TVP Kultura Wtorek, 18.06.2024 09:05 SIEDLISKO - ODC. 6/9 Serial obyczajowy TVP, 50 min, Polska, 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Agnieszka Wagner, Piotr Machalica, Renata Dancewicz, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Danuta Szaflarska, Jerzy Zelnik Piotr Zarzecki przylatuje do Kalinowskich awionetką i przywozi im Jaśka - w Warszawie Iza skręciła nogę i nie mogła się nim zajmować. Następnego dnia dzwoni Jacek z hiobową wieścią - właściciel wyrzuca ich z mieszkania. Krzysztof i Marianna decydują się na przeprowadzkę do Panistrugi i oddanie swojego warszawskiego mieszkania Jackowi i Izie. Jadą do Warszawy. Krzysztof wpada na UW, by porozumieć się z dziekanem co do zmiany trybu swoich zajęć i spotyka tu Basię. Marianna zaś idzie do galerii, której właścicielka kupuje od niej obrazy. Spotyka swojego znajomego, Witolda Jaszczuka, od niedawna kochanka pani Zuzy. Po załatwieniu drobnych sprawunków organizują przeprowadzkę najważniejszych rzeczy, zwłaszcza książek, do Panistrugi. Tuż po powrocie gospodarzy przyjeżdża weterynarz, żeby zaszczepić psa. Szczepienie ma niecodzienny przebieg. 10:10 PARĘ OSÓB, MAŁY CZAS Dramat psychologiczno - obyczajowy, 105 min, Polska 2005 Scenariusz na podstawie książki Jadwigi Stańczakowej "Dziennik we dwoje" i reżyseria: Andrzej Barański Zdjęcia: Dariusz Kuc Aktorzy: Krystyna Janda, Andrzej Hudziak, Igor Przegrodzki, Monika Obara, Arkadiusz Detmer, Krystyna Tkacz, Elżbieta Kępińska, Witold Skaruch, Zdzisław Wardejn Andrzej Barański już w połowie lat 80. myślał o przeniesieniu na ekran "Zawału" Mirona Białoszewskiego, ale na przeszkodzie stawały mu kłopoty z pozyskaniem praw autorskich i zdobyciem funduszy na produkcję. Pod koniec lat 90. miał już gotowy scenariusz o jego serdecznej przyjaciółce i sekretarce, niewidomej Jadwidze Stańczakowej, ale znów musiało minąć kilka lat, nim wreszcie projekt doczekał się realizacji. Za kanwę scenariusza posłużyła książka Jadwigi Stańczakowej "Dziennik we dwoje", na podstawie której powstała kameralna i subtelna, niezwykle ciepła, ale przenikliwa opowieść o przyjaźni dwojga artystów pióra, uhonorowana m. in. na FPFFw Gdyni w 2005 r. nagrodą za wybitną kreację Krystyny Jandy i nagrodą dziennikarzy, oraz nagrodą na festiwalu w Karlovych Varach za główną rolę męską dla równie znakomitego Andrzeja Hudziaka. Akcja filmu obejmuje lata 1975 - 1982 i ukazuje złożone relacje Mirona Białoszewskiego i Jadwigi Stańczakowej z punktu widzenia tej ostatniej. Trudno jednak powiedzieć, że jest to wyłącznie jej relacja: niewidoma kobieta oglądała bowiem i poznawała świat oczyma Mirona, czy to podczas przejażdżek z nim po mieście (co prawda, często w środku nocy, bo pisarza drażnili ludzie i światło słoneczne), czy to poprzez jego teksty opisujące rzeczywistość. Potrzebowali siebie nawzajem, mimo że nie umieli nazwać tego, co ich łączyło: przyjaźń, bliskość duchowa, platoniczne uczucie? On - nadwrażliwy egoista, kapryśny introwertyk, odsuwał od siebie wszystko, co stanowiło prozę codziennej egzystencji. Potrzebował kogoś, kto by się nim opiekował i pilnował bieżących spraw: od kupowania ubrań, sprzątania i prania, poprzez załatwianie spraw urzędowych, po przepisywanie jego tekstów, umawianie spotkań z wydawcami i czytelnikami. Ona pragnęła za wszelką cenę żyć jak ludzie widzący, być aktywna i samodzielna, czuć się potrzebna. Po rozstaniu z wieloletnim przyjacielem, nazwanym w filmie Jackiem, Białoszewski stał się jeszcze bardziej zależny od niej i grona znajomych, sąsiadów, przyjaciół, którzy