TVP Dokument Piątek, 12.07.2024 05:25 PRZYRODNIK NA TROPIE - /39/ ŻÓŁW BŁOTNY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Serial przyrodniczy, w którym prowadzący dr Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i flory. W tym tygodniu prowadzący serial odwiedzi Poleski Park Narodowy, by opowiedzieć nam o żółwiu błotnym. Jeszcze 200 lat temu, żółwia błotnego można było spotkać praktycznie na terenie całej Polski, oczywiście poza obszarem wysokogórskim, a tam gdzie występował, był bardzo liczny. Obecnie sytuacja za sprawą działalności człowieka wygląda zupełnie inaczej. Żółwia błotnego możemy teraz zobaczyć w Polsce tylko w kilku miejscach. Najliczniejsza populacja, licząca około 2 tys. osobników, co stanowi aż 60% polskiej populacji, żyje w Poleskim Parku Narodowym i jego okolicach. 06:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 34 BIAŁE ZŁOTO Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Dlaczego ceny słone to ceny wysokie? Jak ciężka była beczka soli, którą musieliśmy z kimś zjeść, aby dobrze go poznać? Czym jest tajemniczy kłapeć? Radosław Kotarski wyrusza do Bochni, aby odpowiedzieć na te pytania i przekonać się, jak trudna była praca dawnych górników, którzy z narażeniem życia walczyli o wydobywanie soli. Poza tym, przejeżdża podziemną kolejką przez sam środek bocheńskiej kaplicy. Eksploruje również podziemne korytarze i wczołguje się w nieczynne komory górnicze. Będzie to słone spotkanie pełne kurzu i brudu. 06:35 MALIKA: KRÓLOWA LWICA - CZĘŚĆ 1. (MALIKA: THE LION QUEEN) Cykl dokumentalny, 42 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Karin Slater Scenariusz: Tom Hugh - Jones Dwuczęściowa opowieść o królowej lwicy imieniem Malika. Widzowie poznają jej niezwykłe życie, od lwiątka do pięknej, dumnej samicy. Zobaczymy jak każdego dnia zdobywa doświadczenie, ciągle walczy o przetrwanie, a to wszystko na przepięknej sawannie. Poznamy również innych członków królestwa lwów. Ten film jest zachwycającym spektaklem, epicką historią o zwierzętach. Oferuje wyjątkowo bliski wgląd w ekosystem i otoczenie jednego z najpotężniejszych i najpiękniejszych zwierząt, jakie żyją na Ziemi. Film zrealizowali zdobywcy nagrody Emmy za produkcję serii BBC: Planet Earth II, Blue Planet i Hostile Planet. 07:25 URODZENI W GÓRACH SKALISTYCH - ODC. 2 DORASTANIE (BORN IN THE ROCKIES EPISODE 2. GROWING UP) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Joseph Pontecorvo Druga część filmu dokumentalnego o zwierzętach urodzonych w Górach Skalistych w Ameryce Północnej. Opowiada o życiu kilku rodzin zwierząt, które walczą o wychowanie młodych w jednym z najtrudniejszych siedlisk na ziemi. Młode muszą szybko nauczyć się poruszać w swoim środowisku, rozumieć zasady panujące w ich społeczeństwie i stawiać czoło wyzwaniom szybko zmieniającego się świata. Góry Skaliste są drugim co do wielkości pasmem górskim na ziemi, mają 4800 kilometrów długości i obejmują sto oddzielnych pasm od najbardziej wysuniętego na południe punktu na południowym zachodzie Ameryki do północnego krańca w kanadyjskiej Arktyce. Z tego powodu Góry Skaliste obejmują zdumiewającą gamę ekosystemów od prerii po alpejską tundrę. Wiele największych rzek Ameryki Północnej ma swoje źródła w Górach Skalistych, dostarczając życiodajną wodę suchym lądom i świeżą wodę pitną milionom domów. Stale rosnąca populacja wywiera coraz większą presję na dziką przyrodę, czyniąc Góry Skaliste jedną z ostatnich ostoi najbardziej kultowych gatunków Ameryki Północnej, w tym owiec rasy bighorn, żurawi kanadyjskich, niedźwiedzi grizzly i żubrów amerykańskich. W tej epickiej dwuczęściowej serii odkrywamy historię Gór Skalistych oczami tych, którzy się tu urodzili. 