TVP Kultura Środa, 19.06.2024 08:20 TAMTE LATA, TAMTE DNI - KRZYSZTOF ZANUSSI Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Miejscem spotkania z Krzysztofem Zanussim jest jego dom w podwarszawskich Laskach. Reżyser pokazuje też wiele pamiątek rodzinnych - fotografii oraz zapisów filmowych. 09:05 SIEDLISKO - ODC. 7/9 Serial obyczajowy TVP, 50 min, Polska, 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Agnieszka Wagner, Piotr Machalica, Renata Dancewicz, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Danuta Szaflarska, Jerzy Zelnik, Jerzy Kamas, Igor Przegrodzki, Lech Ordon, Stanisław Brejdygant, Olgierd Łukaszewicz Marianna planuje zburzenie jednej ze ścian i budowę kominka. Do wykonania tej pracy zamierza zaangażować fachowca. Helena proponuje, by zamiast niego zatrudnić Józka i Wójcika. Krzysztof jedzie do miasta po zakupy. Po drodze spotyka Kotulę, u którego zamawia cement i cegły. Przed bankiem natrafia a dr. Kulę. Wspomina z nim dawne, dobre, studenckie czasy. Zwierza się, że otrzymuje regularne listy od doktorantki Basi. Kula zaś prosi Kalinowskiego o pomoc w organizowanej przez siebie aukcji, z której dochód chce przeznaczyć na zakup ultrasonografu. Wie bowiem, że syn Krzysztofa jest filmowcem i zna wielu sławnych aktorów. Może jeden z nich dałby się namówić na poprowadzenie aukcji, przez co znacznie zyskałaby na atrakcyjności. Niedługo później do Panistrugi przyjeżdżają Kasia z Robertem. Kasia z pasją uprawia swój zawód artysty - fotografika i na razie nie myśli o powiększeniu rodziny. Podczas spaceru Marianna przeprowadza z córką poważną rozmowę na temat wiary i szczęścia. Namawia ją też, by zaryzykowała i zdecydowała się na dziecko. Po obiedzie Helena okazuje zaniepokojenie długą nieobecnością Wolfa. Złe przeczucia zaczynają też trapić Mariannę, która postanawia sprawdzić, dlaczego ich znajomy tak długo nie daje znaku życia. 10:10 CWAŁ Komediodramat, 103 min, Polska, 1995 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Bartosz Obuchowicz, Maja Komorowska, Andrzej Szenajch, Karolina Wajda - Nowakowska, Piotr Szwedes, Piotr Adamczyk, Sławomira Łozińska "Kiedy doszedłem do opisywania stalinowskiej szkoły, zorientowałem się, że dotarłem do granicy nieprzekraczalnej ze względów cenzuralnych. Później też nie mógłbym tego filmu zrobić, chyba że w roku 1980, ale wtedy Ryszard Bugajski realizował"Przesłuchanie", które o wiele poważniej traktowało tamte czasy. Teraz wszystko się oddaliło, a ja postarzałem się o tyle, że nie chce mi się już rozliczać z tamtą epoką, ale ją wspominać. To było moje dzieciństwo" - mówił o motywach powstania "Cwału" Krzysztof Zanussi. Film ów miał być drugim po "Strukturze kryształu" (1969) w dorobku reżysera. Zmaterializował się dopiero ćwierć wieku później. Przez licznych krytyków został jednak nazwany jednym z ważniejszych, a na pewno najbardziej niezwykłym w dotychczasowym dorobku autora "Iluminacji". "Cwał" to bowiem... komedia, w dodatku dotycząca okresu stalinowskiego, a więc czasów życia w ciągłym strachu, ubeckich prześladowań, złowrogich polowań na prawdziwych i urojonych odstępców od "linii partii" i aksjomatów stalinowskiej wykładni marksizmu - leninizmu. Pogodny