TVP Historia Czwartek, 27.06.2024 06:10 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 CZERWCA ODC. 606 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1905 - bunt na pancerniku "Potiomkin"; 1958 - prapremiera "Policji" Sławomira Mrożka; 1968 - w Czechosłowacji opublikowano list otwarty "Dwa tysiące słów; 1978 - Mirosław Hermaszewski w kosmosie; 06:15 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA WLAŚCICIELA BIURA PODRÓŻY W UZBEKISTANIE Reportaż, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Gieorgijem - właścicielem biura podróży w Uzbekistanie, który pochodzi z Gruzji, a mieszka w Taszkiencie - stolicy Uzbekistanu. Życie w tym azjatyckim i muzułmańskim kraju nie przystaje do europejskich miar. Od rozpadu Związku Radzieckiego Uzbekistanem rządzi prezydent, który wymaga od obywateli bezwzględnego posłuszeństwa. W Uzbekistanie nie ma opozycji, a o władzach mówi się tylko dobrze lub wcale. 06:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - SPORT. ARENA WOJNY. Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Sport. Arena wojny. Rozgrywki zimnowojenne. Co to były za emocje, kiedy polscy siatkarze mierzyli się z Sowietami o olimpijskie złoto w Montrealu! Albo gdy kanadyjscy hokeiści grali ze Sborną! Dla wszystkich było jasne: to nie sport, to konfrontacja systemów. A sprawiedliwość musi być po naszej stronie! Gest Kozakiewicza w Moskwie, polscy bokserzy, którzy złoili skóry Sowietom - zimna wojna wdzierała się na ringi i bieżnie. Archiwum Zimnej Wojny przypomina czas, kiedy dla drużyn sowieckich i enerdowskich lekka atletyka była batalią, na którą posyłano pancerne, naszprycowane różnymi "wspomagaczami" potwory. Bo liczba zdobytych medali była miarą wyższości komunizmu. Wielkie momenty tych konfrontacji przypominają ich ikony - uczestnicy zmagań. 07:20 MARIA CURIE - ODC. 1/3 (MARIA CURIE UNE FEMME HONORABLE) Serial biograficzny, 81 min, Francja/Polska, 1991 Autor: Francoise Giroud Reżyseria: Michel Boisrond Scenariusz: Francoise Giroud Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Marie Christine Barrault, Jean - Luc Moreau, Roger Van Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Monika Scatti, Luigi Diberti, Aleksander Bardini, Piotr Machalica, Mirosława Marcheluk, Maria Czubasiewicz, Joanna Jędryka, Krzysztof Kołbasiuk, Jerzy Kryszak Wykonawcy: Tadeusz Karolak Nagrodzona Złotą Nimfą dla najlepszego serialu i Srebrną Nimfą za rolę żeńską dla Marie - Christine Barrault na Festiwalu Filmowym w Monte Carlo w 1991 r. adaptacja książki Francoise Giroud o jednej z najsłynniejszych i najwybitniejszych kobiet XX w. Maria Skłodowska - Curie, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla, nie tylko zrewolucjonizowała naukę, ale także wywarła istotny wpływ na zmianę obyczajów, torując kobietom drogę do działalności naukowej. Była pierwszą kobietą, która otrzymała tytuł profesora i prowadziła wykłady w katedrze fizyki na Sorbonie, jako pierwsza kobieta w historii została też przyjęta do Akademii Francuskiej, a za swoje zasługi została pochowana w Panteonie. Przy tym wszystkim była kobietą skromną i szlachetną, oddaną mężowi i córkom. Młodziutka Maria Skłodowska, panna z szanowanej, ale niezbyt zamożnej rodziny, pracuje jako guwernantka w majątku szlacheckim. Rodzice zakochanego w niej panicza nie wyrażają jednak zgody na małżeństwo syna z dziewczyną niższego stanu. Odrzucona Maria przenosi się do Warszawy, a trzy lata później, korzystając z zaproszenia siostry Broni, która skończyła studia medyczne w Paryżu i tam wyszła za mąż, udaje się do Francji. Zapisuje się na wydział fizyki