TVP Nauka Sobota, 13.07.2024 06:00 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 199 PIENINY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka, Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski, Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor, Jacek Banach, Jarosław Wątor Pieniny to wyodrębnione pasmo górskie o długości 35 km. Płynący przez nie Dunajec dzieli je na 3 części: Pieniny Spiskie, Właściwe i Małe Pieniny. Jest to jeden z najbardziej malowniczych zakątków Polski. Urokowi tego miejsca nie można się oprzeć. Piękno Pienin porusza nawet osoby, których wrażliwość nie była do tej pory mocną stroną. Zapierające dech w piersiach widoki zawdzięczamy przede wszystkim urozmaiconej rzeźbie terenu i towarzyszącej jej roślinności. Przed wyruszeniem na szlak warto odwiedzić pawilon edukacyjny w Sromowcach Niżnych. Tu dowiemy się, jakie gatunki roślin i zwierząt występują w ekosystemach naskalnych Pienin i które można zobaczyć podczas wycieczki na szczyt Trzech Koron. 06:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 200 KOCK Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka, Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski, Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor, Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzimy Kock. To jedno z najstarszych miasteczek Lubelszczyzny, słynące z bogatej historii oraz nietuzinkowych osobowości. Dzieje miasta odzwierciedlają trudne losy Polski. Kock zwany jest "miastem historii" w związku z postacią sławnego cadyka oraz ostatnią bitwą kampanii wrześniowej. Można tu podziwiać piękny pałac i kościół w stylu klasycystycznym, multimedialne muzeum historyczne oraz przepiękną naturę. Warte odwiedzenia są też okolice miasta. 06:55 PO DWÓCH STRONACH LUSTRA WODY Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Andrzej Misiuk Scenariusz: Andrzej Misiuk Seria "Po dwóch stronach lustra wody" zabiera widza w podróż na dwa krańce Oceanu Spokojnego. Z jednej strony archipelag Komodo, w którym na lądzie niepodzielnie królują słynne smoki, a pod powierzchnią wody silne prądy omiatają usiane życiem rafy koralowe. Indonezja to także kraina niszczycielskich wulkanów, których erupcje niejednokrotnie naruszały porządek świata. Po drugiej stronie oceanu znajduje się, gęsto porośnięta lasem deszczowym, Kostaryka. Plaże obmywane są wodami zatoki, której nazwa pochodzi od nazwiska legendarnego, angielskiego korsarza Francisa Drake'a. Wody te zamieszkałe są przez niezliczone formy życia, które mogą być zarówno piękne, jak i niebezpieczne. Serial nie tylko odkrywa przed widzem tajemnice świata dzikiej przyrody, ale także buduje ludzką świadomość w kontekście wspólnej egzystencji wszystkiego, co żyje na Niebieskiej Planecie. "Po dwóch stronach lustra wody" to niezwykła wyprawa przez dwa światy, która prowadzi do pytania o miejsce człowieka za Ziemi. Seria składa się z 10 epizodów czterdziestopięciominutowych, a reżyserem jest Andrzej Misiuk autor wielu podwodnych produkcji dokumentalnych. Narratorem filmu jest magiczny głos Krystyny Czubówny. 