TVP Dokument Czwartek, 27.06.2024 05:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - /24/ - PADALEC Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Wiele osób się zastanawia, czy to gad, czy to płaz? Nasz niestrudzony przyrodnik Łukasz Bożycki już odpowiada: otóż padalec to gatunek jaszczurki, czyli gad, choć często mylony jest np. ze żmiją zygzakowatą. Padalec z wyglądu przypomina węża z powodu uwstecznienia kończyn. Chętnie zjada ślimaki nagie i dżdżownice, no i nie jest zbyt szybki, choć na takiego wcale nie wygląda. 06:05 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 17 SEKRETY BROWARNEGO KOTŁA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski wyrusza do czeskich Detenic, aby przekonać się, jak w zamierzchłych czasach warzono piwo na dawnych słowiańskich ziemiach. Nie poprzestaje jednak tylko na teorii. Sam chwyta za piwowarskie wiosło i zabiera się do stworzenia tradycyjnego czeskiego piwa miłości. Używa do tego tradycyjnych receptur i aparatury, która ma prawie 200 lat. Przy tym obala wiele współczesnych i historycznych mitów związanych z piwnym napitkiem. Czy stworzone przez Radka piwo będzie smakowało gościom średniowiecznej karczmy? 06:40 PARK NARODOWY MASAI MARA - ODC. 1 SANKTUARIUM KOTOWATYCH (MAASAI MARA WILDLIFE CROSSOVER / MASAI MARA, REGARDS SAUVAGES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Ronan Fournier - Christol Dwuczęściowy film dokumentalny o Rezerwacie Narodowym Masajów Mara w Kenii, który słynie na całym świecie z bogactwa i gęstości dzikiej przyrody. Wielkie migracje gnu, które rytmicznie przychodzą i odchodzą. Setki tysięcy roślinożerców pod czujnym okiem drapieżników. To tutaj rozgrywa się wielka historia dzikiej przyrody, w której spotykają się ofiary i drapieżniki, a każde spotkanie może zadecydować o ich losie. Odc. 1 - "Sanktuarium kotowatych". Prowincja Wielkiego Rowu w zachodniej Kenii słynie z pejzaży złożonych z rozległych płaskowyżów i zadrzewionych wzgórz. Na wysokości tysiąca pięciuset metrów, na terenie sawanny, rozciąga się Park Narodowy Masai Mara. Ma on postać sawanny poprzecinanej oazami. To tam znalazły schronienie liczne gatunki fauny - w tym trzy najsłynniejsze gatunki afrykańskich kotów. Majestatyczne i władcze lwy tworzą niewielkie, rodzinne stada. Gepard to samotnik, wypatrujący ofiar na rozległych, porośniętych trawą łąkach. Lampart bezszelestnie jak duch przemierza porośnięte lasami masywy. Gatunki te różnią się zatem nie tylko wyglądem, ale i trybem życia. 07:40 PUMY - LEGENDY GÓR LODOWYCH - ODC. 1 (PUMAS: LEGENDS OF THE ICE MOUNTAINS) Film dokumentalny, 50 min, Australia, 2022 Reżyseria: Joubert Dereck Film dokumentalny o pumach. Akcja rozgrywa się w Torres del Paine, paśmie górskim będącym częścią Andów Patagonii w południowym Chile. Realizowany przez trzy lata w ekstremalnych warunkach, opowiada historię rodziny pum. Intymny portret rodzinny: wzruszający, smutny, radosny, a wszystko to na tle jednych z najbardziej spektakularnych krajobrazów Ameryki Południowej. W ciągu dnia obserwuje się zachowania łowieckie, jakich nigdy wcześniej nie widziano. Ulubiona zdobycz pumy, guanako i ich życie. Kondory - stali towarzysze pum. Zamarznięte jezioro, które koty muszą przejść, nawet gdy zaczyna pękać i topić się pod koniec zimy. I mitologia eleganckiego, ale nieuchwytnego kota, który ma ponad 40 różnych imion w obu Amerykach. Odc. 1. Pradawne legendy mówią, że w pełnych grozy Andach Patagońskich puma jest święta. Niedaleki Lądolód Patagoński, czyli największe rezerwy wody słodkiej na świecie, sprawia, że jest tu mroźno, sucho i wietrznie - a jednocześnie to raj pum. W Andach - ponad 8 tysięcy km. na południe od Karaibów, na lodowym krańcu kontynentu - pumy i kondory koegzystują od tysiącleci... Gdy kondory szybują nad spektakularnym krajobrazem - ich cienie kładą