TVP Historia Poniedziałek, 08.07.2024 05:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 8 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1943 - żołnierze AK rozlepili w Warszawie setki klepsydr z nekrologiem Władysława Sikorskiego; 1945 - powrót inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego (budowniczy Gdyni i COP) do kraju; 1946 - zmarł Józef Mehoffer; 1980 - strajk w WSK w Świdniku; 05:55 JA CIĘ UCZYĆ KAŻĘ - ODC. 6 DOMY, DWORY I SZKOŁY Program dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Wojciech Kursa Prowadzący: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Połączenie niestandardowego podejścia do historii nauczania i edukacji z ujęciami znanymi z opracowań, dotyczących historii wychowania. Przełamanie pewnych stereotypów dotyczących dziejów wychowania i nauczania w poszczególnych wiekach. 06:20 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: ZYGMUNT III WAZA Debata, 30 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki W 1587 roku, po śmierci Stefana Batorego, podczas elekcji doszło do wyboru dwóch kandydatów na tron Rzeczypospolitej. Część szlachty opowiedziała się za Maksymilianem Habsburgiem. Inni zaś wybrali królewicza szwedzkiego, Zygmunta. Ostatecznie na tronie polskim zasiadł dwudziestojednoletni siostrzeniec Zygmunta Augusta, o wybór którego zabiegała szczególnie jego ciotka, królowa Anna Jagiellonka. Po śmierci ojca Jana III, król Polski Zygmunt 19 lutego 1594 wraz z żoną ukoronowany został na króla Szwecji. Luterańska opozycja nie chciała króla katolika, mimo że ten uroczyście zagwarantował prawa luteranom, i doprowadziła do buntu. Ekspedycja karna króla do Szwecji zakończyła się porażką i w 1599 roku został on zdetronizowany. Zygmunt nie przyjął tego aktu, co doprowadziło do wojny Polski ze Szwecją. W czasie jego panowania Rzeczpospolita zajęła Moskwę. Car złożył mu hołd na Zamku w Warszawie, a jego syn Władysław został formalnie wybrany w 1610 roku na cara Rosji. W czasie jego panowania doszło do serii buntów kozackich. W 1620 roku po nieudanej wyprawie do Mołdawii wojska polskie poniosły klęskę po Cecorą. Granica z Turcją ustalona została na Dniestrze, co oznaczało definitywną utratę wpływów w Mołdawii i Wołoszczyźnie. W 1596 roku Zygmunt doprowadził w Rzeczypospolitej do unii kościelnej katolicyzmu i prawosławia, co dało w przyszłości Moskwie pretekst do mieszania się w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. W tym samym roku Zygmunt rozpoczął przenoszenie swej królewskiej siedziby z Wawelu do Warszawy. Spławianie dworu królewskiego Wisłą zakończyło się w 1609 roku. Od 1611 roku Warszawa miała tytuł "Miasta Rezydencjonalnego Króla Jego Mości". Kraków pozostał jednak oficjalną stolicą Polski. Zygmunt III Waza panował aż czterdzieści pięć lat. 07:00 Z BIEGIEM LAT, Z BIEGIEM DNI - KRAKÓW 1902 Serial TVP, 63 min, Polska, 1980 Reżyseria: Andrzej Wajda, Edward Kłosiński, Anna Polony, Krystyna Grochowicz Scenariusz: Joanna Ronikier Zdjęcia: Edward Kłosiński, Witold Adamek Aktorzy: Mieczysław Grąbka, Izabella Olszewska, Bolesław Nowak, Teresa Budzisz - Krzyżanowska, Jerzy Radziwiłowicz, Andrzej Buszewicz, Jerzy Bińczycki, Maria Zając - Radwan, Stefan Szramel, Jerzy Stuhr, Jacek Romanowski, Ryszard Łukowski, Wiesław Wójcik, Stanisław Gronkowski, Andrzej Hudziak "Szalona Julka", którą poznaliśmy w III odcinku, dziś jest sędziną Rolewską, ma pieniądze, dziecko, kochającego męża i świadomość zmarnowanego życia. Burzy jej spokój dawny ukochany - poeta Jerzy Boreński, który opromieniony sławą przyjechał z Paryża do Krakowa. Dochodzi do spotkania i wyznań miłosnych. "Zabierz mnie ze sobą" - błaga Boreńskiego i nie może zrozumieć jego odmowy. Nie wie, że jego dni są policzone. Przyjechał do Krakowa, aby tu umrzeć. Dowiaduje się prawdy w ostatniej jego chwili. Boreński umiera w jej ramionach, deklamując, jak na modernistycznego poetę przystało, wiersz Baudelaire'a o śmierci. Przed szpitalem, gdzie rozegrała się ta dramatyczna scena, czeka poczciwy mąż w dorożce. Nieszczęsny poeta nie rozdzieli już tego związku. 