TVP Historia Sobota, 10.08.2024 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1675 - powstało Królewskie Obserwatorium w Greenwich; 1808 - zmarł Jan Chrzciciel Albertrandi; 1898 - urodził się Tadeusz Dołęga - Mostowicz; 1927 - początek wykuwania postaci prezydentów USA w Rushmore. 06:20 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA DYREKTORKI INTERNATU DLA STARCÓW I INWALIDÓW W PROSZKOWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z miejscowości Proszkowo (600 kilometrów na północ od Moskwy), gdzie mieści się największy w Europie dom starców. Jest to miejsce niezwykłe, nie tylko ze względu na liczbę pensjonariuszy (600 osób), ale przede wszystkim ze względu na ich skład. Są to byli więźniowie, bezdomni, inwalidzi, których wyrzekły się rodziny, osoby z zaburzeniami psychicznymi i samotni, biedni emeryci. Pensjonat utrzymuje się z opłat wnoszonych z emerytur przez mieszkańców i dotacji z budżetu państwa, ale zapewnia tylko minimum niezbędne do życia. Głównym zajęciem pensjonariuszy jest picie bimbru. W efekcie internat bardziej przypomina zapuszczoną melinę, gdzie powszedniością są awantury i mordobicia, niż dom spokojnej starości. Bohaterką reportażu jest dyrektorka pensjonatu, ale nie mniej ważną rolę grają sami pensjonariusze, którym kamera towarzyszy w dniu wypłaty emerytur. Pensjonat w Proszkowie to miejsce niezwykłe i pełne mistyki, gdzie najbardziej spokojnymi i normalnymi mieszkańcami wydają się chorzy psychicznie. 06:45 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 18 ZAMEK MOSZNA Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Tomasz Malkowski Prowadzący: Tomasz Bednarek Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak W tym odcinku Tomek Bednarek odwiedza zamek w Mosznej. Nie jest ani najstarszy, ani największy w Polsce, ale z całą pewnością robi wrażenie. Wedle niektórych ma aż 365 pomieszczeń - po jednym na każdy dzień roku - i 99 wież oraz wieżyczek - tyle, ile rodzinnych majątków mieli jego właściciele. Wokół rozciąga się 200 - hektarowy park z 300 - letnimi dębami, a w piwnicach zachowane są ślady prowadzące podobno do zakonu templariuszy. Cesarz Wilhelm II przyjeżdżał tu na słynne polowania, a w czasach rozbudowy zamku krążyły plotki, że właścicielom pomaga sam diabeł. Zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli, należał m.in. do Georga von Reiswitza, marszałka dworu króla Prus Fryderyka Wielkiego czy do rodziny Tiele - Winckler, których przodkiem był zwykły górnik z Tarnowskich Gór, Franz von Winkler. Życiorys Franza von Winklera to doskonały przykład idealnego rodowodu pruskiego bogacza: z ubóstwa, dzięki własnej pracy, lojalności wobec władz i sprytowi doszedł do jednego z najbardziej pokaźnych majątków na Śląsku. 07:15 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 175 (SEZON 2 ODC. 50) Serial historyczny TVP, 24 min, Polska, 2024 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Piotr Fiedziukiewicz, Tomasz Matuszczak Scenariusz: Monika Zięba-Rybowska, Anna Krasuska, Ewa Bulanda Aktorzy: Maria Pawłowska, Dariusz Toczek, Marcin Urbanke, Magdalena Kaczmarek, Mariusz Jakus, Magdalena Łoś, Sebastian Skoczeń, Przemysław Stippa, Jacek Kopczyński, Daniel Mosior, Bartosz Obuchowicz, Michał Chruściel, Olga Rayska, Klara Williams, Joanna Moro Oczyszczenie. Styczeń 1428. Król Władysław (Sebastian Skoczeń) żąda, aby królowa przysięgała, że nie zrobiła niczego niemoralnego. Zofia (Maria Pawłowska) przysięga przed krucyfiksem, a Konstancja Koniecpolska (Joanna Zwierzyńska) i pięć matron zaświadczają o niewinności królowej. Konstancja jest nie tylko opiekunką królewiczów, ale przede wszystkim szpieguje dla biskupa Oleśnickiego (Przemysław Stippa). Siostry Szczukowskie - Kachna (Justyna Ducka) i Eliszka (Milena Suszyńska) - mówią królowi, że Hincza (Kamil Szklany) zawsze wypatrywał oczy za królową. Jagiełło rozkazuje - oskarżeni o romanse z królową szlachcice mają być zwolnieni, poza Hinczą, który zostaje wysłany do lochów w Chęcinach. Gromek (Adam Zdrójkowski) nakrywa Lecha (Mariusz Jakus) i Niemirę (Renia Gosławska) na figlach. Jak siostra szewca to wytłumaczy? I co powie jej brat? 07:45 ARMIA KRAJOWA. CO ZAPISANE, TRWAĆ BĘDZIE Film dokumentalny, 18 min, Polska, 2022 Reżyseria: Robert Rudaś Scenariusz: Robert Rudaś Zdjęcia: Grzegorz Filipiak Wykonawcy: Stanisław Bednarczyk Dział Zbiorów Specjalnych Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie gromadzi najcenniejsze i w większości najstarsze zabytki piśmiennictwa wojskowego oraz paramilitarnego, obejmujące zagadnienia historii wojen i wojskowości oraz tradycji żołnierskich. Wiele obiektów jest rzadkością nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Z okazji 80. rocznicy powołania Armii Krajowej Biblioteka zaprezentowała część zgromadzonej tam kolekcji związanej z Państwem Podziemnym, w tym unikatów, które trafiły do zbiorów w ostatnich latach, takich jak kronika batalionu Parasol. Armia Krajowa, następczyni Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej, powstała na mocy rozkazu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych generała Władysława Sikorskiego 14 lutego 1942 roku. Etos Armii Krajowej to cały system wartości, to przede wszystkim wierność Ojczyźnie, Polsce, którą całe pokolenia Polaków budowały w trudzie i znoju, ponosząc ogromne ofiary. 08:05 W KOTLE HISTORII - KUCHNIA ARCYBISKUPÓW. GDZIE W POLSCE JADŁO SIĘ NAJLEPIEJ? Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Dobra arcybiskupów gnieźnieńskich w Żninie były czymś w rodzaju specjalnej strefy ekonomicznej. Nic dziwnego, że korzystając ze specjalnych przywilejów, rozwijały się szybko. Właściciele byli zachwyceni. To Żnin uchodził w średniowieczu za stolicę polskiego piwowarstwa, w której rywalizowały zakłady świeckie i zakonne. Tam również, jak zaświadcza jeden z prymasów, pieczono najlepszy chleb na świecie. Staramy się tym zachwytom dorównać. 08:40 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - POWSTANIE WIELKOPOLSKIE - EHRHARDT M17 Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Prowadzący: Przemysław Predygier Lektor: Jacek Sobieszczański Był jedną z wizytówek Powstania Wielkopolskiego, a także III Powstania Śląskiego. Stał się nawet bohaterem pieśni, śpiewanej na wzór i melodię kolędy "Wśród nocnej ciszy". To samochód pancerny Ehrhardt M17 - pancernik z pułku Wilhelma. Jego niezła kopia zbudowana w Budzyniu, czyli tam, gdzie oryginał zmienił sto lat temu właściciela, od trzech lat uświetnia powstańcze rekonstrukcje. 09:15 CZARNE CHMURY - ODC. 3/10 - ZAWIŚĆ Serial przygodowy, historyczny, 49 min, Polska, 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy:Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka W kuźni zjawiają się elektorscy rajtarzy. Nieunikniona w tej sytuacji potyczka kończy się szczęśliwie dla uciekinierów. Pułkownik Dowgird i Kacper, przebrani w zdobyczne mundury, ruszają w dalszą drogę. Pilno im na dwór królewski, ale nie mogą puścić płazem jawnej niesprawiedliwości. Stają w obronie chłopa, zabieranego siłą do elektorskiego wojska. Wybawiony z opresji nieszczęśnik zaprasza ich na ślub i wesele. Uroczystość zakłóca pojawienie się rajtarów kapitana Knothego. Dowgird zwycięża w pojedynku, rozwścieczony Knothe z zemsty podpala wioskę. Pułkownik ze swoim wiernym wachmistrzem szukają schronienia we młynie, gdzie nieoczekiwanie zjawia się ich drugi prześladowca, rotmistrz Zaremba. Niegdyś przyjaciel pana Krzysztofa, dziś dowódca ścigającego go oddziału dragonów, staje do pojedynku z pułkownikiem Dowgirdem. 10:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - DOMINIKANA - PERŁA KARAIBÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Dominikana. 11:20 CZTERY STRONY ŚWIATA - MALEZYJSKA MOZAIKA. ODC. 7 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 12:20 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO - ODC. 4 EBRO (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 4 EBRO) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek czwarty opowiada o najdłuższej rzece w Hiszpanii - Ebro. W Górach Kantabryjskich w okolicy Fontibre (prowincja Kantabria) płynie w kierunku południowo - wschodnim przez Kotlinę Aragońską, dalej w postaci przełomu między Caspe i Tortosą przepływa przez nadbrzeżne Góry Katalońskie i deltą uchodzi do Morza Śródziemnego (prowincja Tarragona). Rzeka Ebro słynie z największych okazów suma w Europie. To tu rozegrała się największa operacja hiszpańskiej wojny domowej 1936 - 1939, nazywana bitwą nad Ebro. Miasto położone nad rzeką Ebro to Saragossa. 13:30 WOJOWNICY CZASU - PRUSKI MUR, CZYLI GRUDZIĄDZ 1807 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy w maju 1776 roku król pruski Fryderyk, zwany Wielkim, zarządził budowę twierdzy na nadwiślańskim brzegu w okolicach Grudziądza, czynił to z nadzieją, że przysłuży się ona w wojowniczych latach panowania jego albo jego następców. Chwila ta nastąpiła ponad 30 lat później, kiedy w 1806 roku w Grudziądzu schroniły się szczątki pruskiej armii rozgromionej przez francuskiego Boga Wojny pod Jeną i Auerstaedt. 14:10 PACIORKI JEDNEGO RÓŻAŃCA Dramat, 106 min, Polska, 1979 Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Kazimierz Kutz Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Marta Straszna, Augustyn Halota, Jan Bogdół, Franciszek Pieczka, Róża Rychter, Ewa Wiśniewska, Stanisław Zaczyk Ekranizacja noweli Albina Siekierskiego "Tego domu już nie ma". Osiedle starych domków górniczych ma zostać zburzone pod budowę nowych bloków. Część mieszkańców już się wyprowadziła do nowych mieszkań, inni są właśnie w trakcie przeprowadzki. Przed domkami płoną stare graty. Emerytowany górnik Habryka, żegnając się z sąsiadami, zapowiada, że nie opuści swego domu. Przydział na nowe mieszkanie drze. Żona chcąc nie chcąc popiera go, mieszkający razem z nimi młodszy, żonaty syn także rozumie upór ojca. Jednak synowa pod nieobecność męża wyprowadza się do bloku. Tymczasem zbliża się termin rozbiórki. U Habryki zjawia się jego starszy syn i próbuje go przekonać, że postępuje źle, przyjeżdża nawet dyrektor kopalni, w której pracuje młodszy syn. Jednak żaden z nich nie jest w stanie złamać uporu starego górnika. Któregoś dnia wnuczek Habryki wraca ze szkoły pobity, zabity zostaje także ulubiony królik górnika. Gdy przed domem zjawia się ekipa rozbiórkowa, Habryka ostrzega ich, że pod fundamenty podłożył miny, które zostały mu jeszcze z powstania. W kopalni tymczasem zapada decyzja, że należy naprawić krzywdę wyrządzoną Habryce - przodownikowi pracy i powstańcowi śląskiemu, który zasłużył na coś lepszego niż ciasne mieszkanie w bloku. Otrzymuje więc na własność willę w Katowicach. Przenosi się tam razem z żoną, ale w tym obcym, pustym domu oboje czują się źle. Habrykowa stara się jak może stworzyć choć namiastkę dawnego domu. Jednak mąż wkrótce umiera - jak stare drzewo, które usycha tuż po przesadzeniu. W roli Habryki wystąpił Aleksander Halotta, emerytowany górnik i pisarz amator. Film otrzymał Grand Prix na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w 1980 roku oraz Nagrodę Specjalną Jury na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlovych Varach także w roku 1980. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA SUEZ '56 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Reżyseria: Maciej Dutkiewicz Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Jedna z najbardziej sensacyjnych akcji XX wieku - nacjonalizacja Kanału Sueskiego wywołała gwałtowną reakcję mocarstw. W 1956 roku Anglia i Francja wysłały swoje wojska do Egiptu. ZSRR i Stany Zjednoczone wystąpiły przeciwko nim. W programie Bogusława Wołoszańskiego kulisy wydarzeń w Egipcie, Moskwie i Waszyngtonie. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - ODDZIAŁ SPECJALNY Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1998 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Przez wiele lat w stolicach państw świata działały specjalne zespoły wysyłane z Moskwy, aby przywiodły do kraju lub zlikwidowały uchodźców politycznych i wrogów stalinizmu. Oddziały te nazywane grupami Jaszy zamordowały lub uprowadziły wiele osób, w tym przywódców emigracji rosyjskiej, generałów Millera i Kutiepowa. Program przedstawia narodziny terroru w ZSRR za rządów Lenina, utworzenie grup Jaszy i działalność tych instytucji, wciąż będących tajemnicą rosyjskich archiwów. 17:00 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szołajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmuje dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. Każdego dnia zostanie wyemitowany 60 - sekundowy felieton na temat tego, co danego dnia działo się w Warszawie roku 1944. Kalendarium opatrzono specjalną grafiką, archiwalnymi zdjęciami oraz nagraniami obrazującymi wydarzenia z poszczególnych dni Powstania oraz wypowiedziami świadków. Walorem kalendarium jest także jego warstwa wizualna i muzyczna. Poszczególne felietony charakteryzują się dynamicznym montażem oraz muzyką. Opiekę merytoryczną nad projektem sprawowali historycy z Muzeum Powstania Warszawskiego oraz eksperci z TVP Historia. Kalendarium ma dynamiczną formę, dlatego każdy odcinek trwa dokładnie 1 minutę. 17:05 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODC. 3 SZWECJA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 3 - FORESTED LAND - SWEDEN, FROM GÖTALAND TO NORRLAND;) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Szwecja - kaina lasów od Götalandu do Norrlandu. Szwecję charakteryzuje duża różnorodność pejzażu - od zielonych i sielankowych pól na południu, po bezkresne lasy na północy. Na większości obszaru kraju zimy są dość srogie. Dwie trzecie terytorium Szwecji jest pokryte śniegiem przez większą część zimy. Częściowo kraj rolniczy, pełen urokliwych, wiejskich krajobrazów. Jego centrum to przede wszystkim rozległe lasy, głównie iglaste. Cechuje się również urozmaiconą linią brzegową, z plażami pokrytymi drobnym piaskiem na południu i kamienistymi, wspaniałymi archipelagami na zachodzie. Leżąca na Bałtyku wyspa Öland jest rajem dla wędrownych ptaków. Skania jest spichlerzem Szwecji. Od niedawna w tym regionie pojawiły się uprawy winorośli. Na południowym zachodzie półwysep Kullen wżyna się w wody cieśniny Kattegat łączącej Morze Północne z Bałtykiem. W Szwecji mamy coś, co się nazywa prawem dostępu do przyrody, które oznacza, że z przyrody mogą korzystać wszyscy. Szwecja jest trzecim na świecie eksporterem drewna. 18:05 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 13/13 - BIAŁY FORTEPIAN Serial TVP, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Szwadron z Władkiem, Bronkiem, Józefem, Teofilem i Zosią wkracza do Dąbrówki. Są przerażeni tym, co zobaczyli po krótkim okresie okupacji sowieckiej. Teofil i Zosia znajdują swoją matkę, ale ona nie rozpoznaje dzieci. Szwadron rusza w drogę w kierunku pobliskiego miasteczka, z którego w panice ewakuują się bolszewicy. W opuszczonej siedzibie Czeka Aleksander znajduje ciało swego ojca. Jest zrozpaczony, musi jednak uciekać, widać już bowiem polskich kawalerzystów. Zosia i Bronek pierwsi dopadają Aleksandra, ale nie rozpoznają go. Zosia jednym cięciem szabli powala go na ziemię. Aleksander ginie. Szwadron od jednego z jeńców dowiaduje się o pozycji oddziału Tkaczenki i przygotowuje plan uderzenia. Podczas ataku Bronek zostaje ranny, a Józef ginie. 