TVP Historia Czwartek, 18.07.2024 06:20 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 64 - Rzym w płomieniach; 1898 - Maria Skłodowska - Curie i Piotr Curie wyodrębnili polon; 1947 - do Hajfy przybył statek Exodus pełen ocalonych z Zagłady, którym Brytyjczycy odmówili prawa zejścia na ląd; 1974 - Breżniew w Warszawie; 06:25 JA CIĘ UCZYĆ KAŻĘ - ODC. 14 OD SARMACKICH ATEN PO WANDĘ WASILEWSKĄ Program dokumentalny, 20 min, Polska, 2023 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Wojciech Kursa Prowadzący: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Połączenie niestandardowego podejścia do historii nauczania i edukacji z ujęciami znanymi z opracowań dotyczących historii wychowania. Idea przyświecająca poszczególnym odcinkom polega na przełamaniu pewnych stereotypów dotyczących dziejów wychowania i nauczania w poszczególnych wiekach. 06:45 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - SONGI POKOJU I WOLNOŚCI Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski W tym odcinku: Telewizje w demokracjach ludowych lubowały się w zachodnich pieśniarzach, broniących wolności w USA albo w Irlandii. Na festiwalach sopockich śpiewali, jak będą zmieniać świat. Organizatorzy nie mieli powodów do obaw. Te protest songi dalekim łukiem omijały prawa człowieka w Europie Wschodniej. Pete Seeger w Moskwie, Dean Reed w Lipsku, Paul Robeson w Pradze! Antyzachodnich bardów witano tu z otwartymi ramionami. Antykomunistom - przeciwnie, zamykano dostęp do estrady. 07:20 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 5 FILOLOG I GWOŹDZIE Serial historyczny, 64 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Marek Siudym, Henryk Machalica, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Grażyna Szapołowska, Marek Bargiełowski, Ewa Lemańska, Jerzy Bończak, Aleksander Gawroński, Andrzej Krasicki, Ryszard Pietruski, Henryk Boukołowski Nadchodzi rok 1848 - rok Wiosny Ludów. Na fali patriotycznych zrywów powstaje w Poznaniu Polski Komitet Narodowy. Naczelnym wodzem oddziałów powstańczych w Wielkopolsce zostaje mianowany Ludwik Mierosławski. Powstanie jednak upada. Znany na terenie Poznańskiego młody naukowiec Hipolit Cegielski widząc, że zrywy zbrojne nie doprowadzą do wyzwolenia kraju, staje się rzecznikiem programu, że dla Polaków jedyną drogą ratunku bytu narodowego jest ofiarna i rzetelna praca. 08:30 LEON, CHŁOPIEC, KTÓRY PRZEŻYŁ PIEKŁO Reportaż, 12 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jacek Tokarczyk Scenariusz: Jacek Tokarczyk Leon Weintraub, urodzony w 1926 roku, jest jednym z ostatnich żyjących "lodzermenschów". Urodzony i wychowany w Łodzi, więziony w gettcie na terenie miasta. Ocalały z Holocaustu. Na co dzień mieszka w Szwecji, jednak swoje rodzinne miasto odwiedza wyjątkowo chętnie i tak często na ile to możliwe. Wspomnienia Leona Weintrauba są niezwykle żywe i bogate. Wspomnienia dzieciństwa, młodości, ale także okrucieństwa wyrządzonego jemu i jego rodzinie przez Niemców. W głębi duszy rozliczył się ze swoimi oprawcami, ale jak podkreśla - przebaczyć nadal nie potrafi. Reportaż ten będzie po części sentymentalną podróżą Leona Weintrauba do czasu dzieciństwa i młodości, spędzonych w wielokulturowej Łodzi, ale przeplecioną bolesnymi obrazami sprzed lat - wojny, głodu, strachu, nieludzkiego odczłowieczenia niemieckich oprawców, koszmaru obozów zagłady, Holocaustu. 