TVP Historia Czwartek, 01.08.2024 05:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1873 - ustalono międzynarodowy wzorzec kilograma; 1914 - Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji; 1944 - godzina "W". 06:04 SZEROKIE TORY. ROSJA PO WYBORACH Reportaż, 23 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Takich wyborów prezydenckich jeszcze w Rosji nie było! Po raz pierwszy od wielu lat głosowanie poprzedziły masowe protesty i zaciekłe polityczne spory. Faworyt wyborów Władimir Putin wywołuje dziś skrajne emocje. Od uwielbienia - w reportażu znajdzie się m.in. relacja z sekty, która uznaje Putina za wcielenie apostoła Pawła - do żądań osadzenia go w więzieniu. Emocje koncentrujące się wokół osoby Putina poznamy dzięki młodej dziennikarce liberalnego radia Echo Moskwy, Oldze Byczkowej. Bohaterka doskonale zna wszystkie niuanse sytuacji w Rosji oraz głównych uczestników wydarzeń. Od lat dokumentuje sukcesy i porażki Putina. Kamera towarzyszy jej tuż po ogłoszeniu wyników wyborów, czyli w chwili, kiedy w radiu panuje najbardziej gorąca atmosfera. Reportaż w żywej formie odpowie na pytanie: czy po 4 marca Rosja będzie innym państwem niż dotychczas, i czy Władimir Putin przejdzie kolejną metamorfozę? 06:25 SPÓR O HISTORIĘ - KTO WYWOŁAŁ POWSTANIE WARSZAWSKIE? Debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wieczorem, 31 lipca 1944 roku dowódca Armii Krajowej generał Tadeusz Komorowski "Bór" wydał komendantowi Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej pułkownikowi Antoniemu Chruścielowi "Monterowi" rozkaz o rozpoczęciu następnego dnia powstania w Warszawie. Tam, gdzie rozkaz o wybuchu powstania zdążył dotrzeć, żołnierzom z magazynów pospiesznie wydawano broń i amunicję. Młodzi ludzie, częstokroć słabo uzbrojeni, wtopieni w tłum powracających z pracy warszawian, czekali na swoich stanowiskach na komendę do otwarcia ognia. W niektórych miejscach stolicy pierwsze strzały padły jeszcze przed siedemnastą. Co zdecydowało o wydaniu rozkazu o rozpoczęciu walki? Czy decyzję zaakceptował rząd polski i Naczelny Wódz? Goście: prof. Maciej Kledzik i prof. Rafał Habielski, Uniwersytet Warszawski 06:55 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 3/8 - PRÓBA DYWERSJI Serial Serial wojenno - sensacyjny, 38 min, Polska, 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, Roman Wionczek, Zenon Różewicz Aktorzy: Tadeusz Borowski, Piotr Frączewski, Piotr Garlicki, Andrzej Szczepkowski, Janusz Zakrzeński, Henryk Bista, Jerzy Kamas, Eugeniusz Kamiński, Zygmunt Kęstowicz, Andrzej Lejborek, Jan Machulski, Grażyna Marzec, Tadeusz Pluciński, Jolanta Wołłejko, Józef Zacharewicz Wraz z wybuchem wojny Sztab Główny postanawia ewakuować biura szyfrów, ośrodek w Pyrach zaś zniszczyć. Kryptolodzy zabierają z Pyr wszystkie urządzenia i w dwóch grupach udają się w kierunku Brześcia. Tam po wielu tarapatach następuje połączenie obu grup i ekipa w tłumie uchodźców wędruje w stronę Kołomyi. Po wyczerpaniu się zapasów paliwa Langer podejmuje decyzję zniszczenia maszyn "Enigmy" i ich dokumentacji, które giną w ogniu. Teraz pozostało już tylko jedno wyjście - przedzierać się do granicy rumuńskiej. Jednocześnie Hoeger wraz ze swymi agentami przedostaje się do kolumny ewakuacyjnej z nadzieją, że uda mu się wykryć naszych kryptologów. Na szczęście jego usiłowania spełzają na niczym. 