TVP Historia Wtorek, 02.07.2024 06:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1900 - pierwszy lot sterowca zeppelina; 1927 - koronacja obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej; 1948 - uwięzienie Pawła Jasienicy; 1991 - otwarto warszawską Giełdę Papierów Wartościowych; 06:09 JA CIĘ UCZYĆ KAŻĘ - ODC. 2 KOTY, BARANY I MAZURZY, CZYLI JAK CZAS SPĘDZALI STUDENCI Program dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Wojciech Kursa Prowadzący: Paweł F. Nowakowski, Wiktor Szymborski Próba połączenie niestandardowego podejścia do historii nauczania i edukacji z ujęciami znanymi z opracowań dotyczących historii wychowania. Przełamanie pewnych stereotypów dotyczących dziejów wychowania i nauczania w poszczególnych wiekach. Całość informacji zostanie podana w przystępnej formie. 06:25 SPÓR O HISTORIĘ - WOJNA O INFLANTY Debata, 30 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Temat: Wojna o Inflanty. O mocną pozycję handlową na Bałtyku w XVI wieku ubiegała się Polska i Litwa, ale i Moskwa, Szwecja i Dania. W interesie każdego z tych państw leżało przejęcie ziem należących do upadającego Zakonu Kawalerów Mieczowych. To właśnie przez Inflanty przechodziły szlaki handlowe łączące zachodnią i północną Europę ze wschodem. Co dało pretekst do wybuchu wojen o Inflanty? Goście: prof. Dariusz Kupisz, prof. Mirosław Nagielski i prof. Edward Opaliński. 07:05 Z BIEGIEM LAT, Z BIEGIEM DNI - KRAKÓW 1874 Serial TVP, 57 min, Polska, 1980 Reżyseria: Andrzej Wajda, Edward Kłosiński, Anna Polony, Krystyna Grochowicz Scenariusz: Joanna Ronikier Zdjęcia: Edward Kłosiński, Witold Adamek Aktorzy: Izabella Olszewska, Bolesław Nowak, Anna Polony, Jerzy Bińczycki, Roman Stankiewicz, Jerzy Stuhr, Wiktor Sadecki, Jerzy Grzegorzewski, Halina Wojtacha, Halina Kuźniakówna, Dorota Pomykała, Wanda Kruszewska Wykonawcy: Józef Radwan, Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach Obraz stosunków społeczno - politycznych panujących w Krakowie w latach 1874 - 1914 przedstawiony na przykładzie losów dwóch sióstr: Janiny Chomińskiej - żony Dulskiego, urzędnika tego samego banku. Bohaterkami odcinka są dwie młode kobiety: pani Chomińska - żona urzędnika bankowego i mieszkająca z nią siostra Aniela - zaręczona z Felicjanem Dulskim, również urzędnikiem. Ich życie w ubogim i zaniedbanym mieście wypełnia monotonia i nuda. Jedyną atrakcję stanowią zabytki, malowidła Matejki i obchody patriotycznych uroczystości możliwe dzięki liberalnej polityce cesarza Franciszka Józefa. Jednak ciągłe chodzenie po galeriach to raczej nie jest to, czego dwie piękne młode kobiety oczekują od życia. Pewnego dnia siostry postanawiają urządzić wieczorek z tańcami. Zachwycone pomysłem po cichu marzą, że bal odmieni ich los. Czeka je wszakże okrutne rozczarowanie. Przyjęcie szybko przeradza się w kompromitujące pasmo nieporozumień, kłótni i skandali. 08:35 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 17 WAZOWIE - JAGIELLONOWIE PO KĄDZIELI CZYLI KUCHNIA PRZEŁOMU Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski W kolejnym odcinku "Kuchni Jagiellonów" prowadzący program Łukasz Modelski zaprezentuje przepis na danie pochodzące ze Szwecji. Jest to Artsoppa, przypominająca naszą grochówkę, w tym wypadku groch zastępuje fasola. Kolejne danie to olla podrida, czyli hiszpański bigos. 