TVP Dokument Poniedziałek, 01.07.2024 05:20 PRZYRODNIK NA TROPIE - /28/ - MODRASZEK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Ich skrzydełka, chociaż niewielkie, przepięknie mienią się metalicznymi barwami w odcieniach błękitu i fioletu. To jeden z najrzadszych, ale jednocześnie najpiękniejszych motyli występujących w Polsce. Modraszek, bo o nim mowa, jest gatunkiem chronionym, a jego zwyczaje i historię przybliży widzom "Przyrodnik na tropie". 05:55 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 21 TARCZA UKRYTA W GÓRACH Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem wciela się w rolę obrońcy Twierdzy Srebrna Góra w Górach Sowich. Sprawdza, jakie obowiązki należały do żołnierzy stacjonujących w twierdzy i jak wyglądało ich codzienne życie. Co jedli? Gdzie spali? Na jakie zapadali choroby? A wszystko to w niesamowitym otoczeniu natury! Nie ma się więc co dziwić, że turyści z całej Europy pokonują co roku setki kilometrów, aby na własne oczy przyjrzeć się największej górskiej twierdzy w Europie. Co ich kusi? Wszystko stanie się jasne w najnowszych "Podróżach z historią!". 06:25 WIELKIE RZEKI ŚWIATA - CZ. 3 MISSISIPI (EARTH’S GREAT RIVERS. MISSISSIPPI) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Flowers Trzyczęściowy serial dokumentalny BBC Studios o trzech największych rzekach na świecie: Amazonce, Nilu i Missisipi. Niezwykła i pełna emocji podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Z użyciem nowoczesnych technologii filmowania autorzy pokazują te rzeki z lotu ptaka i z niewidzianymi dotąd szczegółami. Śledzą te wodne arterie od ich źródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańscy mieszkańcy Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi. Potężna, mulista Missisipi. Serce i dusza amerykańskiego Południa. Źródło natchnienia wielu pokoleń pisarzy i muzyków. Jednak tak naprawdę to zaledwie ostatni fragment wielkiego systemu rzecznego. Dorzecze Missisipi obejmuje olbrzymią sieć dróg wodnych, która docierając do kilku stanów, zbiera wodę z niemal połowy obszaru Stanów Zjednoczonych. Początkowo jako górskie strumienie, z czasem kręte dopływy leniwie przemierzają otwartą prerię. Setki rzek scalają się w jedną, łącząc ze sobą zwierzęta i ludzi na przestrzeni tysięcy kilometrów. Nic tak nie zespala Stanów Zjednoczonych Ameryki jak rzeka Missisipi. Większość jej wód pochodzi z pasa o szerokości dwóch i pół tysiąca kilometrów, który biegnie przez północ Stanów Zjednoczonych i graniczy z górami. Najdłuższy dopływ Missisipi ma źródło na północnym zachodzie, pośród wysokich Gór Skalistych w stanie Wyoming, ponad pięć i pół tysiąca kilometrów w górę rzeki. W tej krainie zima trwa pięć miesięcy. W ostatnim fragmencie biegu Missisipi ludzie poświęcają miliony dolarów, by odtworzyć to, co niegdyś zachodziło naturalnie. W całym dorzeczu Missisipi zwierzęta zawdzięczają przetrwanie naturalnym zasobom rzeki. Przez wiele lat ludzie wykorzystywali jej wielkie możliwości, by łączyć i wzbogacać Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Missisipi, olbrzymia, mętna rzeka zawsze była potężnym nieposkromionym żywiołem. I wciąż pozostaje siłą napędową Ameryki. 