08:30 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 2. EPOKA MASZYN (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 02 RISE OF THE MACHINES) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 2 - "Epoka maszyn". W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat ludzkość ustanowiła zawrotne tempo rozwoju technologicznego i postępów w nauce. Rozpoczął się wyścig napędzany postępami w technologiach komputerowych. Jak szybko mogą działać nasze maszyny? Przez ostatnie dziesięciolecia niemal wszystkie aspekty życia zostały związane z maszynami. W 1947 roku wynaleziono proste urządzenie, które odmieniło świat: tranzystor. Niektórzy nazywają go najważniejszym wynalazkiem XX wieku. Podstawowy składnik układów scalonych umożliwił powstanie komputerów, cyfrowych kamer, czujników i urządzeń przenośnych. W ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat maszyny stały się centralnym elementem naszego życia. Stworzyliśmy roboty, które chodzą, jeżdżą i latają, a w kieszeniach nosimy dostęp do wiedzy całego świata. Maszyny rozpoznają nowotwory i dotrzymują nam towarzystwa. 09:30 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - RPA - AFRYKAŃSKA TĘCZA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Republika Południowej Afryki liczy 51 milionów mieszkańców. To wyjątkowo zróżnicowany kraj o niezwykłych pejzażach i burzliwej historii. Odkryjemy dziś państwo leżące na południowym skraju kontynentu afrykańskiego. 10:30 ENCYKLOPEDIA TATRZAŃSKA - JANICKOWE IMIĘ NIGDY NIE ZAGINIE 28 min, Polska, 1972 Autor: Czesław Kruszelnicki Scenariusz: Czesław Kruszelnicki Zdjęcia: Wiesław Tomaszkiewicz Prowadzący: Czesław Kruszelnicki Wykonawcy: Zespół Im. Bartusia Obrochty Z Zakopanego W reportażu znajdziemy odpowiedź na pytanie jaka jest prawda o Janosiku. Witold Paryski przytoczy fakty z życia Jerzego Janosika urodzonego w 1688 r. w Terchowej na Orawie, a osądzonego 17 marca 1713 r. w Liptowskim Mikulaszu. Zofia Paryska opowie o legendzie dobrego zbójnika, który "równał światy" i był symbolem walki z uciskiem. Poprzez piosenki i gawędy wszedł do twórczości muzycznej i literackiej zarówno w Polsce jak i na Słowacji. Karol Szymanowski skomponował utwór "Harnasie", Franciszek Chowaniec operetkę góralską "Zbójnickie wesele", Kazimierz Przerwa Tetmajer opisał Janosika w "Legendach Tatr", a Jan Kasprowicz w "Tańcu zbójnickim". W audycji wypowiada się poeta i pisarz Stanisław Nędza - Kubiniec, poematy o Janosiku recytuje Adam Pach, a Zespół im. Bartusia Obrochty tańcem i śpiewem przypomina jak "w murowanej piwnicy tańcowali zbójnicy". 11:10 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 9. KOSOWO Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Republika Kosowa to najmłodsze państwo europejskie, które zostało powołane do życia w wyniku rozpadu Socjalistycznej Republiki Jugosławii. Niedawna integralna część składowa Serbii, funkcjonująca jako okręg autonomiczny, ogłosiła jednostronnie niepodległość 17 lutego 2008 r. Wydarzenie to uruchomiło międzynarodowy spór na temat dezintegracji współczesnych państw w wyniku separacji ich części składowych. W tym odcinku Lena wybierze się do tego małego kraju, aby poznać jego mieszkańców, ich kulturę, ale przede wszystkim niełatwą, często krwawą historię. 11:45 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 11 ZIMOWE SZALEŃSTWO (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 11 DESTINATION NEIGE) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 11 - "Zimowe szaleństwo". Amerykański stan Wyoming. Ze względu na surowy klimat zapadlisko Jackson Hole pozostało niezamieszkane aż do 1870 roku. Dawna ziemia traperów i kowbojów jest dziś znanym ośrodkiem turystycznym. Działa tu najstarsza stacja narciarska na zachód od Missisipi. Dziś Jackson cieszy się opinią luksusowego ośrodka narciarskiego dla bogatej klienteli. Przenosimy się kilka tysięcy kilometrów na wschód, do Turcji. Góra Erciyes, o wysokości 3970 m, góruje nad miastem Kayseri w Kapadocji. Zapaleni narciarze odkryli ją dopiero niedawno. Od kilku lat na jej szczycie działa nowoczesny ośrodek narciarski, którego trasy zjazdowe mają łączną długość dwustu kilometrów. Będziemy też w Norwegii, skąd przeniesiemy się do Kanady. W Górach Skalistych znajdują się setki kilometrów szlaków przeznaczonych wyłącznie do jazdy na skuterach śnieżnych. Wracamy do Europy. W Szwajcarii narciarze mogą korzystać nie tylko ze świetnych warunków klimatycznych, ale także z licznych tras zjazdowych i stoków. 