TVP Dokument Wtorek, 13.08.2024 05:20 NATURA BEZ GRANIC - SEZON 2 ODC. 3 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sławomir Czyrnek Scenariusz: Marcin Krzyżański Zdjęcia: Jan Mamoń, Krystian Matysek Historia XX wieku i obecna wojna zdominowały myślenie o Ukrainie. Tymczasem nasze pogranicze to również obszar fascynującej i niezwykle zróżnicowanej przyrody: od Bieszczad, Gór Słonych i Pogórza Przemyskiego przez Roztocze i Polesie po Dolinę Bugu. Na tych terenach można spotkać gatunki zwierząt i roślin, których na próżno już dziś szukać w innych częściach Europy. Pogranicze jest domem niedźwiedzi, rysi i wilków. Wielkie leśne przestrzenie przemierzają stada jeleni i żubrów. Przyroda nie zna granic. Wilcze rodziny z pogranicza mają swoje terytoria na terenie obu państw. Po jednej stronie polują, po drugiej mają bezpieczne ostoje, w których wychowują potomstwo. Stada roślinożerców, jeleni czy żubrów, w rocznym cyklu wędrówki w poszukiwaniu najlepszych żerowisk regularnie przekraczają graniczny San. Administracyjne linie podziałów nie są też znane ptakom. Bociany gnieżdżące się w przygranicznych wioskach regularnie latają na łowy na łąki po obu stronach granicy. Podobnie rzecz ma się z orłami przednimi i orlikami zamieszkującymi lasy Pogórza Przemyskiego. 05:50 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 13 PIĘKNO WYKUTE W STALI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne było wykuwanie dawnych przedmiotów w stali? Radosław Kotarski wciela się w rolę kowala (miecznika), który używa tradycyjnych metod rzemieślniczych, aby stworzyć własny miecz. Poznaje również trud pracy dawnych rzemieślników i sprawdza, co z ich fachu pozostało do dzisiaj. Poza tym wyjaśnia, jakie słowa i stwierdzenia zawdzięczamy kowalom. Czy uda mu się wykuć miecz? Odpowiedź na to pytanie w programie. 06:30 PANDA. POWRÓT W DZIKIE OSTĘPY (PANDA GOES WILD) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2022 Reżyseria: Jacky Poon, Yuanqi Wu Film dokumentalny o pandach, które były hodowane od pokoleń w niewoli. Centrum Wolong Panda w Chinach hoduje pandy wielkie. Większość dorasta tam razem, by stać się supergwiazdami i ambasadorami Chin na całym świecie. Ten film opowiada historię pewnej pandy od narodzin do wypuszczenia jej na wolność, przez trzy lata. Pozwoli to na zrozumienie dzikiego świata, z którym przyjdzie się zmierzyć temu zwierzęciu. Dzika panda wielka - to rzadki widok - aż do teraz. Życie malucha, który nigdy nie posmakował wolności... ma się właśnie zmienić. By go do tego przygotować, przez 3 lata prowadzono ekspedycje badawcze. 6 pasm górskich pokrytych 3 - metrowymi bambusami - jest niemal nie do przebycia. Pandy wielkie są niedźwiedziami, kuzynami grizzly, niedźwiedzi czarnego i polarnego. Pandy nie zapadają w sen zimowy - nawet gdy temperatura spada 20 stopni poniżej zera. Muszą cały czas się żywić. Na południu Chin Środkowych znajduje się około 40 rezerwatów. Rozciągają się na 400 km górskich terenów. Historia małej pandy zaczyna się w rezerwacie Wo Long. 07:30 ALPEJSKIE SKARBY - ODC. 1 LATO (THE ALPS) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Steve Nicholls Dwuczęściowy film dokumentalny o Alpach. Dzikie góry, ekstremalne życie, ale też magiczny świat. To