TVP Historia Środa, 26.06.2024 05:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 CZERWCA ODC. 605 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1959 - w Kraśniku władze komunistyczne usunęły kapliczkę - były starcia z milicją; 1961 - zmarł pisarz Andrzej Bobkowski; 1963 - J. F. Kennedy w Berlinie: "Ich bin ein (sic!) berliner"; 1977 - ostatni koncert Presleya; 06:05 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA NADWORNEGO ARTYSTY PREZYDENTA UZBEKISTANU Reportaż, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Sirodżidinem - artystą, który zajmuje się sztuką użytkową w drewnie i mieszka w stolicy Uzbekistanu - Taszkiencie. 06:30 SPÓR O HISTORIĘ - RZEŹ HUMAŃSKA Debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller W 1768 roku, podczas konfederacji barskiej, w okolicach Kijowa i Bracławia, wybuchła krwawa rebelia, której przewodzili Maksym Żeleźniak i Iwan Gonta. Powstanie ogarnęło także Podole i Wołyń. Kozacy i ruskie chłopstwo atakowało miasta, polską szlachtę, kler katolicki i Żydów. W Humaniu - według różnych szacunków - hajdamacy zamordowali około 20 tysięcy Polaków i Żydów. Rzeź humańska - rzeź ludności polskiej i żydowskiej. Jak rebelianci weszli do miasta? Ile osób znalazło tu schronienie? Jaka jest skala ofiar? Czy Koliszczyzna i Rzeź humańska były zaplanowane przez Rosję, jako narzędzie depolonizacji Ukrainy? Odpowiedź Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jakie stanowisko wobec rebelii zajmuje Katarzyna II? Kiedy przystępuje do tłumienia rozruchów? Co dzieje się z pojmanymi przywódcami? Skutki koliszczyzny; liczba ofiar. Koliszczyzna była badana już podczas Sejmu Wielkiego. Do jakich wniosków dochodzą posłowie? Goście: dr Przemysław Gawron - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, dr Adam Danilczyk - Instytut Historii PAN 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 65 (SEZON V ODC. 13) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Piotr Komorowski, Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Aleksandra Pisula, Mateusz Rzeźniczak, Michał Czernecki, Piotr Nerlewski, Maciej Brzoska Do ośrodka Lunda w niewiadomym celu przyjeżdża generał Luftwaffe Erich Deller. Okazuje się, że generał jest fanem twórczości Meiera. Leokadia i Kruk uznają, że próba odbicia jeńców z ośrodka jest zbyt ryzykowna. Ostatnie informacje od Meiera prowokują ich jednak do działania. Zamierzają przejąć wyniki badań, które mają być transportowane samochodem do Lipska. Natasza przekonuje Sońkę, by zabrał ją na akcję. W trakcie przygotowań Magda zmienia zdanie. Postanawia uwolnić jeńców z ośrodka. W ataku giną Wirtz, Lund, Deller i Holke, a oddziałowi Witka i Magdy udaje się przejąć dokumentację i uratować ostatnich jeńców. Niestety, Meier ginie, zasłaniając Sońkę przed strzałem Wirtza. Schneider dowiaduje się od Frisha o zaginięciu Margharete. Nalega, by dowódca Abwehry jak najszybciej rozpoczął poszukiwania. 07:55 WALECZNE Z GÓR - ODC. 4 BRONISŁAWA STASZEL - POLANKOWA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Kursa, Agata Puścikowska Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Doskonała narciarka, gościnna gospodyni w górskim schronisku, ciekawa świata i charyzmatyczna. Wokół niej toczyło się życie intelektualne, garnęli się do niej zarówno górale, jak i goście - turyści z całej Polski. To jednocześnie postać bardzo tajemnicza, która w czasie wojny wykazała się zarówno bohaterstwem jak i wielką... dyskrecją. Poznajmy Bronisławę Staszel - Polankową - waleczną góralkę i powstańca warszawskiego. 08:20 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 13 RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW CZYLI KUCHNIA ZŁOTEGO WIEKU Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Prowadzący: Łukasz Modelski Tym razem poznamy przepis na szczupaka w galarecie z białego sosu i litewskie kołduny. 