dbali o niego i jego sprawy pod dyskretne dyktando Jadwigi. On nie bardzo umiał okazywać wdzięczność, bywał wobec niej opryskliwy, ale też potrafił jak nikt inny pocieszyć ją w samotności i depresji, na którą cierpiała. Gdy Jadwiga też zapragnęła pisać, bezceremonialnie krytykował jej wiersze, powodowany doświadczeniem, ale i zawodową zazdrością. Nie chciał mieć przy sobie konkurentki, która początkowo podejmowała te same tematy, opisywała te same miejsca i osoby co on, lecz jednocześnie udzielał jej cennych wskazówek pisarskich. Gdy zdołał ją przekonać, że powinna się skupić na swych odczuciach i przeżyciach osoby niewidomej, przyniosło to korzyść im obojgu: jej wiersze zyskały na autentyzmie i oryginalności, on przestał się obawiać rywalizacji i porównań. Nie ma w tym filmie wyraźnie zarysowanej akcji, linearnej fabuły, są za to drobne obrazki z PRL - owskiej codzienności, w której oboje żyli (kłopoty z zaopatrzeniem, problemy ze zdobyciem telefonu, biurokracja, nie najłatwiejsze warunki mieszkaniowe itp.), ale także z cowtorkowych spotkań literackich w mieszkaniu pisarza, z jego wieczorów autorskich, spacerów z Jadwigą po mieście. Film Andrzeja Barańskiego opowiada również o tym, jak ta zgrzebna rzeczywistość przekształca się w sztukę, staje się tworzywem literackim, dając dzieła najwyższej próby. 12:05 ALICE GUY, ZAPOMNIANA KOBIETA - REŻYSER (ALICE GUY, THE FIRST FEMALE FILMMAKER) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Nathalie Masduraud, Valerie Urrea Opowieść o Alice Guy - Blache, jednej z pierwszych kobiet, które tworzyły początki kinematografii. Zaczynała jako sekretarka w firmie Gaumont, gdzie pozwolono jej kręcić pierwsze krótkie scenki, które odniosły duży sukces. Dzięki temu może tworzyć filmy fabularne, a w wieku 32 lat kieruje już największym ówczesnym studiem filmowym na świecie, co wzbudza zawiść w środowisku filmowym. W 1907 roku wraz z mężem wyjeżdża do Ameryki, gdzie wspólnie zakładają firmę producencką Solax i zostaje pierwszą na świecie kobietą producentką. W najlepszych czasach Solax produkuje po dwa filmy tygodniowo. Niestety później stopniowo mąż odsuwa ją od zarządzania studiem, które muszą w końcu sprzedać z powodu jego długów. Po rozwodzie wraca do Francji, gdzie odkrywa, że jej nazwisko zostało wykreślone z historii kina, a jej dzieła zaginęły. Ponad 500 filmów przepadło lub zostało przypisanych innym autorom. Po drugiej wojnie rozpoczęła batalię o odzyskanie swoich prac filmowych. 14:40 SAMURAJ I KOWBOJE (SOLEIL ROUGE) Western, 112 min, Francja/Hiszpania/Włochy, 1971 Reżyseria: Terence Young Aktorzy: Charles Bronson, Ursula Andress, Toshiro Mifune, Alain Delon, Capucine Arizona, rok 1870. Pociągiem zmierzającym do stolicy USA - Waszyngtonu podróżuje ambasador Cesarstwa Japonii. Niespodziewanie na pociąg napadają gangsterzy, których łupem pada niezwykle cenny miecz, prezent dla amerykańskiego prezydenta. 16:45 SIEDLISKO - ODC. 7/9 Serial obyczajowy TVP, 50 min, Polska, 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Agnieszka Wagner, Piotr Machalica, Renata Dancewicz, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Danuta Szaflarska, Jerzy Zelnik, Jerzy Kamas, Igor Przegrodzki, Lech Ordon, Stanisław Brejdygant, Olgierd Łukaszewicz Marianna planuje zburzenie jednej ze ścian i budowę kominka. Do wykonania tej pracy zamierza zaangażować fachowca. Helena proponuje, by zamiast niego zatrudnić Józka i Wójcika. Krzysztof jedzie do miasta po zakupy. Po drodze spotyka Kotulę, u którego zamawia