majestatyczne pasmo górskie łączy osiem krajów i osiąga wysokość do 4 000 metrów nad poziomem morza. Alpy o długości 1200 kilometrów tworzą zarówno most łączący Europę Zachodnią i Wschodnią, jak i wysoką barierę między Europą Południową i Środkową. Góry działają jak potężny zbiornik wodny i kontynentalny dział wodny, zasilając niezliczone rzeki, które wpływają do trzech różnych oceanów. Ich najwyższy szczyt, Mont Blanc, otoczony jest długimi, strzelistymi górami o pokrytych lodem zboczach. Te wielkie szczyty to tylko jeden z powodów, dla których tak zwany Dach Europy nadal fascynuje na całym kontynencie i na całym świecie. Niesamowita różnorodność krajobrazów, flory i fauny sprawia, że Alpy są wyjątkowym skarbem przyrody w sercu Europy. Odc. 1 - "Lato". Najlepiej podziwiać je z lotu ptaka. Ich majestat i ogrom. Wschodzące u podnóży Alp słońce potrzebuje niemal godziny, by wznieść się nad zachodnie doliny. Srogie, skute lodem ściany północy stykają się ze skąpanymi w słońcu zboczami południa. Ta lodowa bariera dzieli Europę na północ i południe. Tymczasem doliny, na podobieństwo mostu, łączą wschód z zachodem. Ten łańcuch górski ma niemal tysiąc kilometrów długości. Po długiej zimowej głodówce z lasu wyłaniają się sarny europejskie. Szczególnie spragnione witamin są samice. Wkrótce zaczną rodzić. Po roztopach ziemia jest wilgotna. Szczeliny i jamy pod powierzchnią wypełniają się wodą. Wiosną niedojedzone nasiona zaczną kiełkować. 08:30 TAJEMNICE BÓLU (PAIN SECRETS) Film dokumentalny, 51 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o nowym, rewolucyjnym sposobie rozumienia bólu, metodach leczenia, które mogą pomóc rozwiązać, opanować, a w niektórych przypadkach skorygować przewlekły, codzienny ból. To kilka różnych strategii, które zbliżają umysł i ciało. Okazuje się, że wszyscy możemy wykorzystać moc naszego mózgu, aby pomóc przekształcić własny ból w podróż. Większość ludzi myśli o bólu w kategoriach urazu lub stanu zapalnego. Ten rodzaj bólu służy użytecznemu celowi, ponieważ kiedy jesteśmy zranieni, chronimy się, aby zapobiec dalszym obrażeniom i umożliwić uzdrowienie. Ale ból neuropatyczny, który pojawia się z powodu nieprawidłowej funkcji układu nerwowego, nie przynosi takich samych korzyści. Ten rodzaj bólu obejmuje szeroką gamę zaburzeń wpływających na dowolną część układu nerwowego. W niektórych przypadkach mózg może otrzymać sygnał, nawet jeśli nie ma bolesnego bodźca. W innych przypadkach sygnały czuciowe krzyżują się i są błędnie odczytywane jako ból. Zrozumienie różnorodności i złożoności ekspresji przewlekłego bólu w naszym ciele prowadzi do ulepszonych opcji leczenia niefarmaceutycznego i niechirurgicznego. 09:30 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - UTTARAKHAND U ŹRÓDEŁ GANGESU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Uttarakhand u źródeł Gangesu. 