się na reliefie Ameryki Południowej. Nic nie zachwyca bardziej od Torres del Paine - masywu gór błękitnego lodu. 08:40 MORZE CZERWONE - TO TRZEBA CHRONIĆ (RED: A SEA WORTH PROTECTING) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Philip Hamilton Film dokumentalny o Morzu Czerwonym, którego ekosystem pilnie potrzebuje ochrony. Niezwykle cenne są występujące tam formacje koralowe, lasy namorzynowe i ławice trawy morskiej. Ten film prezentuje wiele informacji na temat niezwykłych, ale krytycznie zagrożonych gatunków morskich, dla których domem jest Morze Czerwone. Ze względu na swoje cechy ten akwen powinien być dość odporny na zmiany. Od tysiącleci życie całego regionu zależało od Morza Czerwonego... Kontrola nad nim dawała bogactwo i władzę. Jedno z najmłodszych mórz na świecie ma bogatą bioróżnorodność z ponad tysiącem gatunków ryb, z których 15% jest endemicznych. Są też setki gatunków koralowca. Morze nazwano tak ze względu na algi, które kwitnąc - barwią wody. Niestety, ekspansja człowieka coraz bardziej wpływa na ekologię regionu. Długo uważano, że tutejsze koralowce są odporne na zniszczenia. Miała je chronić ekstremalna temperatura. Okazuje się, że nawet koralowce z Morza Czerwonego mają granice odporności. Świat jest teraz w krytycznym momencie. Morze Czerwone sygnalizuje nam, że zdążamy do szóstej zagłady Planety. Czas działać! To wyjątkowa, filmowa podróż do tego, jednego z najpiękniejszych mórz na świecie. 09:35 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - EGIPT - WOKÓŁ NILU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do Egiptu. Dotrzemy do piramid w Aleksandrii i do delty Nilu, a także do Kairu, gdzie odkryjemy wyjątkowe muzeum. Nil zaprowadzi nas do Górnego Egiptu, gdzie będziemy podziwiać niezwykłe świątynie. Przeprawimy się przez pustynię, by zanurkować w Morzu Czerwonym. 10:35 ARTYSTA SPOD ZŁOTEGO GRONIA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1974 Scenariusz: Norbert Boronowski, Hanna Suchorabska Zdjęcia: Norbert Boronowski Jan Wałach, rocznik 1884 - grafik, malarz, rzeźbiarz i drzeworytnik. Popularność przyniosły mu prace, w których utrwalał typy góralskie, architekturę, scenki z życia beskidzkiej wsi oraz tematy sakralne. Artysta opowiada o Istebnej, rodzinie, swojej edukacji. W kontekście 90. urodzin mówi: - Nie mam żadnych planów, tylko sobie maluję i to mnie jedynie trzyma. Ja nie mam odpoczynku. Na wystawie obrazów objaśnia swoje malarstwo. Mówi o tradycjach i obrzędach Beskidu Śląskiego: - Wszystko jest piękne, tylko nie wszystko daje się namalować. Na pytanie, dlaczego nie ma uczniów, Wałach odpowiada, że musi pracować sam, inni by mu przeszkadzali. Wspomina, jak chodził malować zadymione, kurne chatki, w których razem z ludźmi mieszkały zwierzęta: - Już nie ma tej Istebnej, wszystko murowane. O współczesnym malarstwie: - Mnie nie interesuje malowanie oślim ogonem. Na pytanie, czy zrobił w życiu wszystko, co chciał, Wałach odpowiada: - Jak się patrzę na moje stare obrazy, to się dziwię, jak ja to mogłem robić. Mówi, że jeszcze mało namalował. Nie może już chodzić daleko, gdzie widać góry, więc maluje to, co blisko - swój domeczek... 11:15 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - SWANOWIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Prowadzący: Lena Urbańska Lena to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będziemy się starali się dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będziemy patrzeć, jak się bawią, jak świętują, jak pracują, jak jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków będziemy mieli przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. Będziemy chodzić po nieutartych szlakach, ale jednocześnie nie tracić z pola widzenia tego, co może zainteresować masowego widza w Polsce, i za granicą. 