cement i cegły. Przed bankiem natrafia a dr. Kulę. Wspomina z nim dawne, dobre, studenckie czasy. Zwierza się, że otrzymuje regularne listy od doktorantki Basi. Kula zaś prosi Kalinowskiego o pomoc w organizowanej przez siebie aukcji, z której dochód chce przeznaczyć na zakup ultrasonografu. Wie bowiem, że syn Krzysztofa jest filmowcem i zna wielu sławnych aktorów. Może jeden z nich dałby się namówić na poprowadzenie aukcji, przez co znacznie zyskałaby na atrakcyjności. Niedługo później do Panistrugi przyjeżdżają Kasia z Robertem. Kasia z pasją uprawia swój zawód artysty - fotografika i na razie nie myśli o powiększeniu rodziny. Podczas spaceru Marianna przeprowadza z córką poważną rozmowę na temat wiary i szczęścia. Namawia ją też, by zaryzykowała i zdecydowała się na dziecko. Po obiedzie Helena okazuje zaniepokojenie długą nieobecnością Wolfa. Złe przeczucia zaczynają też trapić Mariannę, która postanawia sprawdzić, dlaczego ich znajomy tak długo nie daje znaku życia. 18:50 KEITH JARRETT - "SZTUKA IMPROWIZACJI" (KETTH JARRETT "THE ART OF IMPROVISATION") Film dokumentalny, 56 min, Francja, 2005 Reżyseria: Mike Dibb Wykonawcy: Kieth Jarrett Pianista, Keith Jarrett, opowiada o rozpiętości swojej muzyki, znaczeniu improwizacji, wielkich artystach, z którymi współpracował, oraz o wzlotach i upadkach swojego życia. Dalsze spostrzeżenia są dostarczane przez innych muzyków, członków rodziny oraz współpracowników muzycznych. 20:00 LEKKIE OBYCZAJE - POZNAJMY SIĘ JESZCZE RAZ (LA BELLE EPOQUE) Dramat, 110 min, Francja, 2019 Reżyseria: Nicolas Bedos Scenariusz: Nicolas Bedos Aktorzy: . Daniel Auteuil, Guillaume Canet, Fanny Ardant, Doria Tillier Film nagrodzony trzema Cezarami w kategoriach: Najlepsza aktorka drugoplanowa Fanny Ardant, Najlepsza scenografia, Najlepszy scenariusz. Lekka i urzekająca opowieść o miłości. Bohater filmu, Victor, to człowiek raczej starej daty. Czuje się zagubiony w świecie nowych technologii, gdzie królują komputery, telefony komórkowe, książki w wersji elektronicznej. Rysownik komiksów tęskni za dawnymi latami, gdzie wszystko było prostsze i łatwiejsze. On sam był młody, zakochany, miał przed sobą wspaniałą przyszłość. Teraz jego małżeństwo przeżywa kryzys, nie może się porozumieć z żoną Marianne, która wcale nie przypomina tamtej cudownej dziewczyny, z którą się żenił dawno temu. Kiedy wszystko wydaje się stracone przed Victorem niespodziewanie pojawia się nowa, życiowa szansa. Dostaje niezwykłą propozycję podróży w czasie. Ma okazję przenieść się w najpiękniejsze lata 70. ubiegłego wieku. 22:05 DOKUMENT W PODRÓŻY - OGNIEM PISANE (WRITING WITH FIRE) Film dokumentalny, 58 min, Indie, 2021 Reżyseria: Thomas Rintu, Ghosh Sushmit Muzyka: Junaid Tajdar W świecie informacji zdominowanym przez mężczyzn pojawia się jedyna w Indiach gazeta prowadzona przez Dalitki, czyli kobiety należące do najniższych kast społecznych. Uzbrojona w smartfon główna reporterka Meera i inne dziennikarki tej gazety na przekór tradycji zajmują się najbardziej palącymi problemami Indii: społecznymi, obyczajowymi i politycznymi. 23:15 TAMTE LATA, TAMTE DNI - KRZYSZTOF ZANUSSI Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Miejscem spotkania z Krzysztofem Zanussim jest jego dom w podwarszawskich Laskach. Reżyser pokazuje też wiele pamiątek rodzinnych - fotografii oraz zapisów filmowych. 