07:25 WYDRY I ICH SEKRETY (SUPERCHARGED OTTERS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Mark Wheeler Film dokumentalny BBC, w którym poznamy wydry. Rzadko się je widuje. Wydry to mistrzowie lądu i wód. Charlie Hamilton James filmuje dziką przyrodę i kocha wydry. Te znakomite drapieżniki łączą dwa światy: suchy i mokry. Na świecie wiele z nich jest zagrożonych, ale umieją przetrwać. Za pomocą trzech osieroconych wyderek, przeprowadzonych eksperymentów i niesamowitych spotkań - odkrywa tajemnicę ich przetrwania i udowadnia, dlaczego wydry są tak niezwykłym gatunkiem. Te rzadkie i tajemnicze stworzenia są nerwowe i obawiają się ludzi. Jednak jest jedno miejsce, gdzie są śmielsze - to Floryda. Tu jest więcej wydr niż w jakimkolwiek miejscu na świecie. Wydry kanadyjskie pokonują ponad 40 km dziennie, a przepływają dystans 400 metrów bez zaczerpnięcia powietrza. Najciekawszy jest sposób, w jaki polują. Jest cecha, która łączy wszystkie wydry: mają podłużne, giętkie ciało, silny ogon i błony pławne. Mimo niezwykłych zdolności fizycznych na całym świecie ich liczba maleje. Ludzie polują na wydry dla sportu i futer. Wydry tracą źródła pożywienia na skutek pazerności człowieka, a ich środowisko jest zatruwane i niszczone. By dowieść, dlaczego wydry są tak wyjątkowe, prześledzimy losy trzech osieroconych samczyków. Dorastając będą zdobywać niezbędne umiejętności, potrzebne potem w życiu na wolności. 08:25 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT - /11/ (WEIRD WONDERS OF THE WORLD, S. 02 EP. 3) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - co rusz odkrywamy kolejne dziwne zjawiska przyrodnicze czy niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym okryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zachowań, anomalii pogodowych czy medycznych cudów. 09:25 NIESAMOWITE PODRÓŻE Z SIMONEM REEVEM - ODCINEK 2. (INCREDIBLE JOURNEYS WITH SIMON REEVE) Cykl dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Gian Quaglieni Czteroodcinkowa seria BBC Studios. Simon Reeve przedstawia niektóre z najważniejszych wydarzeń ze swoich niesamowitych podróży po całym świecie. W ciągu ponad 15 - letniej kariery Simon odwiedził ponad sto krajów na sześciu różnych kontynentach, doświadczając niesamowitych krajobrazów i odkrywając poruszające i dramatyczne ludzkie historie. Teraz dogania niektóre z niezapomnianych postaci, które spotkał po drodze. Simon ujawnia kulisy wydarzeń i odkrywa niektóre z ogromnych zmian, których był świadkiem podróżując po całym świecie. 10:35 NIKT NIE POMOŻE Reportaż, 14 min, Polska, 1983 Zdjęcia: Adam Kaczanowski Kobieta ze starszą matką oraz dwójką nastoletnich dzieci od kilku lat mieszka w dwunastometrowym garażu, bez wody i prądu - taka informacja dotarła do łódzkiego oddziału Telewizji Polskiej. Tropem tym ruszył Michał Fajbusiewicz i okazało się, że przyczyną tej sytuacji jest konflikt rodzinny. Małżeństwo, po rozstaniu, nie może porozumieć się w sprawie podziału gospodarstwa rolnego, w którym wspólnie mieszkali. Sprawa trafia do sądu, ale postępowanie ciągnie się latami. Ten spór podzielił nie tylko małżonków, ale całą rodzinę. Kimś, kto liczy na szybkie rozwiązanie tego konfliktu, jest też właścicielka garażu, która zgodziła się przyjąć kobietę, ale nie spodziewała się, że do jej ogródka wprowadzi się więcej osób i że będą tam mieszkać aż tak długo. 