ton opowieści nie ma wszakże nic wspólnego z cynizmem. Przeciwnie - niesie trudne do określenia ciepło, którego trudno szukać we wcześniejszych dokonaniach Zanussiego. Reżyser nie zapomina też bynajmniej o okrucieństwie epoki, lecz na główny plan wysuwa się problem sposobu przetrwania w świecie pełnym kłamstwa i przemocy. Główna bohaterka filmu - pani Idalia - znakomicie zagrana przez Maję Komorowską - to stara panna z dobrego ziemiańskiego domu, która pod maską "szaleństwa" kryje determinację, by nie dać się "zdeklasować" i ocalić ostatni z azyli człowieka zniewolonego - azyl intymności. Jego namiastką jest hippika - prywatna pasja "zwariowanej ciotki". Pasja tym groźniejsza, że pachnie "pańskością" i sanacyjną fanaberią. Wszak w nowym, lepszym świecie konie służą głównie do pracy i defiladowych parad. Pani Idalia, mimo licznych grożących jej niebezpieczeństw, nie rezygnuje. Walcząc na swój sposób przeciw "bolszewickiej zarazie", balansuje na granicy moralności. Kłamie, kręci, wyrabia papiery na swoją nieistniejącą siostrę bliźniaczkę, by mieć kiedyś podwójną emeryturę. Zapisuje ją nawet do partii, a czerwoną legitymację chowa między karty Biblii. W postępowaniu Idalii nieustannie heroizm miesza się z otwartym podlizywaniem się znienawidzonej władzy. Nie może tego zrozumieć mały Hubert, wysłany przez matkę pod opiekę Idalii. Ojciec chłopca został po wojnie w Anglii, więc przed malcem zamknęła się droga do edukacji. Tylko zmieniając miejsce zamieszkania i udając sierotę oraz dzięki przebiegłości przyszywanej ciotki udaje mu się dostać do szkoły. Półlegalne zabiegi Idalii ratują go też przed relegowaniem, gdy zostaje rozpoznany jako element reakcyjny, upowszechniający wśród kolegów imperialistyczną literaturę ("Lenin" Ferdynanda Ossendowskiego). Chłopiec wychowany w kulcie wiary, prawdy i honoru nie może zrozumieć postawy ciotki. Na jego ciągłe pytania Idalia odpowiada wreszcie cytatem z Szekspira: "Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom". "To najbardziej autobiograficzny z moich filmów, jak karta wyjęta z rodzinnego albumu" - mówił po premierze Krzysztof Zanussi. Postać Huberta to niemal wierny portret reżysera z czasów dzieciństwa. Podobnie jest z innymi bohaterami. Ich odpowiedniki istniały naprawdę, wymogi scenariusza tylko nieznacznie zmodyfikowały właściwy im sposób bycia. Nie inaczej było z ciotką Idalią - centralną postacią filmu. To właśnie jej niezwykła osobowość sprawiła, że po latach pewien reżyser zrealizował równie niezwykły film o radości życia, której nie stłumią ani mury więzienia, ani szykany i prześladowania. Nagroda Specjalna na XXI Festiwalu w Gdyni w 1996 roku. Złota Kaczka '96 dla Mai Komorowskiej - w kategorii najlepsza polska aktorka. 12:05 KEITH JARRETT - "SZTUKA IMPROWIZACJI" (KETTH JARRETT "THE ART OF IMPROVISATION") Film dokumentalny, 56 min, Francja, 2005 Reżyseria: Mike Dibb Wykonawcy: Kieth Jarrett Pianista, Keith Jarrett, opowiada o rozpiętości swojej muzyki, znaczeniu improwizacji, wielkich artystach, z którymi współpracował, oraz o wzlotach i upadkach swojego życia. Dalsze spostrzeżenia są dostarczane przez innych muzyków, członków rodziny oraz współpracowników muzycznych. 