na Sorbonie, później także na wydział matematyczny. Po następnych trzech latach 27 - letnia panna Skłodowska może się już pochwalić dwoma dyplomami. Na przyjęciu u prof. Kowalskiego Maria poznaje Piotra Curie, młodego francuskiego nauczyciela fizyki i chemii, człowieka prawego, lecz nieśmiałego i roztargnionego, bez tytułu naukowego, mającego za to żywy umysł i ogromny szacunek dla nauki. Młodzi od razu przypadają sobie do gustu i w 1895 r. biorą ślub. Na świat przychodzi ich córka, Irenka. Maria marzy o własnym laboratorium, gdzie mogłaby prowadzić badania nad zjawiskiem, które określiła mianem radioaktywności. Przypisuje je istnieniu nowego pierwiastka, który proponuje nazwać radem. Jego uzyskanie w czystej postaci okazuje się jednak katorżniczą pracą. Zainteresowany wynikami badań żony Piotr włącza się do jej pracy. Złe warunki w zimnym, wilgotnym laboratorium, brak pieniędzy, złe samopoczucie wywołane napromieniowaniem obojga sprawiają, że po kilku miesiącach Piotr jest gotów się poddać i przyjąć propozycję objęcia katedrę fizyki w Genewie. Zostaje jednak w Paryżu ze względu na żonę. Dostaje pracę na Sorbonie, Maria zaś w Ecole Normale. Po dwóch latach pracy, w 1903 r. , udaje im się wreszcie wyodrębnić czysty rad i określić jego właściwości. Maria, będąca drugi raz w ciąży, traci dziecko wskutek poronienia. W tym samym czasie małżonkowie otrzymują wiadomość o przyznaniu im, wespół z Henrim Becquerelem, Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. 08:45 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 14 NOWOCZEŚNIE I ZDROWO CZYLI HERBARZE I ZIELNIKI Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski W tym odcinku poznamy przepis na marcepan, uważany w XVI wieku za lekarstwo. Przepis pochodzi z 1555 roku, a jego autorem jest Marcin Siennik, botanik, twórca ponad 800 polskich nazw roślin. Drugi przepis autorstwa Stefana Falimirza pochodzi z 1534 roku. Pasternak w miodzie, który podobnie jak marcepan był wówczas uznawany za potrawę zdrowotną. 09:20 HISTORIA POLSKI - MIASTO Z WYROKIEM - ODWET Cykl dokumentalny, 47 min, Polska, 1996 Reżyseria: Wojciech Maciejewski Scenariusz: Jacek Indelak Zdjęcia: Igor Kropat Po 25 czerwca 1976 roku przez wiele dni trwały w Radomiu aresztowania. Ludzi masowo zwalniano z pracy. Na stadionie "Radomiaka", podobnie jak i w całym kraju, odbył się starannie wyreżyserowany wiec potępiający "radomskich warchołów". Zatrzymani przepuszczani byli przez milicyjne "ścieżki zdrowia", bici i torturowani podczas przesłuchań. Radom stał się miastem bezprawia, a przez kilka następnych lat pracowano nad złamaniem i upodleniem jego mieszkańców. Jeszcze bardziej pogorszyło się zaopatrzenie, wstrzymano inwestycje w sferze budownictwa komunalnego i infrastruktury społecznej, jednocześnie zaś na obrzeżach miasta wzniesiono gigantyczne obiekty nowej komendy MO. Prokuratura radomska pracowała pod bezpośrednim nadzorem Służby Bezpieczeństwa i wykonywała polecenia jej funkcjonariuszy. Podobnie zachowywali się później sędziowie podczas procesów. Terenowa Komisja Odwoławcza ds. Pracy przy prezydencie Radomia rutynowo odrzucała odwołania o przywrócenie do pracy. Druga część dokumentalnego cyklu przypomina te wydarzenia, pokazując wymiar sprawiedliwości w 1976 roku. Realizatorzy wykorzystali wspomnienia aresztowanych, torturowanych, wyrzuconych z pracy i skazanych, prokuratorów i sędziów, a także uczestników wiecu oraz dokumenty sądowe i kolegialne, listy i petycje do władz. W niektórych momentach posłużyli się inscenizacją. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CHARLES DE GAULLE Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek przedstawia sylwetkę generała Charles' a de Gaulle' a. Obraz w całości stworzony z czarno - białych archiwalnych materiałów filmowych. 10:45 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SENEGAL, MĘDRZEC AFRYKI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Senegal. 11:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ARCHEOLOGIA W DIABELSKIM GNIEŹDZIE Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki W Łańcucie intryguje nas historia dawna. Okres naszych zainteresowań zaczyna się w czasach Kazimierza Wielkiego. Przez dwieście pięćdziesiąt kolejnych lat swoją siedzibę miał tutaj ród Pileckich, zaś w roku 1586 pojawił się tu ktoś, kto budził trwogę w całej Rzeczpospolitej - Stanisław Stadnicki, który nabył majątek w Łańcucie od Anny Pileckiej z Sienawskich. Miejsce to określano potem w podaniach upiornym gniazdem diabła z Łańcuta. Wokół postaci Stadnickiego narosło wiele legend, a dla badacza sprowadzanie ich na ziemię nie jest sprawą łatwą. To, co nałożyła na nie wielowiekowa, wzbogacona wyobraźnią narracja, trzeba jak rdzę ze starożytnego miecza usunąć, by dobrać się do prawdy historycznej. Tak też od tego sezonu archeologicznego owo upiorne gniazdo to nie jakieś mityczne gdzieś. Dzięki badaniom geofizycznym spróbujemy ustalić dokładnie dawne położenie zamku Stadnickiego i granic jego majątku. 12:05 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 1 VERBORGENHEIT Serial obyczajowy, historyczny, 54 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Michał Żebrowski, Mariusz Bonaszewski, Joanna Szczepkowska, Joanna Mastalerz, Mirosława Dubrawska, Agnieszka Czekańska, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Adamczyk, Anna Radwan, Maria Gładkowska, Paweł Deląg, Zbigniew Zamachowski Adaptacja niegdyś bardzo głośnej książki Jarosława Iwaszkiewicza. "Sława i chwała" to najobszerniejsza jego powieść. Napisana z epickim rozmachem, kreśli dzieje polskiej inteligencji od "pierwszych dni lipca 1914 roku" do jesieni roku 1947. Jest zarazem epitafium dla duchowego oblicza kultury polskiej, a po trosze i europejskiej, ukształtowanego w XIX wieku. Nad "Sławą i chwałą" pisarz pracował w latach 1956 - 1962, choć pierwsze szkice utworu powstały już pod koniec lat czterdziestych. Mimo upływu czasu także dzisiaj powieść Iwaszkiewicza stanowi interesujący zapis osobistych doświadczeń autora oraz jego rozważań filozoficznych, dotyczących zwłaszcza estetyki i moralności. Admirator Iwaszkiewiczowskiego stylu odnajdzie w "Sławie i chwale" zarówno niezrównane, pełne zmysłowego uroku opisy, jak i wnikliwe portrety psychologiczne, a także barwną panoramę uczuć i emocji, od dojmującej nostalgii i bólu przemijania do pełnej mądrego dystansu ironii. Historyczne przełomy i kataklizmy sąsiadują bowiem w książce z równie burzliwymi dziejami miłości, zdrad i tragedii, których doświadczają poszczególni bohaterowie. Przymiarki do ekranizacji "Sławy i chwały" trwały od dawna. Telewizyjna wersja z lat siedemdziesiątych firmowana przez Lidię Zamkow nie wytrzymała konfrontacji z książką. Blisko dziesięć lat później z powieścią Iwaszkiewicza chciał się zmierzyć Jerzy Hoffman. Skończyło się jednak na zamiarach. Wkrótce powstał scenariusz pióra Krzysztofa Teodora Toeplitza. I on musiał odleżeć swoje, zanim poważnie zainteresował się przedsięwzięciem Kazimierz Kutz. Po mozolnych zabiegach reżyserowi udało się zgromadzić niezbędne środki i produkcja ruszyła. Ze względów oszczędnościowych sceny "paryskie" kręcono w Krakowie, "kresowe" w Lublinie, a "czarnomorskie" nad