09:10 HISTORIA POLSKI - BYLIŚMY PIERWSI. POZNAŃ 56 Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Tomasz Kornat Film o pragnących wolności chłopakach z poznańskich ulic, którzy dziś mają już około osiemdziesiątki. Z bronią w ręku walczyli z systemem komunistycznej władzy, gdy związkowcy z zakładów "Cegielskiego" i innych, domagający się jedynie spełnienia postulatów, dotyczących standardów pracy i płacy, wycofali się do domów. Wydarzenia poznańskie opowiedziane przez różne grupy uczestników, przez byłych związkowców z kilku zakładów, przez grupę bojowników dowodzonych przez Janusza Kulasa ps. Edi Polo, przez chłopaków z rogów poznańskich ulic, byłych rockandrollowców, jazzmanów z kręgu Komedy związanego z Poznaniem, studentów, bikiniarzy i innych. Wszyscy oni walczyli przeciw systemowi i przeciw radzieckiej dominacji. W filmie wystąpią też młodzi ludzie z poznańskich szkół, potomkowie uczestników czerwcowej rewolty, dla których tamte wydarzenia są czymś bardzo ważnym i inspirującym. Pierwszy w PRL - u strajk generalny i demonstracje uliczne zostały krwawo stłumione przez wojsko i milicję, a samo wydarzenie propaganda PRL - u określiła jako wypadki czerwcowe lub wręcz przemilczała. Obecnie Czerwiec ’56 bywa określany jako poznański bunt, rewolta, powstanie poznańskie. Strajk wybuchł o godz. 6:30, 28 czerwca 1956 roku w tak zwany czarny czwartek w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań, które wówczas nosiły nazwę Zakłady im. Józefa Stalina. Strajk przerodził się w spontaniczny protest przeciw władzy. Został stłumiony przez liczące ponad 10 tys. żołnierzy oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem wywodzącego się z Armii Czerwonej generała Stanisława Popławskiego. Po pacyfikacji - jak się wyraził - zbuntowanego miasta, chwalił się on wykorzystaniem w Poznaniu swoich doświadczeń ze Stalingradu. W czerwcu 1956 roku przeciwko demonstrantom użyto broni palnej. W pacyfikacji Poznania uczestniczyło 360 czołgów. W wyniku walk ulicznych obrażeń doznało 800 osób, zginęło 58. Poznański Czerwiec stał się początkiem gomułkowskiej odwilży, która nastąpiła w październiku 1956 roku, a też w pewnym sensie zaczynem do powstania przeciwko komunistycznej władzy na Węgrzech. O poznańskim powstaniu opowiedzą też kobiety, które czynnie brały udział w wydarzeniach, przypadkowi uczestnicy zajść, przechodnie, świeżo upieczeni maturzyści, rodziny ofiar, m.in. 13 - letniego Romka Strzałkowskiego, najmłodszej śmiertelnej ofiary walk ulicznych, wśród siedemnastu nieletnich. Romek wyszedł z domu po zakupy. Gdy natknął się na demonstrujący tłum, przyłączył się z transparentem "Żądamy nauki religii w szkole". Na ul. Kochanowskiego z okien budynku bezpieki w kierunku tłumu padły strzały. Romek pod gradem kul podniósł sztandar, co wywołało entuzjazm demonstrantów. Został zastrzelony. Dziś istnieje kilka interpretacji świadków tego wydarzenia. Sprawców do dziś nie ukarano. Strzałkowski stał się symbolem i bohaterem licznych utworów literackich. 10:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Druga część programu o wydarzeniach na Dalekim Wschodzie w 1945 roku. Bogusław Wołoszański próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy przystąpienie ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie przeważyło szalę zwycięstwa i zmusiło Japonię do kapitulacji. Wojna na Pacyfiku, przygotowania ZSRR do wojny, walki oraz kapitulacja Japonii ilustrowana jest fragmentami archiwalnych materiałów filmowych. 