07:40 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 4/8 - OCALIĆ MYŚL Serial wojenno - sensacyjny, 43 min, Polska, 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Roman Wionczek, Zenon Różewicz, Stanisław Strumph-Wojtkiewicz Aktorzy: Zygmunt Kęstowicz, Grażyna Marzec, Janusz Zakrzeński, Andrzej Lejborek, Henryk Bista, Jerzy Kamas, Jolanta Wołłejko, Halina Golanko, Tadeusz Borowski, Piotr Garlicki, Tadeusz Pluciński, Józef Zacharewicz, Ewa Żukowska, Piotr Frączewski, Eugeniusz Kamiński Przez granicę rumuńską przechodzi istny pochód uciekinierów i wojska. Rajewski, Różycki i Zygalski oddzielają się od pozostałych kryptologów i bocznymi drogami wędrują do Bukaresztu. Próby znalezienia pomocy i przedostania się na Zachód początkowo nie przynoszą rezultatu, dopiero po wizycie w ambasadzie francuskiej zaczynają mieć nadzieję. Było to efektem działania płk. Bertranda, specjalnie przybyłego w tym celu do Bukaresztu. Przez Włochy, trójka kryptologów przedostaje się do Paryża, gdzie spotyka prawie wszystkich swoich warszawskich kolegów, którym różnymi sposobami udało się wydostać z rumuńskich obozów. Bertrand przy udziale Langera postanawia reaktywować biura szyfrów; liczą też na współpracę z Anglią. Jako siedzibę obierają pałacyk "Bruno" pod Paryżem, gdzie zainstalowana zostaje cała aparatura szyfrowa, i tam kryptolodzy w klasztornych bez mała warunkach zabierają się do pracy. Już w listopadzie 1939 r. przychodzi pierwszy sukces - Różyckiemu udaje się złamać kolejny tajny szyfr Abwehry. 08:30 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - WRZENIE XVIII WIEKU Magazyn kulinarny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski W kolejnym odcinku poznamy potrawy spożywane w XVIII wieku. Prowadzący Łukasz Modelski przygotuje dania z kapusty. Pierwszą potrawą będzie kapuśniak ze świeżej kapusty, a drugą pręga wołowa z kiszoną kapustą. 09:00 HISTORIA POLSKI - POWSTANIE WARSZAWSKIE W DOKUMENTACH Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1994 Scenariusz: Witold Zadrowski Lektor: Władysław Kowalski, Tomasz Marzecki Wykonawcy: Władysław Kowalski Muzyka: Eugeniusz Rudnik Witold Zadrowski przedstawia film oparty na dokumentach w większości dotąd nieznanych, dotyczących powstania warszawskiego i działań polityków, które z tamtymi wydarzeniami były związane. Swój film, będący kroniką powstania warszawskiego, Witold Zadrowski zrealizował z wyjątkową starannością. Przygotowując scenariusz i komentarz, sięgnął do sześciu książek: "Armia Krajowa w dokumentach", "Samotny bój" Tadeusza Żenczykowskiego, "W sojuszniczym Londynie" Edwarda Raczyńskiego, "Polska w II wojnie światowej" Józefa Garlińskiego, "Dni walczącej stolicy" Władysława Bartoszewskiego i "Wielka Koalicja" Włodzimierza Kowalskiego. Sam też przygotowując się do nakręcenia filmu, odnalazł wiele wcześniej nieznanych dokumentów. Poprosił również o wspomnienia przed kamerą uczestników powstania: prof. Aleksandra Gieysztora - wówczas kierownika Wydziału Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK i Tadeusza Żenczykowskiego - wówczas szefa Wydziału Propagandy AK. Wykorzystał też sekwencje wybrane z siedmiu godzin filmów dokumentalnych z powstania, fragmenty niemieckich kronik filmowych, materiały z archiwów Wytwórni Filmów Dokumentalnych i "Czołówki". Z tak bogatego materiału zbudował szczegółową kronikę powstania, lecz opowiedział ją w bardzo osobisty sposób. Opowieść o tragedii stolicy i jej mieszkańców rozpoczął od września 1939 roku, dostrzegając w bohaterskiej obronie miasta nieuchronną zapowiedź późniejszego zrywu. Relacjonując rozwój wydarzeń poprzedzających powstanie, a potem kronikę walki, pokazał działania polityków związanych z wydarzeniami, a także - jak je widziały wszystkie zaangażowane w nie strony: polska, brytyjska, radziecka i niemiecka. Przedstawił też prawdę o osamotnieniu walczącego miasta, z wyrachowaniem skazanego na zagładę. 10:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 1 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego największej operacji desantowej, mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku. W nagraniu unikatowe materiały archiwalne. 