18:50 POLACY ŚWIATU - JÓZEF HILARY DE LILIA NOWALSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2024 Projekt etiud filmowych przybliżających widzom sylwetki wybitnych polskich naukowców żyjących w różnych zakątkach świata, którzy swoją pracą i odkryciami dali podstawy do rozwoju nauki. W krótkich filmach poznamy niezwykłe historie wybitnych Polaków, którzy pomimo odległości, jaka ich dzieliła od Ojczyzny, sercem oddani byli Polsce, ale swoim umysłem i talentem służyli innym narodom. odc. 128 Józef Hilary de Lilia Nowalski (1857 - 1928) polski archeolog i muzealnik działający na terenie dzisiejszej Austrii. Nowalski jest uznawany za jednego z czołowych archeologów swojej epoki. Nowalski odkrył m.in. rzymską osadę Vindobona i pozostałości Carnuntum w Wiedniu. 19:00 ZEJŚĆ NA ZIEMIĘ Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Nekanda - Trepka Scenariusz: Elżbieta Nekanda - Trepka (Janowska), Zygmunt Walkowski To film niezwykły, odpowiadający jednocześnie na pytanie, jak wyglądało powstanie warszawskie z perspektywy żołnierzy niemieckich. Autorom dokumentu udało się zarejestrować szokujące chwilami wspomnienia z tych tragicznych 63 dni walk z obu stron barykady. Są to relacje nie tylko powstańców i cywilnych mieszkańców miasta, ale także żołnierzy Wehrmachtu, którzy w 1944 r. jako młodzi chłopcy zostali wysłani do Warszawy. W opowieści o przeżytym koszmarze przez ówczesnych 16 - , 17 - letnich bohaterów wplatane są materiały archiwalne, w tym niemieckie zdjęcia lotnicze okupowanej stolicy, które zostały odnalezione w amerykańskim Archiwum Narodowym w Waszyngtonie. 20:00 KANAŁ Dramat wojenny, 92 min, Polska, 1956 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Jerzy Krenz Aktorzy: Teresa Iżewska, Tadeusz Janczar, Wieńczysław Gliński, Stanisław Mikulski, Emil Karewicz, Tadeusz Gwiazdowski, Władysław Sheybal, Teresa Berezowska, Zofia Lindorf, Jan Englert Tragiczne dzieje powstania warszawskiego domagały się nie tylko opartego na faktach surowego rozrachunku historycznego, ale także ich odzwierciedlenia i oceny w sztuce. Taką artystyczną próbę podjęli Wajda i Stawiński, ale ich "Kanał" przyjęto w kraju dość chłodno: zamiast pomnika tragicznej chwały obaj pokazali bowiem koszmar klęski i rozbitych psychicznie bojowników, których bohaterstwo okazało się daremne. Taka własna ocena najnowszej historii, próba osądu i demitologizacji powstania, wyprzedzała ówczesną literaturę i analizy historyków, stanowiła zamach na uświęcone wartości. Dopiero przyznanie "Kanałowi" w 1957 r. Nagrody Specjalnej Jury na festiwalu w Cannes sprawiło, że krajowa krytyka w pełni doceniła dzieło Wajdy i przyznała, że autorzy filmu mówią jednak prawdę, choć jest to prawda wycinkowa, odnosząca się do schyłkowej fazy operacji. "Kanał" nie jest filmem antybohaterskim, a jedynie antykoturnowym. Opisuje bohaterów takich, jakich ukształtowała ich historia: są tu czyny dobre, wątpliwe i złe, są charaktery mężnie trwających oraz tych, którzy załamali się w różny sposób - ich szczere ukazanie stanowi największą wartość filmu. Dzieło Wajdy składa się niejako z dwóch części: pierwszej, reportażowej w stylu, i drugiej - apokaliptycznej relacji z wędrówek przez kanały. Scenariusz oparty na osobistych doświadczeniach Stawińskiego, dowódcy powstańczego oddziału łączności, relacjonuje tragiczny