08:40 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - STATUTY, KOBIETY I BANKIERZY Magazyn kulinarny, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski W kolejnym odcinku poznamy przepis na duszonego kurczaka ze śliwkami, imbirem i winem według przepisu bankiera Lewki. Drugą potrawą są gruszki w syropie z przyprawami korzennymi. Przepis pochodzi z XIV wieku, a jego autorem jest izraelski kucharz Yotam Ottolenghi. 09:15 HISTORIA POLSKI - AKCJA AB Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2014 Reżyseria: Hanna Etemadi Scenariusz: Hanna Etemadi Zdjęcia: Robert Jażdżyk Film dokumentalny opowiadający o genezie i realizacji jednego z najbardziej ponurych hitlerowskich planów eksterminacji Polaków w okresie okupacji. Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna AB przeprowadzona przez siły bezpieczeństwa i policji niemieckiej w roku 1940 była kontynuacją zbrodniczego planu eksterminacji polskich elit zapoczątkowanego już w 1939 r. W wyniku zakrojonych na wielką skalę działań represyjnych według precyzyjnie zaplanowanego scenariusza, aresztowano, wysłano do obozów koncentracyjnych lub zamordowano do 100 000 osób. Zbrodnia ta stanowiła swoiste preludium niemieckiej polityki okupacyjnej zmierzającej do pozbawienia zniewolonego narodu elit przywódczych i sparaliżowania potencjalnych ośrodków oporu wobec III Rzeszy. Autorka filmu Hanna Etemadi, idąc śladami tamtych tragicznych wydarzeń, odwiedziła miejsca niemieckich egzekucji w okolicach Warszawy, Lublina, Krakowa, Radomia i Skarżyska Kamiennej. Sięgnęła do archiwów zgromadzonych m. in. przez Komisję Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, Instytut Pamięci Narodowej oraz do prywatnych zbiorów i relacji rodzin pomordowanych w 1940 roku. Komentarza do prezentowanych faktów udzielili wybitni eksperci zajmujący się od wielu lat tą tematyką, z prof. Tomaszem Szarotą na czele. Zdaniem historyków, jedną z wielu zasługujących na podkreślenie okoliczności towarzyszących Akcji AB jest jej związek z mordem w Katyniu dokonanym w tym samym czasie przez Sowietów. Mimo upływu przeszło 70 lat, los wielu ofiar tamtej niemieckiej zbrodni nie został wyjaśniony, nie znamy też często ich miejsc pochówku. Ekshumacje przeprowadzone na krakowskim Glinniku w 2013 dały nadzieję ciągle jeszcze poszukującym swych krewnych rodzinom na odnalezienie szczątków bliskich. Ten przejmujący fakt był główną inspiracją powstania filmu. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NIEZWYKŁE ROZKAZY HITLERA Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony agresji niemieckiej na Belgię i Francję oraz ewakuacji aliantów spod Dunkierki. 10:40 SZWAJCARIA Z LOTU PTAKA (AERIAL PROFILES, SERIES 2) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Richard Pickwoad Nasz krajobraz zawiera znaki i ukryte wskazówki dotyczące minionych wydarzeń i działalności człowieka. Producenci serii ponownie wznoszą się w niebo, aby pokazać, w jaki sposób działalność człowieka odcisnęła piętno na naszym krajobrazie, zaś krajobraz w rewanżu wpłynął na kształt kultury i cywilizacji. Każdy odcinek przedstawia inny kraj lub region i, wykorzystując zdjęcia lotnicze z helikoptera, drona i satelity, pokazuje drogi jego rozwoju. Unikalna technologia mapowania i obrazy historyczne pomagają ożywić nasz krajobraz. 11:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Archiwum rodziny Tańskich" Wojny odebrały nam znaczna część naszej zbiorowej pamięci. Pożarły znaczne ilości zabytków i archiwaliów. I często badacz staje pod ścianą z napisem "Nigdy nie poznamy". A jednak czasem w sposób cudowny, z głębin strychów czy piwnic wypływa prawdziwy skarb - niespodziewane źródło poznania. My wciąż szukamy śladów Czesława i Tadeusza Tańskich, ojca i syna, będących ludźmi na miarę Leonarda da Vinci. Od mniej więcej trzech lata staramy się przywracać pamięć o nich, bo bez tych dwóch postaci nasza technika i sztuka byłaby uboższa. Odwiedzamy dziś dom spokrewnionej z Tańskimi Grażyny Sałki w Warszawie, gdzie na ścianach podziwiać można obrazy Czesława Tańskiego. O dorobku Tańskich rozmawiamy też z małżeństwem dokumentalistów Markiem Tomaszem Pawłowskim i Małgorzatą Walczak. "Pamięć, która trwa" Następna nasza opowieść zaczyna się w lipcu 1915 r. i przez historyków zapisana została jako druga bitwa kraśnicka. Dziesięć dni walk, definitywnie kończących rosyjskie panowanie w tej części Polski, straszliwie przeorało urokliwe pola i sady pod Urzędowem. Tysiące kopczyków ziemi pokryło krajobraz od horyzontu po horyzont. 12:05 ALTERNATYWY 4 - ODC. 9/9 - UPADEK Serial komediowy TVP, 77 min, Polska, 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybinski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Wojciech Pokora, Bronisław Pawlik, Kazimierz Kaczor, Bożena Dykiel, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kryszak, Zdzisław Rychter, Ryszard Pietruski, Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz Bawiący w mieszkaniu Winnickiego Anioł odbiera telefon i dzięki temu dowiaduje się, że wkrótce przyjedzie do Warszawy światowa delegacja burmistrzów dzielnic. Prominent ma wytypować blok, który goście odwiedzą. Korzystając z okazji, Stanisław Anioł bez wahania wskazuje "swój" blok przy Alternatywy 4. Dla lokatorów jest to jedyna szansa, aby zaszkodzić znienawidzonemu gospodarzowi domu. Delegacja zastaje ruderę, przygotowaną na wzór pijackiej meliny - lokatorzy udają żebraków, pijaków, degeneratów, nożowników. Goście uciekają w popłochu, Anioł zostaje zwolniony. Nowym dozorcą zostaje Cichocki, który dzięki temu otrzymuje wreszcie wymarzony przydział na mieszkanie. 13:35 CZTERY STRONY ŚWIATA - KOSTARYKA. W POSZUKIWANIU EDENU. ODC. 4 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 14:40 UPADEK NAZIZMU S.III - ODC. 3. W OTCHŁAŃ (ODC. 3) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy, decyzji i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 29 Telenowela historyczna TVP, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Ariadna Lewańska, Agnieszka Olejnik, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Aleksandra Grzelak, Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Mateusz Trzmiel, Tomasz Sapryk, Karol Zakrzewski, Piotr Bała, Adam Bobik, Grzegorz Woś, Maciej Wilewski, Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz Kazimierz otrzymuje list z żądaniem okupu w zamian za wypuszczenie Katarzyny Pileckiej z niewoli. Udaje mu się zorganizować potrzebne pieniądze. Wysyła swojego zaufanego rycerza. Podczas spotkania z szantażystami dochodzi do nieszczęśliwego wypadku. 16:10 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 16:40 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 17:15 HISTORIA POLSKI - SEN O MORZACH I KOLONIACH Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2011 Reżyseria: Tomasz Rudomino Scenariusz: Tomasz Rudomino Ten film dokumentalny to niezwykła podróż w czasie i przestrzeni. Przypomina o jednym z najmniej znanych i najbardziej obrosłych mitami elementów polskiej polityki w dwudziestoleciu międzywojennym, a mianowicie o polskich staraniach o ekspansję kolonialną. W filmie pokazane jest tło historyczne, które sprawiło, że część polskiej opinii publicznej zaczęła domagać się udziału w kolonialnym podziale świata. Przedstawione są organizacje, takie jak Liga Morska i Kolonialna, która liczyła prawie milion członków, a której zadaniem było m.in. upowszechnianie wiedzy o polityce morskiej i zamorskiej. Autorzy filmu pokazują, jak powściągliwa była polityka polskiego rządu w kwestiach kolonialnych, a jednocześnie docierają do miejsc, gdzie miały powstawać polskie osady, a więc na Madagaskar, i tam gdzie kolonialny sen niemal udało się zrealizować, czyli do położonej w Argentynie Wandy. Rozmowy z potomkami polskich osadników oraz wizyta w stworzonym przez Polaków miasteczku to poruszająca relacja o wielkiej polityce, która przełożyła się na zwykłe życie zwykłych ludzi. 