08:50 HISTORIA POLSKI - MIASTO Z WYROKIEM - PROTEST Cykl dokumentalny, 39 min, Polska, 1996 Reżyseria: Wojciech Maciejewski Scenariusz: Jacek Indelak Zdjęcia: Igor Kropat 24 czerwca 1976 roku premier Piotr Jaroszewicz ogłosił rozpoczęcie dwudniowych konsultacji mających poprzedzić wprowadzenie drastycznych podwyżek cen. Ludzie odebrali to jednoznacznie, zwłaszcza że konsultacje miały się odbywać wśród tzw. aktywu polityczno - społecznego. Następnego dnia o godzinie 7.00 robotnicy z Wydziału P - 6 radomskiego "Waltera" nie przystąpili do pracy. Jakiś czas dyskutowali zdenerwowani, a potem wyszli z hali. Przyłączyli się do nich koledzy z innych wydziałów. Dyrektor usiłował przekonać załogę, by podjęła swe obowiązki. Jego argumentacja nie trafiała do przekonania robotników. Dyrektor zareagował więc nerwowo, czym sprowokował ludzi do wyjścia na ulicę. Kierują się do budynku Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Po drodze przyłączają się do nich kolejno pracownicy Zakładów Sprzętu Grzejnego i Radoskóru, potem ściągają robotnicy z zakładów ZREMB i RWT, Wytwórni Części Zamiennych i Zakładów Mięsnych. O godzinie 12.30 do demonstrantów wyszedł sekretarz Janusz Prokopiak. Obiecał, że do godz. 14.00 otrzymają odpowiedź o cofnięciu podwyżki. O ustalonej godzinie odpowiedzi jednak nie było. O 14.30 budynek zaczął płonąć. Tymczasem na ulicach pojawiły się barykady i zmechanizowane oddziały milicji usiłujące przedostać się do KW. Bunt ogarnął całe miasto. W ogniu stanął Urząd Wojewódzki i Biuro Paszportów KW MO. Milicja bez pardonu zaczęła atakować robotników, także tych, którzy wyszli z drugiej zmiany. Funkcjonariusze zatrzymywali kogo popadnie i odwozili na komendę. O godzinie 20.00 śródmieście prawie opustoszało. Operowały po nim wieloosobowe patrole milicji, atakując każdego napotkanego. Potem swą bezwzględną akcję pacyfikacyjną przeniosły na tereny peryferyjne. Bez przerwy trwały aresztowania. O godzinie 23.00 akcję zakończono. Film jest rekonstrukcją tych wydarzeń. Realizatorzy wykorzystali w nim wspomnienia uczestników i świadków, materiały Polskiej Kroniki Filmowej i Telewizji Polskiej, materiały operacyjne MSW, fotogramy z zajść i rysunki. Posłużyli się również inscenizacją. 09:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CHURCHILL Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony polityce Wielkiej Brytanii w pierwszej fazie wojny. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 10:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NORWEGIA. WYPRAWA NA DALEKĄ PÓŁNOC (FLAVORS. NORTHERN NORWAY) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Norwegia. 11:05 SZABLA POLSKA Widowisko historyczne, 35 min, Polska, 2018 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Opowieść o orężu wpisanym na trwałe w polską kulturę narodową i będącym symbolem niepodległości, wolności i honoru. Począwszy od czasów Stefana Batorego, poprzez tradycje szlacheckie / sarmackie, wojny ze Szwedami, Moskalami, Turkami, Tatarami, podczas których szabla sławiła imię rycerstwa polskiego, jak i w okresie zaborów, aż do I wojny światowej, uzyskania przez Polskę niepodległości, wojny polsko - bolszewickiej i kampanii wrześniowej 1939 roku. 11:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŻYRZYN CZAS ARCHEOLOGÓW Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Hasło Żyrzyn zawsze działało na nas elektryzująco. W galerii bolesnych zdarzeń powstania styczniowego, na tym leśnym odcinku drogi Warszawa - Lublin powstańcy mogą rzec "pole bitwy zostało przy nas". Zmiatają Rosjan z powierzchni ziemi, biorą bogate łupy i w tryumfalnym marszu wkraczają do pobliskiego Baranowa. Car wścieka się, w Petersburgu żałoba, a Europa znów patrzy na Polaków z zadziwieniem. Marzy nam się wielkie upamiętnienie tej żyrzyńskiej wiktorii, ze stałą ekspozycją. Wygląda na to, iż tym razem jest na to szansa. 