10:40 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KIUSIU - PRADAWNA JAPONIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Kiusiu. 11:35 LISTY Z BARYKADY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2008 Reżyseria: Ewa Żmigrodzka Scenariusz: Ewa Żmigrodzka Zdjęcia: Michał Jarosiński, Robert Jażdżyk Muzyka: Jan Zawierski Wiosną 2008 roku media obiegła wiadomość, że w jednym z niemieckich domów aukcyjnych są wystawione na sprzedaż listy pisane i przenoszone przez członków Harcerskiej Poczty Polowej podczas Powstania Warszawskiego. Listy te, kupione przez Polskę, wzbogaciły zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego i stały się punktem wyjścia niezwykłej opowieści o uczestnikach Powstania, o życiu w ogniu walk, w mieście obracającym się stopniowo w morze gruzów. Poprzez nie widz poznaje przebieg Powstania, jego najważniejsze epizody. Cytowane listy (odczytywane zza kadru) przeplatają wypowiedzi dawnych żołnierzy, m. in.: Edmunda Baranowskiego, Jerzego Kaczyńskiego, Zbigniewa Ścibora - Rylskiego czy Marka Wallmodena oraz łączników Harcerskiej Poczty Polowej: Macieja Krokosa, Witalisa Hoppe, Jerzego Czajkowskiego. Tytułowe listy z barykady pisali zarówno żołnierze AK, jak i ludność cywilna. Wybuch Powstania zastał mieszkańców stolicy w różnych punktach miasta, szybko zmieniająca się sytuacja i zacięte walki we wszystkich dzielnicach uniemożliwiały inny kontakt. Zorganizowana już w pierwszych godzinach powstania Harcerska Poczta Polowa pozwalała na przekazanie najpilniejszych wiadomości: kto żyje, kto zginął, kto został ranny, czy dom jeszcze stoi, czy też padł pod gradem bomb, ale także przesłanie słów pokrzepienia, zapewnienia, że wszystko będzie dobrze, że walki wkrótce się skończą. Ostatni list dotarł do adresata w 1968 roku - jego doręczyciel występuje w filmie. Cennym dopełnieniem wypowiedzi uczestników Powstania oraz cytowanych listów są fragmenty filmowych kronik powstańczych. Autorka filmu dotarła do ujęć, które nigdy wcześniej nie były prezentowane publicznie. 12:05 ROBIN Z SHERWOOD - ODC. 10 ZAKLĘCIE (ROBIN OF SHERWOOD) Serial, 51 min, Wielka Brytania, 1983 Reżyseria: Richard Carpenter, Paul Knight Aktorzy: Clive Mantle, Mark Ryan, Michael Praed, Phil Rose, Ray Winstone "Robin z Sherwood", brytyjski serial fantasy nakręcony w latach 1983 - 1986, znany też w Polsce pod tytułem "Robin Hood". Serial liczy w sumie z 26 odcinków nakręconych w trzech odrębnych cyklach. W pierwszych dwóch sezonach w roli tytułowej występował Michael Praed, natomiast w trzecim syn Seana Connery'ego, Jason. Producentem serialu był Paul Knight, a głównym scenarzystą Richard Carpenter. W tworzeniu scenariusza współpracowali z nim: Anthony Horowitz, Andrew McCulloch i John Flanagan. Reżyserem pierwszego sezonu był Ian Sharp, drugiego Robert Milton Young, a trzeciego Ben Bolt, James Allen, Gerry Mill, Sid Robertson i Alex Kirby. Serial nawiązuje do legendy o Robin Hoodzie; akcja filmu rozgrywa się na tle Anglii przełomu XII i XIII wieku, za panowania króla Ryszarda Lwie Serce i jego brata Jana bez Ziemi. Inicjatorem powstania tego serialu był jego producent Paul Knight; początkowo zamierzał on nakręcić sześcioodcinkowy mini - serial o przygodach Robin Hooda w nowej konwencji, odpowiadającej publiczności lat 80. XX wieku. 