07:50 TAJEMNICE SAL OPERACYJNYCH - WĘDRUJĄCA CHOROBA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marta Gołąb-Kocięcka Scenariusz: Ireneusz Iwański, Marta Gołąb-Kocięcka Prowadzący: Łukasz Grabarczyk Gospodarzem programu jest doktor Łukasz Grabarczyk, jedyny polski neurochirurg operujący w wojennych szpitalach w Ukrainie, wieloletni szef kliniki Budzik w Olsztynie, absolwent Uniwersytetu we Freiburgu, który swoje umiejętności doskonalił w USA i Japonii. Poprowadzi widzów przez tajniki nowatorskich operacji dokonywanych w polskich szpitalach, pokazując pracę lekarzy, nowoczesne technologie medyczne i procedury umożliwiające sprawny przebieg zabiegów. W tym odcinku pokazujemy, czym jest endometrioza. Pytamy, dlaczego ta choroba jest tak trudna w diagnostyce i leczeniu. Sprawdzamy, jak wyglądają chirurgiczne metody rozwiązywania tego problemu. 08:25 ASTRONARIUM - 7/22 (138) - GWIAZDY NOWE Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Gwiazdy, które wydają się nagle rozbłyskać na niebie. Właśnie tak na pierwszy rzut oka wyglądają gwiazdy nowe. Tak naprawdę to potężne, kosmiczne wybuchy, do których dochodzi w niezwykłych okolicznościach. W tym programie pokażemy, co wiadomo na temat gwiazd nowych. I jakie zagadki mogą nam pomóc rozwikłać. 08:55 NA WSZELKI WYPADEK! - WYPADKI KOMUNIKACYJNE 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Nikt z nas nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. W obecnych czasach praktycznie każdy z nas posiada samochód. W związku z tym, z roku na rok, wzrasta liczba wypadków komunikacyjnych. Tylko w 2021 roku było ich w Polsce ponad 23 tys. Około 60% obrażeń spowodowanych wypadkami dotyczy urazów głowy. Niestety, wiele z nich kończy się śmiercią poszkodowanego. 09:30 PIWNICE JUKATANU - OGRODY BELIZE - WYSPA LONG CAYE Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 25-odcinkowy cykl "Piwnice Jukatanu - Ogrody Belize" to opowieść o zatopionej konstelacji największych systemów jaskiniowych na świecie oraz wyprawa w rajski ekosystem karaibskiej rafy koralowej. Przygoda, mająca miejsce na odległym krańcu świata, bierze swój początek we wnętrzu ziemi. To właśnie w jukatańskich cenotach Majowie składali ofiary z ludzi, aby przebłagać pradawnych bogów. Dla filmowców są one początkiem wyprawy, stanowiąc bramy do fantastycznego świata zatopionych jaskiń, z których niejednemu śmiałkowi nie udało się powrócić. 10:00 TAJEMNICE PIRAMID - NIEZWYKŁE ODKRYCIE /5/ (PYRAMIDS: SOLVING THE MYSTERY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Jak zbudowano piramidy? Seria ta ma na celu rozszyfrowanie tajemnic budowy piramid i odtworzenie Egiptu sprzed ponad 5000 lat, dzięki wykorzystaniu CGI, obrazów satelitarnych i najnowocześniejszej archeologii lotniczej. 11:10 KANAŁ AUGUSTOWSKI. DZIEŁO ŻYCIA IGNACEGO PRĄDZYŃSKIEGO Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski Osią scenariuszową tego filmu jest dychotomia: człowiek i jego dzieło. Człowiek to Ignacy Prądzyński generał, inżynier, fortyfikator, genialny strateg i budowniczy. Dzieło to Kanał Augustowski, jeden z polskich cudów techniki, działający od blisko dwustu lat zabytek, od lat przygotowywany do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. I człowiek, i jego dzieło są wprawdzie obecne w świadomości historycznej Polaków, nawet rozpoznawalne, ale Ignacy Prądzyński kojarzony jest głównie z powstaniem listopadowym, sytuowany gdzieś pomiędzy Chłopickim, Skrzyneckim i Bemem, zaś Kanał Augustowski znany głównie jako wakacyjna atrakcja turystyczna, często lokowany bywa gdzieś na Mazurach. Jak zwykle więc wiedza o rzeczach ważnych jest powierzchowna i stereotypowa. 