18:00 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - SONGI POKOJU I WOLNOŚCI Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski W tym odcinku: Telewizje w demokracjach ludowych lubowały się w zachodnich pieśniarzach, broniących wolności w USA albo w Irlandii. Na festiwalach sopockich śpiewali, jak będą zmieniać świat. Organizatorzy nie mieli powodów do obaw. Te protest songi dalekim łukiem omijały prawa człowieka w Europie Wschodniej. Pete Seeger w Moskwie, Dean Reed w Lipsku, Paul Robeson w Pradze! Antyzachodnich bardów witano tu z otwartymi ramionami. Antykomunistom - przeciwnie, zamykano dostęp do estrady. 18:30 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 6 JUŻ TYLKO NADZIEJA Serial TVP, 67 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Wiesław Rudzki, Andrzej Seweryn, Piotr Garlicki, Gustaw Lutkiewicz, Barbara Grabowska, Jerzy Bińczycki, Henryk Bista, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski, Wiesława Mazurkiewicz, Tatiana Sosna - Sarno, Janusz Bylczyński, Andrzej Chrzanowski, Józef Duriasz Wzmagają się nastroje niepodległościowe. Szef poznańskiej policji pragnie ostatecznie rozprawić się z ugrupowaniami patriotycznymi. Zadanie rozszyfrowania grup konspiracyjnych otrzymuje Ludwik Franke. Tymczasem w Królestwie Kongresowym wybucha powstanie styczniowe, które odbija się szerokim echem również w Wielkopolsce. Na pomoc powstańcom śpieszą Bentkowski, Jackowski, ks. Smarzewski i Jan Frankowski. Janek ginie w potyczce, inni dostają się do więzienia. Wdowę odwiedza Ludwik Franke pod pretekstem spłacenia długu wdzięczności wobec rodziny świętej pamięci kuzyna. Zataja prawdziwy cel swojej wizyty i rolę, jaką odgrywa w poznańskiej policji. 19:45 BRONKA KOBIETA SKAŁA Reportaż, 18 min, Polska, 2018 Scenariusz: Monika Meleń Zdjęcia: Roman Piotrowski Bronka ma 92 lata, mieszka pod górą Mount Rainier, która jest czynnym wulkanem. To zbyt blisko, kiedy wulkan wybuchnie, ona nie zdąży się ewakuować. Ale mimo to zdecydowała się tu żyć, jest przewodnikiem. Oprowadza po górach okolicznych mieszkańców i turystów, którzy dowiedzieli się o tym, że jest niezwykłą przewodniczką. Bronka urodziła się w Polsce w Sandomierzu, w rodzinie żydowskiej. Przeżyła holokaust. Wyszła za mąż za Szweda, ale szybko przenieśli się do Ameryki. Pod koniec życia zapragnęła zamieszkać obok wulkanu i pewnego dnia go zdobyć. Po wielu latach prób w końcu jej się tu udało. Bronka zdobyła Mount Rainier. W domu pod wulkanem mieszkała ze swoim mężem, który, niestety, już nie żyje. Rozsypała jego prochy w górach i rozpoczęła samotne życie. Odtąd jest nazywana "panią z gór" (Lady of the mountains). Codziennie pisze pamiętnik po polsku, doskonale pamięta każdy dzień z obozowego życia i marzy, by kiedyś wrócić do Sandomierza, gdzie zostały resztki najpiękniejszych dziecięcych wspomnień. Bronka ma wiele tajemnic i historii do przedstawienia. Okolica, w której mieszka jest tak malownicza, że warto zobaczyć to niesamowite zmaganie piękna człowieka z pięknem gór. 20:10 IDZIEMY DO CIEBIE, POLSKO! Film dokumentalny, 66 