orlik olimpijski. 12:10 PRZEPROWADZKI - ODC. 4/10 - KANAPA DOKTORA REUTTA Serial obyczajowy, historyczny, 52 min, Polska, 2000 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Piotr Śliskowski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Krzysztof Banaszyk, Artur Janusiak, Krzysztof Kolberger, Leon Charewicz, Łukasz Nowicki, Wiktor Zborowski, Maja Ostaszewska, Olaf Lubaszenko, Kinga Preis, Maria Pakulnis Rok 1914. Wybucha I wojna światowa. Wzrastają nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości. W Warszawie mobilizacja idzie pełną parą. Mietek Szczygieł - wciąż zakochany w Róży, choć ożeniony z pracownicą firmy, Celiną - wstępuje do rosyjskiej armii i rusza na front. Tymczasem władze carskie zmuszają warszawiaków pochodzenia niemieckiego do opuszczenia miasta. Do firmy Cześka Szczygła zgłasza się Zygfryd Reutt, student medycyny, a zarazem syn znanego ordynatora Szpitala Ewangelickiego. Młodzian zamawia przeprowadzkę rodzinnego majątku do Niemiec. Zamówienie wiąże się z wielkim ryzykiem, gdyż jest równoznaczne z przekroczeniem linii frontu. Róża, która po długim oczekiwaniu niedawno zaszła w ciążę, chce odrzucić ofertę. Jednak, ku jej rozpaczy, Czesiek postanawia przeprowadzić Reuttów. Na granicy Królestwa stary ordynator dostaje ataku serca. Trzeba zrobić przystanek w pobliskiej szopie. Tymczasem ostrzał wokoło wzmaga się, a umierający Reutt nakazuje synowi wracać i walczyć o wolność Polski, gdyż to ona jest jego prawdziwą ojczyzną. Serial obyczajowy, 52 min, Polska 2000 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Krzysztof Banaszyk, Artur Janusiak, Kinga Preis, Łukasz Nowicki i inni 13:10 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE. TAKA HISTORIA - ODC. 15 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Anna Krasuska Aktorzy: Wojciech Żołądkowicz, Paula Stępczyńska, Łukasz Lewandowski Kłopoty z czasem. Istnieje wiele definicji czasu. Czym był czas dla ludzi żyjących w średniowieczu? Rok był podstawową miarą czasu, ale regulowaną nie datą tylko zmieniającymi się porami roku. Przyroda odmierzała czas. Prosty człowiek często nawet nie wiedział, w którym roku się urodził. Czasami była tzw. "zdarzeniowa miara czasu". Mogły ją stanowić wyjątkowe wydarzenia jak pożar, susza, epidemia czy wojna; albo ważny fakt w życiu określonej osoby, np. "ożeniłem się trzy lata po powrocie z pielgrzymki". Często informowano, że coś się stało w czasach panowania danego króla. W średniowiecznej Polsce nowy rok wyznaczał dzień Bożego Narodzenia, czyli 25 grudnia. Dopiero w XV wieku w Polsce coraz częściej zaczynano nowy rok od pierwszego dnia stycznia, ale w wielu miejscach równolegle wciąż liczono po staremu. Miesiące nazywano różnie - kwiecień zwano także łudzikwiatem, bo wyłudzał kwiaty od ziemi. Tydzień zaczynał się w niedzielę. Potem był poniedziałek, czyli po niedzieli, ale w nazwach innych dni zachowano ślady kalendarza pogańskiego - wtorek był dniem wtórym, czyli drugim. Początek dnia zaczynał się... wieczorem. Kościół mierzył bowiem dzień od zachodu do zachodu słońca. Właśnie dlatego obchodzimy dziś wigilię Bożego Narodzenia. W średniowieczu był to już początek nowego dnia. Nasza wigilia 24 grudnia dla ludzi średniowiecznych była zatem dniem Bożego Narodzenia, 25 grudnia. Ale dla zwykłych ludzi dzień trwał od wschodu do zachodu słońca. Po zmroku w średniowiecznym Krakowie grasowali złodzieje, bandyci. No i diabeł. Noc to właśnie pora diabelska, przerażająca i okrutna. Niekiedy dodatkową okolicznością obciążającą było zrobienie czegoś po zmroku. Pobicie kogoś w ciągu dnia było łaskawiej oceniane przez sąd niż pobicie kogoś w nocy. W średniowieczu dzwony były popularną miarą liczenia godzin dziennych. Były oczywiście klepsydry, zegary słoneczne i zegary mechaniczne. Bo tak naprawdę dla każdego czas był ważny. Tylko inaczej go liczył. 