11:00 LENA NA KAUKAZIE - ARMENIA - ERYWAŃ Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Prowadzący: Lena Urbańska Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 11:35 ZAPOMNIANE OBLICZA PALMIRY (THE 1, 001 FACES OF PALMYRA / LES VISAGES OUBLIES DE PALMYRE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Meyar Al Roumi Na początku naszej ery na wschodzie Imperium Rzymskiego z pustyni wyłania się miasto, które od dwóch tysięcy lat przyciąga podróżnych. Palmira była usytuowana na skrzyżowaniu szlaków łączących syryjskie wybrzeże, Mezopotamię, Indie i Chiny. Po raz pierwszy archeolodzy z całego świata spotykają się w poszukiwaniu pogrzebowych, rzeźbiarskich portretów Palmyry rozpowszechnionych na całym świecie. To będzie opowieść o historii starożytnego miasta w sposób, który nigdy wcześniej nie był dokonany. Autorzy mają zamiar przedstawić twarze mieszkańców miasta. To będzie odkrywanie wewnętrznych tajników tych rzeźb i ukazanie genezy komercyjnego sukcesu miasta, unikalnego języka i specyficznego pisarstwa, środowiska, w którym mieszają się wpływy wschodnie i zachodnie. Stopniowo ujawnią wielokulturowość i fascynację, jaką miasto budziło na przestrzeni wieków, co dało powstanie tak wielu mitów, tak wielu legend i wyjątkowej ekspansji artystycznej. Wokół miasta rozciągają się rozległe nekropolie o grobach zdobionych rzeźbionymi twarzami. To wciąż mało znane dziedzictwo starej cywilizacji. Tajemnicze rzeźby bada archeolożka Rubina Raja. Szukanie portretów grobowych to zabawa w detektywa. Dzieła te pozwalają nam zrozumieć, jak palmireńczycy postrzegali siebie i świat. W Palmirze świat zmarłych był wszechobecny i otaczał żywych. Najsłynniejszą z nekropolii była Dolina Grobowców. Charakteryzują ją wieże, przepastne grobowce oraz wykute w skale hypogea. Ludzie, których portrety były rzeźbione z największą precyzją, należeli do ważnych rodzin. Biedni nie mieli nawet grobów. Byli zakopywani w piasku. 12:35 OD ZERA DO MILIONERA - 20 LAT W UNII Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2024 Reżyseria: Alicja Albrecht 20 lat temu otworzyły się przed nami drzwi do Europy, pojawiły się nowe szanse i możliwości dla przedsiębiorczych Polaków, którzy postanowili wziąć sprawy w swoje ręce i pójść na swoje, często nie mając nic poza wielkimi chęciami. Alicja Albrecht, reżyserka, scenarzystka 20 lat temu towarzyszyła początkującym przedsiębiorcom, którzy stawiali pierwsze kroki w biznesie. Z okazji okrągłej rocznicy wejścia Polski do UE postanowiła wrócić do swoich bohaterów, chce sprawdzić, jak potoczyły się ich losy i czy skorzystali z szansy na sukces. 13:40 RUMUNIA NIEOKIEŁZNANA (UNTAMED ROMANIA) Film dokumentalny, 58 min, Niderlandy (Holandia)/Rumunia, 2019 Reżyseria: Tom Barton - Humphreys Scenariusz: Mark Strong Film dokumentalny o Rumunii. Poza zgiełkiem miast istnieje świat, którego nikt nie zna. Góry, prastare lasy i rozległe tereny podmokłe zapewniają siedliska wielu najbardziej charakterystycznym stworzeniom kontynentu. Ten film dokumentalny to celebracja naturalnego piękna i różnorodności Rumunii w całej okazałości, wdzięku i dzikości. Potężne góry sięgają chmur. Łańcuch górski o długości tysiąca sześciuset kilometrów, ciągnący się przez siedem krajów. Te góry to szkielet Rumunii. Rządzi nimi okrutna pani zima. W Karpatach pełno jest małych strumieni spływających po zboczach gór. W miejscu, gdzie Dunaj wpływa do Morza Czarnego, jest najpiękniejsza dzika przyroda Rumunii. Delta Dunaju to jeden z najbardziej zróżnicowanych ekosystemów w Europie. Nad filmem pracowało dwudziestu dwóch operatorów kamery w osiemnastu różnych lokalizacjach. Zapisano blisko czterysta godzin materiału. Ten wspaniały kraj może znaleźć się w czołówce turystyki przyrodniczej, a także zostać liderem w dziedzinie ochrony przyrody. 