10:35 IDZIE GRZEŚ PRZEZ WIEŚ Reportaż, 21 min, Polska, 1982 Scenariusz: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Tadeusz Roman Nazywali go "Colombo". Nie wie, dlaczego. Przypuszcza, że dlatego, iż nie dał się podejść. Był strażnikiem ochrony kolei na stacji w warszawskich Odolanach. Chronienie zawartości docierających tam wagonów towarowych było dla niego czymś oczywistym. Rzecz w tym, że taka postawa była kuriozalna. Kradli wszyscy, także inni "sokiści". Jego działania nie mogły zatem być skuteczne. Teraz więc - po przejściu na emeryturę - żałuje, że zawsze starał się żyć uczciwie. Nie osiągnął w ten sposób nic i wygląda na to, iż rację mają ci, którzy patrzą na niego z politowaniem. "Colombo" jest jednym z anonimowych bohaterów nakręconego w 1982 roku debiutanckiego dokumentu Andrzeja Fidyka, w którym autor pokazuje przerażający zanik etyki - zawodowej i ludzkiej - wśród pracowników kolei i w ich otoczeniu. Powierzone PKP mienie ogromnej wartości miast dowieźć do miejsca przeznaczenia w stanie nie naruszonym, rozkradają na kolejnych stacjach i już nawet nie oceniają tego jako kradzież. Po prostu biorą sobie wszystko, co wjedzie na ich stację, uznając to za mienie wspólne, czyli niczyje, które można spokojnie uszczuplić bez najmniejszych wyrzutów sumienia. Wagony zresztą, jeśli przyjeżdżają z daleka, mają już zerwane plomby i wyraźne ślady wcześniejszego buszowania w ładunkach alkoholu, papierosów, telewizorów, pralek... słowem, wszelkiego dobra, które ludzie zdobywali stojąc w wiecznych kolejkach i zapisując się na listy społeczne, dającego się zatem łatwo spieniężyć. Kolejarze zamieniają zatrudniającą ich instytucję w głuptaska z wierszyka, który niósł piasek w dziurawym worku, nie tylko kradnąc, także bezmyślnie niszcząc wagony na stacjach rozrządowych. Przedstawiane przez kierownictwo PKP plany poprawy i naprawy nie tylko brzmią śmiesznie w konfrontacji z postawami pracowników tego przedsiębiorstwa, lecz są pustą gadaniną nie prowadzącą do niczego dobrego. Worek jak był, tak jest dziurawy. Na kradzieży przyłapywani są nieliczni, a więzienie nie odstrasza wobec perspektywy łatwego wzbogacenia się, nie związanego ze zbytnim ryzykiem. Film "Idzie Grześ przez wieś" w 1983 roku, na XXIII Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie, przyniósł Andrzejowi Fidykowi "Brązowego Lajkonika" przyznanego za interesujący debiut. 11:05 LOKALSI - ODC. 1 RADEK Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 11:45 PODRÓŻ PRZEZ WŁOCHY - ODC. 2 VIA APPIA (VIA ITALIA L_APPIA) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Benoit Felici Czteroodcinkowa mini - seria dokumentalna. Podróż po starych Włoszech. To najlepszy sposób na odkrycie pięknych i tajemniczych krain na Półwyspie Peloponeskim. Pojawiają się różne regiony Italii. Podążamy za pięknymi krajobrazami i spotykamy tych wszystkich, którzy nadal je ożywiają. Odc. 2 - "Via Appia". Via była pierwszą rzymską drogą. I najstarszą w zachodnim świecie. Powstała na zamówienie konsula Appiusza Klaudiusza w 312 roku przed naszą erą. To po niej rzymskie armie wyruszały na podbój południowej części półwyspu. Po niej też wędrowali podróżnicy, którzy ukształtowali kulturę Włoch i całej Europy. Via Appia opuszcza mury miasta przez bramę świętego Sebastiana. Jej trasa usiana jest pozostałościami po starożytnym Rzymie. Podróż to wędrówka w głąb całej włoskiej historii. Od czasów starożytnych do dziś po bruku przeszły miliony ludzi. Droga przyspieszyła rozwój handlu i połączyła Kampanię, Basilicatę i Apulię ze stolicą Rzymu. Obecnie nie jest już przejezdna, ale pozostaje historycznym i kulturowym wyznacznikiem. Appia biegła w linii prostej w kierunku Terraciny. Przecinała Kampanię przez miasta Capua i Benevento. Przechodziła przez region Basilicata zaledwie kilka kilometrów od Matery. Biegła w głąb kraju. W Apulii docierała do portu, który w starożytności miał ogromne znaczenie handlowe. Kończyła się w mieście Brindisi - wschodniej bramie Włoch. 