13:10 CZTERY STRONY ŚWIATA - IRLANDIA - CELTYCKA MAGIA. ODC. 6 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 14:10 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 2 SOWIECKIE CIENIE (FORSAKEN PLACES - GEHEIME WELTEN / SOVIET SHADOWS) Serial dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 15:10 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - KATOWICE GMACH SEJMU Reportaż, 7 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Prowadzący: Katarzyna Sanocka Gdy w 1922 roku Górny Śląsk przyłączono do Polski, region ten zyskał dużą autonomię. Miał własny sejm niezależny od sejmu polskiego. W 1923 roku ogłoszono konkurs na budowę gmachu sejmu - pierwszej budowli o charakterze parlamentarnym w odrodzonym państwie polskim. Okazały budynek na listę Pomników Historii został wpisany w 2012 roku. 15:20 KORONA KRÓLÓW - ODC 39 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Ewelina Chyrzyńska, Zdena Sisova, Monika Zięba Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Piotr Gawron - Jedlikowski, Andrzej Deskur, Robert Gonera, Sławomir Orzechowski, Julia Młynarczyk, Agata Bykowska, Marek Karpowicz, Krzysztof Chudzicki, Karina Seweryn, Jacek Kopczyński, Rafał Rosiak, Tomasz Sapryk Odc. 39 Król zaczyna się domyślać, że jego zaufany - Nekanda - donosi biskupowi Grotowi o jego planach. Kazimierz coraz więcej uwagi poświęca Machnie, co dostrzega jego żona Anna. Na Wawelu pojawia się Giovanni, który ma nauczyć królewskie dzieci tańca. Gabija i Egle, wędrujące przez leśne ostępy na Litwę, zostają napadnięte. 15:55 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 16:25 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 16:50 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szałajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmie dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. Każdego dnia zostanie wyemitowany 60 - sekundowy felieton na temat tego, co danego dnia działo się w Warszawie roku 1944. Kalendarium opatrzone zostanie specjalną grafiką, archiwalnymi zdjęciami oraz nagraniami obrazującymi wydarzenia z poszczególnych dni Powstania oraz wypowiedziami świadków. Walorem kalendarium ma być także jego warstwa wizualna i muzyczna. Poszczególne felietony będą charakteryzowały się dynamicznym montażem oraz muzyką. Opiekę merytoryczną nad projektem sprawować będą historycy z Muzeum Powstania Warszawskiego oraz eksperci z TVP Historia. Kalendarium będzie miało dynamiczną formę, dlatego będzie trwało dokładnie 1 minutę. W rolę lektora wcieli się Krzysztof Ziemiec. Produkcją zajmie się Wojciech Kasprzyk. Redaktorem odpowiedzialnym z ramienia Agencji Publicystyki, Dokumentu i Audycji Społecznych będzie Teresa Litkowska. W dzisiejszym odcinku: "Alarm, do rąk własnych Komendantom Obwodów. Nakazuję W dnia 1.08. godzina 17.00". - Tak brzmiał rozkaz wydany przez komendanta Okręgu Warszawskiego AK pułkownika Antoniego Chruściela, pseudonim "Monter", na polecenie dowódcy Armii Krajowej generała Tadeusza Komorowskiego pseudonim Bór. Warszawa stawała do walki z okupującymi ją wojskami niemieckimi. Powstańcy chcieli wyzwolić stolicę jeszcze przed wejściem do miasta Armii Czerwonej. Młodzi ludzie, słabo uzbrojeni, czekali na komendę do ataku. W niektórych miejscach strzały padły jeszcze przed siedemnastą. O godzinie "W" rozpoczęło się powstanie. 17:00 HISTORIA POLSKI - CZŁOWIEK, KTÓRY ROZPOCZĄŁ POWSTANIE Film dokumentalny, 44 min, Polska, 1998 Reżyseria: Krzysztof Buczkowski Wykonawcy: Zdzisław Sierpiński, Stefania Wójtowicz, Wiesław Ochman, Władysław Bartoszewski Zdjęcia: Jacek Mierosławski Film poświęcony Zdzisławowi Sierpińskiemu, znanemu przede wszystkim z dziennikarstwa. Mniej znana jest jego okupacyjna biografia - żołnierza dywersyjnej kompanii "Żniwiarz" Armii Krajowej. Tak się złożyło, że to on i żołnierze jego plutonu oddali pierwsze strzały w Powstaniu Warszawskim. W filmie obok bohatera wypowiadają się jego przyjaciele i znajomi: Stefania Wojtowicz, Wiesław Ochman, Stefan Bratkowski, Władysław Bartoszewski. 