14:45 FIORDY PEŁNE PLASTIKU (PLASTIC FJORDS / PLASTHAVET) Film dokumentalny, 59 min, Norwegia, 2022 Reżyseria: Jan Inge Skogheim Film dokumentalny o norweskich fiordach, które są bezpieczną przystanią dla natury, choć niestety nie do końca jest to prawdą. Plastikowe śmieci można znaleźć tu wszędzie. Dzieje się to w jednym z najbardziej odległych miejsc i zarazem w jednym z najbogatszych krajów na świecie. Norweskie fiordy są piękne, dopóki nie widzi się plastiku. Mogłoby się wydawać, że to zanieczyszczenie jest problemem dla obszarów zabudowanych lub krajów rozwijających się. Plastik przenika do łańcucha pokarmowego zwierząt i tak trafia do naszych ciał. Ponad 80% chemikaliów, które znajdujemy w plastiku, to chemikalia nam nieznane, nie mają nawet nazwy. Skąd możemy wiedzieć, że są one bezpieczne? Naukowcy odkryli, że toksyny w plastiku powodują gromadzenie się dodatkowego tłuszczu w komórkach tłuszczowych. Czy to może być czynnikiem globalnego kryzysu otyłości? I czy bakterie, które jedzą plastik, mogą pomóc nam posprzątać to, z czym sami sobie nie poradzimy? Musimy dbać o to, by plastik nie trafiał do środowiska naturalnego. Musimy sprzątać. Bo jeśli Norwegia, bogaty kraj z najnowocześniejszym systemem gospodarowania odpadami, jest zasypana plastikiem, to co z resztą świata? Musimy coś zrobić. Będzie trudno, ale trzeba zacząć działać już teraz! 15:55 MONAKO, KSIĘSTWO I OCEANY (MONACO: OF PRINCES AND OCEANS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Franck Florino Film dokumentalny. Oprócz efektownego wyglądu Księstwo Monako od dawna przywiązuje wagę do kwestii ochrony środowiska. Sto lat temu to mikropaństwo było już świadome nadchodzącego kryzysu ekologicznego. W 1921 roku Albert I - "książę nawigator" - przewidział niebezpieczeństwo. Już w swoim przemówieniu w Waszyngtonie ostrzegał przed konsekwencjami przełowienia. Ten wczesny ekolog w ogromnym stopniu przyczynił się do rozwoju oceanologii. Z pokolenia na pokolenie ta troska pozostawała niezmieniona, gdy książę Rainier III zainicjował porozumienie RAMOGE, a jego syn Albert II nadał swoje imię dużej fundacji zajmującej się ochroną środowiska. Monako jest przyjaznym miejscem dla obrońców oceanów, gromadząc co roku naukowców, decydentów politycznych i przedstawicieli sektora prywatnego w ramach Blue Initiative - Błękitnej Inicjatywy. Jest to wyjątkowa platforma dyskusyjna, stworzona z inicjatywy księcia Alberta II, na której porusza się takie tematy jak bioróżnorodność, zarządzanie zasobami morskimi i zmiany klimatu. Zainaugurowany w 1911 roku Instytut Oceanograficzny w Paryżu jest instytucją założoną przez księcia Alberta I. Każdego roku Instytut nagradza tych, którzy dzięki swojej pasji i odwadze przełamują bariery obojętności i pracują nad tym, by oceany były lepiej znane i chronione. W 2020 roku zwycięzcą konkursu został biolog morski i fotograf, Laurent Ballesta. Dzięki archiwom, wywiadom i wspaniałym materiałom oceanicznym wyruszymy w olśniewającą podróż w czasie i przestrzeni. Dowiemy się, jak bardzo jest zaangażowane Monako w ochronę oceanu i przyrody. Ta pasja, jak się okazuje jest utrwalana od pokoleń. 17:00 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ARMENIA - KRAINA NOEGO (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Armenia, położona między morzami Czarnym, Kaspijskim i Śródziemnym, jest krajem nieznanym, choć pięknym. Graniczy z Gruzją, Azerbejdżanem, Iranem i Turcją. W ciągu tysiącleci niezwykła siła duchowa Ormian i ich umiejętność przystosowywania się do zmieniających się warunków ukształtowały niezłomną chrześcijańską cywilizację uznawaną dziś za jedną z najstarszych na świecie. W roku 1991 ten mały kraj, o powierzchni około 30 tysięcy kilometrów, uzyskał niepodległość od ZSRR. Szybko stał się krajem nowoczesnym, zaspokajającym potrzeby najbardziej wymagających turystów. W Armenii cofamy się do najczystszych korzeni ludzkiej tradycji i odkrywamy fascynujące europejskie enklawy. 