13:35 NIEPOSKROMIONE WIELKIE JEZIORA - ODC. 2 WIELKI CHŁÓD (GREAT LAKES UNTAMED / DIE GROEN SEEN EP. 2 THE BIG FREEZE) Cykl dokumentalny, 50 min, Kanada/Niemcy, 2022 Reżyseria: Ted Oakes, Jeff Morales, Nicholas De Pencier Odc. 2 Wielki chłód. Na wstrzymanym oddechu pod półmetrową warstwą lodu nurkowie poznają największy słodkowodny zbiornik wodny świata. Tu, gdzie pływają, znajdował się niegdyś ogromny lądolód, wdzierający się w podłoże skalne dzisiejszej Ameryki Północnej. Po jego stopnieniu powstało pięć olbrzymich jezior. Lód powraca tu co roku. Wówczas zwierzęta muszą podjąć wyzwanie, by przetrwać w obliczu potężnych żywiołów zimy w krainie Wielkich Jezior Ameryki Północnej. Mroźne powietrze gwałtownie uderza o powierzchnię Wielkich Jezior. Sroga zima nadchodzi szybko i nieubłaganie. Miejscowe zwierzęta muszą poradzić sobie z najbardziej ekstremalnymi i nieprzewidywalnymi zmianami temperatury na ziemi. 14:40 KRONIKI HITLERA - MĄŻ STANU. LATA 1937 - 1938. ODC. 7 (KRONIKI HITLERA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 7 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Maria Ciunelis, Agata Danielowska -Flejszman Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Popiel, Anna Grycewicz, Maciej Mikołajczyk, Renata Berger, Jan Wieczorkowski, Ireneusz Pastuszak, Mariusz Ostrowski, Karolina Piechota, Agata Bykowska, Wojciech Czerwiński, Jan Hussakowski, Łukasz Stawowczyk, Marek Karpowicz, Krzysztof Chudzicki, Marcin Bubółka Odc. 7 Na dworze królewskim trwa uczta. Najbliższa rodzina i krewni zmarłego podważają ostatnią wolę Władysława Łokietka, dotyczącą koronacji syna, co rozwściecza Jadwigę. Straże odnajdują winnego, Charcika, który na polecenie Węgrów podrzucił do kuchni truciznę. Męczą go wyrzuty sumienia, jednak możliwość wzbogacenia, stała się silniejsza. Podczas biesiady, umiera Podczaszy, który spróbował zatrutych ziół. Miała je wypić królowa. Na Wawelu robi się niespokojnie i coraz bardziej niebezpiecznie. Telenowela historyczna, 25 min, Polska 2017 16:10 "SENSACJE XX WIEKU" - NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA (NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA) Widowisko, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Tomasz Lulek, Piotr Głowacki, Przemysław Stippa Czy to możliwe, że jeden z najbardziej zaufanych ludzi Hitlera, Heinrich Himmler, mógłby odważyć się zorganizować zamach na swojego wodza? Czy powszechnie znana historia pierwszego poważnego zamachu dokonanego przez stolarza Georga Elsera w listopadzie 1939 roku mogła wyglądać zupełnie inaczej niż wersja jaką znamy? Georg Elser, sympatyk Niemieckiej Partii Komunistycznej, miał w 1939 roku przeprowadzić zamach na Hitlera. Bomba podłożona przez niego w piwiarni Bürgerbräukeller w Monachium eksplodowała jednak już po wyjściu Hitlera, zabijając osiem osób. Co najdziwniejsze, Elser nie poniósł za to kary. W komfortowych warunkach doczekał końca wojny i został stracony dopiero w kwietniu 1945 roku. Przestaje to jednak dziwić, jeżeli przyjmiemy, że był narzędziem w rękach Heinricha Himmlera, szefa SS, policji i tajnych służb. Wiele na to wskazuje, choć Himmler był zbyt inteligentny, aby pozostawić jakiekolwiek dowody. Na tę wersję wydarzeń wskazują jednak wspomnienia Waltera Schellenberga, szefa hitlerowskich tajnych służb i Heinricha Müllera, szefa gestapo. Taki wniosek potwierdzają też zeznania Sigismunda Payne Besta, brytyjskiego agenta uprowadzonego przez SS w Venlo, osadzonego w obozie w Sachsenhausen, gdzie skontaktował się z Elserem. Tę tezę jeszcze mocniej uwiarygadniają wydarzenia z 1942 roku, gdy w rozmowie z Schellenbergiem Himmler zgodził się obalić Hitlera. W postać Georga Elsera wcieli się Piotr Głowacki. 