12:15 PIWNICE JUKATANU - OGRODY BELIZE - PODWODNA POŁOWA KSIĘŻYCA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 25-odcinkowy cykl "Piwnice Jukatanu - Ogrody Belize" to opowieść o zatopionej konstelacji największych systemów jaskiniowych na świecie oraz wyprawa w rajski ekosystem karaibskiej rafy koralowej. Przygoda, mająca miejsce na odległym krańcu świata, bierze swój początek we wnętrzu ziemi. To właśnie w jukatańskich cenotach Majowie składali ofiary z ludzi, aby przebłagać pradawnych bogów. Dla filmowców są one początkiem wyprawy, stanowiąc bramy do fantastycznego świata zatopionych jaskiń, z których niejednemu śmiałkowi nie udało się powrócić. 12:50 JAK TO DZIAŁA - ODC. 24 TRĄBA POWIETRZNA Magazyn, 23 min, Polska, 2012 Życie na Ziemi jest możliwe za sprawą istnienia cieniutkiej warstwy ochronnej - atmosfery. To właśnie atmosfera zawiera życiodajną mieszaninę gazów, czyli powietrze. To samo, co decyduje o istnieniu życia na naszej planecie, w wyjątkowych warunkach staje się jednak niszczycielskim żywiołem zmiatającym z powierzchni ziemi wszystko, co stanie na drodze. O potędze burz i towarzyszących im trąb powietrznych mieliśmy okazję przekonać się wiele razy. Ale burze to codzienność żeglarzy i pilotów, którzy w swojej pracy są zmuszeni regularnie stawiać im czoła. Czy lecąc samolotem, jesteśmy bezpieczni? Czy siła, która potrafi z łatwością zerwać dach budynku, nie jest także zagrożeniem dla samolotów pasażerskich? Porozmawiamy z pilotami i kontrolerami lotów o tym, jak ruch lotniczy radzi sobie w warunkach burzowych. Przedstawimy także relację jedynego człowieka, któremu udało się przeżyć zassanie przez chmurę burzową na wysokość 9 kilometrów. Ewa Wiśnierska, polska paralotniarka, o której cały świat dowiedział się w 2007 roku podczas paralotniowych Mistrzostw Świata w Australii, opowie o swoich traumatycznych doświadczeniach z wnętrza najgroźniejszej z chmur - chmury typu Cumulonimbus. Opowiemy wszystko o chmurach: skąd się biorą, jak zamieniają się w burze i jak powstają trąby powietrzne. 13:25 CZY WIESZ, ŻE? - /194/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 14:00 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 1 MISTRZOWIE INTELEKTU (ANIMAL EINSTEINS EP. 1 MASTERMINDS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens Seria dokumentalna prezentuje niesamowite zwierzęta i odkrywa ich zaskakujące umiejętności, które pomogą im rozwijać się na wolności. W świecie przyrody, aby przetrwać, trzeba wykazać się inteligencją. Dopiero odkrywamy, że niektóre ze zwierząt są bystrzejsze, niż moglibyśmy sobie wyobrazić. Dzięki nowoczesnej technice poznajemy zaskakujące zdolności umysłowe zwierząt. Pszczoły można nauczyć niemal wszystkiego. Na całym świecie badacze odkrywają zadziwiające sztuczki i inteligentne strategie, które pewnym gatunkom zapewniają przewagę nad innymi. Zwierzęta prezentują nam swoją inteligencję. Obserwujemy, jak budują domy, odnajdują drogę przez swój świat i wychowują potomstwo. Przenikamy do umysłów najbardziej rozumnych gatunków, a są wśród nich zaskakujący i kontrowersyjni przedstawiciele świata zwierząt. I, co najważniejsze, możemy uczyć się od tych inteligentnych zwierząt. W tym odcinku odkryjemy, jak zwierzęcy mistrzowie intelektu wypadają na tle naszych zdolności umysłowych. Wrona brodata sprytem przewyższa pięcioletnie dziecko, pszczoły potrafią liczyć, a walenie mają własną kulturę. Spróbujemy ustalić, czy zwierzęta dorównują nam inteligencją, czy też to my jesteśmy równie inteligentni jak one? Kruk o imieniu Bran ma 11 lat. Ten przedstawiciel rodziny krukowatych słynie z dużej inteligencji. Dziś zostaje poddany nowemu testowi, który stanowi spore wyzwanie dla ptasiego mózgu. By zdobyć kawałek mięsa, Bran musi wykonać siedem czynności. Ciekawe, jak sobie poradzi? 