TVP Dokument Piątek, 26.07.2024 Zmiany z dnia 01.07.2024 w stosunku do raportu z dnia 24.06.2024 (dodano pozycję programową) 05:30 PERŁY BAŁTYKU - MORSKIE DRAPIEŻNIKI Serial dokumentalny, 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Prowadzący: dr Andrzej Kruszewicz Bałtyk jest pełen tajemnic. Te najciekawsze ukrywa głęboko w swojej toni i wysoko ponad nią. To najmłodsze morze świata, które nieustannie się zmienia. W jednym milimetrze bałtyckiej wody żyje ponad 5 milionów organizmów. Bo Bałtyk, wbrew wszystkiemu - nie umiera. Życie w nim dopiero nabiera rozpędu. Andrzej Kruszewicz postanawia przyjrzeć się mu z bliska. Odc. 7. Ekosystem jest zdrowy wtedy, gdy żyją w nim duże drapieżniki. Największe ssaki drapieżne Bałtyku to foki, rzadziej spotykane sporadycznie morświny. Nazywa się je strażnikami równowagi ekosystemu, bo trzymają w ryzach populację gatunków, którymi się żywią. Wpływają na ich kondycję i zdrowie. Pomagają zachować bioróżnorodność, zapobiegają szerzeniu się chorób. Drapieżnikami są również morskie ptaki m.in. bieliki, kormorany oraz interesujące gatunki ryb np. okoń, dorsz, belona. (dodano pozycję programową) 10:40 ULICA FLORIAŃSKA 30 min, Polska, 1981 Autor: Jerzy Biały Zdjęcia: Tadeusz Metz Prowadzący: Jerzy Biały Wykonawcy: Artur Bober Platea Soneti Floriani - ulica prowadząca do kościoła św. Floriana, taki wpis znajdujemy w średniowiecznych aktach miejskich Krakowa na określenie ulicy Floriańskiej, która biegnie od Rynku Głównego w stronę Kleparza. Redaktor Jerzy Biały w rozmowach z historykami sztuki i konserwatorami zabytków opowiada o świetności Via Regia, przedstawia dowody na jej pryncypialność i otwiera bramy kamienic, z których większość pełniła rolę pałacu miejskiego w XV wieku. Michał Rożek wyjaśnia jak narodziła się legenda o pobycie Balzaka w hotelu pod Różą. Jerzy Kossowski w restaurowanych wnętrzach kamienicy przy Floriańskiej 13 pokazuje multiplikację w architekturze. Piotr Krakowski mówi o błędach popełnianych przez współczesnych gospodarzy zabytkowych budynków na przykładzie Domu Filatelisty, mieszczącego się w kamienicy Pod Aniołkiem. Prof. Janusz Bogdanowski tłumaczy, co oznacza użyty przez niego w jednej z prac termin "krajobraz ulicy Floriańskiej". W Domu pod Wiewiórką, kamienicy należącej w XIX w. do Walerego Rzewuskiego, znalazł siedzibę Zespół Inwentaryzacji Zabytków Instytutu Sztuki PAN. Rozmowa z kierownikiem placówki, doc. Janem Samkiem o powstającym kolejnym tomie Katalogu zabytków Krakowa, który stanowi kompilację wiedzy o zinwentaryzowanych zabytkach miasta. Dalej oglądamy fasady następnych kamienic przy ulicy Floriańskiej; nr 39 należącej do Michała Bałuckiego, nr 47 siedziba najstarszej firmy optycznej, Dom pod Dzwonami. Pod numerem 41 znajduje się Dom Jana Matejki, po jego wnętrzach oprowadza Barbara Czałówna, kustosz muzeum. Na zakończenie wstępujemy do Jamy Michalika, miejsca spotkań młodopolskiej bohemy i twórców Zielonego Balonika. Występuje Marian Cebulski, aktor Teatru Słowackiego. Po drugiej stronie ulicy mieści się salon sztuki współczesnej Związku Polskich Artystów Plastyków. I tak docieramy do bramy Floriańskiej i murów obronnych, których ocalenie przed wyburzeniem zawdzięczamy prof. UJ, Feliksowi Radwańskiemu. (dodano pozycję programową) 11:50 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 5. ISLANDIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 5 - LAND OF FIRE AND ICE - ICELAND, RAW NATURE) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Położona na północnym Atlantyku, między Grenlandią a Norwegią, Islandia jest wulkaniczną wyspą o wspaniałej, surowej przyrodzie, unikalną w skali świata. Dlaczego ludzie zdecydowali się skolonizować Islandię? To odległa, zimna wyspa, targana nieustannymi wiatrami i