17:05 HISTORIA POLSKI - OSTATNI PARTYZANT RZECZYPOSPOLITEJ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Józef Franczak, pseudonim "Lalek" od 1939 roku przez 18 lat pozostawał w ciągłej konspiracji. Zginął 21 października 1963 roku w czasie obławy zorganizowanej przez UB. Był zawodowym oficerem Wojska Polskiego, po klęsce wrześniowej udało mu się uciec z radzieckiej niewoli i przejść do AK. W roku 1944 wstąpił w szeregi formowanej na terytorium ZSRR Armii Polskiej. Jesienią tego roku jego oddział został skierowany do Kąkolewnicy koło Radzymina. Tam zobaczył masowe rozstrzeliwania członków AK przez NKWD. Zdezerterował z armii i od tej pory się ukrywał. Film Tadeusza Arciucha przypomina historię tego ostatniego partyzanta Rzeczypospolitej. Film dokumentalny, 56 min, TVP 1996 Autor: Tadeusz Arciuch 18:05 SPÓR O HISTORIĘ - PROCES SZESNASTU Debata, 30 min, Polska, 2023 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Na konferencji jałtańskiej sojusznicy Polski przyjęli propozycję Stalina powołania w Polsce koalicyjnego rządu komunistów i partii demokratycznych. Rząd polski odrzucił te ustalenia. Mimo to działająca w kraju Rada Jedności Narodowej zdecydowała się przyjąć ustalenia z Jałty. W marcu 1945 generał NKWD Iwan Sierow zaprosił przedstawicieli polskiego podziemia do podjęcia rozmów. Oferta sowiecka została przyjęta przez przywódców Polski Podziemnej. 27 marca przybyli na spotkanie ostatni komendant Armii Krajowej generał Okulicki, delegat rządu na Kraj Jan Jankowski i przewodniczący Rady jedności Narodowej Kazimierz Pużak. Następnego dnia dotarli pozostali przywódcy. Wszyscy zostali aresztowani i przewiezieni do Moskwy na Łubiankę. 18 czerwca 1945 roku rozpoczął się pokazowy proces - tzw. "Proces szesnastu". Polskich przywódców oskarżono o współpracę z Niemcami i organizowanie dywersyjnej działalności przeciwko Związkowi Sowieckiemu i Armii Czerwonej. Mimo że proces moskiewski był jawnym pogwałceniem prawa międzynarodowego, żadne z państw zachodnich - formalnie sojuszników Polski - nie protestowało. 18:50 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 60 (SERIA V ODC. 8) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Micha Czernecki, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Maciej Brzoska, Renata Dancewicz, Krzysztof Cybulski Meier przekazuje Magdzie informacje o tym, kiedy Abwehra zamierza przeszukać Złoczewice. Nitka i Zyga ewakuują z pałacu Chaima z rodziną, a Odrowąż wyjeżdża na Podlasie. Tymczasem Schneider namawia SS - Manna Frischa - do udziału w nalocie. Nitka martwi się o domowników w Złoczewicach, w związku z czym Magda oferuje jej, że pojedzie tam, by mieć wszystko na oku. Z kolei pałacowa pokojówka szantażuje matkę Nitki i domaga się zapłaty w zamian za milczenie. Natomiast Lund nakazuje Wirtzowi przewiezienie dokumentacji z dotychczasowych badań. Meier przysłuchuje się ich rozmowie. Postanawia umożliwić dziewczynom sfotografowanie tych dokumentów, wykorzystując przywary Wirtza. Serial wojenny, 19:40 CZARNA WOŁGA - ODC. 7 TERRORYŚCI ZNAD WISŁY Cykl dokumentalny, 40 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Marian Bobrowski, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk Zamachy terrorystyczne na wysokich dygnitarzy partyjnych w okresie PRL były skrzętnie ukrywane przez władze przed opinią publiczną. W ten sposób nikt nie dowiedział się o dwukrotnej próbie zamachu na Władysława Gomułkę na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Władzy nie udało się jednak ukryć wydarzenia z 1971 r. Dwaj bracia, Jerzy i Ryszard Kowalczykowie, przeprowadzili wtedy skuteczny zamach bombowy w auli Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Ich proces miał wymiar propagandowy, a orzeczona wobec jednego z braci kara śmierci miała odstraszać innych "wrogów ustroju" przed tego typu akcjami protestacyjnymi. 