10:35 KULTOWE ZABYTKI - ODC. 5 HOTEL DE CRILLON - ODRODZENIE MITU (HOTEL DE CRILLON: THE RENAISSANCE OF A PARIS LANDMARK) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guenaelle Troly Seria dokumentalna (8 odcinków) opowiada o słynących ze swojego stylu architektonicznego, wartości historycznej i politycznej, najwspanialszych budynkach, siedzibach, pałacach i katedrach Francji. Wypowiedzi najlepszych ekspertów, archiwalia i zdjęcia zabiorą nas w podróż po najbardziej kultowych zabytkach Francji. Odcinek 5 - "Hotel de Crillon - odrodzenie mitu". Ten piękny budynek w Paryżu to legenda. Wybudowany został w 1758 r. jako rezydencja dla księcia de Crillon. W 2013 r. został zamknięty na kilka lat, gdyż był w opłakanym stanie i wymagał gruntownego remontu. Zaplanowano, że po odnowieniu będzie jednym z najbardziej luksusowych hoteli na świecie. Zobaczymy, jak wszystko zostało przemyślane w najdrobniejszych szczegółach. Towarzyszymy pokojówkom, kucharzom, kwiaciarzom i dekoratorom. Dzieła sztuki. Współczesne litografie. Cenne tkaniny. Zajrzymy tam, gdzie innym nie wolno, by śledzić odrodzenie tego zabytku. Hotel de Crillon otrzymuje finalnie status luksusowego. To miejsce tchnie historią i Paryżem. To znaczy, że trzeba było nawiązać do francuskiej sztuki życia, która łączy w sobie gastronomię, rzemiosło, piękno i architekturę. 11:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FORT 51 I 1/2 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Jak wszystkie forty w Polsce, tak i te krakowskie w pewnym momencie stały się problemem dla miasta. Nie miały żadnych bieżących funkcji, nie wiedziano co z nimi począć, dopóki nie znalazły się grupy pasjonatów, które chciały roztoczyć nad nimi opiekę. Dziś spotykamy się z pasjonatami z Muzeum Spraw Wojskowych w Krakowie, by wysłuchać opowieści o historii i teraźniejszości fortu. , który w nomenklaturze austriackiej funkcjonował jako Fort 51 i 1/2. 12:05 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 4 WARSZAWA Serial historyczny, obyczajowy, 55 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Michał Żebrowski, Mariusz Bonaszewski, Zbigniew Zamachowski, Joanna Szczepkowska, Joanna Mastalerz, Stanisława Celińska, Maria Gładkowska, Nina Andrycz, Olgierd Łukaszewicz, Aleksandra Justa, Aldona Grochal, Jan Peszek, Andrzej Szenajch Nadchodzi rok 1920. Janusz wraz z siostrą Marią mieszkają w Warszawie w pałacyku jej teściowej. Po sprzedaży kosztowności ocalonych z Ukrainy Maria kupuje bratu czterdziestohektarowy majątek w Komorowie. Tymczasem powiększa się rodzina Gołąbków. Ola rodzi już drugiego syna. Jej dawna miłość - Spychała - robi karierę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Potajemnie też spotyka się z Marią. Nie ma jednak nadziei na zalegalizowanie czy choćby ujawnienie ich związku. Mija sześć lat. Janusz kończy studia na uniwersytecie i wyjeżdża do Paryża, gdzie od kilku lat mieszka Antoniewski. W stolicy Francji Myszyński spotyka Ariadnę, która pędzi tam gorzki żywot "białej" emigrantki. Dawny kochanek Niewolin porzucił ją i ożenił się z inną. Na przyjęciu w świecie dyplomatycznym Janusz rozpoznaje jeszcze jedną znajomą z dawnych lat. Jest nią Hania Wolska - córka stróża z odeskiego domu Szyllerów. Obecnie Hania nazywa się Evans i posiada majątek wart miliony dolarów. Proponuje Januszowi małżeństwo, ten jednak odrzuca ofertę. Następnego dnia znajduje w gazecie nekrolog Ariadny, która popełniła samobójstwo. Myszyński postanawia wrócić do Polski. 13:05 DZIKI BAŁTYK - MIĘDZY DANIĄ A ŁOTWĄ ODC. 1 (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 1. BETWEEN DENMARK AND LATVIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Pierwszy odcinek prowadzi nas z Danii przez Mierzeję Kurońską Litwy na Łotwę. Zabiera nas z północnego krańca Danii, via Półwysep Dar i Mierzeję Kurońską - do rozległych plaż Łotwy. Bałtyk różni się od innych mórz, bo jest morzem śródlądowym, ze słonymi wodami na zachodzie i słodkimi na północnym wschodzie. To najmłodsze morze na świecie powstało po ostatniej epoce lodowcowej. Po dziś dzień wiatr i fale kształtują wybrzeże, niosąc piasek z klifów na moreny. Powstają wysokie wydmy i rozległe, piaszczyste plaże, charakterystyczne zwłaszcza dla zachodnich i południowych regionów Bałtyku. Blisko Skagen znajduje się najbardziej wysunięty na północ kraniec Danii, gdzie łachy piaszczyste wchodzą daleko w morze, a między Skagerrak i Kattegat Morze Północne spotyka Bałtyk. 