działaniem sił natury, które są burzliwe i często przerażające. To ogrom niezwykłych krajobrazów, jakby wyrzeźbionych przez brutalnego olbrzyma. Majestatyczne pejzaże Islandii są wynikiem intensywnej działalności wulkanicznej. Na wyspie znajduje się prawie 100 aktywnych wulkanów. Islandzka ziemia to w dużej mierze lawa, żużel i popioły. To raj dla wulkanologów, ale piekło dla rolników. Dawna Islandia była żyzna i zalesiona. Największą z plag wyspy pozostaje erozja. Islandczycy wiedzą, że ich wyjątkowa przyroda jest cennym darem, dlatego starają się nie eksploatować nadmiernie jej zasobów. Islandia jest klejnotem natury, który ludzie powinni chronić za wszelką cenę. (dodano pozycję programową) 17:45 WŁOCHY: ZRODZONE Z MIŁOŚCI - ODC. 1 WENECJA (ITALY MADE WITH LOVE EP. 1 VENICE) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2022 Reżyseria: Francis Ramirez - O'Shea, Thomas Jacobi Seria dokumentalna, poświęcona kulturze włoskiej, w której autorzy odnajdują ukryte skarby w każdym wyjątkowym regionie i pozwalają mieszkańcom dzielić się swoimi doświadczeniami, dziedzictwem i obyczajowością. Wyobraźmy sobie, że w jednym z najczęściej odwiedzanych krajów na świecie nie ma turystów. Pomnik Dawida, Koloseum, Wenecja są puste. Jednak niektórzy najbardziej utalentowani rzemieślnicy nadal tworzą swoją sztukę, a kultura włoska się rozwija bez zewnętrznego zgiełku. W świecie, w którym większość produktów powstaje masowo, poznamy niesamowitych rzemieślników, którzy wciąż tworzą unikalne rzeczy ręcznie. Precyzja, personalizm, delikatna doskonałość, miłość do sztuki - wszystko to razem zapewnia wyjątkową jakość. Od dmuchania szkła w Wenecji, produkcję oliwy z oliwek w Toskanii, przędzenie jedwabiu w Como, po tradycje kulinarne Emilii - Romanii, każdy odcinek pozwala nam docenić coś innego. Odc. 1 - "Wenecja". Tutaj ludzie żyją wspólnie, jak wielka rodzina. To wymarzone miejsce dla rzemieślników. Wyspa Murano, usadowiona w północnej części weneckiej laguny, słynie jako światowa stolica szklarstwa. Dawno temu rzemieślnikom w Murano nie wolno było opuszczać wyspy. Podobno, by ustrzec Wenecję od ognia, który płonie tu w dzień i w nocy. Inni twierdzą, że chodzi o zachowanie tajemnic zawodu, który przekazuje się z pokolenia na pokolenie. Wenecja jest miastem powstałym z drewna na wodzie. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego ludność przeniosła się z lądu stałego na wyspy. Miasto rozrastało się. zbudowano więc drewniane platformy i wykopano kanały, by łatwiej się przemieszczać. W całej Wenecji z wody wyrastają kamienne i ceglane budynki. Podobnie jak w większości miast nadmorskich, także w Wenecji prosperuje targ rybny. Kupuje się tu i sprzedaje dary morza od stuleci. Czas dominacji weneckich twórców luster może przeminął, ale dziedzictwo rodziny Barbinich ma się dobrze. Ich ręcznie wykonane zwierciadła znajdują odbiorców na całym świecie. Każdy z tych rzemieślników stanowi ogniwo w długim łańcuchu tradycji zawodów, praktykowanych w Wenecji dawno temu. (dodano pozycję programową) 23:35 ŻĄDZA KRWI: PORTRET PSYCHOPATY (BLOODLUST - THE DESIRE TO KILL / MORDLUST - DIE DUNKLE SEITE IN UNS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Sebastian Gunther Film dokumentalny docu - crime. Co czyni człowieka mordercą? Czy to kwestia genetyki czy uwarunkowań społecznych? To pytania, które zadają sobie nie tylko naukowcy, ale także miłośnicy kryminałów, zarówno tych literackich i filmowych, jak i z życia wziętych. Autorzy filmu rozmawiają z reporterką sądową i autorką kryminałów o fikcji i rzeczywistości w jej najgorszej sprawie o morderstwo. Spotykają neurobiologa badającego mózgi psychopatów i pytają mordercę o to, jak się nim stał. (dodano pozycję programową) 00:35 MAGDA, MIŁOŚĆ I