min, Polska, 2022 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Zdjęcia: Sławomir Bartkiewicz Muzyka: Henryk Jan Botor Trzecia część tryptyku poświęconemu batalii o przyłączenie Górnego Śląska do Polski w latach 1918 - 1922. Film opowiada o wkroczeniu wojsk polskich na Śląsk w czerwcu 1922 roku, o uroczystym podpisaniu 16 lipca 1922 roku dokumentów o oficjalnym scaleniu części Górnego Śląska z Polską oraz o wizycie w sierpniu 1922 poku Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego na Śląsku. W filmie wykorzystano autentyczne wypowiedzi uczestników wydarzeń, m.in. kazanie wybitnego kapłana ks. Jana Kapicy dla oddania wielkiej tęsknoty ludu śląskiego za Polską. Narrację wzbogacają niepublikowane wcześniej materiały fotograficzne oraz fragmenty filmu z uroczystości jak odbyła się 16 lipca 1922 roku w Katowicach. 21:20 PIŁKARSKI POKER Komedia sensacyjna, 101 min, Polska, 1988 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Jan Purzycki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Małgorzata Pieczyńska, Janusz Gajos, Marian Opania, Mariusz Dmochowski, Jan Englert, Edward Lubaszenko, Mariusz Benoit, Adrianna Biedrzyńska, Bronisław Pawlik, Borys Marynowski, Henryk Bista, Andrzej Zaorski, Grzegorz Warchoł, Olaf Lubaszenko, Zdzisław Wardejn Laguna, niegdyś sławny piłkarz, którego karierę przerwała kontuzja, pogrąża się w alkoholizmie. Jego dawnym kolegom z boiska też nie wiedzie się najlepiej. Laguna - obecnie sędzia - jest bacznym obserwatorem tego, co się wokół niego dzieje. Zdaje sobie sprawę z istniejących w piłkarskim światku układów, przekupywania piłkarzy i sędziów, manipulowania ludźmi. Nie chce mieć z tym nic wspólnego. Postanawia w niezwykły sposób ukoronować swoją sędziowską karierę - zadrwić z traktujących go protekcjonalnie działaczy klubowych. Chce doprowadzić do tzw. niedzieli cudów, czyli "ustawić" ostatnią kolejkę rozgrywek ligowych tak, by w poszczególnych meczach padły ustalone przez niego wyniki. Różnymi sposobami przekupuje zawodników, a nawet innego sędziego. Gdy jednak dochodzi do decydującego meczu, nieoczekiwanie zmienia swój plan. Roboczy tytuł filmu brzmiał "Kocham piłkę", co ujawniało tęsknotę reżysera za romantyką sportu, której spragnieni są jego prawdziwi miłośnicy. Utrzymany w konwencji filmu sensacyjnego "Piłkarski poker" ujawnia kulisy krajowej piłki. "Polska piłka nożna toczy się po równi pochyłej. Wyniki i jakość gry są uzależnione od wartości pieniądza. Na trybunach siedzi kilka lub kilkanaście tysięcy naiwnych kibiców. Czekają na wynik, nie wiedząc, że ustaliło ten wynik wcześniej kilka osób" - mówił reżyser Janusz Zaorski. 23:20 SENSACJE XX WIEKU - SYNDYKAT ZABÓJCÓW Widowisko, 45 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Andrzej Zieliński, Sławomir Orzechowski, Andrzej Szopa, Magdalena Wójcik Ręce dyktatora sięgały daleko. Nawet na drugą półkulę. W 1940 roku z rozkazu Kremla zginął przebywający na emigracji w Meksyku Lew Trocki, człowiek numer dwa - tuż po Leninie w hierarchii władzy wczesnych lat bolszewickiej Rosji. Zabójca zatłukł skłóconego ze Stalinem bohatera rewolucji toporkiem do kruszenia lodu. Stalin zmarł w roku 1953, nie bez dyskretnej pomocy najbliższych współpracowników. Wprawdzie żaden z akolitów nie ośmielił się podnieść świętokradczej ręki na generalissimusa, ale też nikt nie wyciągnął pomocnej dłoni, gdy pozbawiony opieki medyków wódz przez wiele godzin konał w swej podmoskiewskiej daczy. Walkę o schedę po Chorążym Pokoju wygrał Nikita Chruszczow. Wkrótce ujawnił wybranym i wypróbowanym towarzyszom zbrodnie byłego przywódcy, potępił