24:00 KINO MISTRZÓW - ABSOLWENT (THE GRADUATE) Film obyczajowy, 101 min, USA, 1967 Reżyseria: Mike Nichols Scenariusz: Calder Willingham, Buck Henry Zdjęcia: Robert Surtees Aktorzy: Dustin Hoffman, Anne Bancroft, Katharine Ross, William Daniels, Elizabeth Wilson, Murray Hamilton, Buck Henry, Brian Avery, Walter Brooke, Norman Fell, Alice Ghostley, Marion Lorne, Eddra Gale "Absolwent" był najbardziej kasowym filmem 1967 roku. Przyniósł dochody wielokrotnie przekraczające koszty produkcji, dzięki czemu w poważnym stopniu przyczynił się do uratowania bankrutującego wówczas Hollywoodu. Satyryczna opowieść o dojrzewaniu i młodzieńczych problemach w trudnych latach 60. święciła tryumfy nie tylko w rodzimej Ameryce, ale również w Europie bijąc takie przeboje, jak disneyowska "Księga dżungli", "Bonnie i Clyde", "Parszywa dwunastka" czy "Skrzypek na dachu". Mike Nichols, twórca "Kto się boi Virginii Woolf?" (5 Oscarów), "Paragrafu 22", "Pracującej dziewczyny" został uhonorowany złotą statuetką za reżyserię oraz Złotym Globem i nagrodą Brytyjskiej Akademii Filmowej. Do ogromnego sukcesu "Absolwenta" niewątpliwie przyczyniła się znakomita kreacja mało wówczas znanego Dustina Hoffmana, który potem potwierdził swój wielki talent aktorski m.in. jako Jack Crabbe w niekonwencjonalnym westernie "Mały Wielki Człowiek" (1970), troskliwy ojciec w "Sprawie Kramerów" (1979), student Levy w "Maratończyku" (1976) czy bezrobotny aktor przebierający się za kobietę w "Tootsie" (1982). Tego niewysokiego bruneta znanego ze swego perfekcjonizmu krytyka zaliczyła go najwybitnieszych aktorów amerykańskich. Punktem przełomowym w jego karierze była właśnie rewelacyjna rola tytułowego absolwenta w otoczonym kultem filmie Mike'a Nicholsa. "Ben Braddock w spontanicznej interpretacji Hoffmana to rzeczywiście jedna z najlepszych postaci chłopaka stającego się mężczyzną, jaką stworzono w filmie nie tylko amerykańskim. Emanuje napięciem i delikatnością, jest rozbrajająco dziecinny, ujmująco niezdecydowany, ale i niespodziewanie konsekwentny. To ciekawa z wyczuciem stworzona postać" - pisał jeden z recenzentów prasy filmowej. Tę rolę reżyser zamierzał powierzyć Robertowi Redfordowi, a kiedy ten odmówił zaproponował 30 - letniemu wówczas Hoffmanowi, aktorowi o wiele lat starszemu od swego filmowego bohatera. Był to, jak później pisali krytycy, "strzał w dziesiątkę". Sporo kłopotów miał Nichols również z obsadzeniem pani Robinson. Początkowo najpoważniejszą kandydatką była francuska aktorka Jean Moreau. Ostatecznie wybór padł na Anne Bancroft, znaną wtedy z oscarowej kreacji w "Cudotwórczyni" (1962). W "Absolwencie" uwagę zwracają szlagierowe piosenki duetu Simon i Garfunkel, m.in. "Scarborough Fair", "Sounds of Silence", "Mrs. Robinson". Po ukończeniu college'u Ben Braddock wraca z dyplomem w kieszeni do domu w Los Angeles, do zamożnych i wpływowych rodziców, którzy zrobią wszystko, by odpowiednio ustawić w życiu swego syna. Tymczasem on broni się przed zdobywaniem i utrzymywaniem pozycji społecznej i majątkowej za wszelką cenę. Na wydanym na jego cześć przyjęciu gromadzą się znajomi i przyjaciele rodziców. Chłopak czuje się wyobcowany i zagubiony w środowisku, którego stylu bycia nie umie zaakceptować. Szuka schronienia w swoim pokoju, gdzie odnajduje go pani Robinson, żona adwokata, wspólnika jego ojca. Na jej prośbę Ben odwozi ją do domu, nie przeczuwając podstępu. Tymczasem pełna temperamentu piękna kobieta stara się uwieść go. Niespodziewany powrót męża krzyżuje jej plany. Pani Robinson osiąga wreszcie swój cel i wkrótce spotyka się z niedoświadczonym młodym kochankiem w pokoju luksusowego hotelu. Ich romans trwa do czasu powrotu Elaine, córki Robinsonów, którą zresztą rodzice Bena wybrali mu na żonę. Początkowa niechęć chłopaka do dziewczyny przeradza się w prawdziwe uczucie. Pani Robinson stara się za wszelką cenę nie dopuścić do małżeństwa Elaine ze swoim kochankiem. Kiedy wychodzi na jaw jej romans okłamuje córkę, że została zgwałcona przez Bena. Oburzona Elaine wyjeżdża na studia i decyduje się zgodnie z wolą rodziców stanąć na ślubnym kobiercu z bogatym studentem Carlem Smithem, ale Ben nie daje za wygraną. 