11:50 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 3 STRACONE IMPERIUM (FORSAKEN PLACES - GEHEIME WELTEN / VERLORENES EMPIRE) Serial dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 12:50 MAKSIMUM PRZYJEMNOŚCI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2012 Reżyseria: Katarzyna Trzaska Scenariusz: Katarzyna Trzaska Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski, Michał Żuberek Muzyka: Marzena Majcher Bohaterki dokumentu pochodzą z Torunia, od dawna są na emeryturze, ale nie poddają się upływowi czasu. Przyjaciółki: Irena, Małgorzata, Krystyna, Bogumiła, Elżbieta, znajdują własny sposób na to, by oddalić starość, zapomnieć o nieuchronnym przemijaniu. Jesień życia upływa im na różnych zajęciach w klubach, na kuracjach, masażach. Nie stronią też od tańców na specjalnych wieczorkach dla seniorów. Myślą o dobrej zabawie, o zdrowiu, kondycji i wyglądzie zewnętrznym, a chcąc się ubierać elegancko i modnie, szukają lepszych kreacji w ciuchlandach. Osobne miejsce w ich życiu zajmują prezentacje handlowe, bez których nie umiałyby już normalnie funkcjonować. Tajemniczy rezonator biofotonowy za 6 tysięcy złotych, masażer do stóp z podczerwienią, odmładzające kapsułki, fotel masujący za 13 000 złotych, odkurzacz "inteligentny" za 8 tysięcy złotych, garnki "ambitne" oraz patelnia za 5 tysięcy to zakupy ich marzeń, sen o luksusie. Prym w tej dziedzinie wiedzie Irena, która ma już chyba wszystko, łącznie z kosztownym kompletem garnków do gotowania na parze. Na przyrządzanie i degustację takich potraw zaprasza przyjaciółki, które z podziwem, i być może z zazdrością, patrzą na jej nowy nabytek. Małgosia, Krysia, Ela, Bogusia i Irena wierzą, że oferowane im na różnych prezentacjach "cudowne" towary potrafią wydłużyć życie, uleczyć choroby, okażą się remedium na opuszczenie, samotność i dokuczliwą starość. Utwierdzają je w tym zapewnienia młodego, przebojowego prezentera o osiągnięciu: maksimum przyjemności, maksimum satysfakcji, maksimum zadowolenia. Autorka filmu nie próbuje analizować zjawiska sprzedaży bezpośredniej od strony agresywnych firm sprzedających, skłania się raczej ku subtelnej i zabawnej próbie odpowiedzi na pytanie: dlaczego wśród emerytów te przedmioty cieszą się tak ogromnym powodzeniem? Dlaczego decydują się wydać ostatnie oszczędności na luksus, który tak naprawdę ociera się o kicz. 13:50 PARK NARODOWY MASAI MARA - ODC. 2 KRÓLESTWO DRAPIEŻNIKÓW (MAASAI MARA WILDLIFE CROSSOVER / MASAI MARA, REGARDS SAUVAGES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Ronan Fournier - Christol Dwuczęściowy film dokumentalny o Rezerwacie Narodowym Masajów Mara w Kenii, który słynie na całym świecie z bogactwa dzikiej przyrody. Wielkie migracje gnu, które rytmicznie przychodzą i odchodzą. Setki tysięcy roślinożerców pod czujnym okiem drapieżników. To tutaj rozgrywa się wielka historia dzikiej przyrody, w której spotykają się ofiary i drapieżniki, a każde spotkanie może zadecydować o ich losie. Odc. 2 - "Królestwo drapieżników". Tysiące antylop gnu i zebr przemierzają co roku płaskowyże kenijskiego rezerwatu Masai Mara. Stanowią one stosunkowo łatwy łup dla licznie bytujących tu drapieżników, w tym zagrożonych gatunków jak gepard. Kotowate mają tu stały dostęp do pożywienia. Na terytorium parku żyje wiele lwich rodzin. Ale nawet dla zwierząt stojących na szczycie piramidy żywieniowej życie na sawannie nie zawsze bywa łatwe. Przyroda niekiedy wydaje się nam okrutna, lecz zło, jakie wyrządza człowiek - czasem nieświadomie - jest znacznie poważniejsze. Gepardom, lampartom i lwom grozi wyginięcie. Mogą żyć spokojnie wyłącznie w rezerwatach i parkach, które zakładamy, wierząc, że to ochronią je przed kłusownikami. 