12:10 PRZEPROWADZKI - ODC. 10/10 - SZAFA BRYGADIERA ABRAMKA Serial historyczno - obyczajowy, 52 min, Polska, 2001 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Piotr Śliskowski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Kinga Preis, Krzysztof Banaszyk, Maja Ostaszewska, Wiktor Zborowski, Piotr Krukowski, Władysław Grzywna, Wojciech Majchrzak, Paweł Burczyk, Marcin Chocholewski, Olaf Lubaszenko, Łukasz Nowicki, Adam Kamień Rok 1941. Choć wokół szaleje hitlerowski terror, firma Szczygła jakoś funkcjonuje. Niedaleko jej siedziby staje mur getta. To zły znak dla Abrahama Rozenberga, silnego jak tur i niezwykle sympatycznego brygadiera z firmy Cześka. Szczygieł nie potrafi rozstać się ze swym długoletnim, lojalnym pracownikiem. Postanawia go ukrywać, ale pada ofiarą donosu szmalcownika. Czesław trafia na Szucha. Ma jednak wyjątkowe szczęście. Jednym z przesłuchujących go gestapowców okazuje się sturmfuhrer Reutt, krewny pewnego doktora, któremu niegdyś Szczygieł ocalił majątek. Dzięki interwencji Reutta Czesław wychodzi na wolność pod pretekstem samodzielnego odnalezienia Abramka. Gdy Szczygieł spotyka przyjaciela, na jego usilną prośbę pomaga mu przeprowadzić się do getta, gdzie znajduje się rodzina Rozenberga. Sam niesie szafę Abramka na plecach. Tuż po przekroczeniu muru strażnik wypędza Cześka razem z meblem na aryjską stronę. Szczygieł nie zdaje sobie sprawy, że w szafie ukrywa się żydowskie dziecko. 13:10 POLACY W KOSMOSIE - PROGRAM APOLLO Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 "Jestem przekonany, że nasz naród powinien postawić sobie za cel, aby do końca tego dziesięciolecia umieścić człowieka na Księżycu i sprowadzić go bezpiecznie z powrotem na Ziemię" - słowa prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna Kennedy’ego rozpoczęły największe przedsięwzięcie w dziejach ludzkości. Program Apollo od samego początku był wyzwaniem o niespotykanej skali. W pierwszym odcinku śledzimy niezwykły wysiłek, który doprowadził do powstania rakiety Saturn V i technologii niezbędnych, by lot do Księżyca stał się w ogóle możliwy. A pomogli w tym także Polacy. Wojciech Rostafiński wynalazł wysokowydajną pompę paliwową dla rakiety Saturn V. Stanisław Stankiewicz opracował skład mieszanki, którą oddychali astronauci podczas misji Apollo. Eugeniusz Lachocki opracował odporne na warunki kosmiczne zasilacze do urządzeń pokładowych. 13:40 ZŁOTO, WALUTA ZACHŁANNOŚCI - ODC. 1. SKARB NAD SKARBY (ODC. 1. DANGEROUS HUNT) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy/Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Tanja Dammertz, Almut Faass Kronika fascynującej i przerażającej historii złota - powszechnie pożądanego lśniącego metalu, za którym ludzie rzucili się w krwawą pogoń. Kruszec ten napędza ludzkość od zarania dziejów. Tak jak urzekające jest jego piękno, pościg za tym cennym metalem jest bezwzględna. Żądza złota prowadzi ludzi do zabijania bez litości, niszczenia całych kultur i podejmowania samobójczych misji. Globalny popyt na złoto trwa do dziś; jest to waluta kryzysowa, pożądana w jubilerstwie, światowy skarb i gorący towar. Jego cena wciąż rośnie, eksplodując w ciągu ostatnich 40 lat. Co jest katalizatorem tego przyciągania, które trzyma świat w napięciu? Autorzy serii zgłębiają tajemnicę tego wyjątkowego metalu i badają geologiczne, kulturowe, polityczne i ekonomiczne znaczenie złota. (Odcinki: 1. Dangerous Hunt, 2. Fabulous Treasure) 14:35 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEG, KTÓRY OCALIŁ ŚWIAT ODC. 3/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 3 THE SPY WHO PREVENTED THE WAR) Film dokumentalny, 51 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 13 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Maria Ciunelis, Agata Danielowska - Flejszman