20:25 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - ŻOŁNIERZ, KTÓREGO NIE BYŁO ODC. 2/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 2 THE SOLDIER WHO NEVER WAS) Serial dokumentalny, 49 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Serial dokumentalny z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. Garbo, Tricycle, Treasure, Brutus i Bronx - brytyjscy szpiedzy z czasów II wojny światowej. Ich misja - oszukać Adolfa Hitlera, by zabezpieczyć lądowanie w Normandii. Podwójni agenci, atrapy, fałszywe informacje przesyłane dyplomatom. To był doskonały plan. Życie w cieniu zmieniło tych pięcioro agentów w mistrzów podstępu. Oto utajniona historia trzech nieznanych mężczyzn i dwóch kobiet, którzy zmienili bieg historii. 21:30 VABANK II, CZYLI RIPOSTA Komedia sensacyjna, 97 min, Polska, 1984 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Bronisław Wrocławski, Witold Pyrkosz, Jacek Chmielnik, Krzysztof Kiersznowski, Marek Walczewski, Ewa Szykulska, Beata Tyszkiewicz, Kuba Geiger, Elżbieta Zającówna, Józef Para, Ryszard Kotys, Grzegorz Heromiński, Joachim Lamża Kontynuacja "Vabanku" - debiutu Juliusza Machulskiego. W wyniku misternej intrygi Kwinty Kramer ląduje w Sikawie - więzieniu o zaostrzonym rygorze. Podczas jednego ze spacerów niejaki Sztyc proponuje byłemu bankierowi ucieczkę w zamian za połowę ocalonego przed konfiskatą szwajcarskiego konta. Kramer wyraża zgodę. Po kilku dniach do więzienia przyjeżdża kobieta podająca się za hrabinę Żwirską. Łatwo terroryzuje skonsternowanego naczelnika Twardyjewicza i umożliwia Kramerowi ucieczkę. Ten od razu zaczyna knuć plan zemsty na Kwincie, który niczego nie podejrzewając, prowadzi spokojny żywot hodowcy warzyw. "Riposta" nie spotkała się już z takim aplauzem krytyki jak "Vabank" i "Seksmisja" - dwa wcześniejsze filmy Machulskiego. Realizując klasyczny "sequel" reżyser nie uniknął autocytatów i kopiowania pomysłów z pierwszej części. Gdzie zawiodła go inwencja, posłużył się pastiszem i traktowaną z humorem aluzją. Uważny widz dostrzeże w wielu scenach "Vabanku" prześmiewcze nawiązania do "Ojca chrzestnego" Coppoli, "Żądła" Hilla, klasycznych westernów w rodzaju "Rio Bravo" czy stylu gry takich aktorów, jak Humphrey Bogard i Edward G. Robinson. Lista zapożyczeń jest zresztą dużo dłuższa. Jednak nie sam talent parodystyczny Machulskiego sprawił, że"Vabank II" poprawił sytuację finansową wielu kin. Inne mocne strony "... Riposty" to interesująco opowiedziana intryga i świetne aktorstwo, zwłaszcza w wykonaniu Leonarda Pietraszaka (Kramer) i Bronisława Wrocławskiego (Sztyc). 23:20 SENSACJE XX WIEKU - SYNDYKAT ZABÓJCÓW Widowisko, 45 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Andrzej Zieliński, Sławomir Orzechowski, Andrzej Szopa, Magdalena Wójcik Ręce dyktatora sięgały daleko. Nawet na drugą półkulę. W 1940 roku z rozkazu Kremla zginął przebywający na emigracji w Meksyku Lew Trocki, człowiek numer dwa - tuż po Leninie w hierarchii władzy wczesnych lat bolszewickiej Rosji. Zabójca zatłukł skłóconego ze Stalinem bohatera rewolucji toporkiem do kruszenia lodu. Stalin zmarł w roku 1953, nie bez dyskretnej pomocy najbliższych współpracowników. Wprawdzie