TVP Historia Czwartek, 01.08.2024 Zmiany z dnia 16.07.2024 w stosunku do raportu z dnia 01.07.2024 (dodano pozycję programową) 06:25 SPÓR O HISTORIĘ - KTO WYWOŁAŁ POWSTANIE WARSZAWSKIE? Debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Wieczorem, 31 lipca 1944 roku dowódca Armii Krajowej generał Tadeusz Komorowski "Bór" wydał komendantowi Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej pułkownikowi Antoniemu Chruścielowi "Monterowi" rozkaz o rozpoczęciu następnego dnia powstania w Warszawie. Tam, gdzie rozkaz o wybuchu powstania zdążył dotrzeć, żołnierzom z magazynów pospiesznie wydawano broń i amunicję. Młodzi ludzie, częstokroć słabo uzbrojeni, wtopieni w tłum powracających z pracy warszawian, czekali na swoich stanowiskach na komendę do otwarcia ognia. W niektórych miejscach stolicy pierwsze strzały padły jeszcze przed siedemnastą. Co zdecydowało o wydaniu rozkazu o rozpoczęciu walki? Czy decyzję zaakceptował rząd polski i Naczelny Wódz? Goście: prof. Maciej Kledzik i prof. Rafał Habielski, Uniwersytet Warszawski (dodano pozycję programową) 11:35 LISTY Z BARYKADY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2008 Reżyseria: Ewa Żmigrodzka Scenariusz: Ewa Żmigrodzka Zdjęcia: Michał Jarosiński, Robert Jażdżyk Muzyka: Jan Zawierski Wiosną 2008 roku media obiegła wiadomość, że w jednym z niemieckich domów aukcyjnych są wystawione na sprzedaż listy pisane i przenoszone przez członków Harcerskiej Poczty Polowej podczas Powstania Warszawskiego. Listy te, kupione przez Polskę, wzbogaciły zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego i stały się punktem wyjścia niezwykłej opowieści o uczestnikach Powstania, o życiu w ogniu walk, w mieście obracającym się stopniowo w morze gruzów. Poprzez nie widz poznaje przebieg Powstania, jego najważniejsze epizody. Cytowane listy (odczytywane zza kadru) przeplatają wypowiedzi dawnych żołnierzy, m. in.: Edmunda Baranowskiego, Jerzego Kaczyńskiego, Zbigniewa Ścibora - Rylskiego czy Marka Wallmodena oraz łączników Harcerskiej Poczty Polowej: Macieja Krokosa, Witalisa Hoppe, Jerzego Czajkowskiego. Tytułowe listy z barykady pisali zarówno żołnierze AK, jak i ludność cywilna. Wybuch Powstania zastał mieszkańców stolicy w różnych punktach miasta, szybko zmieniająca się sytuacja i zacięte walki we wszystkich dzielnicach uniemożliwiały inny kontakt. Zorganizowana już w pierwszych godzinach powstania Harcerska Poczta Polowa pozwalała na przekazanie najpilniejszych wiadomości: kto żyje, kto zginął, kto został ranny, czy dom jeszcze stoi, czy też padł pod gradem bomb, ale także przesłanie słów pokrzepienia, zapewnienia, że wszystko będzie dobrze, że walki wkrótce się skończą. Ostatni list dotarł do adresata w 1968 roku - jego doręczyciel występuje w filmie. Cennym dopełnieniem wypowiedzi uczestników Powstania oraz cytowanych listów są fragmenty filmowych kronik powstańczych. Autorka filmu dotarła do ujęć, które nigdy wcześniej nie były prezentowane publicznie. (usunięto pozycję programową) 11:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BEZIMIENNI BOHATEROWIE. (dodano pozycję programową) 16:50 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szałajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmie dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. Każdego dnia zostanie wyemitowany 60 - sekundowy felieton na temat tego, co danego dnia działo się w Warszawie roku 1944. Kalendarium opatrzone zostanie specjalną grafiką, archiwalnymi zdjęciami oraz nagraniami obrazującymi wydarzenia z poszczególnych dni Powstania oraz wypowiedziami świadków. Walorem kalendarium ma być także jego warstwa wizualna i muzyczna. Poszczególne felietony będą charakteryzowały się dynamicznym montażem oraz muzyką. Opiekę merytoryczną nad projektem sprawować będą historycy z Muzeum Powstania Warszawskiego oraz eksperci z TVP Historia. Kalendarium będzie miało dynamiczną formę, dlatego będzie trwało dokładnie 1 minutę. W rolę lektora wcieli się Krzysztof Ziemiec. Produkcją zajmie się Wojciech Kasprzyk. Redaktorem odpowiedzialnym z ramienia Agencji Publicystyki, Dokumentu i Audycji Społecznych będzie Teresa Litkowska. W dzisiejszym odcinku: "Alarm, do rąk własnych Komendantom Obwodów. Nakazuję W dnia 1.08. godzina 17.00". - Tak brzmiał rozkaz wydany przez komendanta Okręgu Warszawskiego AK pułkownika Antoniego Chruściela, pseudonim "Monter", na polecenie dowódcy Armii Krajowej generała Tadeusza Komorowskiego pseudonim Bór. Warszawa stawała do walki z okupującymi ją wojskami niemieckimi. Powstańcy