08:40 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 21 WIGILIA CZYLI KUCHNIA POSTNA: KUCHNIA POLSKA Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Wigilia w czasach Jagiellonów. Czy był to dzień uroczysty? Czy potrawy były postne? Czy karp jest rybą tradycyjną od zawsze? Jak smakuje karp gotowany w czerwonej galarecie oraz pierniczki przygotowane na podstawie przepisu z 1660 roku. 09:10 HISTORIA POLSKI - DROGA DO "OSTREJ BRAMY" Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2004 Scenariusz: Ewa Szakalicka Historyczny dokument zrealizowany w 2004 roku dla uczczenia 60. rocznicy operacji pod kryptonimem "Ostra Brama" i akcji "Burza" na Wileńszczyźnie. Wspominają świadkowie tamtych wydarzeń, ludzie, którzy wówczas szli do boju, by bronić swej ojczyzny - Polski. Opowiadają o swoich odczuciach, emocjach i wielkich nadziejach, o motywach działania, wartościach, którymi się kierowali w życiu, ze łzami w oczach wskrzeszają pamięć poległych współtowarzyszy broni. Po raz pierwszy usłyszymy relacje byłych żołnierzy AK, którzy do dnia dzisiejszego mieszkają w Wilnie, jak Zygmunt Łunkiewicz, Mieczysław Bokiej, Wacław Pacyno, Jan Mickiewcz. Rejestrując wypowiedzi uczestników operacji, a także historyka, doktora Jarosława Wołkonowskiego, prof. Adama Dobrońskiego z uniwersytetu w Białymstoku, Kazimierza Krajewskiego z IPN - u i in. , autorzy dokumentu podjęli próbę przedstawienia kolejnych etapów zdobywania Wilna. Przy realizacji filmu wykorzystano archiwalne zdjęcia, materiały ze zbiorów: Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie, Okręgu Nowogródzkiego i Wileńskiego, a także Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Twórcą planu operacji "Ostra Brama" był oficer Nowogródzkiego Okręgu Maciej Kalinkiewicz. Plan został zaakceptowany w Komendzie Głównej Armii Krajowej. Pierwsze oddziały wileńskie AK powstały latem 1943 r. , a ich liczebność znacznie się zwiększyła przed akcją "Burza" i operacją "Ostra Brama", kiedy nastąpił masowy napływ ochotników, którzy porzucali domy, rodziny, by walczyć o polskie Wilno. W dniach 7 do 13 lipca 1944 roku podczas operacji "Ostra Brama" zginęło około 500 akowców. Akcja "Burza" na Wileńszczyźnie zakończyła się aresztowaniem i deportacją około 5 tysięcy żołnierzy AK. 09:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SKAZANI CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego obronie Leningradu. 10:20 DZIKA KRAINA - ODC. 2/2 TAJEMNICE WALII (WALES: AFTER DARK IN THE LAND OF THE WILD) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Adrian Seymur Film opowiada o dzikiej przyrodzie Walii na przestrzeni dwunastu pełnych dramatyzmu miesięcy. Oglądamy momenty najbardziej kojarzące się z daną porą roku: narodziny i regenerację w miesiącach wiosennych, dorastanie i tworzenie nowego życia w okresie letnim, przygotowanie do zmian jesienią, a następnie przetrwanie zimy. Kamera przez cały rok podąża śladami endemicznych dla tego kraju zwierząt, takich jak na przykład foki szare, co pozwala zrozumieć, jakie siły wpływają na dziką przyrodę w tym kraju. 11:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OKRUCHY PAMIĘCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Okruchy pamięci" Trafił do nas list nadany w Sanoku, a w nim typowy pakiet: dokumenty i prośba o rozwikłanie zagadki. Prośba dotyczy majora Józefa Mazura, bohatera wojennego, w późniejszym czasie urzędnika państwowego. Ślad po nim utrwalony dokumentami urywa się po 17 września 1939 r. Rzucamy więc w przestrzeń pytanie, czy ktokolwiek może przybliżyć nam historię tego człowieka. Przekonani, że wreszcie uzyskamy na to pytanie odpowiedź, uzbrajamy się w cierpliwość i spieszymy na kolejne wyzwanie, tym razem na skraj Puszczy Białowieskiej. "Powstańcze echa" Zawsze spieszymy się z przybyciem na miejsce, gdzie ważne z punktu widzenia historii obiekty mogą wkrótce zniknąć. Sprawa dotyczy mogiły powstańców styczniowych. Zawsze gdy lokalna pamięć powiada, że w danym miejscu jest powstańcza mogiła, my takiej pamięci wierzymy. Wierzyć natomiast nie chcą urzędnicy, dlatego w najbliższym czasie, uzbrojeni w niezbędne pozwolenia zbadamy ten teren, by zaznaczyć miejsce pamięci. "Kto podejmie przerwaną opowieść?" Kiedy raz na zawsze odchodzą od nas bohaterowie, zostają po nich domowe archiwa i pamiątki. Rodziny często nie wiedzą, co z tym począć. Spotykamy się z Pawłem Szerepko, by przyjrzeć się archiwum pozostałym po jego ojcu i posłuchać historii o zesłanym na Syberię żołnierzu AK. "Hubal" Z Dariuszem Szymanowskim prezesem Stowarzyszenia Wizna 1939 wrócimy do tematu tropów, które być może doprowadzą wreszcie do odnalezienia mogiły majora Henryka Dobrzańskiego - Hubala. 11:45 ALTERNATYWY 4 - ODC. 1/9 - PRZYDZIAŁ Serial komediowy TVP, 59 min, Polska, 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybiński Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz, Stanisława Celińska, Wojciech Pokora, Bronisław Pawlik, Kazimierz Kaczor, Bożena Dykiel, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kryszak, Zdzisław Rychter, Ryszard Pietruski, Witold Pyrkosz, Bożena Dykiel, Janusz Gajos, Mieczysław Voit, Jerzy Bończak, Jan Kobuszewski Na Ursynowie powstają nowe bloki. Prezes spółdzielni mieszkaniowej jest oblegany przez kandydatów do otrzymania upragnionego przydziału. Jedni proponują łapówki, inni powołują się na swą bardzo trudną sytuację mieszkaniową. W dniu wywieszania list do spółdzielni przybywa ekipa telewizyjna, by na miejscu zarejestrować reakcje szczęśliwców, którzy właśnie zostali posiadaczami nowych mieszkań. W ogólnym rozgardiaszu reporter wyznacza pierwszego z brzegu petenta, Dionizego Cichockiego, do opowiedzenia przed kamerą o swej radości z otrzymania przydziału. Cichockiego nie ma na liście, ale reportera niewiele to obchodzi i każe "wykonać zadanie". Reportaż ogląda szef Cichockiego i wstrzymuje mu w związku z tym przydział mieszkania zakładowego. Tymczasem w Pułtusku Stanisław Anioł, działacz miejskiego Komitetu PZPR, szykuje się do przeprowadzki do stolicy na "eksponowane stanowisko". Ma być gospodarzem domu w jednym z bloków na Ursynowie. Zdjęcia do "Alternatywy 4" rozpoczęto w grudniu 1981 roku, na krótko przed stanem wojennym. Zrealizowany w 1983 r. serial długo "odpoczywał na półce". Emisji (w wersji okrojonej przez cenzurę) doczekał się dopiero na przełomie 1986 i 1987 roku, zaskarbiając sobie sympatię i zainteresowanie widzów. Nieco mniej przychylna była krytyka. Wytykano serialowi brak spójności, nierówne tempo, chaotyczny montaż. Zastrzeżenia recenzentów budziła także konstrukcja fabuły, w myśl której cała akcja, choć "zjednoczona" losami mieszkańców nowego bloku, zasadza się na mniej lub bardziej autonomicznych miniscenkach i skeczach. Mimo utyskiwań krytyki kolejne odcinki "Alternatywy 4" systematycznie przykuwały do telewizorów miliony widzów. Zasługa to nie tylko humorystycznych perypetii głównych bohaterów, ale też niemal całej polskiej czołówki aktorskiej, która zaludniła ironiczno - prześmiewczy świat serialu. 