Zdjęcia: Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonarska, Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Piotr Gawron - Jedlikowski, Dagmara Bąk, Renata Berger, Blanka Wiatrowska, Julia Młynarczyk, Karolina Piechota, Bartłomiej Nowosielski, Wojciech Czerwiński, Karina Seweryn, Tomasz Sapryk, Wiktoria Zembrzycka Odc. 13 Jadwiga za wszelką cenę próbuje nie dopuścić do koronacji Anny. Uważa, że synowa nie jest godna pełnienia królewskich funkcji i chce pozbyć się księżniczki z dworu. Kazimierz, widząc smutek w oczach żony, zabiera ją na konną przejażdżkę po lesie. Anna czuje się szczęśliwa. W przydrożnej karczmie przyszły król zostaje rozpoznany, a poddani oddają mu hołd. Elżbietka, która dużo czasu spędza z babcią na modlitwach, postanawia pójść do klasztoru. 16:10 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 3 (ENIGMA CZ. 3) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek, Przemysław Bluszcz, Mariusz Bonaszewski, Anna Kerth, Andrzej Precigs Zdjęcia: Waldemar Szmidt Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 17:05 HISTORIA POLSKI - MIASTO Z WYROKIEM - ODWET Cykl dokumentalny, 47 min, Polska, 1996 Reżyseria: Wojciech Maciejewski Scenariusz: Jacek Indelak Zdjęcia: Igor Kropat Po 25 czerwca 1976 roku przez wiele dni trwały w Radomiu aresztowania. Ludzi masowo zwalniano z pracy. Na stadionie "Radomiaka", podobnie jak i w całym kraju, odbył się starannie wyreżyserowany wiec potępiający "radomskich warchołów". Zatrzymani przepuszczani byli przez milicyjne "ścieżki zdrowia", bici i torturowani podczas przesłuchań. Radom stał się miastem bezprawia, a przez kilka następnych lat pracowano nad złamaniem i upodleniem jego mieszkańców. Jeszcze bardziej pogorszyło się zaopatrzenie, wstrzymano inwestycje w sferze budownictwa komunalnego i infrastruktury społecznej, jednocześnie zaś na obrzeżach miasta wzniesiono gigantyczne obiekty nowej komendy MO. Prokuratura radomska pracowała pod bezpośrednim nadzorem Służby Bezpieczeństwa i wykonywała polecenia jej funkcjonariuszy. Podobnie zachowywali się później sędziowie podczas procesów. Terenowa Komisja Odwoławcza ds. Pracy przy prezydencie Radomia rutynowo odrzucała odwołania o przywrócenie do pracy. Druga część dokumentalnego cyklu przypomina te wydarzenia, pokazując wymiar sprawiedliwości w 1976 roku. Realizatorzy wykorzystali wspomnienia aresztowanych, torturowanych, wyrzuconych z pracy i skazanych, prokuratorów i sędziów, a także uczestników wiecu oraz dokumenty sądowe i kolegialne, listy i petycje do władz. W niektórych momentach posłużyli się inscenizacją. 18:00 SPÓR O HISTORIĘ - TRAKTAT WERSALSKI Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Po półrocznych obradach, 28 czerwca 1919 roku w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego, 27 państw zwycięskiej koalicji podpisało traktat pokojowy z Niemcami. Pokonane państwa nie zostały zaproszone na konferencję. W obradach nie uczestniczyły także Rosja bolszewicka, ani biała Rosja. Liczący 440 artykułów traktat został ratyfikowany 10 stycznia 1920 roku. Powoływał Ligę Narodów - organizację polityczną, która miała rozstrzygać spory międzynarodowe. Mówił o przebiegu granic w Europie i statusie Niemiec na kontynencie. Zostały one obarczone winą za wywołanie wojny w Europie. Po zawarciu traktatu pokojowego z Niemcami, zostały podpisane dalsze porozumienia z państwami pokonanymi, czyli z Austrią, Bułgarią, Węgrami i Turcją. Dlaczego traktat wersalski nie dał Europie i światu trwałego pokoju? 