14:45 PUMY - LEGENDY GÓR LODOWYCH - ODC. 2 (PUMAS: LEGENDS OF THE ICE MOUNTAINS) Film dokumentalny, 50 min, Australia, 2022 Reżyseria: Joubert Dereck Film dokumentalny o pumach. Akcja rozgrywa się w Torres del Paine, paśmie górskim będącym częścią Andów Patagonii w południowym Chile. Realizowany przez trzy lata w ekstremalnych warunkach, opowiada historię rodziny pum. Intymny portret rodzinny: wzruszający, smutny, radosny, a wszystko to na tle jednych z najbardziej spektakularnych krajobrazów Ameryki Południowej. W ciągu dnia obserwuje się zachowania łowieckie, jakich nigdy wcześniej nie widziano. Ulubiona zdobycz pumy, guanako i ich życie. Kondory - stali towarzysze pum. Zamarznięte jezioro, które koty muszą przejść, nawet gdy zaczyna pękać i topić się pod koniec zimy. I mitologia eleganckiego, ale nieuchwytnego kota, który ma ponad 40 różnych imion w obu Amerykach. Odc. 2. Tu - jak w całej Patagonii - Andami rządzą samce. U wybrzeży Chile wiatr wieje z Lądolodu Patagońskiego, jednej z największych rezerw wody słodkiej na świecie. Lato czy zima - to kraina wielu pokoleń pum i miejsce ich odrodzenia. Tutejsi starcy powiadają, że puma rządzi lądem, a kondor - niebem - niosąc wieści bogom. Pojawiła się nowa puma w dolinie. To ciekawska, młoda kocica. 15:50 NAUSICAA. OCEANARIUM PRZYSZŁOŚCI (NAUSICAA, OCEAN BIODIVERSITY ON STAGE / PLANETE NAUSICAA L'AQUARIUM DU FUTUR AU SEVICE DES OCEANS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: John Jackson, Jerome Julienne Film dokumentalny o niezwykłym akwarium Nausicaa, które ponownie otworzyło swoje podwoje w lipcu 2018 roku. Stało się największym i najbardziej innowacyjnym akwarium w Europie. Dbano przede wszystkim o to, by każde stworzenie wydobyte z morza mogło być umieszczone w jak najbardziej podobnym do jego naturalnego środowisku. Zobaczymy ogrom prac i przygotowań do prezentowania, zaaklimatyzowania i nakarmienia tysięcy zwierząt morskich, które będą żyć i rosnąć obok siebie w tym odtworzonym oceanie. Usłyszymy wypowiedzi naukowców i poznamy wspaniałe gatunkami podwodnych stworzeń. Będzie mnóstwo nieoczekiwanych sytuacji i wyzwań zaawansowanej inżynierii. Tutaj nauka, rozrywka i ochrona oceanów łączą się. 16:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KAZACHSTAN. SERCE AZJI ŚRODKOWEJ. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do Kazachstanu. Stepy i góry Kazachstanu tworzą ciekawy i zróżnicowany krajobraz. Jego bogata i długa historia sięga czasów wielkiego Jedwabnego Szlaku. Kraj między Ałtajem a brzegami Wołgi tworzą liczne i różnorodne narodowości. Mieszkańcy tego ogromnego kraju chętnie podejmują podróżnych, odrywając przed nimi jego sekrety. 17:55 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 4 KONIEC BRATERSTWA (FORSAKEN PLACES) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 19:00 PORTRECISTA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Irek Dobrowolski Scenariusz: Irek Dobrowolski Zdjęcia: Jacek Taszakowski Muzyka: Agata Steczkowska Film opowiada historię Wilhelma Brasse - przedwojennego fotografa portrecisty, uczestnika i świadka najtragiczniejszych rozdziałów historii XX wieku. "Portrecista" to historia fotografa, którego praca stała się w okresie wojny przekleństwem i wybawieniem jednocześnie. Fotografia była życiową pasją Wilhelma Brasse, a jej tajniki techniczne i artystyczne poznał już przed wojną. Pracował w dużym atelier przy głównej ulicy Katowic, gdzie słynął z pięknych portretów. Wtedy nawet nie przypuszczał, że niebawem będzie robił po kilka tysięcy portretów miesięcznie. Brasse trafił do specjalnego komando rozpoznawczego Wydziału Politycznego, zwanego obozowym gestapo. Tu pod okiem SS prowadził fotograficzną dokumentację obozu od jego powstania do ewakuacji. Fotografował to, co mu kazano: pracę więźniów, prywatne spotkania oficerów SS z ich rodzinami, doświadczenia medyczne, a przede wszystkim robił policyjne portrety więźniów do kartotek. Wilhelm Brasse jest autorem wielu