Bałtykiem. Kutzowi udało się zebrać doborową obsadę. Ogółem w siedmioodcinkowym serialu wzięło udział prawie 150 aktorów, nie licząc statystów. Mimo że scenariusz jest wierną adaptacją powieści, liczne wątki literackiego oryginału musiały ulec redukcji. Wydaje się to zrozumiałe, jeśli w siedmiu godzinach emisji chce się zmieścić tysiąc pięćset stron prozy. Kutz i Toeplitz skupili się więc przede wszystkim na dziejach kolejnych pokoleń trzech rodów: Myszyńskich, Royskich i Gołąbków. Niestety, z powodu bardzo okrojonego budżetu cykl zrealizowano na taśmie szesnastomilimetrowej, co umożliwia prezentowanie go wyłącznie na małym ekranie. Akcja serialu rozpoczyna się w lipcu 1914 roku w Odessie. Spędzają tu wakacje dorosłe dzieci pani Szyllerowej: kompozytor Egdar i śpiewaczka Elżbieta. Towarzyszą im pochodzący z zaprzyjaźnionej rodziny Józio Royski i jego korepetytor Kazimierz Spychała. Wkrótce dołączają do nich Ola - cioteczna siostra Józia i hrabia Janusz Myszyński - sąsiad Royskich. Wszyscy nawiązują kontakty z Rosjanami z odeskiej bohemy artystycznej. Rodzą się wakacyjne flirty. Józio zakochuje się w Elżbiecie, Janusz w rozpoetyzowanej córce policmajstra Ariadnie Tarło, Spychała uwodzi Olę, do której wzdycha też znany cukiernik Franciszek Gołąbek. Obiecująco zapowiadającą się kanikułę przerywa jednak ogłoszenie mobilizacji. 13:15 CZTERY STRONY ŚWIATA - PAGODY I TAJEMNICE. ODC. 1 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 14:20 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. FRONT WEWNĘTRZNY (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 15:25 KORONA KRÓLÓW - ODC 14 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Maria Ciunelis, Agata Danielowska - Flejszman Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonarska, Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Piotr Gawron - Jedlikowski, Robert Gonera, Sławomir Orzechowski, Wenanty Nosul, Marcin Rogacewicz, Wojciech Żołądkowicz, Dagmara Bąk, Jan Wieczorkowski, Blanka Wiatrowska, Julia Młynarczyk, Karolina Piechota Odc. 14 Kazimierz uparcie nie zgadza się na wojnę z Krzyżakami, bardzo mu zależy na bezpieczeństwie Królestwa Polskiego. Jego pokojowe stanowisko popiera kasztelan krakowski Spytek z Melsztyna, który jako jedyny rozumie strategię przyszłego króla. Innego zdania jest biskup krakowski Grot, który uważa, że wojna to jedyne słuszne rozwiązanie. Relacja między Kazimierzem a biskupem staje się coraz bardziej napięta. Anna nieoczekiwanie zaprzyjaźnia się ze swoją szwagierką Elżbietą, żoną króla Węgier, Karola Roberta. Niemierza oświadcza się Cudce podczas uczty. Wybranka rycerza nie jest pewna swoich uczuć. 16:00 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Widowisko, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 16:50 HISTORIA POLSKI - DWIE STRONY BARYKADY RADOMSKIEGO CZERWCA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Tomasz Kornat Po 40 latach od radomskiego czerwca nadal nie zostali rozliczeni odpowiedzialni za prowokację i represje z 1976 roku. Najaktywniejsi zomowcy i milicjanci, uczestnicy pacyfikacji Radomia, do dziś nie zostali ukarani. Kiedy ofiary buntu w końcu doczekają się sprawiedliwości? Okazuje się, że czyny oprawców, wykonujących na aresztowanych słynne radomskie "ścieżki zdrowia", uległy przedawnieniu, a kosztami procesów obciążono skarb państwa. Sady okręgowe w Radomiu i w Lublinie owych "ścieżek zdrowia" nie uznały ani za zbrodnie komunistyczne, ani za zbrodnie przeciwko narodowi polskiemu. Co na to IPN? W reportażu materiał ukazujący losy ludzi uczestniczących w radomskim proteście po obu stronach