chcieli wyzwolić stolicę jeszcze przed wejściem do miasta Armii Czerwonej. Młodzi ludzie, słabo uzbrojeni, czekali na komendę do ataku. W niektórych miejscach strzały padły jeszcze przed siedemnastą. O godzinie "W" rozpoczęło się powstanie. (dodano pozycję programową) 17:00 HISTORIA POLSKI - CZŁOWIEK, KTÓRY ROZPOCZĄŁ POWSTANIE Film dokumentalny, 44 min, Polska, 1998 Reżyseria: Krzysztof Buczkowski Wykonawcy: Zdzisław Sierpiński, Stefania Wójtowicz, Wiesław Ochman, Władysław Bartoszewski Zdjęcia: Jacek Mierosławski Film poświęcony Zdzisławowi Sierpińskiemu, znanemu przede wszystkim z dziennikarstwa. Mniej znana jest jego okupacyjna biografia - żołnierza dywersyjnej kompanii "Żniwiarz" Armii Krajowej. Tak się złożyło, że to on i żołnierze jego plutonu oddali pierwsze strzały w Powstaniu Warszawskim. W filmie obok bohatera wypowiadają się jego przyjaciele i znajomi: Stefania Wojtowicz, Wiesław Ochman, Stefan Bratkowski, Władysław Bartoszewski. (dodano pozycję programową) 17:45 POLSKIE 100 LAT - POWSTANIE WARSZAWSKIE Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Muzyka: Michał Lorenc Jesienią 1943 roku opracowano koncepcję działań pod kryptonimem Burza. Zakładała ona zajmowanie obszarów polskich przez Armię Krajową w walce z ustępującymi pod naporem Armii Czerwonej Niemcami, a następnie ujawnienie oddziałów AK oraz aparatu administracyjnego delegatury rządu i wystąpienie wobec władz sowieckich w roli gospodarza ziem polskich. Żołnierze Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, wspólnie z Armią Czerwoną zdobyli Wilno. Podobnie w zdobyciu Lwowa i wielu miast na Lubelszczyźnie i w Rzeszowskiem uczestniczyły oddziały Armii Krajowej. Zgodnie z planem oddziały AK i polskie władze cywilne ujawniały się przed Sowietami. Po czym zostawali aresztowani i zsyłani do łagrów. W końcu lipca do wybuchu powstania w Warszawie wzywało radio moskiewskie i komuniści. Decyzja dowództwa AK i Delegatury Rządu o podjęciu walki była niezwykle trudna - każdy wybór był zły. Bezczynność Armii Krajowej w chwili wejścia Armii Czerwonej wzmocniłaby propagandę sowiecką o rzekomej współpracy polskiej armii podziemnej z okupantem i pozwoliłaby zniszczyć setki tysięcy jej członków bez najmniejszego rozgłosu. Bierne oddanie się w niewolę sowiecką wytworzyć mogło w społeczeństwie polskim kryzys, moralny nie mniej bolesny od kompleksu klęski w 1939 roku. Bezpośrednio po klęsce Powstania wydawało się, iż decyzje o powstaniu należy potępić. Z perspektywy czasu oceny nie są tak jednoznaczne. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 21:25 UMRZEĆ ZA WARSZAWĘ (POWSTANIE WARSZAWSKIE) Film dokumentalny, 51 min, Polska/Francja, 2013 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Krzysztof Talczewski Film "Umrzeć za Warszawę" w koprodukcji polsko - francuskiej przedstawia przyczyny i przebieg powstania warszawskiego. Pokazuje sytuację polityczną, w jakiej się znajdowała Polska w latach 1939 - 44 i która doprowadziła do podjęcia decyzji o rozpoczęciu bitwy o Warszawę. Przedstawia zarówno działania zbrojne w walczącej stolicy, jak i życie codzienne jej mieszkańców. W dokumencie wykorzystano przede wszystkim zdjęcia filmowe i fotografie zrobione przez żołnierzy - operatorów Armii Krajowej oraz w mniejszym stopniu niemieckie materiały propagandowe. Narracja filmu opiera się często na świadectwach uczestników powstania, co pozwala nadać bardziej osobisty i emocjonalny charakter. Prof. Norman Davies, dr Aleksandra Viatteau, dr Dariusz Gawin opowiadają o tym, co działo się w Londynie, Moskwie i Warszawie w kluczowych dla wydarzenia momentach. Tytuł filmu "Umrzeć za Warszawę" nawiązuje do popularnego w Europie Zachodniej, przed wybuchem drugiej wojny światowej, stwierdzenia poddającego w wątpliwość potrzebę umierania za Gdańsk. (dodano pozycję programową) 23:25 TADEUSZ "BÓR" KOMOROWSKI - GŁOSEM GENERAŁA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2023 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Zdjęcia: Łukasz Perkowski Dokument poświęcony Tadeuszowi Komorowskiemu pseudonim Bór (ur. 1 czerwca 1895 w Chorobrowie, zm. 24 sierpnia 1966 w okolicach Buckley). Generał dywizji Polskich Sił Zbrojnych, premier rządu RP na uchodźstwie (1947 - 1949), Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych (1945 - 1947), Komendant Główny Armii Krajowej (1943 - 1944), członek Rady Trzech (od 1956), kawaler Orderu Orła Białego i Virtuti Militari. Po wojnie na emigracji zarabiał na życie jako tapicer. Zmarł na atak serca w trakcie polowania.