17:45 POLSKIE 100 LAT - POWSTANIE WARSZAWSKIE Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Muzyka: Michał Lorenc Jesienią 1943 roku opracowano koncepcję działań pod kryptonimem Burza. Zakładała ona zajmowanie obszarów polskich przez Armię Krajową w walce z ustępującymi pod naporem Armii Czerwonej Niemcami, a następnie ujawnienie oddziałów AK oraz aparatu administracyjnego delegatury rządu i wystąpienie wobec władz sowieckich w roli gospodarza ziem polskich. Żołnierze Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, wspólnie z Armią Czerwoną zdobyli Wilno. Podobnie w zdobyciu Lwowa i wielu miast na Lubelszczyźnie i w Rzeszowskiem uczestniczyły oddziały Armii Krajowej. Zgodnie z planem oddziały AK i polskie władze cywilne ujawniały się przed Sowietami. Po czym zostawali aresztowani i zsyłani do łagrów. W końcu lipca do wybuchu powstania w Warszawie wzywało radio moskiewskie i komuniści. Decyzja dowództwa AK i Delegatury Rządu o podjęciu walki była niezwykle trudna - każdy wybór był zły. Bezczynność Armii Krajowej w chwili wejścia Armii Czerwonej wzmocniłaby propagandę sowiecką o rzekomej współpracy polskiej armii podziemnej z okupantem i pozwoliłaby zniszczyć setki tysięcy jej członków bez najmniejszego rozgłosu. Bierne oddanie się w niewolę sowiecką wytworzyć mogło w społeczeństwie polskim kryzys, moralny nie mniej bolesny od kompleksu klęski w 1939 roku. Bezpośrednio po klęsce Powstania wydawało się, iż decyzje o powstaniu należy potępić. Z perspektywy czasu oceny nie są tak jednoznaczne. 18:25 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 5/8 - ŻÓŁTE KARTKI Serial wojenno - sensacyjny, 41 min, Polska, 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Zenon Różewicz, Roman Wionczek, Stanisław Strumph - Wojtkiewicz Aktorzy: Tadeusz Borowski, Piotr Frączewski, Piotr Garlicki, Andrzej Szczepkowski, Janusz Zakrzeński, Henryk Bista, Jerzy Kamas, Eugeniusz Kamiński, Zygmunt Kęstowicz, Andrzej Lejborek, Jan Machulski, Grażyna Marzec, Tadeusz Pluciński, Jolanta Wołłejko, Józef Zacharewicz Pomimo oczywistych sukcesów w odczytywaniu niemieckich szyfrów, sztab generalny jawnie lekceważy dostarczane z pałacyku "Bruno" tzw. żółte kartki, zawierające coraz bardziej niepokojące informacje. Niemcy szykują nowe operacje, jak się później okaże, ataki na Norwegię i Francję. Jednak gen. Gamelin woli wierzyć w potęgę linii Maginota niż w wymowę faktów. Czerwcowa agresja na Francję zastaje kraj całkowicie nieprzygotowany do wojny. Po kapitulacji Francji kryptolodzy ewakuują się do Algieru. Anglicy w tym czasie dopracowują się już własnych urządzeń do dekryptażu. Bertrand postanawia wrócić do Francji. Współpracownicy pułkownika przedostają się do strefy nieokupowanej, która zachowała jeszcze pozory niezależności. Tam, w miejscowości Uzes na południu Francji, w ścisłej konspiracji na nowo przystępują do pracy w ośrodku opatrzonym kryptonimem "Cadix". 19:15 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 6/8 - WYŁĄCZENI Z GRY Serial wojenno - sensacyjny, 36 min, Polska, 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Roman Wionczek, Zenon Różewicz, Stanisław Strumph - Wojtkiewicz Aktorzy: Tadeusz Borowski, Piotr Frączewski, Piotr Garlicki, Andrzej Szczepkowski, Janusz Zakrzeński, Henryk Bista, Jerzy Kamas, Eugeniusz Kamiński, Zygmunt Kęstowicz, Andrzej Lejborek, Jan Machulski, Grażyna Marzec, Tadeusz Pluciński, Jolanta Wołłejko, Józef Zacharewicz W roku 1942 Niemcy nadal odnoszą sukcesy na wszystkich frontach. W krajach okupowanych, a szczególnie w Polsce i Związku Radzieckim, szaleje terror. Również rodziny przebywających na Zachodzie kryptologów