barykady. O oprawcach: funkcjonariuszach MO i SB, przedstawicielach komunistycznej władzy, którzy byli organizatorami i wykonawcami tłumienia robotniczego buntu w Radomiu, a także o ofiarach tamtych wydarzeń. Okazuje się, że nikt z ówczesnych decydentów nie poniósł kary za brutalne akcje milicji, część nadal zaprzecza, że "ścieżki zdrowia" w ogóle istniały, a ofiary Czerwca '76 do dziś nie doczekały się zadośćuczynienia. Niektórzy z oprawców i decydentów żyją nadal w Radomiu, stanowiąc elitę tego miasta. Porobili kariery zawodowe, piastują lukratywne stanowiska, mają wysokie emerytury, prowadzą firmy ochroniarskie, handlują bronią i amunicją, są biznesmenami, notariuszami, komornikami, mają biura w centrum miasta, mieszkają w pięknych willach, jeżdżą luksusowymi samochodami, mają dzieci na stanowiskach, czego nie można powiedzieć o ich ofiarach, kombatantach radomskiego protestu, często schorowanych i żyjących w ubóstwie. W reportażu znajdzie się szczera i obszerna wypowiedź byłego prezydenta Radomia, który opowiada jak na spędzie robotników na radomskim stadionie był zmuszony wygłosić - czytając z kartki przysłanej z KC - słynne przemówienie o "warchołach...". 17:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - POLSKIE MIESIĄCE Magazyn, 29 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski "Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opadła żelazna kurtyna w poprzek kontynentu" - mówił Winston Churchill w przemówieniu w 1946 roku. To był początek zimnej wojny. Od maja TVP Historia prezentuje nowy, 18 - częściowy cykl autorstwa Andrzeja Mietkowskiego i Jana Sosińskiego, oparty m.in. na unikatowych nagraniach z weteranami tej wojny, która zdaniem wielu ekspertów wciąż trwa. Zobaczymy mało znane nagrania i archiwa z tamtego okresu, przypomnimy wydarzenia które w dużym stopniu kształtowały późniejszy układ sił. Cykl powstał we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. 18:20 MARIA CURIE - ODC. 2/3 (MARIA CURIE UNE FEMME HONORABLE) Serial biograficzny, 89 min, Francja/Polska, 1991 Autor: Francoise Giroud Reżyseria: Michel Boisrond Scenariusz: Francoise Giroud Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Wojtek Klata, Karolina Kunkiewicz, Aleksandra Koncewicz, Henryk Machalica, Tomasz Marzecki, Piotr Pawłowski, Barbara Rachwalska, Hanna Stańkówna, Joanna Sobieska, Marie Christine Barrault, Jean - Luc Moreau, Roger Van Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Monika Scatti Jako laureaci Nagrody Nobla Maria i Piotr Curie rozpoczynają nowy etap życia. Nieprzyzwyczajeni do zaszczytów i powszechnego zainteresowania, czują się trochę zagubieni w nowej sytuacji. Piotr obejmuje katedrę fizyki na Sorbonie. Maria rodzi drugą córkę, Ewę. Starsza, Irena, ma już 9 lat. Nieoczekiwanie na rodzinę spada nieszczęście - Piotr ginie w wypadku. Maria z trudem dochodzi do siebie po tej tragedii. Przyjmuje jednak propozycję przejęcia po mężu katedry fizyki. Jest pierwszą kobietą wykładającą na Sorbonie. W jej życiu pojawia się nowy mężczyzna - prof. Paul Langevin. Maria zgłasza swoją kandydaturę do Akademii Francuskiej, ale nie zostaje przyjęta. Pretekstem do jej odrzucenia jest skandal wywołany przez rodzinę Langevina. Atakującym ją dziennikarzom Maria przekazuje otrzymaną właśnie wiadomość o przyznaniu jej po raz drugi Nagrody Nobla, tym razem w dziedzinie chemii. 