15:00 RAPORT NAUKOWY - 70 23 min, Polska, 2024 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 15:30 PO DWÓCH STRONACH LUSTRA WODY Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Andrzej Misiuk Scenariusz: Andrzej Misiuk Seria "Po dwóch stronach lustra wody" zabiera widza w podróż na dwa krańce Oceanu Spokojnego. Z jednej strony archipelag Komodo, w którym na lądzie niepodzielnie królują słynne smoki, a pod powierzchnią wody silne prądy omiatają usiane życiem rafy koralowe. Indonezja to także kraina niszczycielskich wulkanów, których erupcje niejednokrotnie naruszały porządek świata. Po drugiej stronie oceanu znajduje się, gęsto porośnięta lasem deszczowym, Kostaryka. Plaże obmywane są wodami zatoki, której nazwa pochodzi od nazwiska legendarnego, angielskiego korsarza Francisa Drake'a. Wody te zamieszkałe są przez niezliczone formy życia, które mogą być zarówno piękne, jak i niebezpieczne. Serial nie tylko odkrywa przed widzem tajemnice świata dzikiej przyrody, ale także buduje ludzką świadomość w kontekście wspólnej egzystencji wszystkiego, co żyje na Niebieskiej Planecie. "Po dwóch stronach lustra wody" to niezwykła wyprawa przez dwa światy, która prowadzi do pytania o miejsce człowieka za Ziemi. Seria składa się z 10 epizodów czterdziestopięciominutowych, a reżyserem jest Andrzej Misiuk autor wielu podwodnych produkcji dokumentalnych. Narratorem filmu jest magiczny głos Krystyny Czubówny. 16:25 JAK TO DZIAŁA - ODC. 24 TRĄBA POWIETRZNA Magazyn, 23 min, Polska, 2012 Życie na Ziemi jest możliwe za sprawą istnienia cieniutkiej warstwy ochronnej - atmosfery. To właśnie atmosfera zawiera życiodajną mieszaninę gazów, czyli powietrze. To samo, co decyduje o istnieniu życia na naszej planecie, w wyjątkowych warunkach staje się jednak niszczycielskim żywiołem zmiatającym z powierzchni ziemi wszystko, co stanie na drodze. O potędze burz i towarzyszących im trąb powietrznych mieliśmy okazję przekonać się wiele razy. Ale burze to codzienność żeglarzy i pilotów, którzy w swojej pracy są zmuszeni regularnie stawiać im czoła. Czy lecąc samolotem, jesteśmy bezpieczni? Czy siła, która potrafi z łatwością zerwać dach budynku, nie jest także zagrożeniem dla samolotów pasażerskich? Porozmawiamy z pilotami i kontrolerami lotów o tym, jak ruch lotniczy radzi sobie w warunkach burzowych. Przedstawimy także relację jedynego człowieka, któremu udało się przeżyć zassanie przez chmurę burzową na wysokość 9 kilometrów. Ewa Wiśnierska, polska paralotniarka, o której cały świat dowiedział się w 2007 roku podczas paralotniowych Mistrzostw Świata w Australii, opowie o swoich traumatycznych doświadczeniach z wnętrza najgroźniejszej z chmur - chmury typu Cumulonimbus. Opowiemy wszystko o chmurach: skąd się biorą, jak zamieniają się w burze i jak powstają trąby powietrzne. 17:00 PIWNICE JUKATANU - OGRODY BELIZE - PODWODNE SPOTKANIE Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 25-odcinkowy cykl "Piwnice Jukatanu - Ogrody Belize" to opowieść o zatopionej konstelacji największych systemów jaskiniowych na świecie oraz wyprawa w rajski ekosystem karaibskiej rafy koralowej. Przygoda, mająca miejsce na odległym krańcu świata, bierze swój początek we wnętrzu ziemi. To właśnie w jukatańskich cenotach Majowie składali ofiary z ludzi, aby przebłagać pradawnych bogów. Dla filmowców są one początkiem wyprawy, stanowiąc bramy do fantastycznego świata zatopionych jaskiń, z których niejednemu śmiałkowi nie udało się powrócić. 