podlegają represjom. Niemcy imają się wszelkich sposobów, by znaleźć jakikolwiek ślad ekipy pułkownika Bertranda. W ręce działającego w Paryżu Hoegera wpada przebywająca tam przyjaciółka Langera - Ira. Ta nić wkrótce okazuje się bardzo pomocna. Szybko awansujący w wywiadowczej hierarchii Hoeger organizuje sprytną prowokację. W tym czasie przebywający w "Cadixie" kryptolodzy, współpracując z Anglikami, odczytują depesze o przygotowaniach do zajęcia strefy nieokupowanej. To oznacza konieczność kolejnej ewakuacji. W styczniu 1942 roku na Morzu Śródziemnym ginie powracający do Francji Jerzy Różycki. Przygnębiająca wiadomość dociera do "Cadixu". 20:00 GODZINA "W" Dramat, 77 min, Polska, 1979 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Ewa Błaszczyk, Jerzy Gudejko, Piotr Łysak, Wojciech Wysocki, Tomasz Stockinger, Irena Laskowska, Katarzyna Łaniewska Scenariusz "Godziny W" powstał na motywach opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego, opublikowanego w 1956 roku. Stawiński - były uczestnik Powstania na Mokotowie - napisał swój utwór w formie zbeletryzowanego reportażu. Obrazowy język, oszczędna narracja i znakomite dialogi przypadły do gustu Jerzemu Morgensternowi, który przeniósł nowelę na ekran. Postanowił też dochować maksymalnej wierności oryginałowi. Wiarygodność wydarzeń ukazanych w filmie gwarantowały również nazwiska konsultantów. Byli nimi: Tadeusz Szarota - historyk, autor książki "Okupowanej Warszawy dzień powszedni" i Lech Cergowski - były żołnierz powstańczego pułku "Baszta". Głównymi bohaterami filmu są właśnie członkowie jego oddziału. Zagrali ich podówczas jeszcze studenci warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Młodzi aktorzy zebrali pochlebne recenzje. Podobał się zwłaszcza Jerzy Gudejko jako "Czarny". "Miał w oczach ten ogień, który cechował jego rówieśników, ten błysk inteligencji i entuzjazmu. Pozostali aktorzy również znakomicie wczuli się w specyfikę gorącego czasu. Byli - chociaż współcześni - chłopcami z tamtych lat" - pisała jedna z recenzentek. Zaś Janusz Morgenstern tak charakteryzował przesłanie swego filmu: "Tematyki okupacyjnej nie traktuję jako historii. Interesują mnie najbardziej węzłowe momenty życia narodu. Wojna i okupacja to długie, brzemienne lata, obfitujące w dramaty i tragedie, to zróżnicowane ludzkie losy. Są to słupy milowe w rozwoju społeczeństwa i jego świadomości. To są sprawy i bruzdy, które tworzą zapach czasu". W warstwie fabularnej "Godzina W" to zapis jednego, przełomowego dla dziejów stolicy dnia - 1 sierpnia 1944 roku. Niemcy powoli wycofują się z miasta. Całe konspiracyjne podziemie czeka na rozkaz wybuchu powstania. Trwają gorączkowe przygotowania do zbrojnego wystąpienia. W jednym z umówionych punktów zbiera się pluton Armii Krajowej pod dowództwem "Czarnego". Mają zaatakować hitlerowskie koszary. Tuż przed akcją dowiadują się, że nie otrzymają wsparcia drugiego plutonu. Wybija godzina W. Młodzi żołnierze chwytają za broń. 21:25 UMRZEĆ ZA WARSZAWĘ (POWSTANIE WARSZAWSKIE) Film dokumentalny, 51 min, Polska/Francja, 2013 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Krzysztof Talczewski Film "Umrzeć za Warszawę" w koprodukcji polsko - francuskiej przedstawia przyczyny i przebieg powstania warszawskiego. Pokazuje sytuację polityczną, w jakiej się znajdowała Polska w latach 1939 - 44 i która doprowadziła do podjęcia decyzji o rozpoczęciu bitwy o Warszawę. Przedstawia zarówno działania zbrojne w walczącej stolicy, jak i życie codzienne jej mieszkańców. W dokumencie wykorzystano przede wszystkim zdjęcia filmowe i fotografie zrobione przez żołnierzy - operatorów Armii Krajowej oraz w mniejszym stopniu niemieckie materiały propagandowe. Narracja filmu opiera się często na świadectwach uczestników powstania, co pozwala nadać bardziej osobisty i emocjonalny charakter. Prof. Norman Davies, dr Aleksandra Viatteau, dr Dariusz Gawin opowiadają o tym, co działo się w Londynie, Moskwie i Warszawie w kluczowych dla wydarzenia momentach. Tytuł filmu "Umrzeć za Warszawę" nawiązuje do popularnego w Europie Zachodniej, przed wybuchem drugiej wojny światowej, stwierdzenia poddającego w wątpliwość potrzebę umierania za Gdańsk. 