zdjęć znanych z podręczników historii na całym świecie. W filmie bohater opowiada o kilku wybranych zdjęciach i opisuje związane z nimi historie. Mówi o oprawcach, którzy wsławili się bestialstwem i o zwykłych ludziach, z którymi zetknął się w pracowni fotograficznej w ich drodze na śmierć. Młody Brasse, utalentowany fotograf, nie przypuszczał przed wojną, że cokolwiek zmusi go do zerwania z jego pasją. Doświadczenia obozowe wyryły jednak w jego pamięci obrazy, których nigdy potem nie potrafił zapomnieć. Najbardziej pamięta oczy. Setki tysięcy oczu wyrażających niedowierzanie w to, czego są świadkami, strach, przerażenie i beznadzieję. Do dziś widzi je wszędzie, nawet we śnie. Nigdy po wojnie nie był w stanie wziąć aparatu do ręki. W warstwie formalnej na film składają się wypowiedzi bohatera, uzupełnione materiałami ikonograficznymi i archiwalnymi. Sekwencje fotografii archiwalnych pokazane są przy wykorzystaniu najnowszych technik animacji komputerowej. 20:00 NAJNIEBEZPIECZNIEJSZE MIASTA ŚWIATA - ODC. 3 KABUL (DANGEROUS CITIES 3. KABUL / LES VILLES LES PLUS DANGEROUSES DE MONDE: CABOUL) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Gary Grabli Mini - seria dokumentalna (3 odcinki) o najbardziej niebezpiecznych miastach świata. Rio - oprócz idyllicznych plaż Copacabana, energii muzyki samby i czujnego oka Chrystusa Odkupiciela, Rio de Janeiro ma inną stronę. To miasto w stanie wiecznej wojny. Ciężko uzbrojeni handlarze narkotyków kontrolują fawele, podczas gdy specjalnie wyszkolona policja walczy o ich zniszczenie. Czasami fawele stają się polami bitew. Kapsztad - tu wielu najbogatszych ludzi w kraju ma wille nad oceanem. Ale jest też ciemna strona tego zapierającego dech w piersiach, pięknego i najniebezpieczniejszego miasta w Afryce. Kabul - miasto obecnie kontrolowane przez talibów, jest jednym z najniebezpieczniejszych miast na świecie. Ludność licząca cztery miliony ludzi stoi w obliczu ataków terrorystycznych, ucisku talibów i głodu. Odc. 3 - Kabul. Talibowie przejęli kontrolę nad stolicą Afganistanu. Aby przejąć teren, rozmieszczali ciężarówki typu pick - up przejęte od tajnych służb byłego reżimu. Mundury, kałasznikowy i M4 również odebrano armii afgańskiej i amerykańskiej jako łupy wojenne. Afganistan leży na skraju Azji Środkowej i Południowej. Liczy 40 milionów mieszkańców. Stolica - Kabul - znajduje się na wysokości 1800 metrów i otoczona jest pasmem górskim Hindukusz. Zimą temperatury spadają do 20 stopni poniżej zera, za to latem upał jest przytłaczający. Kabul jest bardzo różnorodny etnicznie. Można tu napotkać Tadżyków, Pasztunów, Sunnitów, Uzbeków, Hazarów szyickich i mniejszość sikhijską. Do 2021 roku mieszkańcy Kabulu cieszyli nowoczesnym życiem. Obecnie nękają ich ataki terrorystyczne, uciski i głód. Ludziom żyje się tu jak w piekle. Zagrożenie ze strony talibów czuć nawet w domach. 21:15 NOWA UMOWA SPOŁECZNA (BREAKING SOCIAL) Film dokumentalny, 58 min, Szwecja, 2022 Reżyseria: Fredrik Gertten Umowa społeczna jest dziś podważana i zrywana przez elity finansowe i polityczne. W naszym społeczeństwie ci, którzy dają z siebie najwięcej, często dostają najmniej. A ci, którzy wnoszą niewiele czy nawet niszczą wspólne dobro dostają największy kawałek tortu. Korupcja i rządy kleptokracji, o których coraz częściej słyszymy, niszczą tkankę społeczną, wywołując niepokoje i żądania zmian systemowych. Kleptokracja to zjawisko ogólnoświatowe. Żyjemy w czasach, kiedy koalicje superbogatych megafinansistów przejmują kontrolę nad polityką i ekonomią. W afgańskim urzędzie nie da się nic załatwić bez łapówki. Łapówki bierze nie tylko policjant, nauczyciel, lekarz czy urzędnik. Często trzeba dawać łapówki zwierzchnikowi. Korupcja jest obecna w krajach, takich jak Uzbekistan Nigeria i Honduras. Są złote paszporty