18:00 NAJPIĘKNIEJSZE PARKI EUROPY - ODC. 1 HYDE PARK I OGRODY KENSINGTON W LONDYNIE (PARK LIFE EP. 1 LONDON: HYDE PARK & KENSINGTON GARDENS) Cykl dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Sebastian Kentner Seria dokumentalna (5 części) o najpiękniejszych parkach w Europie, w miastach, gdzie stanowią miejsce wytchnienia i oazę spokoju mieszkańców. Są również ekosystemem dla tysięcy roślin i zwierząt. Odc. 1. Hyde Park i Ogrody Kensington w Londynie są sanktuariami przyrody, ludzi i kultury. To jeden z najsłynniejszych parków na świecie. Sztuczne jezioro Serpentine łączy Hyde Park z Ogrodami Kensington i razem tworzą najwspanialszy zakątek Londynu. Brytyjczycy kochają konie. Nic dziwnego, że w Hyde Parku są specjalnie wytyczone trasy jeździeckie. Wiewiórki szare, które pochodzą z Ameryki Północnej też zadomowiły się w całym Hyde Parku. Henryk VIII stworzył Hyde Park w roku 1536 - dla arystokracji. Od 1637 teren jest powszechnie dostępny. Stwarza londyńczykom wyjątkową możliwość obcowania z przyrodą w sercu metropolii. Pałac Kensington jest nadal rezydencją królewską. Do swojej przedwczesnej śmierci mieszkała tu księżna Diana. Czy zimą, czy latem, Hyde Park jest pełen cudów i niespodzianek. Jest wytchnieniem od londyńskiego zgiełku. Miejscem rozrywki, zabawy, kultury i rekreacji. Jest prawdziwą miejską oazą. 18:55 JAMES TISSOT, PORTRECISTA NEOKLASYCYZMU (JAMES TISSOT THE AMBIGUOUS FIGURE OF MODERNITY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pascale Bouhnic James Tissot to francuski przedstawiciel neoklasycyzmu drugiej połowy XIX wieku. W przeciwieństwie do innych malarzy tego okresu nigdy nie miał problemów ze sprzedażą swoich prac, a swoją pozycję budował poprzez bliskie kontakty z możnymi Francji i Wielkiej Brytanii. Na początku kariery malował obrazy o tematyce średniowiecznej, później realistyczne kobiece portrety i sceny rodzajowe. Portretował europejskie elity, burżuazję oraz osoby z nizin społecznych, także ofiary wojny francusko - pruskiej. 20:00 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 1 DZIEŃ STRACHU (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 21:10 WIRTUALNA SOBOWTÓRKA (MADE TO MEASURE / EINE DIGITALE SPURENSUCHE) Film dokumentalny, 51 min, Węgry/Niemcy, 2021 Reżyseria: Moritz Riesewieck, Hans Block, Cosima Terrasse Film dokumentalny prezentujący eksperyment, którego celem jest odpowiedź na pytanie, czy można zrekonstruować osobę wyłącznie na podstawie jej cyfrowego śladu danych z pięcioletniej historii aktywności w Google? Czy można stworzyć sobowtóra, nie znając oryginału, ale znając jego świadome i nieświadome aktywności w sieci? Film ten odtwarza w detalach taką osobę - sobowtóra wraz z jej charakterem i profilem psychologicznym. Efekt jest porażający. Zobaczymy reakcje rzeczywistej osoby, której psychologiczny portret zrekonstruowano na podstawie aktywności internetowej. Film udowadnia, że nawet nieliczne dane z sieci wystarczają do identyfikacji potrzeb, zainteresowań, opinii i osobistych cech człowieka. Pokazuje niebezpieczną tendencję algorytmów do jednoznacznego klasyfikowania ludzi i definitywnego przewidywania ich zachowania. A stąd już bardzo blisko do manipulacji. Ludzie jednak się zmieniają, czego algorytmy mogą nie uwzględnić. Specjaliści z branży punktują też ich inne słabości, a w szczególności konserwatywne podejście do dynamiki ludzkich reakcji. Film uświadamia, jak nasze słabości, nawyki, choroby czy lęki mogą się łatwo zamienić w profity. Pozostaje filozoficzne pytanie: "Kto jest autorem mojej tożsamości i decyduje o tym, kim jestem?". Ten film to eksperyment, projekt interaktywny i film dokumentalny w jednym. 