13:00 KOCHAJ ALBO RZUĆ Komedia, 115 min, Polska, 1977 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Władysław Hańcza, Wacław Kowalski, Anna Dymna, Halina Buyno - Łoza, Irena Karel, Duchyl Martin Smith, Maria Zbyszewska, Robert Lewandowski, Jan Pietrzak, Henryk Talar Trzecia część komediowej opowieści o rodzinach Pawlaków i Kargulów. Seniorzy obu rodów oraz ich wnuczka Ania otrzymują od Johna Pawlaka zaproszenie do Chicago. Kiedy przyjeżdżają na miejsce, okazuje się, że John w tym czasie zmarł. W trakcie pogrzebowej ceremonii pojawia się nowy członek rodziny - córka Johna. Pawlak doznaje podwójnego szoku - nie dość, że owa Shirley jest dzieckiem nieślubnym, to na dodatek jest Mulatką. A przecież już na statku o mało nie zemdlał, kiedy zobaczył czarnoskórego księdza. Po pogrzebie bohaterowie rozpoczynają poznawanie Chicago. Z zetknięcia tych dwóch przybyszów z polskiej prowincji z obcą kulturą nowoczesnej metropolii, z innym, nieznanym im zupełnie życiem, wynika wiele zabawnych konfliktów i komicznych scen. Ale nawet za oceanem ci wiecznie skłóceni sąsiedzi pozostają sobą. Jak zwykle, krytycznie odnoszą się do wszystkiego, co nowe, nie dają sobie tak łatwo zaimponować technicznymi nowinkami i udogodnieniami codziennego życia. Z zadziwiającą swobodą poruszają się w tym nowym świecie, by jednak na koniec szczerze stwierdzić, że w Krużewnikach i tak było najlepiej. "Kochaj albo rzuć" zostało bardzo ciepło przyjęte przez widownię. Krytycy podkreślali, że Chęcińskiemu udało się uniknąć powielenia poprzednich części cyklu - "Samych swoich" i "Nie ma mocnych", że dostarczył kolejnej porcji znakomitej rozrywki. 15:05 KORONA KRÓLÓW - ODC 21 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Ariadna Lewańska, Agnieszka Olejnik, Dariusz Banek Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Piotr Gawron - Jedlikowski, Robert Gonera, Agnieszka Mandat, Sławomir Orzechowski, Wenanty Nosul, Dagmara Bąk, Paulina Kinaszewska, Julia Młynarczyk, Jacek Milczarski, Daniel Mosior, Daniel Guzdek, Krzysztof Chudzicki, Karina Seweryn, Jacek Kopczyński, Mateusz Trzmiel Odc. 21. Król chce zawrzeć rozejm z Brandenburgią. Popada przez to w kolejny konflikt z biskupem Grotem i pomimo braku wsparcia z jego strony, konsekwentnie dąży do celu. Kazimierz w podziękowaniu za zasługi, nadaje swoim doradcom tytuły: Jasiek zostaje mianowany kasztelanem małogojskim, a Niemierza ochmistrzem dworu. Jadwiga zaprasza do Sącza Katarzynę Pilecką, gdzie dużo rozmawiają o Annie. Elżbietka i Kundzia dorastają, są ciekawe świata, dlatego na polecenie ich matki, Helena uczy je nowych umiejętności. 15:35 SENSACJE XX WIEKU - AMBASADOR ANDROPOW INFORMUJE Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program o roli, jaką w stłumieniu powstania w Budapeszcie w 1956 roku odegrał radziecki ambasador, późniejszy sekretarz generalny KPZR, Jurij Andropow. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - DWA POCISKI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1989 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek na temat okoliczności śmierci premiera Szwecji Olofa Palmego. Centrum Sztokholmu, Bogusław Wołoszański wypowiada się na temat okoliczności śmierci premiera Szwecji Olofa Palmego. Na strzelnicy mówi o motywach zamachu. Oglądamy filmowe materiały archiwalne z zamachów na życie króla Jugosławi Aleksandra, prezydentów USA Gerarda Forda i Ronalda Reagana, papieża Jana Pawła II i prezydenta Egiptu Anwara Sadata. Prowadzący przedstawia domniemane motywy zamachu na Olofa Palmego oraz sam moment zamachu, a także działania policji szwedzkiej bezpośrednio po zabójstwie Olofa Palmego. Bogumił Rydz wypowiada się na temat metod stosowanych w badaniach porównawczych broni i pocisków. W podsumowaniu prowadzący informuje o bezskuteczności działań policji szwedzkiej. 16:40 HISTORIA POLSKI - BOCZNICA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2009 Reżyseria: Anna Kazejak - Dawid Scenariusz: Anna Kazejak - Dawid Wykonawcy: Andrzej Sońta, Janina Skrzypek, Władysław Szeląg, Henryk Skiekiewicz, Jarosław Kiwior, Patrycja Lubczyńska Sabadasz, Krzysztof Tabaszewski, Oliwia Kupka, Rafał Adamek, Jacek Tkaczyk, Beata Tkaczyk Zdjęcia: Jakub Giza Na bocznicy kolejowej na Półwyspie Helskim stoi rząd wagonów mocno już nadgryzionych zębem czasu, ale wciąż nadających się do użytku. I to użytku bardzo specyficznego: w wagonach od wielu lat organizowane są bowiem wczasy wagonowe. Tę formę wypoczynku wybiera niemałe grono ludzi: decydują się na nią, ze względu na niewysoki koszt takiego urlopu, przeważnie osoby niezbyt zamożne, ale także pasjonaci kolejnictwa i pracownicy kolei z rodzinami. Dla nich turkot przejeżdżających niedaleko pociągów i widok trakcji kolejowej jest codziennością, bez której - jak się wydaje - nie potrafią się obyć nawet na urlopie. Takie wczasy mają też swój specyficzny klimat: troszkę nostalgiczny, staromodny, ale też dający poczucie pełnej swobody, naturalności, wakacyjnego luzu. Tu, w przeciwieństwie do gwarnych kurortów, nikt nie popisuje się eleganckimi strojami, drogimi samochodami czy modnymi gadżetami. Wagony stoją właściwie już w lesie, z którego co i raz wyłaniają się dziki, dookoła pachnie sosnową żywicą, a żółty, nadmorski piasek tuż przy torach przypomina o bliskim sąsiedztwie morza, do którego mali i duzi chodzą się kąpać, nie bacząc na zimną wodę. Jeśli tylko jest pogoda, przed wagonami wyrastają leżaki i turystyczne stoliki. Jedni się opalają, inni grillują, jeszcze inni grają w siatkówkę albo w badmintona. Ktoś słucha radia, ktoś inny ogląda telewizję, bo nad dachami wagonów obowiązkowo górują anteny. Dzieci grzebią się w piasku, huśtają na skrzypiących huśtawkach. W pobliżu nie ma barów i dyskotek, więc można do woli napawać się ciszą, naprawdę odpocząć. Niektórzy tak polubili tzw. turystykę trakcyjną, że przyjeżdżają tu regularnie od 20 lat. Cenią sobie też szczególne więzi, jakie zawiązują się między uczestnikami wczasów wagonowych. Na bocznicy ludzie przyjeżdżający z całego kraju mają więcej czasu, by porozmawiać ze sobą, poznać się, opowiedzieć o sobie, swojej rodzinie, pracy, ale też razem pożartować czy ponarzekać. Czasami rozmawia się i o rzeczach całkiem poważnych: o sensie życia, Bogu, śmierci, umiejętności dostrzegania szczęścia. Podczas takich wczasów rodzą się przyjaźnie i pierwsze miłości. Jednak świat wagonowych wczasów odchodzi w przeszłość. Pewnego dnia na bocznicy pojawia się ekipa, która demontuje stare wagony. Drewniane ściany zostają spalone, metalowe konstrukcje pocięte na kawałki. Po wagonach pozostaną tylko wspomnienia - wciąż żywe w pamięci tych, którzy spędzili tu niejedno lato. "Bocznica" była jednym z triumfatorów 49. Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Nagrody Prezesa TVP S. A. otrzymali reżyserka Anna Kazejak oraz Jakub Giza za najlepsze zdjęcia. 17:35 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: WŁADYSŁAW IV Debata, 30 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki Władysław Zygmunt Waza, znany jako Władysław IV, był najstarszym synem Zygmunta III Wazy i Anny Austriaczki. Po usunięciu w 1599 roku Zygmunta z tronu szwedzkiego stany szwedzkie zaproponowały, aby to Władysław objął tron w Uppsali. Miał jednak przyjąć protestantyzm i przebywać w Szwecji. Ojciec Władysława odrzucił te warunki. Kolejna okazja do objęcia władzy nadarzyła się jedenaście lat później. Piętnastoletni królewicz został w 1610 roku wybrany na cara Rosji. Znowu ojciec nie pozwolił mu zmienić wyznania i udać się do Moskwy na koronację. Niemniej formalnie był carem do 1613 roku, a tytularnie aż do 1634. Po śmierci ojca w 1632 roku wybrany został na króla Rzeczypospolitej. W czasie szesnastoletniego panowania prowadził wojny z Moskwą, Szwecją i Turcją. Planował zajęcie Krymu, na co nie zgodził się Sejm, a co w konsekwencji było jedną z przyczyn Powstania Chmielnickiego. Zmarnował możliwość włączenia Prus do Polski i zgodził się na przywrócenie tam władzy Hohenzollernów. Był też ostatnim królem, który odebrał hołd lenny z Prus Książęcych. Władysławowi IV zawdzięcza Warszawa jeden z najbardziej rozpoznawalnych pomników w Polsce: kolumnę Zygmunta wzniesioną na placu Zamkowym ku czci jego ojca. 18:20 Z BIEGIEM LAT, Z BIEGIEM DNI - KRAKÓW 1905 Serial TVP, 64 min, Polska, 1980 Reżyseria: Andrzej Wajda, Edward Kłosiński, Anna Polony, Krystyna Grochowicz Scenariusz: Joanna Ronikier Zdjęcia: Edward Kłosiński, Witold Adamek Aktorzy: Mieczysław Grąbka, Ewa Kolasińska, Monika Niemczyk, Jerzy Trela, Jan Krzyżanowski, Izabella Olszewska, Jan Kochanowski, Elżbieta Karkoszka, Marek Litewka, Zofia Więcławówna, Leszek Piskorz, Bolesław Nowak, Wiesław Wójcik, Andrzej Hudziak, Stanisław Gronkowski Minęło 31 lat od czasu, kiedy poznaliśmy dwie siostry: panią Chomińską i pannę Anielę, przyszłą panią Dulską. Obie siostry nienawidzą tych wszystkich wdzierających się w ich życie nowych prądów: jakichś secesji, dekadencji, emancypacji czy rewolucji. Coraz też trudniej zrozumieć im własne dzieci. Zbyszek Dulski włóczy się po nocach z artystami, chodzi do jakiegoś nowego kabaretu "Zielony balonik", Józio Chomiński zaś zadaje się z socjalistami, pomaga rewolucjonistom przemycać broń z Galicji do Rosji. Rewolucja 1905 roku odbiła się potężnym echem także w konserwatywnym Krakowie. Misia Chomińska przeniosła swe uczucia z osoby podłego nauczyciela Relskiego na wspaniałego rewolucjonistę, któremu na każdym kroku zagraża śmierć. Relski tymczasem ożenił się w końcu ze swoją kochanką - prostą dziewczyną z ludu - i teraz zadręcza ją dalej, że złamała mu życie i zmarnowała talent. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - NIEZWYKŁA EPOPEJA RYSZARDA LWIE SERCE (L'INCROYABLE EPOPEE DE RICHARD COEUR DE LION) Cykl dokumentalny, 107 min, Francja, 2021 Reżyseria: Laure Delalex Lektor: Marek Ciunel "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski "Secrets d'Histoire") to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Prezenterem programu jest znany dziennikarz telewizyjny - Stephan Bern. Każdy z odcinków przedstawia losy wielkiej postaci historycznej. Z kamerą udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury: zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów. 22:10 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - MIASTO ZATOPIONYCH