żaden z akolitów nie ośmielił się podnieść świętokradczej ręki na generalissimusa, ale też nikt nie wyciągnął pomocnej dłoni, gdy pozbawiony opieki medyków wódz przez wiele godzin konał w swej podmoskiewskiej daczy. Walkę o schedę po Chorążym Pokoju wygrał Nikita Chruszczow. Wkrótce ujawnił wybranym i wypróbowanym towarzyszom zbrodnie byłego przywódcy, potępił też surowo metody stosowane przez siepaczy z NKWD. Nie bez racji; korzystanie ze sprzętu użytku domowego do wykonywania wyroków na przestępcach politycznych jest nienowoczesne, często nieskuteczne (Trocki nie zginął na miejscu) i zdecydowanie nieprofesjonalne. Wrogowie Kraju Rad mieli być odtąd likwidowani metodami naukowymi. Niestety, naukowo opracowany zamach na Gieorgija Okołowicza, przewodniczącego jednej z emigracyjnych organizacji rosyjskich w Niemczech, nie udał się, bowiem niedoszły zabójca "wybrał wolność", oraz pokazał dziennikarzom swą broń - ukryty w papierośnicy minipistolet strzelający zatrutymi pociskami. Mniej szczęścia od Okołowicza miał Lew Rebet, jeden z prominentnych działaczy ukraińskiej organizacji nacjonalistycznej rezydującej w Monachium. Morderca użył z powodzeniem nowego wynalazku specjalistów z KGB - niemal niewykrywalnego gazu trującego zatrzymującego akcję serca ofiary. Udoskonalony, dwustrzałowy model miotacza gazowego posłużył w październiku 1959 roku do zabójstwa Stepana Bandery, przywódcy OUN - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Realizatorzy widowiska przedstawiają też inne akcje agentów Biura Zadań Specjalnych. Celem tej placówki, działającej w strukturze radzieckiej służby bezpieczeństwa, była fizyczna likwidacja niewygodnych dla Kremla liderów emigracyjnych ugrupowań antysowieckich, dysydentów, zbiegów i innych "zdrajców ojczyzny". 00:15 RODZINA WOŁOSIAŃSKICH Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2021 Reżyseria: Rafał Geremek Historia Rodziny Wołosiańskich, którzy w czasie wojny w 1942 r. i 1944 r. w swoim domu w piwnicy ukrywali 40 osób pochodzenia żydowskiego. Jest to przejmująca historia walki o wiele istnień ludzkich, jak i historia małżeństwa, które ryzykowało swoje życie. Przyznano im medal Sprawiedliwy Wsród Narodów Świata. Zdjęcia realizowane w USA, Polsce i Ukrainie. Ze względu na autentyczność historii, film stanie się ważnym głosem w dyskusji o stosunku Polaków do Żydów podczas II wojny światowej. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CHIPMUNK LATAJĄCA WIEWIÓRKA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Chipmunk latająca wiewiórka Chipmunk to samolot na tyle młody, że można by go uznać za maszynę współczesną. Powód, dla którego pochylamy się nad tym tematem, jest dla nas jednak niezwykle ważny. To osoba konstruktora Wsiewołoda Jakimiuka - polskiego inżyniera lotnictwa, konstruktora samolotów w PZL, De Havilland i Sud Aviation. Co smutne Chipmunk pokazywany w Polsce nie wywołuje emocji, bo nikt go nie zna. Ale dla każdego, brytyjskiego czy kanadyjskiego oficera lotnictwa. Jest to latająca legenda. My zechcemy tę legendę poznać i przybliżyć naszym widzom. Na skrzydłach wiatru W naszej kolejnej opowieści motywy komponują się dość podobnie jak w dziejach Chipmunka. Też jest fragment zapomnianej, świetnej przeszłości i człowiek, który cierpliwie podąża pod prąd czasu. Odwiedzamy Jerzego Gruchalskiego, spod rąk którego raz na dwa lata wychodzi jakaś latająca maszyna. Tym razem pasjonat lotnictwa pracuje nad szybowcem wyczynowym o nazwie Orlik olimpijski. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 3 Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Tematem odcinka jest przebieg Bitwy o Atlantyk.