14:10 KRONIKI HITLERA - ZDOBYWCA. LATA 1940 - 1941. ODC. 9 (KRONIKI HITLERA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 15:05 KORONA KRÓLÓW - ODC 17 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Maria Ciunelis, Agata Danielowska - Flejszman Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonarska, Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Agnieszka Mandat, Sławomir Orzechowski, Wenanty Nosul, Marcin Rogacewicz, Wojciech Żołądkowicz, Dagmara Bąk, Renata Berger, Jakub Mazurek, Tadeusz Kwinta, Jacek Milczarski, Daniel Mosior Odc. 17 Na Wawelu pojawia się zaufany zmarłego króla Władysława Łokietka, Grzegorz Nekanda, herbu Topór. Kazimierz przyjmuje go z otwartymi ramionami i pragnie, aby został marszałkiem dworu. Po koronacji Anna nabiera pewności siebie, chociaż martwią ją niecichnące plotki. Cudka próbuje ją pocieszyć, co dodaje nowej władczyni otuchy. Jadwiga jest zmuszona usunąć się w cień, co jest dla niej niełatwe. Uświadamia sobie, że może być zaborcza w stosunku do syna, ale nie zamierza znikać z jego życia. W odpowiednim momencie na dwór przybywa jej przyjaciółka Katarzyna, która staje się dla matki Kazimierza oparciem w trudnych chwilach. Arunas w klasztorze w Tyńcu przechodzi duchową przemianę - przyjmuje imię Szymon. 15:40 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 16:10 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 16:45 HISTORIA POLSKI - W DZIEŃ TARGOWY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2006 Autor: Robert Kaczmarek Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Robert Kaczmarek Wykonawcy: Ryszard Kaczorowski, Richard Pipes, Władimir Bukowski, Peter Raina Film dokumentalny nawiązujący do wydarzeń poznańskiego Czerwca '56. Główny temat dotyczy potrzeby wolności i jej odczuwania przez Polaków. Autorzy filmu podjęli próbę spojrzenia na wydarzenia sprzed 53 lat z kilku perspektyw, traktując je jako element wspólnej drogi, którą przeszli Polacy. Próbują odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób wydarzenie to funkcjonuje w naszej świadomości społecznej i narodowej, ale również, jak postrzegana jest historia naszego kraju przez innych. Co wiedzą o nas Francuzi, Niemcy czy Rosjanie? W filmie poddano analizie reakcje prasy zachodniej na wydarzenia poznańskie. Po raz pierwszy pokazane zostaną bogate archiwa depesz MSZ oraz reakcje władz polskich na krytykę i protesty w Europie i USA. W filmie "W dzień targowy" historia przeplata się ze współczesnością. Znalazły się w nim archiwalne materiały filmowe z wydarzeń czerwcowych. 17:50 SPÓR O HISTORIĘ - AKCJA "BURZA" Debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller "Wobec wkraczającej na ziemie nasze regularnej armii rosyjskiej wystąpić w roli gospodarza. Należy dążyć do tego, aby naprzeciw wkraczającym oddziałom sowieckim wyszedł polski dowódca mający za sobą bój z Niemcami i wskutek tego mający najlepsze prawo gospodarza. Miejscowy dowódca polski winien się zgłosić wraz z mającym się ujawnić przedstawicielem cywilnej władzy administracyjnej u dowódcy oddziałów sowieckich i stosować się do jego życzeń" - nakazywał dowódca Armii Krajowej generał Tadeusz Komorowski "Bór" w rozkazie z 20 listopada 1943 roku. Takie było oficjalne stanowisko władz polskich wobec zbliżającej się Armii Czerwonej, która tym razem miała przekroczyć granicę Polski jako sojusznik, a nie agresor. Oficjalnie Akcja "Burza" rozpoczęła się w styczniu 1944 roku na Wołyniu. Trwała prawie rok. Co dała Polsce? Jaki był przebieg i bilans Akcji "Burza"? 