16:45 SIEDLISKO - ODC. 8/9 Serial obyczajowy TVP, 50 min, Polska, 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Agnieszka Wagner, Piotr Machalica, Renata Dancewicz, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Danuta Szaflarska, Jerzy Zelnik Listonosz Pacała przywozi pocztę. Wśród korespondencji Marianna znajduje list Basi do Krzysztofa. Zdenerwowana jedzie rowerem do profesora Wanata. Zastaje u niego doktorantkę Krzysztofa. Odbywa z dziewczyną poważną rozmowę. W drodze powrotnej spotyka męża i zaczyna mu robić wymówki. Krzysztof, zaskoczony zazdrością żony, wsadza ją do samochodu i zabiera do domu. Nazajutrz po małżeńskim konflikcie nie ma śladu. Kalinowscy w błogim nastroju spożywają śniadanie. Idyllę przerywa krzyk pobitej przez męża Kotulowej. Wkrótce zjawia się sam Kotula z furmanką pełną prosiąt, gęsi i kaczek. Zamierza to wszystko sprzedać, by zdobyć pieniądze na wysyłkę do firmy, która obiecała mu wielką wygraną. Kalinowscy usiłują mu wytłumaczyć, że najprawdopodobniej padł ofiarą oszustwa. Tymczasem Wolf zostaje wypisany ze szpitala. Marianna z Krzysztofem zabierają go do siebie i otaczają niezwykle troskliwą opieką. Mimo to starzec niebawem umiera. Po pogrzebie zwraca się do Kalinowskich mecenas Duży. Okazuje się, że Wolf zapisał w testamencie Mariannie lasy, ziemie i browar, zarekwirowane przez państwo w 1945 r. W łóżku Wolfa zaś Kalinowscy znajdują szkatułkę pełną złotych carskich pięciorublówek, tzw. świnek. 17:50 RZECZ POLSKA - MEBLOŚCIANKA KOWALSKICH Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński Tematem odcinka będzie "Meblościanka Kowalskich", którą pokażemy jako obiekt muzealny, część zbiorów Galerii Wzornictwa w Muzeum Narodowym w Warszawie. Sięgniemy także do archiwów telewizyjnych, aby pokazać, w jaki sposób meblościanka prezentowana była w czasach PRL - u, jak ją widziano i jakim językiem opisywano. Wykorzystamy fragmenty popularnych filmów, takich jak "Czterdziestolatek" i "Małżeństwo z rozsądku", aby pokazać, jak mebel wszedł do kultury popularnej i jakie nadawano mu znaczenia. Zajrzymy do współczesnych domów, w których stał się obiektem kolekcjonerskim, a także pokażemy współczesne nawiązania do tego funkcjonalnego i praktycznego rozwiązania, wybierając najciekawsze projekty współczesnych meblościanek. Meblościanka Kowalskich była odpowiedzią polskich projektantów na zapotrzebowania powojennego budownictwa, symbolem tak zwanej małej stabilizacji oraz po odwilżowej nowoczesności, wręcz "socjalizmu z ludzką twarzą", ikonicznym meblem PRL - u. Geneza projektu Kowalskich to 1961 rok, kiedy Bogusława i Czesław Kowalscy, absolwenci Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu, biorą udział w konkursie Zjednoczenia Przemysłu Meblarskiego w Poznaniu pod hasłem "Meble do Małego Mieszkania". Konkurs wymaga zaprojektowania wyposażenia małej przestrzeni mieszkalnej przeznaczonej dla łódzkich tkaczy. Czesław Kowalski wpada na pomysł mebli kasetonowych, które składają się z kilku elementów i pozwalają na zbudowanie z nich różnych konstrukcji. Projekt przechodzi do pierwszego etapu konkursu i drugiego etapu, czyli przeglądu propozycji na Targach Krajowych "Wiosna 62" w Poznaniu. Kowalscy zdobywają co prawda tylko wyróżnienie, ale ich meblościanka rok później trafia do masowej produkcji. O historii meblościanki, korzeniach funkcjonalizmu i idei mieszkania dla każdego, o motywacjach autorów, konkursie i genezie projektu, o jego wadach i zaletach, modyfikacjach, na które autorzy już nie mieli wpływu, opowiedzą nam między innymi: Jan Kowalski, syn projektantów, autor książki, "Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy", historyczka designu Agata Szydłowska, Anna Maga z Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego w Warszawie, Beata Bochińska - kolekcjonerka designu. Pokażemy materiały archiwalne dokumentujące powstawanie powojennych osiedli, targi, na których prezentowano projekt, wypowiedzi autorów. Meble składały się jak klocki dla dzieci, które może skręcić każdy - mówiła o meblościance Bogusława Kowalska. Nic dziwnego, że porównywane są obecnie do produktów Ikei i cieszą się zainteresowaniem nie tylko historyków wzornictwa, lecz także mieszkańców wielkich miast. Wypowiedź Kowalskiej będzie inspiracją do stworzonej przez Marcina Podolca krótkiej animacji, pokazującej w pierwszej części budowanie osiedli z mieszkaniami o małym metrażu. W drugiej animacja nawiąże wprost do wypowiedzi autorki - pokażemy scenę z rodziną, która tworzy z poszczególnych segmentów różne konfiguracje mebla. W ten sposób przeszłość stanie się znów aktualna. 18:15 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - SANDRO BOTTICELLI Magazyn, 7 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Zdjęcia: Magda Seweryn, Kamil Hasiuk Wykonawcy: Grażyna Bastek Druga część szóstego sezonu "Którędy po sztukę" to powrót do warszawskiego Muzeum Narodowego. W pierwszej części cyklu przedstawialiśmy głównie kolekcję muzeum zgromadzoną w Galerii Sztuki Dawnej oraz w Galerii Sztuki XX i XXI wieku. Tym razem naszą opowieść chcemy przenieść do sal prezentujących sztukę XIX wieku, czyli tych, w których można zobaczyć najbardziej ikoniczne dla tego muzeum dzieła. Nie zabraknie tu płócien najsłynniejszych jak "Dziwny ogród" Józefa Mehoffera czy "Hamlet polski" Jacka Malczewskiego. Pojawią się także europejscy mistrzowie jak Sandro Botticelli czy Jacopo Tintoretto. Postaramy się również opowiedzieć o mniej znanych skarbach, np. o Poliptyku Grudziądzkim, czyli późnogotyckiej nastawie ołtarzowej z krzyżackiego zamku czy zabytkach Galerii Faras. Poza szczegółową analizą warstwy artystycznej, skupimy się również na opowiadaniu o polskiej historii, która często jest tematem dzieł. Ponadto będą nas interesowały skomplikowane, często dramatyczne przejścia, jakich prace te doświadczyły, jak np. ukrywanie eksponatów w czasie wojny czy powojenne ich odzyskiwanie. 19:00 REŻYSERZY S.VI - MIKE NICHOLS 2/10 SEZON 6 (MIKE NICHOLS 2/10 SEZON 6) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Mike’a Nicholsa, reżysera m.in. filmów: "Kto się boi Virginii Woolf", "Absolwent" czy "Paragraf 22". 