18:30 MARIA CURIE - ODC. 1/3 (MARIA CURIE UNE FEMME HONORABLE) Serial biograficzny, 81 min, Francja/Polska, 1991 Autor: Francoise Giroud Reżyseria: Michel Boisrond Scenariusz: Francoise Giroud Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Marie Christine Barrault, Jean - Luc Moreau, Roger Van Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Monika Scatti, Luigi Diberti, Aleksander Bardini, Piotr Machalica, Mirosława Marcheluk, Maria Czubasiewicz, Joanna Jędryka, Krzysztof Kołbasiuk, Jerzy Kryszak Wykonawcy: Tadeusz Karolak Nagrodzona Złotą Nimfą dla najlepszego serialu i Srebrną Nimfą za rolę żeńską dla Marie - Christine Barrault na Festiwalu Filmowym w Monte Carlo w 1991 r. adaptacja książki Francoise Giroud o jednej z najsłynniejszych i najwybitniejszych kobiet XX w. Maria Skłodowska - Curie, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla, nie tylko zrewolucjonizowała naukę, ale także wywarła istotny wpływ na zmianę obyczajów, torując kobietom drogę do działalności naukowej. Była pierwszą kobietą, która otrzymała tytuł profesora i prowadziła wykłady w katedrze fizyki na Sorbonie, jako pierwsza kobieta w historii została też przyjęta do Akademii Francuskiej, a za swoje zasługi została pochowana w Panteonie. Przy tym wszystkim była kobietą skromną i szlachetną, oddaną mężowi i córkom. Młodziutka Maria Skłodowska, panna z szanowanej, ale niezbyt zamożnej rodziny, pracuje jako guwernantka w majątku szlacheckim. Rodzice zakochanego w niej panicza nie wyrażają jednak zgody na małżeństwo syna z dziewczyną niższego stanu. Odrzucona Maria przenosi się do Warszawy, a trzy lata później, korzystając z zaproszenia siostry Broni, która skończyła studia medyczne w Paryżu i tam wyszła za mąż, udaje się do Francji. Zapisuje się na wydział fizyki na Sorbonie, później także na wydział matematyczny. Po następnych trzech latach 27 - letnia panna Skłodowska może się już pochwalić dwoma dyplomami. Na przyjęciu u prof. Kowalskiego Maria poznaje Piotra Curie, młodego francuskiego nauczyciela fizyki i chemii, człowieka prawego, lecz nieśmiałego i roztargnionego, bez tytułu naukowego, mającego za to żywy umysł i ogromny szacunek dla nauki. Młodzi od razu przypadają sobie do gustu i w 1895 r. biorą ślub. Na świat przychodzi ich córka, Irenka. Maria marzy o własnym laboratorium, gdzie mogłaby prowadzić badania nad zjawiskiem, które określiła mianem radioaktywności. Przypisuje je istnieniu nowego pierwiastka, który proponuje nazwać radem. Jego uzyskanie w czystej postaci okazuje się jednak katorżniczą pracą. Zainteresowany wynikami badań żony Piotr włącza się do jej pracy. Złe warunki w zimnym, wilgotnym laboratorium, brak pieniędzy, złe samopoczucie wywołane napromieniowaniem obojga sprawiają, że po kilku miesiącach Piotr jest gotów się poddać i przyjąć propozycję objęcia katedrę fizyki w Genewie. Zostaje jednak w Paryżu ze względu na żonę. Dostaje pracę na Sorbonie, Maria zaś w Ecole Normale. Po dwóch latach pracy, w 1903 r. , udaje im się wreszcie wyodrębnić czysty rad i określić jego właściwości. Maria, będąca drugi raz w ciąży, traci dziecko wskutek poronienia. W tym samym czasie małżonkowie otrzymują wiadomość o przyznaniu im, wespół z Henrim Becquerelem, Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. 20:05 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. FRONT WEWNĘTRZNY (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 21:15 UPADEK KRÓLESTWA S.IV - S. 4 ODC. 10 (THE LAST KINGDOM) Serial historyczny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Scenariusz: Stephen Butchard Lektor: Maciej Gudowski Aktorzy: Eliza Butterworth, Alexander Dreymon Serial jest adaptacją cyklu "Wojny Wikingów" Bernarda Cornwella. Akcja toczy się w drugiej połowie IX wieku. Syn saskiego szlachcica, Uhtred (Alexander Dreymon), zostaje osierocony i porwany przez Wikingów, którzy wychowują go jako jednego z nich. Już jako młody wojownik obserwuje upadek kolejnych brytyjskich królestw i toczy ze sobą wewnętrzną walkę, zastanawiając się, kim tak naprawdę jest - Sasem czy Wikingiem. Pomimo lojalności wobec ludzi, którzy go wychowali, pragnie odzyskać ziemie swoich przodków. Dołącza do armii króla Alfreda Wielkiego (David Dawson) władającego Królestwem Wessex - jedynym, które wciąż potrafi stawić opór Wikingom. 