18:30 Z BIEGIEM LAT, Z BIEGIEM DNI - KRAKÓW 1886 Serial TVP, 82 min, Polska, 1980 Reżyseria: Andrzej Wajda, Edward Kłosiński, Anna Polony, Krystyna Grochowicz Scenariusz: Joanna Olczak-Ronikier Zdjęcia: Edward Kłosiński, Witold Adamek Aktorzy: Anna Polony, Jan Nowicki, Jerzy Bińczycki, Janina Bachleda-Curuś, Marek Skup, Bolesław Nowak, Roman Stankiewicz, Izabella Olszewska, Zofia Niwińska, Halina Wojtacha, Tomasz Ronikier, Anna Tomaszewska Wykonawcy: Józef Radwan, Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach Kostiumowy film obyczajowy. Romans, którego akcja toczy się w 1886 roku. Drugi film z ośmioodcinkowego serialu opowiadającego o losach dwóch rodzin żyjących w Krakowie w latach 1874 - 1914. Scenariusz tego odcinka powstał na podstawie powieści Gabrieli Zapolskiej "Sezonowa miłość". Aniela Dulska, by podratować zdrowie cherlawego synka Zbyszka wyjeżdża do Zakopanego - coraz modniejszego wówczas ośrodka uzdrowiskowego. Po przyjeździe odkrywa, że w tej samej góralskiej chałupie mieszka młody, przystojny aktor z Krakowa. Mężczyzna, nawykły do flirtów i przelotnych przygód miłosnych, postanawia wykorzystać nadarzającą się okazję. Rozpoczyna umizgi do pani Dulskiej. Kobieta, początkowo zaskoczona zalotami Kozickiego, kryguje się jak na przyzwoitą żonę i matkę przystało. Jednak już wkrótce Aniela z niepokojem zauważa, że po raz pierwszy w życiu jest naprawdę zakochana. Coraz natarczywiej daje o sobie znać dylemat: dochować wierności mężowi i rodzinie, czy iść za głosem serca? Niespodziewane wewnętrzne rozterki pani Dulskiej przerywa przyjazd jej męża Felicjana. Aniela niecierpliwie czeka na wyjazd męża, ale uwodziciel wycofuje się z przygody, wzruszony zaufaniem, które okazał mu poczciwy pan Felicjan Dulski. 20:05 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEDZY ERY ATOMOWEJ ODC. 4/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 4 THE ATOMIC SPIES) Serial dokumentalny, 51 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. 21:10 AŻ POLEJE SIĘ KREW (THERE WILL BE BLOOD) Dramat, 151 min, USA, 2007 Reżyseria: Paul Thomas Anderson Aktorzy: Daniel Day - Lewis, Paul Dano, Kevin J. O'Connor, Ciaran Hinds Swobodna adaptacja powieści "Nafta" Uptona Sinclaira, od którego reżyser Paul Thomas Anderson zapożyczył właściwie tylko punkt wyjścia swojej opowieści i inaczej niż autor literackiego pierwowzoru rozłożył akcenty znaczeniowe. Jego filmowa historia to opowieść o spustoszeniu, jakiego dokonuje w ludzkim sercu i psychice dążenie do bogactwa. Staje się ono celem samym w sobie, przesłaniając wszystko inne, a w efekcie nie przynosząc też spodziewanego szczęścia. Bezwzględny i drapieżny bohater nie potrafi okazać uczuć nawet synowi, a wobec innych ludzi odczuwa tylko pogardę. Postać tę brawurowo zagrał Daniel Day - Lewis, któremu rola Daniela Plainview przyniosła zasłużonego Oscara, Złoty Glob i nagrodę BAFTA. Ponadto film otrzymał też Oscara za zdjęcia i nominacje do tej nagrody w sześciu innych kategoriach, Srebrnego Niedźwiedzia za reżyserię na festiwalu w Berlinie i liczne nagrody branżowe. Kalifornia, rok 1898. Daniel Plainview, poszukiwacz srebra, wydobywa grudkę tego kruszcu, która stanie się zaczątkiem jego przyszłej fortuny. Z czasem jednak mężczyzna zamiast wydobyciem metali szlachetnych postanawia zająć się poszukiwaniem ropy, w tym widząc prawdziwą przyszłość. Gdy jeden z jego robotników ginie, Plainview bierze jego syna, H. W. , na wychowanie. Mija dziewięć lat i H. W. , który