20:00 W TRZY MIESIĄCE DOOKOŁA ŚWIATA - ASPROMONTE, ZIEMIA ZAPOMNIANYCH (ASPROMONTE, TERRA DEGLI ULTIMI) Dramat, 89 min, Włochy, 2019 Reżyseria: Mimmo Calopresti Scenariusz: Mimmo Calopresti, Monica Zapelli Aktorzy: Valeria Bruni Tedsechi, Marcello Fonte, Francesco Colella, Marco Leonardi Akcja filmu, opartego na powieści Pietra Criaco, rozgrywa się w latach 50. na południu Włoch, wśród kalabryjskich wzgórz Aspromonte. Miejsce jest nieprzypadkowe, bowiem sam reżyser Mimmo Calopresti wychował się w niewielkim kalabryjskim miasteczku. W jednym z wywiadów przekonywał, że włoskie południe od zawsze naznaczone było pewną duchowością: Niebem i piekłem, baśnią i tragedią. Jego film łączy w sobie wszystkie te elementy. W rolach głównych występują Valeria Bruni Tedeschi ("Zwariować ze szczęścia") oraz Marcello Fonte ("Dogman"). 21:40 PROFESOR T S.II - S. 2 ODC. 6 (12) - ŁABĘDZI SPIEW (PROFESSOR T - SWANSONG) Serial kryminalny, 46 min, Niemcy/Wielka Brytania/Belgia, 2020 Tajemnicze zabójstwo policjanta działającego pod przykrywką w dziwny sposób łączy się ze śledztwem w sprawie przemytu dużych ilości narkotyków z kontynentu. Podejrzenia kierują się w stronę jednego z funkcjonariuszy. 22:40 LEKKIE OBYCZAJE - POZNAJMY SIĘ JESZCZE RAZ (LA BELLE EPOQUE) Dramat, 110 min, Francja, 2019 Reżyseria: Nicolas Bedos Scenariusz: Nicolas Bedos Aktorzy: . Daniel Auteuil, Guillaume Canet, Fanny Ardant, Doria Tillier Film nagrodzony trzema Cezarami w kategoriach: Najlepsza aktorka drugoplanowa Fanny Ardant, Najlepsza scenografia, Najlepszy scenariusz. Lekka i urzekająca opowieść o miłości. Bohater filmu, Victor, to człowiek raczej starej daty. Czuje się zagubiony w świecie nowych technologii, gdzie królują komputery, telefony komórkowe, książki w wersji elektronicznej. Rysownik komiksów tęskni za dawnymi latami, gdzie wszystko było prostsze i łatwiejsze. On sam był młody, zakochany, miał przed sobą wspaniałą przyszłość. Teraz jego małżeństwo przeżywa kryzys, nie może się porozumieć z żoną Marianne, która wcale nie przypomina tamtej cudownej dziewczyny, z którą się żenił dawno temu. Kiedy wszystko wydaje się stracone przed Victorem niespodziewanie pojawia się nowa, życiowa szansa. Dostaje niezwykłą propozycję podróży w czasie. Ma okazję przenieść się w najpiękniejsze lata 70. ubiegłego wieku. 00:45 MADAMA BUTTERFLY Opera, 150 min, Francja, 2017 Reżyseria: Mario Gas Wykonawcy: Marco Armiliato Opera werystyczna Giacoma Pucciniego z 1904 w trzech aktach na podstawie libretta Giuseppe Giacosa i Luigiego Illica. Wystawiona w Teatro Real w Madrycie w 2017 r. Akcja rozgrywa się w Nagasaki w 1904 roku. Opera przedstawia historię japońskiej dziewczyny, która bierze ślub z amerykańskim oficerem marynarki wojennej. Krótko po ceremonii oficer odpływa do swojej ojczyzny, zostawiając żonę samą i obiecując jej, że kiedyś wróci. 03:35 MICHAEL CIMINO: BOŻE, BŁOGOSŁAW AMERYKĘ (MICHAEL CIMINO, GOD BLESS AMERICA) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Jean - Baptiste Thoret Dokumentalna podróż śladami geniusza filmowego, reżysera i scenarzysty Michaela Cimino. Film drogi z narracją Michaela Cimino (nagrany przez reżysera dokumentu podczas ich wspólnej podróży po Stanach Zjednoczonych) z komentarzami m. in. Quentina Tarantino. To portret bezkompromisowego reżysera oscarowego "Łowcy jeleni", ale również epickiego westernu "Wrota niebios" czy kryminału "Rok smoka".