RAK Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Adam Fręśko Patrząc na piękną, smukłą Magdę Prokopowicz, nikt nie pomyślałby, że przez kilka lat walczyła ze śmiertelną chorobą, która ją straszliwie okaleczyła. Wszystko wskazuje na to, że tę walkę wygrała, chociaż pewności nie będzie miała nigdy. Magda bardzo wcześnie musiała oswoić się ze śmiercią. Jej rodzice zmarli na raka: ojciec - gdy miała 14 lat, a matka, gdy Magda była osiemnastolatką. Ona sama była więc w grupie podwyższonego ryzyka, mogła spodziewać się, że i jej los nie oszczędzi takich doświadczeń. Gdy poznała Bartka Prokopowicza, znanego operatora i swojego przyszłego męża, oboje zakochali się w sobie od pierwszego wejrzenia i szybko zdecydowali się na ślub. Wiedzieli, że chcą być ze sobą na dobre i na złe, "dopóki śmierć ich nie rozłączy". Chmury zawisły nad ich szczęściem, gdy Magda miała 27 lat. Pewnego dnia wyczuła guzek w piersi. Diagnoza brzmiała jak wyrok: obustronny złośliwy rak piersi. Dla Bartka było oczywiste, że będzie przy niej trwał, wspierał ją, że nie przestanie jej kochać. A właśnie wtedy szczególnie go potrzebowała. Początkowo, pamiętając wieloletnie cierpienia matki, którą pokonał rak piersi, Magda nie chciała poddawać się tradycyjnej kuracji, nie wierzyła w jej efekty. Próbowała medycyny niekonwencjonalnej. Lekarze namawiali ją jednak na poddanie się obustronnej mastektomii, ostrzegając, że inaczej nie będzie dla niej żadnego ratunku. Gdy okazało się, że jest w ciąży, namawiali ją na jej usunięcie. Magda jednak zdecydowała się urodzić, a w utrzymaniu ciąży bardzo pomógł jej onkolog, dr Jerzy Giermek. Ze względu na dziecko zrezygnowała jednak z eksperymentów, zgodziła się na operację. Była w trzecim miesiącu ciąży, kiedy usunięto jej obie piersi. Bardzo to przeżyła: do tej pory trudno jej o tym mówić, choć jej mąż zapewnia, że nie wpłynęło to w żaden sposób na jego uczucie do niej i ze sposobu, w jaki wypowiada te słowa, widać, że nie jest to tylko pusta deklaracja. Później była półroczna chemioterapia, podczas której Magdzie wypadły piękne, gęste włosy, stanowiące jeden z jej atutów. Przyszła mama wstydziła się swej łysej głowy, właściwie na cały czas kuracji odcięła się od świata. Dwa tygodnie po jej zakończeniu na świat przyszedł mały Leonek, oczko w głowie rodziców, którzy - świadomi, jak cenny jest wspólnie spędzony czas - starają się ani na chwilę nie rozstawać ze sobą i z nim. Żona i dziecko jeżdżą więc z Bartkiem na plany filmowe kolejnych produkcji, przy których jest on operatorem, nawet za granicę. Rok temu Magda dowiedziała się, że ma przerzuty do wątroby i kości. Ale i wtedy nie załamała się. Oboje wiedzieli, że zwycięstwo nad rakiem zależy w dużym stopniu od determinacji pacjenta, jego woli życia. A tego Magdzie nie brakowało. I zmiany chorobowe ustąpiły. Od tamtej pory stan zdrowia Magdy się poprawia. Jeszcze nosi różne peruki, ale już odrastają jej włosy, przybyło sił. Dziewczyna szykuje się do zabiegu rekonstrukcji piersi i marzy, żeby znów założyć suknię bez ramiączek, w której brała ślub. Oswoiła raka, teraz uczy innych, jak się go nie bać: koresponduje z wieloma chorymi, udziela wywiadów. Razem z Bartkiem buduje dom na wsi. Wierzy, że spędzą tam jeszcze wiele szczęśliwych lat. (dodano pozycję programową) 02:15 PIĘKNE LATA NIEWOLI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1996 Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Scenariusz: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Stanisław Szymański Janusz Nasfeter, jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów, wspomina zdarzenia ze swej młodości i lat dojrzałych. Opowiada o wydarzeniach okresu okupacji i lat powojennych, powraca do przeżyć, które stały się inspiracją jego twórczości. Reżyser relacjonuje także