stał się partnerem biznesowym przybranego ojca, przybywa z nim do miasteczka Little Boston. Od charyzmatycznego przywódcy religijnego Paula Sundaya Plainview dowiaduje się, że na posiadanych przez niego rodzinnych ziemiach znajdują się znaczne złoża ropy. Daniel próbuje odkupić roponośną działkę po okazyjnej cenie, ale brat Paula, Eli, będący pastorem, winduje cenę do 10 tys. dolarów, chcąc za te pieniądze zbudować w miasteczku kościół. Ostatecznie jednak Plainview tanio nabywa działkę i rozpoczyna wydobycie. Niebawem w wypadku znów ginie jeden z robotników, a silny wybuch pozbawia H. W. słuchu. Pewnego dnia Danielowi składa wizytę obcy mężczyzna, który twierdzi, że jest jego przyrodnim bratem, Henrym, i poszukuje pracy. Gospodarz przyjmuje go pod swój dach. H. W. , który odkrywa, że mężczyzna najpewniej jest oszustem, zachowuje tę wiadomość dla siebie. Kiedy próbuje uśmiercić Henry’ego, przybrany ojciec wysyła go za karę do szkoły z internatem w odległym San Francisco. Chcąc zdobyć ziemię potrzebną mu do budowy rurociągu nad morze, Plainview zgadza się przyłączyć do wspólnoty kościelnej prowadzonej przez Eliego Sundaya. Naftowe imperium się rozrasta, ale przebywając dłużej z Henrym, również Daniel nabiera podejrzeń co do niego. W końcu mężczyzna wyznaje, że był jedynie przyjacielem prawdziwego Henry’ego, który zmarł dawno temu na gruźlicę. W odwecie Plainview zabija oszusta. Nadchodzi rok 1927. Dorosły H. W. poślubia swoją miłość jeszcze z czasów dzieciństwa, Mary Sunday, siostrę Eliego. Postanawia też wycofać się z rodzinnego biznesu. Ojciec, który z latami jeszcze bardziej znienawidził ludzi i wiedzie samotniczy żywot, reaguje gwałtownie. 23:45 WOJNA W ETERZE - MOSKIEWSKA DOKTRYNA Felieton, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Cykl "Wojna w eterze" to krótkie, kilkuminutowe filmy, w których skonfrontowane są dwie strony tej wojny: Wschód i Zachód, komunistyczne władze i kraje demokratyczne, blok sowiecki i wolny świat reprezentowany przez USA i Europę Zachodnią. To Obrazy Propagandy i Głosy Prawdy. Tę konfrontacja pokazana jest przez dwa zbiory multimedialne: głosy prawdy płynące do PRL spoza żelaznej kurtyny na falach zagranicznych radiostacji, oraz obrazy propagandy peerelowskiej, którymi przez dziesięciolecia zakłamywano ważne wydarzenia, wielkie postaci, znaczące zjawiska, kluczowe daty historyczne. GŁOSY PRAWDY, to pół miliona minut archiwum Radia Wolności, nagrania dźwiękowe pozostałe po zamknięciu Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, a także archiwalia polskich sekcji BBC i Radia France Internationale; OBRAZY PROPAGANDY, to zapisy z archiwów IPN, TVP, CAF/PAP i Polskiego Radia, będące filmowym, fotograficznym i dźwiękowym obrazem PRL. 24:00 "SENSACJE XX WIEKU" - ASTROLOG (ASTROLOG) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Marek Kalita, Robert Wabich, Tomasz Schimscheiner, Mirosław Neinert, Tomasz Dedek W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" dramatyczne losy niemieckiego astrologa Wilhelma Wulffa, uwolnionego z obozu koncentracyjnego, który został następnie doradcą Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Powszechnie znane zainteresowanie hitlerowców astrologią i okultyzmem przejawiało się na różnych polach - od poszukiwań antycznych artefaktów po stawianie horoskopów. W swoich działaniach i podejmowanych decyzjach najwyżsi rangą ludzie Hitlera często mieli kierować się tym, co było pisane im w gwiazdach. Ten fakt postanowił wykorzystać Wilhelm Wulff, który wspólnie z masażystą Felixem Kerstenem, ryzykując życie, wykorzystywał słabość nazistowskich przywódców do prowadzenia własnej gry, umiejętnie kierując postępowaniem Himmlera i podejmowanymi przez niego decyzjami. Dzięki temu mógł uratować tysiące więźniów obozów koncentracyjnych. W tym odcinku wystąpili m.in.: Krzysztof Pieczyński (w roli Wulffa) i Marek Kalita (jako Himmler). 