20:00 MULIER FORTIS. KOBIETA MĘŻNA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2022 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Piotr Wacławik Wykonawcy: Piotr Warszawski Próba portretu Zofii Kossak - Szatkowskiej (primo voto Szczuckiej), osoby o której sąsiedzi z Górek Wielkich mówili: ona miała światło w oczach. To rzecz o kobiecie zdumiewającej osobowości twórczej, dynamizmu życiowego, odwagi cywilnej, także głębokiej wiary i patriotyzmu. Zasadniczą osią filmu jest swoiste odkrywanie osobowości i dzieła życia Zofii Kossak - Szatkowskiej, postaci absolutnie ważnej dla tożsamości współczesnego Polaka z początku XXI wieku. Film w swej narracji pragnie zwrócić uwagę na dwa wymiary jej życia - duchowy i praktyczny. Są nimi: fakty biografii wpisane w kontekst historyczny, m.in. współpraca z Wandą Krahelską - Filipowicz w Żegocie, uhonorowana przez Izrael w 1982 roku tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, okupacyjną działalność dla Delegatury Rządu Emigracyjnego na Kraj i służba w konspiracji harcerskiej. Późniejsza gehenna: Pawiaka i KL Auschwitz (1943 - 1944), wreszcie jej osobisty udział w powstaniu warszawskim. Osobny wątek filmu, postrzegany w wymiarze duchowym, osobistym to sekwencja trudnej, wymuszonej emigracji (1945 - 1957) w Anglii (Kornwalia - farma w Trossell), potem ponowny powrót do Górek Wielkich i zmaganie się z rzeczywistością PRL - u - m.in. sygnatariuszka Listu 34, konsekwencje odmowy Nagrody Państwowej 1966 r. i wspieranie religijnego charakteru obchodów Millenium. Film jest też (w warstwie komentarza i prezentowanych opinii) próbą ideowego kontrapunktu dla lansowanej obecnie wizji nowoczesnego feminizmu i postaw hedonizmu - hołdujących aktywności koncentrującej się na indywidualizmie i realizacji wyłącznie własnych celów, redukowaniu wartości i tradycji narodowych. 21:10 COLETTE Dramat, 119 min, Czechy/Słowacja, 2013 Reżyseria: Milan Cleslar Aktorzy: Jiri Madl, Clemence Thioly, Eric Bouver, Zuzanna Maurery Adaptacja powieści z 1992 r. "Colette: Divka z Antverp" Arnoszta Lustiga, nominowanego do nagrody Pulitzera czeskiego pisarza pochodzenia żydowskiego, byłego więźnia obozów w Terezinie, Auschwitz Birkenau i Buchenwaldzie, który zdołał uciec z transportu śmierci. Zainspirowana własnymi doświadczeniami historia rozgrywa się w obozie koncentracyjnym w Auschwitz. Film dedykowany pamięci słowackich więźniów, Alfreda Wetzlera i Waltera Rosenberga (alias Rudolfa Vrby), którzy w kwietniu 1944 roku uciekli z obozowego piekła i przekazali na Zachód świadectwo o hitlerowskich zbrodniach, znane jako Raport Vrby - Wetzlera. Trudna obozowa miłość połączyła bohaterów filmu: Viliego i belgijską Żydówkę Colette. Narażając własne życie na niebezpieczeństwo Vili ratuje swoją ukochaną od śmierci w komorze gazowej. Piękna Colette odwzajemnia uczucia zakochanego w niej współwięźnia. Ale jej urodę szybko też dostrzega oficer SS Weisacker. W desperackiej walce o życie Vili i Colette wspólnie planują ryzykowną ucieczkę z obozu. Film otrzymał 5 nominacji do Czeskich Lwów w roku 2014. 23:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA CICERO Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Prowadzący: Bogusław Wołoszański Był październik 1943 roku. Niemcy przegrały dwie wielkie bitwy na froncie wschodnim. Losy wojny odwróciły się. Wielka Armia Czerwona zaczęła spychać na zachód Wermacht. W Wielkiej Brytanii alianci zachodni przygotowywali się do inwazji na kontynent, która miała nastąpić w połowie 1944 roku. Nie zapadła jednak decyzja, gdzie wylądują wojska alianckie. Dla Niemców poznanie miejsca inwazji miało cenę wygrania wojny. 