22:35 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Widowisko, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku Sensacji XX wieku w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 23:25 TADEUSZ "BÓR" KOMOROWSKI - GŁOSEM GENERAŁA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2023 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Zdjęcia: Łukasz Perkowski Dokument poświęcony Tadeuszowi Komorowskiemu pseudonim Bór (ur. 1 czerwca 1895 w Chorobrowie, zm. 24 sierpnia 1966 w okolicach Buckley). Generał dywizji Polskich Sił Zbrojnych, premier rządu RP na uchodźstwie (1947 - 1949), Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych (1945 - 1947), Komendant Główny Armii Krajowej (1943 - 1944), członek Rady Trzech (od 1956), kawaler Orderu Orła Białego i Virtuti Militari. Po wojnie na emigracji zarabiał na życie jako tapicer. Zmarł na atak serca w trakcie polowania. 00:20 PAMIĘĆ Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Czernikowska, Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Historia niezwykła, piękna i czysta, a jednocześnie tak bardzo typowa dla tamtego pokolenia młodych Kolumbów, których na zawsze rozdzieliła powojenna żelazna kurtyna. Zachowały się listy: Halinki z Warszawy i Kazika z powojennego Londynu, które są nie tylko odbiciem przeżyć dwojga młodych zakochanych w sobie ludzi w czasie okupacji i po tak zwanym wyzwoleniu, ale też są prawdziwym obrazem świata zachodniego i Polski w tamtych latach, co ma skutki dla Polski do dzisiaj. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BEZIMIENNI BOHATEROWIE. Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Dziś wielką księgę historii otwieramy na dramatycznych letnich dniach roku 1920. Trwa wojna z bolszewikami. Czerwoni zdawałoby się niepowstrzymanie prą w głąb Polski. Na apel Rady Obrony Państwa, w niesamowitym tempie rodzi się Armia Ochotnicza. Niebawem liczy ponad 100 tysięcy żołnierzy. Im przypada w udziale zadanie nad wyraz trudne - walki odwrotowe, improwizowane, w których nie ma czasu na sztabowe przygotowania, a o powodzeniu decyduje talent i instynkt dowódców pododdziałów. Ci zaś doskonale rozumieją, iż każda godzina, każdy dzień oporu na froncie pozwala na lepsze przygotowanie Warszawy do obrony. 201 ochotniczy pułk jaskrawo krwią zapisuje swój szlak bojowy Wkra, Ciechanów, Zambrów i wreszcie najdramatyczniejszy bój pod Paprocią Dużą. W dymach tej bitwy na prawie 100 lat znika grupa ochotników, których kroniki pułkowe zapisują jako zaginionych w walce. Niedawno jednak, przy zupełnie innych poszukiwaniach natrafiamy na zbiorowy grób straszliwie zmasakrowanych polskich jeńców. Nim spoczną z honorami na poświęconej Ziemi, chcemy się czegoś więcej o nich dowiedzieć, a do takich badań nie ma lepszego miejsca niż archiwum Wojskowego Biura Historycznego. Tam też natkniemy się na opis postaci Wiliama Beyera, który walczył pod Paprocią Dużą. Dzięki spotkaniu z jego wnuczką będziemy też w stanie przybliżyć jego losy. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NA ZACHODZIE ZNÓW SPOKÓJ Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony przygotowaniom niemieckim do inwazji na Wyspy Brytyjskie oraz bitwie powietrznej o Anglię.