01:00 ŻELAZNY CHŁOPIEC Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Zdjęcia: Andrzej Ciecierski Lektor: Dariusz Szymaniak Podziemne organizacje niepodległościowe i jego formacje zbrojne były pierwszym przeciwnikiem po zakończeniu II wojny światowej, z którym komunistyczny aparat bezpieczeństwa podjął bezwzględną walkę. Dla nowej władzy oddziały partyzanckie, które nie złożyły broni po kapitulacji Niemców to najpoważniejsze zagrożenie, przeciwko którym kierowała ona ogromne siły wojskowe i milicyjne. Kim byli członkowie tych oddziałów, którzy swoje, często młode życie położyli na szali walki o prawdziwą niepodległość Polski? Jednym z nich był Zdzisław Badocha, urodził się 22 marca 1923 roku w Dąbrowie Górniczej. Ojciec jego służył w szeregach Korpusu Ochrony Pogranicza. Około 1938 roku rodzina Badochy przeniosła się do Święcian (woj. wileńskie), gdzie ojciec Zdzisława został przydzielony do służby. Tam też uczęszczał do gimnazjum i należał do ZHP. Ukończył tylko jedną klasę, gdyż dalszą edukację uniemożliwił mu wybuch II wojny światowej. W szkole był dobrym uczniem i świetnym sportowcem. W domu Badochów bardzo mocno pielęgnowane były tradycje patriotyczne. Po wybuchu wojny ojciec Zdzisława został internowany na terenie Litwy, a matka kilka razy aresztowana przez NKWD i nowe władze litewskie. W czerwcu 1942 roku Zdzisław Badocha wstąpił do Armii Krajowej. Na początku 1943 roku został żołnierzem 23. Ośrodka Dywersyjnego Ignalino - Nowe Święciany. Był zastępcą dowódcy 9. Patrolu, przyjmując pseudonim "Żelazny". Pracował na stacji kolejowej Nowe Święciany, a do jego głównych zadań, jako żołnierza AK, należało między innymi zdobywanie broni i amunicji, sabotaż samochodowy i kolejowy niemieckich transportów wojskowych. Podczas jednej z akcji sabotażowych został zdekonspirowany i wtedy podjął decyzją o wstąpieniu do partyzantki. Trafił do V Wileńskiej Brygady AK dowodzonej przez mjr Zygmunta Szendzielarza "Łupaszkę". Brygada ta nie wzięła udziału w operacji "Ostra Brama", a okrążona przez Sowietów na polecenie dowódcy uległa rozwiązaniu. Żołnierze musieli na własną rękę przebijać się przez okrążenie. Zdzisław Badocha z kilkoma innymi kolegami udał się na Białostocczyznę. Niestety okrążony przez NKWD został siłą wcielony do nowego Wojska Polskiego. Na początku 1944 roku zdezerterował podczas stacjonowania wojska w Dojlidach. Już w październiku powrócił do konspiracji w rejonie Bielska Podlaskiego. W kwietniu 1945 roku po odtworzeniu Wileńskiej Brygady AK Badocha został dowódcą plutonu. Za swoją postawę i męstwo awansowany na stopień kaprala, a latem 1945 osobiście przez mjr. "Łupaszkę" do stopnia podporucznika czasu wojny. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FORT 51 I 1/2 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Jak wszystkie forty w Polsce, tak i te krakowskie w pewnym momencie stały się problemem dla miasta. Nie miały żadnych bieżących funkcji, nie wiedziano co z nimi począć, dopóki nie znalazły się grupy pasjonatów, które chciały roztoczyć nad nimi opiekę. Dziś spotykamy się z pasjonatami z Muzeum Spraw Wojskowych w Krakowie, by wysłuchać opowieści o historii i teraźniejszości fortu. , który w nomenklaturze austriackiej funkcjonował jako Fort 51 i 1/2. 02:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 2 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony przygotowaniom Niemiec do inwazji na Francję w 1940 r.