22:15 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - ANATOMIA DOMU. ODC. 6 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Serial dokumentalny (10 odcinków) prezentujący najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na współczesną inżynierię. Każdy odcinek pokazuje jedno przełomowe osiągnięcie, takie jak np. piramidy, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. Filmy łączą materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, zapierające dech w piersiach zdjęcia lotnicze oraz czerpią z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu odkrywają tajemnice starożytnego świata. Autorzy rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. 23:25 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Widowisko historyczne, 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski - Thornley, Tomasz Sapryk - Jeleń, Dariusz Jakubowski - Hombro, Jan Wieczorkowski - Szalewski, Henryk Majcherek - Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 00:30 Z ARCHIWUM IPN - PŁOCKI CZERWIEC 1976 Magazyn, 28 min, Polska, 2009 Autor: Adam Sikorski Scenariusz: Sławomir Poleszak Lektor: Artur Kalicki To opis w skali jednego wielkoprzemysłowego środowiska, jakim był w PRL Płock, próby sił, którą PZPR przegrała. W czerwcu 1976 r. kierownictwo partyjne zorientowało się, że kryzys ekonomiczny nabrał takich rozmiarów, iż gospodarce grozi krach. Zastosowano tradycyjną metodę przekładania kłopotów ekonomicznych na barki najbiedniejszych, podnosząc ceny. 24 czerwca premier Piotr Jaroszewicz ogłosił podwyżki podstawowych produktów o 80 - 100 %. Nazajutrz kraj eksplodował. Władza spodziewała się takiego obrotu spraw w środowiskach tradycyjnie zbuntowanych, ale nieoczekiwanie zdarzenia o największej skali miały miejsce w środowiskach dotąd w miarę spokojnych: w Radomiu, Ursusie i Płocku. To ostatnie miasto odmieniło się bardzo po wybudowaniu Petrochemii. Z sennego środowiska emerytów i rencistów stało się dużym konglomeratem robotniczym. O dniu 25 czerwca 1976 r. w tym mieście opowiada autor ciekawej książki na ten temat Jacek Pawłowicz, a towarzyszą mu w wędrówce szlakiem zbuntowanego tłumu dwaj uczestnicy zdarzeń. To było zjawisko niezwykłe - zakład od centrum miasta dzieli 7 kilometrów, a pochód, na początku milczący, 300 robotników, posuwał się tą trasą i potężniał. Dołączali do niego płocczanie, pracownicy innych zakładów. Tłum udał się pod komitet wojewódzki partii i rozpoczął pertraktacje z I sekretarzem. Bez większego efektu. Część uczestników protestu wdarła się do gmachu partyjnego, a władza sięgnęła po milicję i wojsko. Kres położyło odwołanie przez centralną władzę podwyżek, ale uczestników zajścia z Płocka dotknęły surowe represje. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŻYRZYN CZAS ARCHEOLOGÓW Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Hasło Żyrzyn zawsze działało na nas elektryzująco. W galerii bolesnych zdarzeń powstania styczniowego, na tym leśnym odcinku drogi Warszawa - Lublin powstańcy mogą rzec "pole bitwy zostało przy nas". Zmiatają Rosjan z powierzchni ziemi, biorą bogate łupy i w tryumfalnym marszu wkraczają do pobliskiego Baranowa. Car wścieka się, w Petersburgu żałoba, a Europa znów patrzy na Polaków z zadziwieniem. Marzy nam się wielkie upamiętnienie tej żyrzyńskiej wiktorii, ze stałą ekspozycją. Wygląda na to, iż tym razem jest na to szansa. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SOJUSZNICY Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony powstaniu warszawskiemu i 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W programie pokazano eksponaty Imperial War Museum w Duxford w Wielkiej Brytanii, wykorzystano także fragmenty filmu "Najkrótsza droga" (autor i reż. Zbigniew Jaszcz).