22:15 DUSZA ZAKLĘTA W FORTEPIANIE Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2022 Reżyseria: Judyta Fibiger Scenariusz: Judyta Fibiger Zdjęcia: Wojciech Suleżycki, Janusz Szymański Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Pod koniec XIX wieku Gustaw Arnold Fibiger zakłada w Kaliszu niezwykle prężnie rozwijającą się fabrykę fortepianów. Z sukcesu nie cieszy się długo. Spuściznę po niespodziewanie zmarłym mężu przejmuje wdowa, a później ich syn, któremu udaje się z sukcesami kontynuować dzieło ojca. Instrumenty wytwarzane w fabryce było słychać niemalże na całym świecie. Choć dziś fabryka już nie funkcjonuje tak jak dawniej, to jej wspomnienie jest wciąż żywe u współczesnych muzyków, rzemieślników czy dawnych pracowników, a Kalisz pozostaje największym na świecie ośrodkiem renowacji fortepianów i pianin. 23:25 DNA - KONIEC ZBRODNI? (DNA: THE END OF CRIME? / ADN, LA FIN DU CRIME?) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jeremy Frey, Gabrielle Drean Było to przełomowe osiągnięcie, które pociągało za sobą rozwiązanie każdej zbrodni. W marcu 2018 r. policja amerykańska wytropiła seryjnego mordercę Golden State, który pozostawał niewykryty przez 40 lat, identyfikując członków jego rodziny w komercyjnej bazie danych DNA. Po raz pierwszy wykorzystano genealogię genealogiczną dochodzeniową do rozwiązania sprawy i pomogła stworzyć nową dyscyplinę. Od tego czasu genealogia genetyczna została wykorzystana do złapania prawie 300 zabójców. Jeśli w bazie danych znajdują się profile DNA zaledwie 3% populacji, możesz znaleźć każdego. Punkt już osiągnięty w Stanach Zjednoczonych i Chinach. Ale ponieważ DNA może łatwo ulec skażeniu lub przeniesieniu, profile DNA doprowadziły również do niesłusznego skazania ludzi. Na świecie technologia i nauka już do tego dojrzały. Dzięki ogromnym bazom danych DNA możliwe jest odnalezienie każdego. Gdzie może nas doprowadzić masowe wykorzystywanie danych DNA? Jeśli można odnaleźć zabójców, można by też wytropić oponentów politycznych, emigrantów, członków waszej rodziny i was samych. Niektóre najbardziej zaludnione stany, takie jak Kalifornia czy Teksas, zachowują dożywotnio DNA noworodków w ogromnych kartotekach. Oficjalnie dane te służą badaniom medycznym. Ale kto wie, czemu posłużą później. Policji? Rejestrom genealogicznym? Wojsku? Czy tak ma wyglądać świat? 00:30 WYSPIAŃSKI - KRAKÓW - MELANCHOLIA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1996 Reżyseria: Wojciech Szulczyński Scenariusz: Wojciech Szulczyński, Leszek Danilczyk Wykonawcy: Tadeusz Kantor, Jan Błoński, Józef Tischner, Mieczysław Porębski Film przedstawia związki Stanisława Wyspiańskiego z Krakowem poprzez rozmaite projekty, które artysta realizował w mieście i dla miasta, a także o jego związkach z modernistyczną filozofią i estetyką. O Wyspiańskim wypowiadają się: Tadeusz Kantor, Mieczysław Porębski, Jan Błoński, ks. Józef Tischner. W filmie zamieszczono też zdjęcia współczesnego Krakowa. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA KAPLICZKI (ODC. 295) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Tajemnica kapliczki" Kiedy w roku 1920 umilkły strzały polskich pułków przepędzających bolszewików na wschód, mieszkańcy mazowieckiej wsi Strachówka przy trakcie ciągle noszącym ślady straszliwych zmagań postawili kapliczkę wotywną, dziękując za ocalenie. Na bocznej ścianie fundamentów wmurowali tablicę, dziękując w inskrypcji opatrzności. Kiedy w roku 1939 we wrześniu ponownie pojawili się tu Sowieci, zażądali usunięcia tablicy. Mieszkańcy zwlekali, a niebawem pojawili się Niemcy, którym napis nie wadził. Kapliczka przetrwała nienaruszona do lata roku 1944. Mając w pamięci niedawne doświadczenia, kiedy czołówki pancerne Armii Czerwonej zbliżały się do Strachówki, mieszkańcy tablicę z kapliczki zdjęli i zakopali. W czasach komuny woleli o sprawie milczeć. Dziś dysponujemy tylko wtórnymi przekazami, ale zdecydowani jesteśmy podjąć poszukiwania. "Tymianki - Bucie. Reduta pamięci" Następnie przeniesiemy się na pogranicze Mazowsza i Podlasia, by pokazać jak wspaniałe owoce przynieść może pamięć lokalna. Maleńka wioska Tymianki - Bucie zaimponowała nam patriotyczna energią. Tu, gdzie spoczywa dwóch nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego, poległych w obronie ojczyzny w sierpniu w 1920 roku, powstało niezwykłe miejsce pamięci. Historia łatwo dostępna. Dosyć uporczywie drążymy temat, który roboczo nazywamy powstańcza bitwa o szyny. W momencie wybuchu powstania styczniowego nowo wybudowana linia Petersburg - Warszawa dla Rosjan oznaczała możliwość przerzutu wielkich mas wojska, a dla kierownictwa powstania narastające, śmiertelne zagrożenie. I zawsze pragnęliśmy, by podróżny, czekający na dworcu w Łochowie choć na chwilę myślą odpłynął w tamten czas. "Miejsce straceń" Kolejne miejsce pamięci powstańców styczniowych. Metalowy krzyż na skrzyżowaniu trzech dróg w Skarżynie, w gminie Czerwin. Według ustnych przekazów w 1863 roku stała tu szubienica i przywożono tu ujętych powstańców na stracenie. Mieszkańcy nazywali owo miejsce bożą męką. 02:05 JAN MATEJKO Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1954 Reżyseria: Jerzy Mierzejewski Scenariusz: Jerzy Mierzejewski Lektor: Marian Jeżewski Zdjęcia: Mieczysław Vogt, Olgierd Smucewicz Sylwetka Jana Matejki najwybitniejszego przedstawiciela polskiego malarstwa historycznego XIX wieku. Od połowy lat 50. artysta tworzył obrazy głównie z dziejów ojczystych, poprzedzone wnikliwymi studiami historycznymi i zabytkoznawczymi. Większość z nich to ogromnych rozmiarów kompozycje o wielkiej sile wyrazu, które cechuje połączenie realistycznej obserwacji i dokumentalnej ścisłości szczegółów z przejaskrawioną gestykulacją i dynamicznymi układami kompozycyjnymi całości obrazu. Dzieła Matejki, przesycone głębokim patriotyzmem, ukazywały społeczeństwu polskiemu wizję przeszłości i odegrały dużą rolę w umacnianiu świadomości narodowej. 02:40 MOJA ARCHEOLOGIA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 1995 Reżyseria: Lechosław Czołnowski, Michał Nekanda - Trepka Zdjęcia: Jacek Knopp, Lechosław Czołnowski Film poprzez sylwetkę prof. Konrada Jażdżewskiego, jednego z najbardziej znanych w świecie twórców archeologii polskiej jest próbą pokazania badań pradziejów Polski i Europy Środkowej. Wykorzystano w nim nieznane dotąd materiały filmowe z wykopalisk w Gdańsku, gdzie Konrad Jażdżewski odkrył unikalne krzyże drewniane i bursztynowe, którymi rybaków chrzcił św. Wojciech. Film sprzed 1939 roku o odkryciu przez profesora grobowców na Kujawach, jednych z najstarszych w Europie, równoległych w czasie z piramidami egipskimi. O bohaterze filmu, niezwykłym człowieku wypowiadają się wychowankowie, rodzina i współpracownicy.