też surowo metody stosowane przez siepaczy z NKWD. Nie bez racji; korzystanie ze sprzętu użytku domowego do wykonywania wyroków na przestępcach politycznych jest nienowoczesne, często nieskuteczne (Trocki nie zginął na miejscu) i zdecydowanie nieprofesjonalne. Wrogowie Kraju Rad mieli być odtąd likwidowani metodami naukowymi. Niestety, naukowo opracowany zamach na Gieorgija Okołowicza, przewodniczącego jednej z emigracyjnych organizacji rosyjskich w Niemczech, nie udał się, bowiem niedoszły zabójca "wybrał wolność", oraz pokazał dziennikarzom swą broń - ukryty w papierośnicy minipistolet strzelający zatrutymi pociskami. Mniej szczęścia od Okołowicza miał Lew Rebet, jeden z prominentnych działaczy ukraińskiej organizacji nacjonalistycznej rezydującej w Monachium. Morderca użył z powodzeniem nowego wynalazku specjalistów z KGB - niemal niewykrywalnego gazu trującego zatrzymującego akcję serca ofiary. Udoskonalony, dwustrzałowy model miotacza gazowego posłużył w październiku 1959 roku do zabójstwa Stepana Bandery, przywódcy OUN - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Realizatorzy widowiska przedstawiają też inne akcje agentów Biura Zadań Specjalnych. Celem tej placówki, działającej w strukturze radzieckiej służby bezpieczeństwa, była fizyczna likwidacja niewygodnych dla Kremla liderów emigracyjnych ugrupowań antysowieckich, dysydentów, zbiegów i innych "zdrajców ojczyzny". 00:25 ZAPORA. ENERGIA DLA NIEPODLEGŁEJ Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Święs - Kucybała Scenariusz: Marek Szczepanek Zdjęcia: Tomasz Radziemski, Maciej Mroziewski W 1934 roku Podhale nawiedziła powódź, która przyniosła niebywałe straty, również w ludziach. Szkody wyceniono na 100 milionów złotych. Rok później rozpoczęto budowę zapory w Rożnowie, której plany przygotowywane były już wcześniej. W 1939 roku, gdy prace zaawansowane były w 80 procentach, wybuchła wojna. Niemcy postanowili dokończyć budowę. Film opowiada burzliwą historię rożnowskiej zapory. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Archiwum rodziny Tańskich" Wojny odebrały nam znaczna część naszej zbiorowej pamięci. Pożarły znaczne ilości zabytków i archiwaliów. I często badacz staje pod ścianą z napisem "Nigdy nie poznamy". A jednak czasem w sposób cudowny, z głębin strychów czy piwnic wypływa prawdziwy skarb - niespodziewane źródło poznania. My wciąż szukamy śladów Czesława i Tadeusza Tańskich, ojca i syna, będących ludźmi na miarę Leonarda da Vinci. Od mniej więcej trzech lata staramy się przywracać pamięć o nich, bo bez tych dwóch postaci nasza technika i sztuka byłaby uboższa. Odwiedzamy dziś dom spokrewnionej z Tańskimi Grażyny Sałki w Warszawie, gdzie na ścianach podziwiać można obrazy Czesława Tańskiego. O dorobku Tańskich rozmawiamy też z małżeństwem dokumentalistów Markiem Tomaszem Pawłowskim i Małgorzatą Walczak. "Pamięć, która trwa" Następna nasza opowieść zaczyna się w lipcu 1915 r. i przez historyków zapisana została jako druga bitwa kraśnicka. Dziesięć dni walk, definitywnie kończących rosyjskie panowanie w tej części Polski, straszliwie przeorało urokliwe pola i sady pod Urzędowem. Tysiące kopczyków ziemi pokryło krajobraz od horyzontu po horyzont. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA DO WOJNY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Kolejny odcinek cyklu poświęcony jest wydarzeniom związanym z prowadzonymi przez Niemców przygotowaniami do wojny. Omówiono między innymi współpracę Hitlera z Mussolinim oraz działania prowadzące do aneksji Austrii. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.