12:45 NA KRAWĘDZI - ODC. 6 NURKOWANIE NA BEZDECHU (ON THE EDGE 6. FREEDIVING) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Ramamonjiarisoa Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o tym, co dzieje się z ludzkim organizmem w ekstremalnych warunkach. Marc poddaje się kolejnym wyzwaniom, które spowodują, że znajdzie się w ekstremalnie niskich lub wysokich temperaturach, na wysokości lub bardzo głęboko oraz poddany będzie ogromnym prędkościom lub bardzo wymagającym testom na refleks. Spotka się z różnymi specjalistami, naukowcami i sportowcami, którzy będą go trenować, testować i dawać rady jak robić postępy. Odc. 6 - "Nurkowanie na bezdechu". W głębinach Morza Śródziemnego. Celem będzie osiągnięcie 30 metrów bez oddychania, czyli głębokości, na którą mogą sobie pozwolić tylko sportowcy. Jacques Mayol jest kimś więcej niż tylko bohaterem filmu "Wielki błękit". Zainspirował całe pokolenie nurków i wciąż pozostaje legendą. Był pierwszą osobą, która zeszła na głębokość ponad stu metrów. Dziś freediverzy dochodzą nawet do 240 - stu metrów. Jak udaje im się osiągnąć takie głębokości bez powietrza? Marc chce doświadczyć tej niezwykłej wolności. Zatoka Villefranche - sur - Mer na francuskiej Riwierze jest miejscem narodzin freedivingu. Claude Chapuis uważany jest za prekursora tej dyscypliny we Francji. Ten sport uprawia już ponad 150 tysięcy freediverów. Claude wciąż lubi rzucać wyzwania swoim uczniom. Dziś jest wiele dyscyplin: takie, które odbywają się w basenie na bezdechu statycznym. Z kolei freediving dynamiczny to taki, w którym płyniesz jak najdalej pod wodą. Jest tez morze i dyscypliny głębokościowe, na przykład nurkowanie ze stałym balastem, czyli z obciążnikiem i płetwami. Jest też nurkowanie ze zmiennym balastem, gdy zanurzasz się z obciążnikiem i wynurzasz się bez niego. Zaś szczytem lenistwa jest dyscyplina no - limit, w której nurkujesz z obciążeniem, ale żeby wypłynąć, nadmuchujesz balon. 13:45 DZICY LOKATORZY MIAMI (MIAMI WILD) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2021 Reżyseria: Nathan Dappen, Neil Losin Film dokumentalny o Miami i wspaniałej, dzikiej przyrodzie w tym mieście i w jego okolicy. Miasto powstało w 1896 - m zyskując miano "magicznego". Urosło bowiem z małej osady na moczarach do rozmiarów metropolii niemal z dnia na dzień. Miami tętni życiem. Lokalnym i napływowym. Przybysze dostosowują do warunków, a miejscowi do nowych sąsiadów. To najbardziej szalone miasto Stanów Zjednoczonych. Tutaj Natura to nie tylko szczury i gołębie. Nigdy nie wiadomo, co ujrzymy za rogiem. Ta metropolia południowej Florydy stała się domem dla papug, pawi, lisów, jaszczurek i gigantycznych niebieskich krabów lądowych, które migrują ze swoich ziemskich nor do płytkich wód Zatoki Biscayne. W skomplikowanej sieci kanałów przecinających miasto można spotkać manaty, aligatory i krokodyle. Tropikalne ryby