01:55 PANORAMA KINA POLSKIEGO - ETER (ETER) Dramat, 112 min, Włochy/Litwa/Polska/Węgry/Ukraina, 2018 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Piotr Niemyjski Muzyka: Richard Wagner Aktorzy: Andrzej Chyra, Jacek Poniedziałek, Zsolt László, Ostap Vakuliuk, Maria Riaboshapka, Małgorzata Pritulak, Rafał Mohr Próba reinterpretacji mitu Fausta. Film opowiada historię wojskowego lekarza, który prowadzi eksperymenty medyczne na początku XX wieku, by zyskać władzę nad ludźmi. Eter, czyli quinta essentia. Film składa się z dwóch części. Pierwsza, nazwana jawną, jest w dużym stopniu realistyczną opowieścią o lekarzu, który na przełomie wieków gdzieś na kresach Imperium Rosyjskiego, dawnych terenach polskich, dopuścił się zbrodni, nadużywając eteru, z zamiarem pozbawienia świadomości panny, która była przedmiotem jego pożądania. Doktor uchodzi sprawiedliwości, pojawia się na dawnych terenach polskich w zaborze austriackim. Udaje patriotę, uciekiniera z Sybiru. Znajduje pracę w twierdzy, gdzie rozwija eksperymenty z użyciem eteru i innych środków pozwalających manipulować bólem i wolą poddanych mu ludzi. Ofiarą eksperymentów jest w pierwszej kolejności miejscowy ukraiński wyrostek, sierota, którego doktor całkowicie od siebie uzależnia. Do obowiązków doktora należy asystowanie przy wykonywaniu wyroku śmierci na rosyjskim szpiegu, który zostaje złapany, kiedy przyjeżdżaja z misją fotografowania nowo budowanych umocnień. Pod opieką doktora jest także dom publiczny, z którego korzysta załoga twierdzy. Eksperymenty doktora są kosztowne. Komendant twierdzy sugeruje mu łatwy sposób na zdobycie środków. Wystarczy potajemnie dostarczyć Rosjanom zdjęcia z budowy. Propozycja okazuje się pułapką zastawioną przez komendanta za sugestią austriackiego wywiadu. Szlachetny młody Ukrainiec na próżno próbuje wziąć na siebie winę, doktor ponosi śmierć przez rozstrzelanie. W drugiej, tajnej części opowieści, cofamy się do początku. Opowieść skupia się na Ziemskim Sędzi, który ratuje doktora przed karą za próbę zniewolenia dziewczyny eterem. Doktor sprzedaje w zamian duszę, przekonany, że oszukał kupca, bo dusza nie istnieje. W dalszej akcji Sędzia Ziemski ułatwia umowę z komendantem w sprawie sprzedaży fotografii twierdzy i utrudnia doktorowi kontakt z jego dawną ofiarą, dziewczyną, którą ten próbował zniewolić i która przebywa w klasztornym zakładzie dla obłąkanych. W finale opowieści doktor zostaje rozstrzelany, po czym okazuje się, że dusza nie przepadła i zawładnął nią Sędzia Ziemski. Przed wiecznym potępieniem doktora może uratować tylko modlitwa dziewczyny, którą próbował zniewolić, i ofiara młodego Ukraińca, który poświęca się, ratując rannych na polu bitwy rozpoczynającej się wojny. 04:05 DORA MAAR - MIĘDZY ŚWIATŁEM A CIENIEM (DORA MAAR - ENTRE OMBRES ET LUMIERE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Marie - Eve De Grave Dokumentalny portret Dory Maar - artystki, fotografki, znanej także jako kobiety Picassa. Oboje przez lata tworzyli artystyczny duet, postać Maar odnaleźć można także w słynnej "Guernice".