portugalskie, hiszpańskie, brytyjskie, karaibskie i maltańskie - można je po prostu kupić. Tacy obywatele przestają podlegać prawu, stają się międzynarodowo bezkarni. korupcyjne elity stworzyły swój własny międzynarodowy świat. Formalnie mogą być obywatelami danego kraju, ale nie czują przynależności do niego. Żyją na pokładzie swoich odrzutowców i jachtów, w porozrzucanych po świecie luksusowych hotelach. Reżyser prezentuje ludzi, którzy są symbolem zmiany i szansą na odnowienie umowy społecznej. Poznajemy syna zamordowanej maltańskiej dziennikarki - Matthew Caruana Galizię i Christiana Smallsa - przewodniczącego i założyciela związków zawodowych w Amazonie. Film pokazuje, w jaki sposób kobiety w Chile kreatywnie brały udział w rewolucji, której efekty są jeszcze nieznane. Oddaje też głos młodym politologom, przedstawiającym świat na krawędzi. 22:25 ZŁĄCZYĆ SIĘ Z NARODEM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jerzy Szkamruk Niezwykle wzruszająca opowieść o potomkach Polaków, którzy w latach trzydziestych XX wieku zostali zesłani do Kazachstanu. Bohaterowie filmu to drugie i trzecie pokolenie Polaków wywiezionych przez sowietów na stepy w 1936 roku. Pochodzą z małej, lecz uroczej wioski w Kazachstanie o polsko brzmiącej nazwie Zielony Gaj, a widz spotyka ich oczekujących na repatriację, gdyż, jak wskazuje to tytuł filmu, chcą złączyć się z narodem. Film składa się z trzech części a każda przedstawiona historia jest pełna wzruszeń i emanuje tęsknotą za Ojczyzną. Niejeden raz ściska widza za gardło. 23:30 HISTORIA BRONI - ŚMIERCIONOŚNE WYNALAZKI. ODC. 9/10 (HISTORY OF WEAPONS) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 00:30 TWARZĄ DO ORKIESTRY - GRZEGORZ FITELBERG Film dokumentalny, 54 min, Polska, 1979 Reżyseria: Stanisław Pieniak Scenariusz: Stanisław Pieniak Zdjęcia: Jerzy Naziębło Film o życiu i twórczości Grzegorza Fitelberga, polskiego kompozytora i dyrygenta, związanego przed wojną z Filharmonią Warszawską i Orkiestrą Polskiego Radia w Warszawie, a od 1947 roku z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach. Artystę wspominają wybitni muzycy, kompozytorzy, krytycy, radiowcy, współpracownicy i przyjaciele. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OŻYŁ PO OŚMIU DEKADACH (ODC. 294) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:15 SUPERJEDNOSTKA Film dokumentalny, 19 min, Polska, 2014 Reżyseria: Teresa Czepiec Scenariusz: Teresa Czepiec Zdjęcia: Paweł Dyllus Katowicka Superjednostka to jeden z największych budynków mieszkalnych w Polsce. Zaprojektowany został jako maszyna do mieszkania. Kamera przemieszcza się po labiryncie schodów i korytarzy, zagląda do niektórych mieszkań i rejestruje toczące się we wnętrzu życie. Superjednostka ma 762 drzwi do mieszkań. My uchylamy tylko niektóre na chwilę, gościmy tam przez moment i wychodzimy, mówi autorka filmu. 02:45 GENIUSZE I MARZYCIELE. KAZIMIERZ PRÓSZYŃSKI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Pacek Poprzez historię kamery Aeroskop numer 1, wyprodukowanej w Anglii w 1910 roku, a wymyślonej przez Kazimierza Prószyńskiego, opowiadamy fascynującą historię polskiego wynalazcy. Naukowca, prekursora i propagatora polskiego kina. Historię, która toczyła się na dwóch kontynentach, a wynalazki Prószyńskiego były używane na całym świecie. Zbierając okruchy filmowe pozostałe z tamtych czasów (pierwsze filmy Prószyńskiego kręcone w Polsce i Anglii, a także filmy i kroniki kręcone kamerą Aeroskop na całym świecie), rozmawiając z filmowymi profesjonalistami na całym świecie, szukając zapomnianych śladów naszego wynalazcy, będziemy rekonstruować historię Prószyńskiego, a jednocześnie przyglądać się światu początku wieku utrwalonego na taśmie filmowej. Będzie to również opowieść o rodzącym się właśnie przemyśle filmowym, w którego rozwoju wielki udział miał Prószyński.