00:25 BYLIŚMY PIERWSI. POZNAŃ 56 Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Tomasz Kornat Film o pragnących wolności chłopakach z poznańskich ulic, którzy dziś mają już około osiemdziesiątki. Z bronią w ręku walczyli z systemem komunistycznej władzy, gdy związkowcy z zakładów "Cegielskiego" i innych, domagający się jedynie spełnienia postulatów, dotyczących standardów pracy i płacy, wycofali się do domów. Wydarzenia poznańskie opowiedziane przez różne grupy uczestników, przez byłych związkowców z kilku zakładów, przez grupę bojowników dowodzonych przez Janusza Kulasa ps. Edi Polo, przez chłopaków z rogów poznańskich ulic, byłych rockandrollowców, jazzmanów z kręgu Komedy związanego z Poznaniem, studentów, bikiniarzy i innych. Wszyscy oni walczyli przeciw systemowi i przeciw radzieckiej dominacji. W filmie wystąpią też młodzi ludzie z poznańskich szkół, potomkowie uczestników czerwcowej rewolty, dla których tamte wydarzenia są czymś bardzo ważnym i inspirującym. Pierwszy w PRL - u strajk generalny i demonstracje uliczne zostały krwawo stłumione przez wojsko i milicję, a samo wydarzenie propaganda PRL - u określiła jako wypadki czerwcowe lub wręcz przemilczała. Obecnie Czerwiec ’56 bywa określany jako poznański bunt, rewolta, powstanie poznańskie. Strajk wybuchł o godz. 6:30, 28 czerwca 1956 roku w tak zwany czarny czwartek w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań, które wówczas nosiły nazwę Zakłady im. Józefa Stalina. Strajk przerodził się w spontaniczny protest przeciw władzy. Został stłumiony przez liczące ponad 10 tys. żołnierzy oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem wywodzącego się z Armii Czerwonej generała Stanisława Popławskiego. Po pacyfikacji - jak się wyraził - zbuntowanego miasta, chwalił się on wykorzystaniem w Poznaniu swoich doświadczeń ze Stalingradu. W czerwcu 1956 roku przeciwko demonstrantom użyto broni palnej. W pacyfikacji Poznania uczestniczyło 360 czołgów. W wyniku walk ulicznych obrażeń doznało 800 osób, zginęło 58. Poznański Czerwiec stał się początkiem gomułkowskiej odwilży, która nastąpiła w październiku 1956 roku, a też w pewnym sensie zaczynem do powstania przeciwko komunistycznej władzy na Węgrzech. O poznańskim powstaniu opowiedzą też kobiety, które czynnie brały udział w wydarzeniach, przypadkowi uczestnicy zajść, przechodnie, świeżo upieczeni maturzyści, rodziny ofiar, m.in. 13 - letniego Romka Strzałkowskiego, najmłodszej śmiertelnej ofiary walk ulicznych, wśród siedemnastu nieletnich. Romek wyszedł z domu po zakupy. Gdy natknął się na demonstrujący tłum, przyłączył się z transparentem "Żądamy nauki religii w szkole". Na ul. Kochanowskiego z okien budynku bezpieki w kierunku tłumu padły strzały. Romek pod gradem kul podniósł sztandar, co wywołało entuzjazm demonstrantów. Został zastrzelony. Dziś istnieje kilka interpretacji świadków tego wydarzenia. Sprawców do dziś nie ukarano. Strzałkowski stał się symbolem i bohaterem licznych utworów literackich. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OPERACJA EMIL Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki To była jedna z trudniejszych akcji wydobywczych, w jakich zdarzyło nam się uczestniczyć. 12 lutego 1944 r. rumuński pilot latający w służbie niemieckiej nie zdołał zwolnić ćwiczebnej betonowej bomby i wyprowadzić samolotu Ju - 87. Przy 700 kilometrach na godzinę wbił się w pola Krościenka Wyżnego. Niemcom nie udało się wówczas wydobyć maszyny. Dopiero dziesiątki lat później udało się to prywatnemu Muzeum Pól Bitewnych Podkarpacia z Krosna. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NA ZACHODZIE ZNÓW SPOKÓJ Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony przygotowaniom niemieckim do inwazji na Wyspy Brytyjskie oraz bitwie powietrznej o Anglię.