akwariowe, wypuszczane do miejskich dróg wodnych przez zmęczonych opieką właścicieli, rozwijają się tu wraz z kolorowymi pielęgnicami i Gambuzją. Nawet stado koczkodanów pochodzących z Afryki Wschodniej przetrwało dziesięciolecia w gęstych lasach namorzynowych w pobliżu lotniska Fort Lauderdale. Gdy w słonecznym Miami zapada zmrok, nietoperze wyłaniają się z kryjówek na strychach, by polować na zdobycz, a lądowe drapieżniki, takie jak szop pracz, lis szary i kojot, polują na wszystko, co mogą znaleźć. To najbarwniejsza, najbardziej egzotyczna i zaskakująca metropolia Stanów Zjednoczonych. Miasto znane jako "szalone Miami". 14:40 ALPEJSKIE SKARBY - ODC. 2 ZIMA (THE ALPS) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Steve Nicholls Dwuczęściowy film dokumentalny o Alpach. Dzikie góry, ekstremalne życie, ale też magiczny świat. To majestatyczne pasmo górskie łączy osiem krajów i osiąga wysokość do 4 000 metrów nad poziomem morza. Alpy o długości 1200 kilometrów tworzą zarówno most łączący Europę Zachodnią i Wschodnią, jak i wysoką barierę między Europą Południową i Środkową. Góry działają jak potężny zbiornik wodny i kontynentalny dział wodny, zasilając niezliczone rzeki, które wpływają do trzech różnych oceanów. Ich najwyższy szczyt, Mont Blanc, otoczony jest długimi, strzelistymi górami o pokrytych lodem zboczach. Te wielkie szczyty to tylko jeden z powodów, dla których tak zwany Dach Europy nadal fascynuje na całym kontynencie i na całym świecie. Niesamowita różnorodność krajobrazów, flory i fauny sprawia, że Alpy są wyjątkowym skarbem przyrody w sercu Europy. Odc. 2 - "Zima". Kraina zimy. Ten łańcuch górski na styku płyt tektonicznych ma niemal tysiąc kilometrów długości. Wyłania się na wschodzie i rośnie ku zachodowi. Rzeki spływające z tego dachu Europy toczą swoje wody aż do trzech mórz. Alpy jako całość stanowią wspólne dobro ośmiu nacji. Pośród monumentalnych wieżyc stoi alpejski król. Przyćmiewa największe fortece i jest świadkiem wielowiekowej walki żywiołów ze skalną masą. Mont Blanc. Pradawny alpejski patriarcha i najwyższy szczyt. W dolinach leży zgromadzony przez milenia śnieg. Z czasem przeobraża się w twardy lód. Zima to surowa pani. Wysoko w górach tak naprawdę nie ustępuje. Monumentalny Matterhorn... i potężny Mont Blanc pełnią rolę jej tronów i odwiecznej alpejskiej siedziby. Słońce wschodzi tu od tysięcy lat, a mimo to nie zdołało roztopić śniegu pokrywającego te legendarne szczyty. Nie pozbawiło ich bieli majestatu. Widok pokrytych czapami śniegu Alp zapiera dech w piersi nawet z daleka. Jednak, by w pełni docenić ich piękno oraz potęgę trzeba wzbić się w powietrze, jak orzeł. 15:45 OJCOSTWO OCZAMI NAUKI (THE SCIENCE OF FATHERHOOD) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Niemcy, 2022 Reżyseria: Larissa Klinker Film dokumentalny o ojcostwie i różnych aspektach tego stanu. Co dzieje się z mężczyznami, gdy zostają ojcami? Jak mężczyźni zmieniają się psychicznie i fizycznie w czasie, gdy matka ich dziecka jest ciąży, w czasie porodu i w pierwszych latach ojcostwa? W tym filmie zapytamy o to znawców mózgu, genetyków, socjologów i psychologów. Ojcowie są wyjątkowi: należą do nielicznych 5% wszystkich samców ssaków, które opiekują się swoim potomstwem. Natura