12:15 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 12 PARKI I REZERWATY (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 12 AU BONHEUR DES PARCS) Serial dokumentalny, 27 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 12 - "Parki i rezerwaty". Chorwacja. Tutaj niedźwiedzie brunatne są stosunkowo liczne. Jednak w wielu innych europejskich krajach wyginęły, podobnie jak rysie, wilki czy duże ptaki drapieżne. W parku naturalnym mamy do czynienia z mieszkańcami, a nie z turystami. Jest tu sporo wiosek, a nawet miasteczek. Przenosimy się do Stanów Zjednoczonych. Stan Montana to raj dla miłośników przyrody. Na terenie Montany znajduje się aż osiem parków narodowych. Wody Polinezji stanowią schronienie dla niezwykle bogatej fauny. Tetiaroa była dawniej siedzibą władców Polinezji. Marlon Brando utworzył tu rezerwat, w którym dziś bezpiecznie bytują olbrzymie kolonie głuptaków, rybitw i fregat. Park Narodowy Doana to doskonały przykład bogactwa i różnorodności ekosystemów. Dominują tu wydmy, śródziemnomorskie zarośla i bagna. w 1984 roku Park Narodowy Doana został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. 12:50 CZEKAJĄC NA NIEBO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Tu rozgrywają się rzeczy najważniejsze. To ostatnia prosta całego biegu życia - mówi o hospicjum doktor Paweł Grabowski. Jeden z jego ostatnich pacjentów, pan Jan, wykładowca literatury na Uniwersytecie w Białymstoku, w terminalnej fazie choroby nowotworowej wrócił z żoną do swojego domu na podlaskiej wsi. Tu się urodził i tu chce umrzeć. Zakosztowałem radości bycia dzieckiem i to było rozkoszne. Wspomnienie kromki chleba z cukrem, zbieranie poziomek w lesie z siostrą, rozmów z mamą, wszystko do mnie wraca. Wędruję w myślach, zwłaszcza nocą. Życie to klepsydra. Myślę, że mój piasek już się przesypał - opowiada doktorowi. Inna pacjentka - pani Alina - mówi, że swoje już przeżyła, 82 lata. Co ma powiedzieć ten, co umiera w wieku 40, 60 lat? Czasem chcę już pójść na tamten świat i zobaczyć jak tam ludzie żyją. Z tym że jeszcze wybieram się do Lewkowa. Już przyszykowałam sobie miejsce na cmentarzu. Pan Walenty od trzynastu lat opiekuje się chorą na Alzheimera żoną Niną, zmienia pampersy, co 20 minut odssysa ślinę. Mówi do niej: Jaka ty byłaś piękna. Jak to wszystko szybko minęło. Bohaterowie filmu dokumentalnego to niezwykły lekarz, doktor Paweł Grabowski, i jego pacjenci z podlaskich wsi. Będziemy towarzyszyć im z kamerą w bardzo intymnych rozmowach w czasie, kiedy człowiek odchodzi, wspomina całe życie, to, co było dobre i złe, czego żałuje, za czym tęskni, co się nie wydarzyło. Rozmowy o tym wszystkim, co najważniejsze - o domu, miłości, rodzinie, zwykłych, codziennych chwilach. Czasem ktoś chce się pojednać z dzieckiem, z którym nie ma kontaktu od lat, czasem kogoś przeprosić za coś, co wydarzyło się 50 lat temu - opowiada doktor Paweł. A czasem ktoś pragnie dokładnie zaplanować swój pogrzeb, bo dla niego to jest najważniejsze. Panie zastanawiają się, czy lepiej będę wyglądać w bluzce z dekoltem w serek, czy raczej pod szyję. I kupują odpowiednie ubranie do trumny. Tu śmierć i pogrzeb są czymś zwyczajnym. Dzieci kręcą się wokół łóżka chorej babci czy dziadka, widzą jak słabną i odchodzą. Doktor Paweł kilka lat temu stworzył na Podlasiu pierwsze wiejskie hospicjum onkologiczne. Zrezygnował z pracy w warszawskim Centrum Onkologii, gdzie robił karierę jako chirurg szczękowo - twarzowy. W tamtym czasie otarł się o śmierć, serce stanęło na 45 sekund, trzeba go było reanimować. I wtedy podjął dla wielu szaloną decyzję. Wyjechał na Podlasie, zmienił całe swoje życie. Gdy sobie uświadomisz, że wystarczy mały pstryk i już cię nie ma, nabierasz odwagi. Wiesz już, że brakuje ci czasu na rzeczy ważne, więc trzeba robić najważniejsze - mówi. Założone przez niego Podlaskie Hospicjum Onkologiczne początkowo było wyłącznie społeczne, dopiero od niedawna ma podpisany kontrakt z NFZ. Dziś doktor Paweł mieszka w Michałowie, ma pod opieką ponad 30 chorych z małych wiosek, do których czasem jedzie kilkadziesiąt kilometrów: Jestem