17:30 CZY WIESZ, ŻE? - /195/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:00 NA WSZELKI WYPADEK! - WYPADKI KOMUNIKACYJNE 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Nikt z nas nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. W obecnych czasach praktycznie każdy z nas posiada samochód. W związku z tym, z roku na rok, wzrasta liczba wypadków komunikacyjnych. Tylko w 2021 roku było ich w Polsce ponad 23 tys. Około 60% obrażeń spowodowanych wypadkami dotyczy urazów głowy. Niestety, wiele z nich kończy się śmiercią poszkodowanego. 18:30 RAPORT NAUKOWY - 70 23 min, Polska, 2024 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 19:00 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 199 PIENINY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka, Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski, Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor, Jacek Banach, Jarosław Wątor Pieniny to wyodrębnione pasmo górskie o długości 35 km. Płynący przez nie Dunajec dzieli je na 3 części: Pieniny Spiskie, Właściwe i Małe Pieniny. Jest to jeden z najbardziej malowniczych zakątków Polski. Urokowi tego miejsca nie można się oprzeć. Piękno Pienin porusza nawet osoby, których wrażliwość nie była do tej pory mocną stroną. Zapierające dech w piersiach widoki zawdzięczamy przede wszystkim urozmaiconej rzeźbie terenu i towarzyszącej jej roślinności. Przed wyruszeniem na szlak warto odwiedzić pawilon edukacyjny w Sromowcach Niżnych. Tu dowiemy się, jakie gatunki roślin i zwierząt występują w ekosystemach naskalnych Pienin i które można zobaczyć podczas wycieczki na szczyt Trzech Koron. 19:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 200 KOCK Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka, Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski, Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor, Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzimy Kock. To jedno z najstarszych miasteczek Lubelszczyzny, słynące z bogatej historii oraz nietuzinkowych osobowości. Dzieje miasta odzwierciedlają trudne losy Polski. Kock zwany jest "miastem historii" w związku z postacią sławnego cadyka oraz ostatnią bitwą kampanii wrześniowej. Można tu podziwiać piękny pałac i kościół w stylu klasycystycznym, multimedialne muzeum historyczne oraz przepiękną naturę. Warte odwiedzenia są też okolice miasta. 20:00 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 1 MISTRZOWIE INTELEKTU (ANIMAL EINSTEINS EP. 1 MASTERMINDS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens Seria dokumentalna prezentuje niesamowite zwierzęta i odkrywa ich zaskakujące umiejętności, które pomogą im rozwijać się na wolności. W świecie przyrody, aby przetrwać, trzeba wykazać się inteligencją. Dopiero odkrywamy, że niektóre ze zwierząt są bystrzejsze, niż moglibyśmy sobie wyobrazić. Dzięki nowoczesnej technice poznajemy zaskakujące zdolności umysłowe zwierząt. Pszczoły można nauczyć niemal wszystkiego. Na całym świecie badacze odkrywają zadziwiające sztuczki i inteligentne strategie, które pewnym gatunkom zapewniają przewagę nad innymi. Zwierzęta prezentują nam swoją inteligencję. Obserwujemy, jak budują domy, odnajdują drogę przez swój świat i wychowują