BOGÓW Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2013 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Andrzej Janowski, Mariusz Gala, Marek Skrzecz, Grzegorz Jóźwiak Lektor: Maciej Gudowski Dzieje wczesnośredniowiecznego Wolina - mające swoje odzwierciedlenie w zapisach kronikarzy, w staroskandynawskich sagach, a także w legendach - są niezwykle barwne. Obraz miasta, jaki wyłania się z tej filmowej opowieści, powstał na podstawie wyników wieloletnich badań prowadzonych przez naukowców. Przy dzisiejszym stanie wiedzy wydaje się jedną z najbardziej prawdopodobnych wizji grodu. Czy naukowcy są zgodni w swoich hipotezach? Widzowie poznają różne stanowiska, a które z nich są trafne, pokażą w przyszłości towarzyszące archeologii coraz to nowe metody badawcze. Wolin cieszy się wyjątkowym zainteresowaniem w świecie odtwórców historycznych dzięki corocznemu Festiwalowi Słowian i Wikingów. W filmie występuje ich kilkuset, w tym wielu obcokrajowców, w rolach dawnych rzemieślników, kupców i wojowników. Scenografią do większości scen był unikalny woliński skansen archeologiczny. Dopełnieniem są wirtualne rekonstrukcje całego kompleksu osadniczego nad Dziwną. Film "Miasto zatopionych bogów" jest efektem współpracy filmowców, naukowców, odtwórców historycznych i wielu ludzi dobrej woli, których połączyła pasja poznawania tajemnic początków Polski. Z nadzieją, że pasja ta będzie się udzielać także widzom. 23:00 OBLICZA TERRORYZMU - ODC. 1. HOTEL (1. HOTEL - JEROZOLIMA) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy/Wielka Brytania/Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Joey Boink Ta wciągająca seria przybliża historie największych ataków terrorystycznych, które zmieniły świat. Wywiady ze świadkami, materiały archiwalne i rekonstrukcje pozwolą na dokładną analizę tych dramatycznych wydarzeń. Ich znaczenie staje się oczywiste tylko wtedy, gdy spojrzy się na nie z wielu perspektyw, umieszczając je w kontekście historycznym, a co najważniejsze, dzięki dokładnemu przyjrzeniu się ekonomii terroryzmu. Czołowi eksperci wypowiedzą się też na temat zmian dotyczących zjawiska terroryzmu na przestrzeni lat i jak wyglądał proces jego radykalizacji i deradykalizacji. 24:00 SENSACJE XX WIEKU - ŚMIERĆ MARSZAŁKA Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański Michaił Tuchaczewski był marszałkiem Zwiazku Radzieckiego, jednym z pierwszych pięciu awansowanych do najwyższego stopnia, wojskowego. Był bohaterem wojny domowej, wiceministrem spraw wojskowych i reformatorem Armii Czerwonej. Dlaczego więc Stalin kazał go aresztować i stracić? 01:05 ŁOWCA JELENI (DEER HUNTER) Dramat psychologiczny, 176 min, USA, 1978 Reżyseria: Michael Cimino Scenariusz: Deric Washburn Aktorzy: Robert De Niro, John Cazale, John Savage, Christopher Walken, Meryl Streep, George Dzundza, Chuck Aspegren, Shirley Stoler, Rutanya Alda, Pierre Segui, Mady Kaplan Obsypane prestiżowymi nagrodami dzieło Michaela Cimino, późniejszego twórcy m. in. "Wrót niebios", "Roku Smoka", "Sycylijczyka". Akademia Filmowa przyznała "Łowcy jeleni" 5 złotych statuetek, w tym za najlepszy film, najlepszą reżyserię oraz za najlepszą rolę drugoplanową dla Christophera Walkena. Debiutujący jako reżyser Michael Cimino został ponadto uhonorowany Złotym Globem. Nominacje do Oscarów otrzymali aktorzy Robert De Niro i Meryl Streep oraz autor scenariusza. "Łowca jeleni", którego Amerykanie zaprezentowali na festiwalu w Berlinie Zachodnim, wywołał protest delegacji radzieckiej zarzucającej reżyserowi przedstawienie w fałszywym świetle dzielnego narodu