głęboko przekonany, że żaden człowiek, który doświadcza autentycznej troski, nie poprosi o eutanazję - mówi. 13:45 MALIKA: KRÓLOWA LWICA - CZĘŚĆ 2. (MALIKA: THE LION QUEEN) Cykl dokumentalny, 42 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Karin Slater Scenariusz: Tom Hugh - Jones Dwuczęściowa opowieść o królowej lwicy imieniem Malika. Widzowie poznają jej niezwykłe życie, od lwiątka do pięknej, dumnej samicy. Zobaczymy jak każdego dnia zdobywa doświadczenie, ciągle walczy o przetrwanie, a to wszystko na przepięknej sawannie. Poznamy również innych członków królestwa lwów. Ten film jest zachwycającym spektaklem, epicką historią o zwierzętach. Oferuje wyjątkowo bliski wgląd w ekosystem i otoczenie jednego z najpotężniejszych i najpiękniejszych zwierząt, jakie są po ziemi. Film zrealizowali zdobywcy nagrody Emmy za produkcję serii BBC: Planet Earth II, Blue Planet i Hostile Planet. 14:40 U WYBRZEŻY NOWEJ ZELANDII SERIA III S.III - ODC. 1 TINI HEKE (OUR BIG BLUE BACKYARD III TINI HEKE (1/6)) Serial dokumentalny, 49 min, Nowa Zelandia, 2022 Reżyseria: Judith Currant Powrót do pięknej serii przyrodniczej, która zabierze nas pod powierzchnię morza do świata oszałamiających stworzeń żyjących wzdłuż wybrzeża Nowej Zelandii i na lokalnych wyspach. Ta seria ukazuje codzienne dramaty, wyzwania i triumfy zwierząt morskich żyjących w tych dzielnicach - od kultowych orków, delfinów i rekinów po dorsza błękitnego i raki oraz wszystko pomiędzy. Odc. 1 - "Tini Heke". Granitowa forteca wyłaniająca się z wód Oceanu Południowego przecina przestwór morza i nieba. Głębokie jaskinie są świadectwem jej zamierzchłego pochodzenia, sięgającego czasów Gondwany. W tym jednym z najmniej zmienionych miejsc naszej planety z łatwością można wyobrazić sobie świat przed pojawieniem się ludzi. Izolacja nie oznacza jednak braku życia na Tini Heke - Wyspach Snares. Koniec wiosny. Ocean Południowy jest nieco wzburzony. Z Antarktyki przybywają wielkie fale. Wyspa North East - Północno Wschodnia o powierzchni 280 hektarów to największa z grupy siedmiu wysp archipelagu Snares. Porasta ją bujny pierwotny las Olearia lyalli. Wyspa Broughton ma zaledwie 48 hektarów powierzchni. Łańcuch Zachodni - Western Chain to pięć małych skalistych wysepek. Późną wiosną wyspy wydają się opustoszałe. Ale pojawiają się tu osobniki endemicznego gatunku pingwinów grzebieniastych. Na Tini Heke wkrótce rozpocznie się kolejny spektakl przyrody. Pięć milionów ptaków morskich przybywa, by spędzić tu lato. Wzdłuż wybrzeży Tini Heke często burzliwy Ocean Południowy żłobi granitowe skały, tworząc zatoczki i jaskinie. 15:40 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 3. REWOLUCJE ENERGETYCZNE (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 03 ENERGY REVOLUTION) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 3 - "Rewolucje energetyczne". Pięćdziesiąt lat temu poważny kryzys naftowy zapoczątkował rewolucję energetyczną. Paliwa alternatywne stały się tańsze od ropy. Świat postanowił zrezygnować ze spalania paliw kopalnych. W obliczu nowego zagrożenia zmianami klimatycznymi dążenie do wykorzystania mocy słońca, ziemi i wiatru stało się wyścigiem o przetrwanie. Szybkie tempo postępów technologicznych daje nadzieję, ale to wyścig z czasem. Dysponujemy już technologiami umożliwiającymi porzucenie paliw kopalnych, które wkrótce stanie się koniecznością. Zwycięstwo w tym wyścigu energetycznym przyniesie korzyści dla całego świata - nie tylko dla ludzkości. Życie na Ziemi jest uzależnione od tego, jak szybko zrezygnujemy z paliw kopalnych na rzecz nowych, czystych technologii. Nasza planeta zmienia się na naszych oczach. Stawka jeszcze nigdy nie była tak wysoka. 16:45 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LAOS. W RYTMIE FAL MEKONGU. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Laosu. Wtulony miedzy meandry Mekongu Laos przez długi czas trzymał się z dala od zgiełku i nowoczesności. Dziś otwiera się na podróżnych, prezentując im wszystko, co najlepsze w wiecznej Azji. Dawna "kraina miliona słoni" zachowała swój niepowtarzalny urok. 17:50 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 13 CZAS DO SZKOŁY (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 13 A L’COLE DU MONDE) Serial dokumentalny, 25 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 13 - "Czas do szkoły". Edukacja w Singapurze jest laicka, obowiązkowa i darmowa. Codziennie, o siódmej dwadzieścia, we wszystkich szkołach na maszt wciągana jest flaga. Rozbrzmiewa przy tym hymn narodowy. Singapurski system edukacji należy do najsurowszych na świecie. Przenosimy się do Stanów Zjednoczonych. Posągi myśliciela oraz Minerwy bogini mądrości mają inspirować studentów Uniwersytetu Columbia. Jesteśmy w centrum Nowego Jorku. Budynki uniwersyteckie zajmują całą dzielnicę. To robi wrażenie, zwłaszcza w porównaniu z francuskimi uczelniami. 25 bibliotek Uniwersytetu Columbia oferuje studentom ponad 8 milionów książek. Zajrzyjmy do Kataru, który masowo inwestuje w organizację wydarzeń sportowych, a piłka nożna jest traktowana jak sport narodowy. Przenosimy się do Burkina Faso. Przedszkola to rzadkość tutaj, ale ośrodków edukacji jest coraz więcej. 18:20 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 14 DZIKIE ŻYCIE (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 14 BTES PAS BTES) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 14 - "Dzikie życie". Mauritius. Wyspa Ile aux Aigrettes jest jak liść nenufaru na turkusowych wodach laguny - całkiem płaska i zielona. To jedno z rzadkich miejsc, które pokazuje nam, jak wyglądał las na Mauritiusie, zanim osiedli tu ludzie. Przenosimy się do Kalifornii. Oceanarium Monterey Bay należy do największych i najsłynniejszych na świecie. Można w nim oglądać 625 gatunków morskich zwierząt, obecnych w wodach Kalifornii. Przenosimy się na południe do Brazylii a potem wrócimy do Stanów Zjednoczonych, tym razem na Zachód. Zajrzymy też na Bliski Wschód, do Omanu. 18:55 CZY PANI MNIE SŁYSZY? Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Krótka-Żmijewska Scenariusz: Agnieszka Krótka-Żmijewska Profesor Henryk Skarżyński, światowej sławy otolaryngolog. Z jednej strony pedantyczny, skupiony na pracy, wybitny mikrochirurg, z drugiej wrażliwy poeta, rzeźbiarz, wnikliwy obserwator ludzkiej natury. Wydawałoby się, że niemożliwe połączenie. Ale przecież mówi się, że ludzie genialni zawsze są trochę inni, a on jest geniuszem. Jego życiorys to gotowy scenariusz na film. Film o pisarzu, poecie, stolarzu, o rozkochanym w muzyce pasjonacie historii i wreszcie o humaniście, który żyje dzięki swoim pasjom i dla nich. Ten film to historia opowiedziana emocjami pacjentów, którzy zatopieni w ciszy stracili już nadzieję, potem po raz pierwszy słyszą otaczające ich dźwięki, wreszcie płaczą ze szczęścia, bo usłyszeli brzmienie własnego głosu. I kiedy już wydaje się, że nic bardziej nie może nas poruszyć, zaczynają wyłaniać się wyjątkowo mocno skrywane emocje samego bohatera. Profesor Henryk Skarżyński rusza w podróż do samego siebie, podróż przez wzruszenia, radości, szokujące odkrycia i łzy. 20:00 TRUCIZNY PUTINA - ODC. 3 WOJNA (POISON (S) 3. LA GUERRE) Cykl dokumentalny, 56 min, Francja, 2023 Reżyseria: Jennifer Deschamps Odc. 3 Od dwudziestu lat przypadki otruć kierują podejrzenia na Putina i Kreml. Rosjanie uczynili z trucizny strategiczną broń. Każda z tych afer jest jak próba sił między Zachodem a Rosją. Wojna o wpływy i terytoria, bitwy finansowe i energetyczne. Każda afera związana z otruciem odkrywa kulisy rozgrywek, będących pokłosiem zimnej wojny, i objaśnia to, co dzieje się od chwili rozpoczęcia konfliktu Rosji z Ukrainą. Upływały lata, a Putin stawał się coraz bardziej zuchwały i bezkarny. Zabijał swoich wrogów, gdzie tylko chciał, nie ponosząc za to żadnej odpowiedzialności. Konflikt trwa. Nie widać jego końca. 