potomstwo. Przenikamy do umysłów najbardziej rozumnych gatunków, a są wśród nich zaskakujący i kontrowersyjni przedstawiciele świata zwierząt. I, co najważniejsze, możemy uczyć się od tych inteligentnych zwierząt. W tym odcinku odkryjemy, jak zwierzęcy mistrzowie intelektu wypadają na tle naszych zdolności umysłowych. Wrona brodata sprytem przewyższa pięcioletnie dziecko, pszczoły potrafią liczyć, a walenie mają własną kulturę. Spróbujemy ustalić, czy zwierzęta dorównują nam inteligencją, czy też to my jesteśmy równie inteligentni jak one? Kruk o imieniu Bran ma 11 lat. Ten przedstawiciel rodziny krukowatych słynie z dużej inteligencji. Dziś zostaje poddany nowemu testowi, który stanowi spore wyzwanie dla ptasiego mózgu. By zdobyć kawałek mięsa, Bran musi wykonać siedem czynności. Ciekawe, jak sobie poradzi? 21:05 PIWNICE JUKATANU - OGRODY BELIZE - PODWODNA POŁOWA KSIĘŻYCA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 25-odcinkowy cykl "Piwnice Jukatanu - Ogrody Belize" to opowieść o zatopionej konstelacji największych systemów jaskiniowych na świecie oraz wyprawa w rajski ekosystem karaibskiej rafy koralowej. Przygoda, mająca miejsce na odległym krańcu świata, bierze swój początek we wnętrzu ziemi. To właśnie w jukatańskich cenotach Majowie składali ofiary z ludzi, aby przebłagać pradawnych bogów. Dla filmowców są one początkiem wyprawy, stanowiąc bramy do fantastycznego świata zatopionych jaskiń, z których niejednemu śmiałkowi nie udało się powrócić. 21:40 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - AZJA: GÓRY I LĄDY (VOYAGE OF CONTINENTS - RISING MOUNTAINS AND SINKING COUNTRIES - ODC. 3) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Yanick Rose Muzyka: Sylvain Moreau Azja to kontynent ogromny, a jednocześnie bardzo kruchy - w ciągłym niebezpieczeństwie. To świat buzujący życiem. Kształtowanie się kontynentu azjatyckiego trwało miliardy lat i jeszcze się nie zakończyło. Jako pierwsza ukształtowała się Syberia, potem dołączyły ogromne masy lądu Mongolii i Chin. Później doszło do kolizji Indii z południową częścią Azji, w wyniku czego narodziły się Himalaje, najwyższy na ziemi łańcuch górski. Himalaje to jedno z najszybciej poruszających się miejsc na świecie. Przesuwa się od 2 do 4 cm rocznie. Wydaje się niewiele, ale to metr w ciągu życia człowieka, a w skali milionów lat to bardzo dużo. Połączenie się poszczególnych części Azji wcale nie oznacza, że kontynent się ustabilizował i już nie będzie się zmieniać. Azja spoczywa na płytach, które nadal są aktywne. Nacierają na siebie, rozłączają się i zderzają. Płyta indyjska nadal podkopuje się pod swoją azjatycką sąsiadkę. Może to spowodować katastrofę w Nepalu, niewielkim państewku wciśniętym między Indie i resztę kontynentu. Naukowcy są przekonani, że spokojny krajobraz Nepalu kryje w sobie potężną energię, która kiedyś wywoła ogromne trzęsienie ziemi. Ostatnie duże trzęsienie ziemi w tym kraju wystąpiło ponad 300 lat temu. Przez te 300 lat gromadziła się energia tektoniczna, czekająca na wyzwolenie. Katmandu, największe miasto Nepalu cały czas jest zagrożone. Krajem, który leży w najbardziej niestabilnym rejonie na świecie, jest Japonia. Cała jej powierzchnia położona jest w miejscu spotkania płyt: pacyficznej, filipińskiej i azjatyckiej. Ta strefa trzęsień ziemi i wulkanów nazywana jest Pierścieniem Ognia. Przez setki milionów lat Japonia była związana ze wschodnim wybrzeżem Azji. Następnie - mniej więcej 15 milionów lat temu - nacierające na siebie płyty na Pacyfiku odciągnęły Japonię na wschód, otwierając miejsce dla Morza Japońskiego. Od niepamiętnych czasów Japończycy musieli się dostosować do niestabilności ziemi pod stopami. W Tokio, którego liczba mieszkańców (wraz z aglomeracją) dochodzi do 35 milionów, budynki są zaprojektowane tak, by wytrzymały nawet najgwałtowniejsze wstrząsy. Na tokijskim uniwersytecie profesor Takashi Furumura tworzy symulacje komputerowe, które są podstawą bezpieczeństwa Japonii. Profesor przyznaje, że nadal bardzo trudno jest dokładnie przewidzieć wystąpienie trzęsienia ziemi. Jednak dzięki takim programom można obliczyć przybliżoną siłę wstrząsów i zakres zniszczeń. W Centrum Informacji Sejsmicznej w Jokohamie naukowcy bacznie przyglądają się codziennym wstrząsom tektonicznym. Każdego roku rejestruje się dziesiątki tysięcy wstrząsów. Jednak nawet najbardziej zaawansowana technika i konstrukcje budowlane nie uchronią Japonii przed niszczycielskimi wybuchami Matki Natury. W marcu 2011 roku, trzęsienie ziemi o sile 9 stopni spowodowało najbardziej katastrofalne tsunami w historii Japonii. Wiemy już, że siły tektoniczne Azji są ogromnym zagrożeniem dla życia ludzkiego. Jednocześnie te same siły dostarczają ludzkości środków, które pozwalały naszym przodkom osiedlać się na nowych terenach. Od stworzenia pierwszych mas lądu, które uformowały Syberię - po kolizję z Indiami, Azja nigdy nie przestała się zmieniać i rozrastać. To największy i najbardziej złożony kontynent na Ziemi. 22:40 CZY WIESZ, ŻE? - /196/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 23:20 OPERACJA ZDROWIE - MAGAZYN MEDYCZNY - /5/ WADY WZROKU Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Prowadzący: Piotr Poraj - Poleski Magazyn medyczny, który prezentuje innowacyjne metody diagnostyczne i terapie dostępne w Polsce. Każdy odcinek - to inne schorzenie. Lekarze wskazują objawy, na które warto zwrócić uwagę i mówią, w jaki sposób diagnozuje się chorobę. Pacjenci opowiadają o swoich doświadczeniach związanych z leczeniem i co musieli zmienić w życiu, żeby uniknąć nawrotu choroby. W każdym odcinku wybitni lekarze, eksperci farmakologii, stowarzyszenia pacjentów, naukowcy prezentują dostępne w naszym kraju metody leczenia oraz diagnostyki. Autorzy prezentują również nowoczesne technologie medyczne ratujące życie a będące światowymi odkryciami naukowymi. Wady wzroku to schorzenia, na które cierpi coraz więcej osób. Według badań aż 90 procent Polek i Polaków w wieku od 18 do 65 lat ma różne problemy ze wzrokiem i oczami, a ponad 60% ma zdiagnozowaną wadę wzroku. Problemy ze wzrokiem ma też coraz więcej młodych ludzi. Wpływa na to przede wszystkim styl życia nastolatków i pokolenia 20 plus - coraz więcej czasu spędzonego przed monitorem komputera, telefonu, ekranem telewizora sprawia, że wzrok jest przeciążony ciągłym patrzeniem z bliska. Krótkowzroczność określana jest już mianem epidemii. O tym jak leczyć wady wzroku najbardziej nowoczesnymi metodami i jak należy dbać o wzrok - w najnowszym programie "Operacja Zdrowie". 23:55 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - EUROPA: TROPIKALNE POCZĄTKI (VOYAGE OF CONTINENTS - EUROPE: TROPICAL BEGGINNINGS - ODC. 4) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau W tym odcinku poznamy tajemnice geologicznej historii Europy. W przeszłości nasz kontynent znajdował się całkowicie pod wodą. Mieszkały na nim dziwne stworzenia, niektóre wręcz zmieniły kształt kontynentu. Geologiczna historia Europy zaczęła się wkrótce po powstaniu Ziemi. 