specjalnie je do tego wyposażyła, ponieważ przechodzą kluczowe zmiany, gdy rodzą się ich dzieci. Badania naukowe koncentrowały się dotychczas głównie na matkach. Od pewnego czasu naukowcy zaczęli także badać wpływ ojcostwa zarówno na samych ojców, jak i na ich dzieci. Podobnie jak matki, ojcowie także ulegają fizjologicznym i hormonalnym zmianom. Na przykład poziom oksytocyny u przyszłego ojca znacznie wzrasta, ponieważ w ten sposób natura pomaga mu rozwinąć pozytywne uczucia do dziecka. Ponadto po urodzeniu jego poziom testosteronu drastycznie spada, co zwiększa jego wrażliwość. 16:45 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - DOMINIKANA - PERŁA KARAIBÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Dominikana. 17:50 PODRÓŻ PRZEZ WŁOCHY - ODC. 3 VIA POPILIA (VIA ITALIA LA POPILIA) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Benoit Felici Czteroodcinkowa mini - seria dokumentalna. Podróż po starych Włoszech. To najlepszy sposób na odkrycie pięknych i tajemniczych krain na Półwyspie Peloponeskim. Pojawiają się różne regiony Italii. Podążamy za pięknymi krajobrazami i spotykamy tych wszystkich, którzy nadal je ożywiają. Odc. 3. Via Popilia została zbudowana w 132 roku przed naszą erą. Miała połączyć Rzym z Civitas Foederata Regium, czyli obecnym Reggio Calabria. Nazwa Via Popilia pochodzi od nazwiska konsula Gajusza Popiliusza Laenasa, który zlecił budowę drogi. Powstała zaledwie w cztery lata. Rozpoczynała się w Kapui, drugim po Rzymie najważniejszym mieście antycznym. Dziś odkryjemy miejsca, przez które przechodziła Via Popilia i spotkamy ludzi, nadających im życie. Via Popilia odchodziła od Via Appii, kierowała się na południe i biegła wzdłuż wybrzeża Morza Tyrreńskiego. Docierała do obecnych miejscowości Vietri, Salerno i Cilento. Następnie zmierzała w stronę gór Parku Narodowego Pollino. Biegła przez Laino Borgo i dalej na południe przez Cosenzę. Jej trasa przechodziła wzdłuż wybrzeża w kierunku cypla. Przecinała miasta Palmi i Scilla i prowadziła aż do obecnego portu Reggio Calabria. Via Popilia miała pięćset kilometrów długości. Łączyła Rzym z Cieśniną Mesyńską, otwierając szlak do Sycylii i Afryki Północnej. Areny w Kapui były miejscem, gdzie szkolono gladiatorów. Patrząc na amfiteatr, można sobie wyobrazić walki dzikich zwierząt. Wykorzystywano przy nich specjalny system zapadni. Podłoga areny otwierała się powoli, a spod niej wyłaniali się gladiatorzy. Stłumione odgłosy, wydawane przez publiczność, dochodziły nawet do podziemnych cel. Okrzyki widzów wciąż odbijają się echem w ścianach amfiteatru. To tu wypromowano największych zawodników nieistniejącego już świata. Dziś tylko niektóre odcinki Via Popilii znane są geografom. Od kilku lat trwają badania mające na celu poszerzenie wiedzy o drodze. 18:55 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. 