21:15 HAKERZY - NOWI ŻOŁNIERZE CHIN (CHINA’S HACKER ARMY / LES NOUVEAUX SOLDATS DE LA CHINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Thomas Lafarge Film dokumentalny o hakerach z Chin. Niewiele osób było zaskoczonych, kiedy Microsoft oskarżył chińskich hakerów wspieranych przez państwo o wejście na ich serwery w celu zaatakowania co najmniej 60 000 globalnych użytkowników. Był to jeden z ostatnich z serii chińskich cyberataków. Chiny odpowiadają za 80% przypadków szpiegostwa gospodarczego, z którym mieliśmy do czynienia w Departamencie Sprawiedliwości od uchwalenia stosowanych ustaw w latach 90 - tych. Chiny twierdzą, że tylko starają się ukraść zagraniczne technologie. Pierwsze chińskie ataki hakerskie zostały wywołane dwoma międzynarodowymi wydarzeniami. W 1999 - tym roku, w nocy z 7 - ego na 8 - y maja, podczas operacji NATO w Jugosławii, amerykańskie rakiety zniszczyły chińską ambasadę w Belgradzie. Rosną obawy o bezpieczeństwo i doprowadziły do zakazu lub ograniczenia dostępu Huawei do sieci 5G w wielu krajach, w tym w Ameryce, Wielkiej Brytanii i Australii. "Istnieją dwa rodzaje dużych firm: te, które zostały zhakowane przez Chińczyków, i te, które nie wiedzą, że zostały zhakowane przez Chińczyków" - twierdził w 2014 r. dyrektor FBI James Comey. Chiny mają już największą na świecie sieć nadzoru, wykorzystują technologie do podporządkowania mniejszości, cenzurowania treści i szpiegowania dysydentów. Przez dziesięciolecia zachodni przywódcy chcieli wierzyć, że wzrost gospodarczy Chin nie stanowi zagrożenia dla innych krajów. Ten kraj jest regularnie wymieniany jako źródło numer jeden cyberataków. To niekończąca się bitwa o wpływy gospodarcze i geopolityczne. Dyskretne starcie, które dotyka nas wszystkich. Internet i wszystkie urządzenia do niego podłączone są terenem wojny, w której każdy chwyt jest dozwolony. W tej wojnie od niedawna główne skrzypce grają Chiny. Ich cel: do 2049 - ego roku, czyli do setnej rocznicy Republiki Ludowej, stać się największą światową potęgą. By to osiągnąć, Chiny muszą być mistrzami w sztuce nowoczesnego szpiegowania. 22:20 SAD DZIADKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Karol Starnawski Scenariusz: Witold Szablowski Karolina, młoda Polka, wyrusza na wędrówkę przez Wołyń, skąd pochodzi jej rodzina. Krewni zostali zamordowani podczas tzw. Rzezi Wołyńskiej w 1943 roku. Ta trauma ciągle boli. Karolina wędruje pieszo, towarzyszy jej z kamerą ukraiński operator Oleksandr. Rozmawiają z mieszkańcami Wołynia o przeszłych wydarzeniach. To film o okruchach dobra, o pamięci i godzeniu się z własną przeszłością. To głos młodego pokolenia w procesie pojednania polsko - ukraińskiego. Nierzadko są to trudne rozmowy. Karolina poznaje opowieści o Ukraińcach, którzy pomagali Polakom ocalić życie w czasie rzezi. Traumę Wołynia dziedziczy się z pokolenia na pokolenie. Nie można o tym zapomnieć. Ale trzeba z Ukraińcami rozmawiać - takie jest sedno filmu. Dramat rzezi ukazany został z nieoczekiwanej perspektywy. Atak ukraińskich nacjonalistów zmusił ukraińskich sąsiadów Polaków do podjęcia decyzji; czy brać udział w zbrodni, czy ryzykując życie pomagać niewinnym sąsiadom. W części podróży Karolinie towarzyszy też Leon Popek, historyk zajmujący się Rzezią Wołyńską. Wśród osób, które Karolina spotyka podczas swojej wędrówki jest także Ołeksandra Wasiejko odznaczona w 2019 r. przez prezydenta RP Andrzeja Dudę medalem Virtus et Fraternitas (zdjęcia z wręczania medalu na końcu filmu). 23:25 PRAWDZIWE PSY - ODC. 9/12 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Lang, Patryk Vega, Marcin Koszałka Zdjęcia: Walter Sarkowicz, Marcin Koszałka Policjanci z Wydziału Terroru Kryminalnego Komendy Stołecznej Policji otrzymują przez telefon informację o zatrzymaniu w okolicach Warszawy busa przewożącego miny z okresu II wojny światowej. Na miejsce zatrzymania zostaje wezwany sierżant Artur Ziemkiewicz, dowodzący akcją oczyszczania z niewypałów lasów na terenie gminy Białołęka. Akcje takie przeprowadzane są systematycznie, przy udziale jednostek prewencji i specjalistycznych oddziałów zajmujących się rozbrajaniem i neutralizacją środków wybuchowych. Lasy w Białołęce od pewnego czasu są obiektem zainteresowania mafii. Kryją w sobie wciąż mnóstwo min i niewypałów, w miejscach, gdzie Armia Czerwona toczyła najcięższe boje z Niemcami. Są więc źródłem pozyskiwania materiałów wybuchowych do współcześnie produkowanych