wietnamskiego. Zrealizowany w 1978 roku legendarny film Cimino był w krajach socjalistycznych ostro tępiony przez cenzurę, także w Polsce. Akcja "Łowcy jeleni" rozpoczyna się u schyłku lat 60. w niewielkim przemysłowym miasteczku Clairton w Pensylwanii, wśród społeczności wywodzącej się z Ukrainy. Bohaterami są trzej młodzi robotnicy Mike (Robert De Niro), Nick (Christopher Walken) i Steven (John Savage) pracujący w niebezpiecznych warunkach przy piecu hutniczym. Powołani do wojska przyjaciele jadą do Wietnamu. W przeddzień wyjazdu najmłodszy z nich, Steven, żeni się z Angelą, która jest w ciąży, chociaż nie jest pewien, czy to on jest ojcem dziecka. Ślub młodej pary odbywa się szczególnie uroczyście. Huczne wesele ma charakter publicznego święta ku czci bohaterów ruszających na wojnę. Niezwykle rozbudowana sekwencja zabawy ukazuje rosyjskie tańce, tłum weselnych gości, ich przywiązanie do tradycji przywiezionych ze "starego kraju". Uroczystości odbywają się według starego obrządku celebrowanego przez przodków. Po weselu Mike i Nick wraz z innym kolegami - Stanem, Johnem i Axelem, wybierają się na polowanie. W Wietnamie Nick, Mike i Steven przeżywają prawdziwe piekło. Amerykańscy jeńcy zmuszani są przez północnowietnamskich żołnierzy do gry w "rosyjską ruletkę". Po okrutnych przeżyciach dwaj przyjaciele wracają do kraju. Mike jest cały i zdrów, lecz Steven porusza się na wózku inwalidzkim. Trzeci z towarzyszy niedoli pozostaje w Wietnamie. W Sajgonie gra w "rosyjską ruletkę", tym razem z własnej woli, dla pieniędzy. Mike wkrótce przyjeżdża po niego, usiłuje nakłonić do powrotu do domu. Nick nie poznaje jednak przyjaciela. Szok, jakiego doznał podczas pierwszej gry o własne życie, pozostawił w nim trwały ślad. 04:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OKRUCHY PAMIĘCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Okruchy pamięci" Trafił do nas list nadany w Sanoku, a w nim typowy pakiet: dokumenty i prośba o rozwikłanie zagadki. Prośba dotyczy majora Józefa Mazura, bohatera wojennego, w późniejszym czasie urzędnika państwowego. Ślad po nim utrwalony dokumentami urywa się po 17 września 1939 r. Rzucamy więc w przestrzeń pytanie, czy ktokolwiek może przybliżyć nam historię tego człowieka. Przekonani, że wreszcie uzyskamy na to pytanie odpowiedź, uzbrajamy się w cierpliwość i spieszymy na kolejne wyzwanie, tym razem na skraj Puszczy Białowieskiej. "Powstańcze echa" Zawsze spieszymy się z przybyciem na miejsce, gdzie ważne z punktu widzenia historii obiekty mogą wkrótce zniknąć. Sprawa dotyczy mogiły powstańców styczniowych. Zawsze gdy lokalna pamięć powiada, że w danym miejscu jest powstańcza mogiła, my takiej pamięci wierzymy. Wierzyć natomiast nie chcą urzędnicy, dlatego w najbliższym czasie, uzbrojeni w niezbędne pozwolenia zbadamy ten teren, by zaznaczyć miejsce pamięci. "Kto podejmie przerwaną opowieść?" Kiedy raz na zawsze odchodzą od nas bohaterowie, zostają po nich domowe archiwa i pamiątki. Rodziny często nie wiedzą, co z tym począć. Spotykamy się z Pawłem Szerepko, by przyjrzeć się archiwum pozostałym po jego ojcu i posłuchać historii o zesłanym na Syberię żołnierzu AK. "Hubal" Z Dariuszem Szymanowskim prezesem Stowarzyszenia Wizna 1939 wrócimy do tematu tropów, które być może doprowadzą wreszcie do odnalezienia mogiły majora Henryka Dobrzańskiego - Hubala. 04:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Druga część audycji dotyczącej działań niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Dowiadujemy się, jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.