koniec żołnierzy przedstawionej jednostki. Koniec września 1944 r. , powstanie ma wkrótce upaść. Walczący na Mokotowie zdziesiątkowany oddział porucznika "Zadry", po nieudanej próbie przebicia się przez otaczające go wojska niemieckie, podejmuje jedyną możliwą w tej sytuacji decyzję: schodzi do kanałów, aby tą drogą przedrzeć się do Śródmieścia, gdzie jeszcze bronią się powstańcy. W krętych, podziemnych korytarzach pełnych ekskrementów, gdzie u każdego włazu czuwają Niemcy rzucając do wnętrza granaty, czterdziestoosobowy oddział rozpada się na trzy grupy. Zasadniczą grupę prowadzi "Zadra" ze "Smukłym" i szefem kompanii "Kulą". Jest przekonany, że idzie za nim cały oddział, w czym utwierdza go "Kula", tchórz, który boi się, że porucznik zawróci w poszukiwaniu rozproszonych ludzi. Rannego "Koraba" prowadzi zakochana w nim łączniczka "Stokrotka". W trzeciej grupie idzie podporucznik "Mądry", zakochana w nim "Halinka" i muzyk o pseudonimie "Ogromny". "Stokrotka" i "Korab" giną z wyczerpania u kraty, którą Niemcy zamknęli wylot z kolektora nad Wisłą. "Halinka" popełnia samobójstwo, gdy "Mądry" wyznaje jej prawdę o żonie i dzieciach, a on sam wychodzi na powierzchnię wprost na niemiecki patrol. Kompozytor Michał, postradawszy zmysły, błąka się w plątaninie kanałów. Przy próbie sforsowania zaminowanego włazu ginie "Smukły". Dowódca i szef kompanii osiągają cel, ale gdy wychodzi na jaw oszustwo "Kuli", "Zadra", zastrzeliwszy podoficera, wraca do podziemi po swoich żołnierzy, nie wiedząc, że podzielili los "Mądrego". 21:45 NIEZNANA WOJNA NA PÓŁNOCY - ODC. 2/6 (UNTOLD ARCTIC WARS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma Scenariusz: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma To pierwsza w historii seria, która ujawnia rolę państw regionu arktycznego w II wojnie światowej i próbuje odtworzyć militarne zmagania w tym rejonie. Widzowie będą mogli obejrzeć w akcji nurków odnajdujących zatopione niemieckie wraki samolotów, archeologów badających ukryte masowe groby i historyków tropiących tajne nadmorskie fortece. W serii kolorowe materiały archiwalne oraz wysokiej jakości animacje komputerowe. 22:50 DOM POD DWOMA ORŁAMI - ODCINEK 9 Serial TVP, 46 min, Polska, 2021 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Małgorzata Kopernik, Waldemar Krzystek Zdjęcia: Piotr Kukla` Aktorzy: Adam Baciński, Thomas Christian, Nina Czerkies, Eugeniusz Diaczkow, Martyna Diłaj, Aneta Gidelska, Karolina Gruszka, Justyna Janowska, Joanna Kasperska, Andrzej Konopka, Anna Kozłowska, Eryk Lenartowicz, Roman Leus, Agnieszka Mandat, Sonia Mietielica W Domu pod Dwoma Orłami zostaje zatrudniona Fela. To Polka, która ma szpiegować dla gestapo. Lisa szybko nawiązuje z nią jednak porozumienie. Fela pomaga jej opiekować się małą Helenką. Pewnego dnia zrywa ich z łóżek przymusowa ewakuacja. Lisa umieszcza w metalowej kasecie pamiątki oraz pamiętnik i chowa ją w piwnicy. W mieście panuje chaos i panika. Ludzie pragnący dostać się do pociągu tratują siebie nawzajem. W zamieszaniu Lisa traci z oczu córeczkę. Nie ma jej wśród tłumu, ani wśród leżących przed stacją ciał zamarzniętych dzieci. Lisa odnajduje ją po powrocie do domu. To Fela uratowała jej córeczkę. Tymczasem do Breslau wkracza Armia Czerwona. Dom pod Dwoma Orłami po przejściu wyzwoleńczej armii jest splądrowany. Fakt, że dziennik Lisy urywa się tak nagle jeszcze bardziej intryguje Mariannę. Nie wie co stało się z Lisą i jej córeczką. Jedynym łącznikiem z tajemniczą przeszłością może być tylko Babcia Zofia. Ona, gdy skończyła się wojna może wracać do siebie. W wyniku jałtańskiego ładu jej dom, jak i cały dorobek życia, nie jest już jej własnością. Został bowiem upaństwowiony. Co więcej, ich rodzinne strony nie należą teraz do Polski, tylko do Związku Radzieckiego. Zofia Szablewska, przyjeżdża nie do Breslau, a do Wrocławia jako repatriantka. Zamieszkuje w Domu pod Dwoma Orłami. Jej współlokatorem jest Jan Liski, oficer Urzędu Bezpieczeństwa, który samotnie wychowuje Kazimierza Lacha, swego pasierba. W Domu pod Dwoma Orłami jest jeszcze jedno głodne i przestraszone dziecko wojny, Helenka. Choć Liski rozpoznaje w dziecku Niemkę, Zofia postanawia przygarnąć i zaopiekować się sierotą. 