wydarzenia, które mogłyby być kanwą jego twórczości i filmu, jaki już nie powstanie. Jest to szczególny portret 72 - letniego, nieżyjącego dziś mężczyzny, którego życie przebiegało w latach zniewoleń Polski: niemieckiej okupacji 1939 - 1945 i radzieckiej hegemonii 1945 - 1989. (dodano pozycję programową) 03:05 TWÓRCY NASZEJ TRADYCJI - HRABIA HENRYK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1997 Reżyseria: Mariusz Malinowski Scenariusz: Mariusz Wituski Zdjęcia: Jacek Mierosławski Muzyka: Robert Obcowski Aktorzy: Andrzej Chyra, Leszek Teleszyński, Katarzyna Łochowska, Agnieszka Wagner, Sławomir Orzechowski, Dariusz Jakubowski, Sławomira Łozińska, Ewa Florczak, Krzysztof Stelmaszyk, Zbigniew Korepta, Stanisław Biczysko, Katarzyna Gajdarska, Karol Stępkowski Wykonawcy: Borys Jaziński, Paweł Dolewski Film o życiu i twórczości romantycznego poety, autora "Nie - Boskiej komedii". Wydarzenia związane z jego osobą widziane są i komentowane słowami samego pisarza, zaczerpniętymi z listów do najbliższych. Wszystkie teksty są autentyczne, nawet te ułożone w dialogi, toczone przez przyjaciół, partnerów, członków rodziny. W programie wykorzystano także fragmenty "Nie - Boskiej komedii". Osią dramatu są przede wszystkim niezwykle emocjonalne stosunki z ojcem, hrabią Wincentym, niegdyś mężnym uczestnikiem wojen napoleońskich, później ugodowym politykiem Królestwa Kongresowego, który haniebnie wsławił się w czasie powstania listopadowego. Postawa polityczna ojca zaciążyła na życiu i twórczości syna. Zygmunt Krasiński urodził się w 1812 roku w Paryżu. Był synem hrabiego Krasińskiego i księżniczki Radziwiłłówny. Ojcem chrzestnym chłopca był sam Napoleon - imię cesarza nosił jako drugie obok imienia Zygmunt. Syn żywił w stosunku do ojca bezgraniczne uwielbienie, ale jego miłość i szacunek wielokrotnie wystawiane były na próbę. Wincenty Krasiński w sprawach społecznych i politycznych reprezentował stanowisko przeciwne opiniom większości rodaków. Kiedy umarł senator Piotr Bieliński, a jego pogrzeb nabrał znaczenia manifestacji patriotycznej, generał nakazał synowi złamać solidarność z kolegami i pójść na wykłady. Zygmunt został obrzucony wyzwiskami, a nawet czynnie znieważony i w rezultacie opuścił uniwersytet. Wspomnienie owej tragedii towarzyszyło mu do końca życia. Młody Krasiński wyjechał na studia do Genewy. Poznał tam Adama Mickiewicza, umocnił się także jego kosmopolityzm. Szczycił się swą polskością i znaczeniem przodków w dziejach narodu, ale język francuski na równi z polskim odczuwał jako rodzinny. Kiedy wybuchło powstanie listopadowe, chciał wrócić do kraju i wziąć w nim udział, jednak stać go było jedynie na gorące pragnienie i patetyczny list do ojca. Długo sobie wyrzucał, że podróżuje po Europie, podczas gdy jego rodacy walczą i giną za ojczyznę. Chorowity od dziecka Zygmunt zaczął mieć problemy ze wzrokiem, groziła mu ślepota. Nękany cierpieniami fizycznymi i brzemieniem swych przemyśleń, dojrzał do sformułowania wizji dziejów Europy. To, co w twórczości Krasińskiego jest najbardziej interesujące i nowatorskie, to jego stosunek do historii i roli jednostki w dziejach świata. Wydana w 1835 roku "Nie - Boska komedia" zawiera stwierdzenie logicznej konieczności, przesądzającej o nieuchronnej zagładzie ustroju XIX - wiecznej Europy. Dramat ten jest rezultatem zarówno osobistych przeżyć, jak i obserwacji stosunków panujących wówczas na kontynencie. Dla romantycznych poetów cierpienia były źródłem natchnienia. Krasiński cierpiał, gdyż uświadamiał sobie rozdźwięk między tworzeniem fikcji artystycznej a rzeczywistym kreowaniem dziejów. Wyrazem skrajnego pesymizmu jest właśnie "Nie - Boska komedia" - dokonał w niej sądu nad sobą: człowiekiem i poetą romantycznym oraz współczesnym mu światem.