4 i pół miliarda lat temu Ziemia była kulą ciekłej materii. Formowały się niewielkie wysepki skorupy ziemskiej, które natychmiast topiły się w otaczającej je lawie. Tak się działo przez miliony lat, do czasu gdy nasza planeta wystarczająco się schłodziła, by mógł się utworzyć ląd stały. Miasto Kirkenes na dalekiej północy Norwegii jest częścią tak zwanej tarczy skandynawskiej, nazywanej Baltiką. To pradawny i stabilny region, jeden z pierwszych kawałków lądu, który przetrwał niszczycielskie działania sił wulkanicznych. Wielu geologów uważa, że tarcza jest pierwszym lądem kontynentu europejskiego. Na zachód od Baltiki leży kolejny kraton skorupy ziemskiej, Laurencja, która potem stała się Ameryką Północną. Ponad 400 milionów lat temu siły tektoniczne popchnęły te dwa olbrzymy ku sobie. Był to pierwszy etap budowy kontynentu europejskiego. Od powstania tarczy skandynawskiej do ukształtowania się Alp nasz kontynent nigdy nie przestał się zmieniać. Stawał się większy i wyższy. Zmiany tektoniczne w Europie przyczyniały się do powstawania nowych form życia, ale powodowały też, że niektóre gatunki wyginęły. Tymczasem Afryka ciągle popycha Europę. Siły tektoniczne wciąż zmieniają nasz kontynent, powoli likwidując Morze Śródziemne, tworząc majestatyczne podziemne galerie, powodując wybuchy wulkanów i trzęsienia ziemi. 01:00 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 199 PIENINY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka, Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski, Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor, Jacek Banach, Jarosław Wątor Pieniny to wyodrębnione pasmo górskie o długości 35 km. Płynący przez nie Dunajec dzieli je na 3 części: Pieniny Spiskie, Właściwe i Małe Pieniny. Jest to jeden z najbardziej malowniczych zakątków Polski. Urokowi tego miejsca nie można się oprzeć. Piękno Pienin porusza nawet osoby, których wrażliwość nie była do tej pory mocną stroną. Zapierające dech w piersiach widoki zawdzięczamy przede wszystkim urozmaiconej rzeźbie terenu i towarzyszącej jej roślinności. Przed wyruszeniem na szlak warto odwiedzić pawilon edukacyjny w Sromowcach Niżnych. Tu dowiemy się, jakie gatunki roślin i zwierząt występują w ekosystemach naskalnych Pienin i które można zobaczyć podczas wycieczki na szczyt Trzech Koron. 01:35 RAPORT NAUKOWY - 70 23 min, Polska, 2024 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 02:10 KANAŁ AUGUSTOWSKI. DZIEŁO ŻYCIA IGNACEGO PRĄDZYŃSKIEGO Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski Osią scenariuszową tego filmu jest dychotomia: człowiek i jego dzieło. Człowiek to Ignacy Prądzyński generał, inżynier, fortyfikator, genialny strateg i budowniczy. Dzieło to Kanał Augustowski, jeden z polskich cudów techniki, działający od blisko dwustu lat zabytek, od lat przygotowywany do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. I człowiek, i jego dzieło są wprawdzie obecne w świadomości historycznej Polaków, nawet rozpoznawalne, ale Ignacy Prądzyński kojarzony jest głównie z powstaniem listopadowym, sytuowany gdzieś pomiędzy Chłopickim, Skrzyneckim i Bemem, zaś Kanał Augustowski znany głównie jako wakacyjna atrakcja turystyczna, często lokowany bywa gdzieś na Mazurach. Jak zwykle więc wiedza o rzeczach ważnych jest powierzchowna i stereotypowa.