23:45 NAJMŁODSZA AGENTKA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Magdalena Majewska Scenariusz: Magdalena Majewska W 2023 roku minęło 100 lat od urodzin jednej z najbardziej niezwykłych kobiet w historii Polski. Halina Kłąb - Szwarc miała 16 lat, kiedy wybuchłą II wojna światowa. Cztery lata później, w roku 20. urodzin, została skazana na śmierć. Na szczęście Niemcy wyroku nie wykonali. Niezwykłe jest to, czego dokonała łodzianka Halina Kłąb. Ale ciągle zapominamy, ile miała lat, kiedy wykonywała rozkazy, które przyczyniły się do skrócenia wojny. Na zdjęciach najczęściej widzimy poważną panią profesor medycyny, założycielkę trzeciego na świecie Uniwersytetu III wieku. A przecież miała 16 lat, kiedy na polecenie dowódców biegle opanowała język niemiecki, rok później podpisała volkslistę. Po zdaniu matury w niemieckiej szkole średniej w Kaliszu, rozpoczęła działania wywiadowcze. Warto dodać, że za wyniki w nauce - jako najlepsza uczennica - otrzymała list gratulacyjny i wydanie Mein Kampf z autografem Hitlera. W wieku 18 lat, po śmierci swojego dowódcy Jacka, objęła dowództwo wywiadu AK w regionie kaliskim. Niedługo potem przystępuje do Akcji N. Rozwozi zapakowane w walizkę materiały propagandowe przeznaczone dla Niemców na terenie Rzeszy i do Wiednia. W Wiedniu rozpoczyna studia - najpierw lingwistyczne, a potem medyczne - aby uzasadnić swoje przyjazdy. W Niemczech bez specjalnego zezwolenia nie można spędzić nocy w hotelu. Halina więc podróżuje pociągami 7 dni bez przerwy. Wysiada, aby wrzucić przesyłki z propagandową prasą do skrzynek pocztowych. Akcja N była tak dobrze zorganizowana, że Niemcy byli przekonani, iż są to działania niemieckiej opozycji antyhitlerowskiej. Potem szybki kurs, na którym nauczyła się rozpoznawać niemieckie okręty wojenne. I niebezpieczna misja do Hamburga, aby sfotografować okręty zacumowane w największym niemieckim porcie. Rozpracowała system obrony przeciwlotniczej Hamburga. Po przekazaniu tych informacji, alianci precyzyjnie zbombardowali miasto. Została aresztowana w rodzinnej Łodzi. Była ostrzegana, ale trudno się dziwić 20 - letniej dziewczynie, że tęskniła za matką. Brutalne przesłuchania na gestapo i kara śmierci bez sądu. Niemcy na szczęście zwlekają z jej wykonaniem. Łódź zajmują Rosjanie. Była to walka niezwykła. Samotna, na wrogim terenie, bez wsparcia innych żołnierzy AK. Wymagała odwagi, samodyscypliny, umiejętności improwizacji i szybkiego podejmowania decyzji. Motywacją do działania była miłość do Polski. 00:20 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 3/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Rosja to największy kraj na świecie. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę czterech nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Bohaterem odcinka trzeciego jest Władimir Putin. 01:25 KOMEDA, KOMEDA Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2012 Reżyseria: Natasza Ziółkowska - Kurczuk, Marek Hendrykowski Film dokumentalny "Komeda, Komeda" poświęcony jest wybitnemu twórcy muzyki jazzowej Krzysztofowi "Komedzie" Trzcińskiemu. Film ukazuje genialnego kompozytora, łącząc go z obrazem miasta, z którego artysta i które ukształtowało jego wrażliwość oraz muzyczną wyobraźnię.