bomb, których podkładanie stało się modnym sposobem załatwiania mafijnych porachunków. Zatrzymany bus zarejestrowany jest w firmie handlującej antykami. Miny wieziono najprawdopodobniej do Warszawy na handel. Z zachowaniem warunków bezpieczeństwa zostaną teraz przetransportowane na poligon i tam zdetonowane. Kierowcę busa i towarzyszącego mu mężczyznę zatrzymano do wyjaśnienia. Starszy posterunkowy Monika Kędziora przygotowuje swojego konia do wyjazdu na patrol. Policjantów i zwierzęta rozwożą w ich rejony specjalne pojazdy. Monika z kolegą patrolują okolice Agrykoli i parku Ujazdowskiego. Okazuje się, że jeźdźcom nastręcza pewne trudności interwencja wobec zachowujących się prowokacyjnie młodych mężczyzn, którzy wbrew zakazowi piją piwo w miejscu publicznym. Co prawda udaje się wreszcie spisać ich personalia i sprawa znajdzie finał przed kolegium do spraw wykroczeń, ale Monika i jej partner muszą solidnie popracować nad skutecznością swoich działań. W jednej z agencji towarzyskich na Sadybie prawdopodobnie znajdują się narkotyki. Wydział Kryminalny przygotowuje się do zatrzymania prostytutek i przeszukania lokalu, co w praktyce oznacza jego likwidację. Po odprawie policjanci ruszają na Sadybę i wkraczają do podejrzanej agencji, w której znajduje się kilka dziewcząt i klienci. Podejrzenia potwierdzają się - jedna z dziewczyn ma narkotyki. Pozostałe pomieszczenia przeszukuje specjalnie przeszkolony pies. Prostytutki natomiast jadą pod eskortą do komendy na przesłuchanie. W ręce policjantów wpadają też zapiski z rozliczeniami finansowymi, z których wynika, że właściciel agencji zarabiał około dwustu tysięcy złotych miesięcznie, a każda z prostytutek około 15 - 30 tysięcy. Grupa Moskit patroluje ulice Warszawy. Aspirant Andrzej Sadzyński i sierżant Waldemar Iskra otrzymują informację o próbie zatrzymania przez samochód marki toyota camry innego samochodu z niemieckimi numerami rejestracyjnymi. Wszystko wskazuje na próbę kradzieży na tak zwane "kółko". Patrol niezwłocznie udaje się na miejsce zajścia. W zatrzymanym camry znajduje się czterech mężczyzn. Okazuje się, że nie mają żadnych dokumentów. Są podejrzani o próbę kradzieży niemieckiego samochodu. Mężczyźni wędrują do aresztu, a camry - na policyjny parking. 23:55 PRAWDZIWE PSY - ODC. 10/12 Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Lang, Patryk Vega, Marcin Koszałka Zdjęcia: Walter Sarkowicz, Marcin Koszałka Policjanci z grypy Moskit - aspirant Andrzej Sadzyński i sierżant Waldemar Iskra - otrzymują informację, że przy Wale Miedzeszyńskim, na trasie do Otwocka jest miejsce, w którym złodzieje rozbierają na części skradzione samochody. Policjanci jadą tam natychmiast. Informacja się potwierdza. Kiedy wjeżdżają na posesję, zastają tam trzech mężczyzn zajętych rozkręcaniem mercedesa, jak się okazało - ukradzionego. Zatrzymani przestępcy są obywatelami Białorusi, przebywającymi na terenie Polski nielegalnie. Wydział Kryminalny Komendy Stołecznej od lat nieustannie zajmuje się tropieniem i likwidowaniem melin, w których produkowana jest brudna, polska heroina zwana kompotem. Właśnie ustalono, gdzie znajduje się jedno z takich miejsc. Rozpoczyna się akcja. W melinie policjanci zastają trzech narkomanów w zaawansowanym stadium upojenia narkotycznego. W brudnym, zdewastowanym i zabałaganionym mieszkaniu, między różnymi przedmiotami znajdują garnki ze świeżo przygotowanym kompotem. Narkomani zostają zatrzymani. 00:25 PODRÓŻ SENTYMENTALNA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1981 Scenariusz: Bohdan Rączkowski Zdjęcia: Andrzej Dmoch, Andrzej Mirski, Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Artur Rubinstein Ostatnia podróż Artura Rubinsteina do Polski w 1979 roku. Pianista przyjechał z francuską ekipą filmową. Zwiedzał Warszawę, Łódź, Karolin, opowiadał o swojej młodości. W filmie wykorzystane zostały telewizyjne zdjęcia archiwalne, m. in. z wykonania Poloneza As - dur granego przez Rubinsteina w Łodzi w 1976 roku. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "NA POLSKICH DROGACH KU WOLNOŚCI" ODC. 303 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. W tym odcinku - opowieść o polskich drogach i szlakach, którymi polscy ochotnicy i żołnierze po przegranej wojnie 1939 roku przedostawali się do Francji. A także wizyta w Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych. 02:00 TAKIEGO PIĘKNEGO SYNA URODZIŁAM Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1999 Reżyseria: Marcin Koszałka Scenariusz: Marcin Koszałka Zdjęcia: Marcin Koszałka "Ładnym był dzieckiem, kiedy się urodził. Miał trochę krzywe - ułańskie - nóżki, ale z czasem mu się wyprostowały. A teraz? Jest kretynem, miernotą bez wyobraźni, półgłówkiem, idiotą, draniem, szubrawcem, pieprzonym szmaciarzem, beztalenciem, wiecznym studentem. Nie zdał na biologię. Psim swędem dostał się bez egzaminu na AGH. Potem przez trzy lata za ciężkie pieniądze studiował socjologię. Wreszcie dostał się na Wydział Operatorski. I teraz jest zasranym operatorem z bożej łaski. Z braku wyobraźni łazi z kamerą po domu, wciska ją w każdy kąt i nie daje spokoju" - tak rodzice, a zwłaszcza matka, nie przebierając w słowach oceniają syna, Marcina Koszałkę, a zarazem i sobie wystawiają świadectwo. Umieszczając kamerę w krakowskim mieszkaniu rodziców, z którymi ciągle jeszcze żyje pod jednym dachem, Koszałka zapisał jednak na taśmie nie tylko prawdę o sobie. Stworzył również swego rodzaju "portret rodziny we wnętrzu". Straszny to portret. Matka, najczęściej w papilotach i papierosem w dłoni, spokojniejsza jest tylko wówczas, gdy wspomina moment narodzin chłopca i jego najwcześniejsze dzieciństwo, lub gdy z troską dostrzega, co czas i życie zrobiły z ciałem tamtego dziecka, gdy dorosło i zaczęło się starzeć. Poza tym ciągle krzyczy na syna i na męża, beszta ich i poniża, udręczona oboma. Ojciec próbuje się odgryzać lub w pokorze znosi wrzaski kobiety, to znów dzielnie jej sekunduje w nieustannym oskarżaniu syna o wszystko, co najgorsze: tracenie pieniędzy, rozbijanie samochodów, balowanie z dziwkami... Prawda Marcina Koszałki o jego bliskich wydaje się nie całkiem prawdziwa. Sprowokował przecież rodziców kamerą, wyzwolił ich niechęć, protest, agresję. Tropieni - bronią się, rzucając słowa jak kamienie. Tyle że chwilami jednak zapominają o obecności bezwzględnego urządzenia w rękach bezwzględnego operatora. I wówczas matka także krzyczy. Aż chce się zawołać - na litość boską, dosyć! Odpowiedź i niejako zadośćuczynienie zdaje się kryć w ostatniej sekwencji filmu. 02:35 PRZYCZYNEK DO PORTRETU. JAN KOTT Film dokumentalny, 61 min, Polska, 1994 Reżyseria: Renata Czarnkowska - Listoś Scenariusz: Renata Czarnkowska - Listoś Zdjęcia: Hubert Waliszewski Program poświęcony Janowi Kottowi, najbardziej znanemu w świecie polskiemu krytykowi i teoretykowi teatru, jednemu z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej szkoły eseju. Urodził się w 1914, w Warszawie, od 1966 mieszkał w Stanach Zjednoczonych, wykładając m.in. w Yale i Berkeley. Zmarł w 2001 roku. Rozpoczynał twórczą działalność po wojnie, jako członek redakcji tygodnika "Kuźnica" wspierał "literaturę socjalistyczną" spełniającą wymogi marksistowskiego myślenia o sztuce. Z partii komunistycznej wystąpił w 1957 roku. Przez kilkanaście lat czynny recenzent teatralny, zasłynął nowymi odczytaniami klasyków, przede wszystkim Szekspira. Jego "Szkice o Szekspirze" stały się bodaj najpoczytniejszą w świecie książką krytycznoliteracką polskiego intelektualisty. Kott interpretował elżbietańskiego dramaturga poprzez filozoficzne, egzystencjalne i polityczne doświadczenia XX wieku. Także doświadczenia osobiste - wątki zaczerpnięte z własnej, niezwykle barwnej, biografii są stałym elementem jego twórczości, stając się pisarską sygnaturą. Podobną metodą posłużył się Kott, czytając grecką tragedię i ukazując jej współczesność. Dramaty Ajschylosa czy Sofoklesa stały się w tej perspektywie zapisem doświadczenia uniwersalnego: okrucieństwa losu, odmowy wyrażenia zgody na świat i tych, którzy nimi rządzą: bogów i władców. Dla autora "Zjadania bogów" teatr zawsze był czymś więcej niż tylko jedną ze sztuk - stawał się figurą ludzkiego życia, urządzenia świata.