20:00 NAJNIEBEZPIECZNIEJSZE MIASTA ŚWIATA - ODC. 2 RIO DE JANEIRO (DANGEROUS CITIES 2. RIO / LES VILLES LES PLUS DANGEROUSES DE MONDE: RIO) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Gary Grabli Mini - seria dokumentalna (3 odcinki) o najbardziej niebezpiecznych miastach świata. Rio - oprócz idyllicznych plaż Copacabana, energii muzyki samby i czujnego oka Chrystusa Odkupiciela, Rio de Janeiro ma inną stronę. To miasto w stanie wiecznej wojny. Ciężko uzbrojeni handlarze narkotyków kontrolują fawele, podczas gdy specjalnie wyszkolona policja walczy o ich zniszczenie. Czasami fawele stają się polami bitew. Kapsztad - tu wielu najbogatszych ludzi w kraju ma wille nad oceanem. Ale jest też ciemna strona tego zapierającego dech w piersiach, pięknego i najniebezpieczniejszego miasta w Afryce. Kabul - miasto obecnie kontrolowane przez talibów, jest jednym z najniebezpieczniejszych miast na świecie. Ludność licząca cztery miliony ludzi stoi w obliczu ataków terrorystycznych, ucisku talibów i głodu. Odc. 2 - Rio de Janeiro. W Rio jest wiele konfliktów między handlarzami narkotyków. Do tego dochodzą przemoc uliczna i napady z bronią w ręku. To piękne miasto słynące z plaż Copacabana i Ipanema. Niestety życie tu nie jest jak z pocztówki, a bieda pogłębia się każdego dnia. Setki ludzi żyją na ulicach. Nikt nie może czuć się bezpiecznie. Kradzieże, napady i porwania to coś normalnego. Siedem milionów mieszkańców i prawie dziesięć zabójstw dziennie. Nic dziwnego, że nawet cywile sięgają po broń. Prezydent Bolsonaro jest zwolennikiem broni palnej i srogiej polityki antynarkotykowej. Konopie indyjskie, kokaina i crack to najczęściej spożywane narkotyki w Rio, a w favelach wokół miasta policja i gangi walczą ze sobą bez litości. To strefa wojny. 21:15 USA - BÓG DAŁ NAM BROŃ (THE US AND THEIR GUNS: AN AMERICAN STORY / LA LOI DES ARMES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Romain Besnainou 14 lutego 2018 roku, Parkland na Florydzie. 19 - letni uczeń wchodzi do szkoły średniej Stoneman Douglas, uzbrojony w legalnie nabyty karabinek szturmowy. Zabija 17 osób, w tym czternaścioro uczniów. Po wydarzeniu postanowiono zmierzyć się z wszechpotężnym amerykańskim lobby zajmującym się prawami do posiadania broni. W Stanach Zjednoczonych dochodzi do 350 masowych zabójstw rocznie. Masakra w Parkland przelała czarę. Zaczęto baczniej się przyglądać potężnej NRA. Narodowe Stowarzyszenie Strzeleckie Ameryki stoi na straży prawa obywateli do noszenia broni palnej. Wpływy NRA sięgają od głębokiej prowincji Stanów po Biały Dom. Kolorado jest jednym z trzydziestu dwóch stanów, gdzie można legalnie nosić broń - od pistoletu po ciężką broń palną, zgodnie z Drugą Poprawką do Konstytucji. Ten poruszający dokument śledzi historię powstania studenckiego, jakiego nie widziano wcześniej i bada, w jaki sposób udaje się utrzymać w USA tak liberalne prawo dotyczące broni i dlaczego ma ono taką moc w amerykańskim społeczeństwie. Następują jednak zmiany, ludzie widzą, że to jest złe i będą głosować przeciwko niemu. To początek czegoś nowego, przekonamy się, gdy pójdziemy do przodu. Można wiele zdziałać w kwestii dostępu do broni w przyszłości. Czy jednak jesteśmy w punkcie zwrotnym? Czy rzeczywiście coś się zmieni, czy NRA pozostanie nadal tak potężną organizacją jak obecnie? 22:20 WIELKIE RODZINY - ODC. 1 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Seria dokumentalna ukazująca codzienne życie niezwykłych ludzi - rodzin wielodzietnych. W odcinku pierwszym poznajemy bohaterów serii, czyli rodziny Twarowskich, Lewockich i Da Cruz. Staś, Asia, Marysia, Antek, Zosia, Basia, Gabrysia, Tymek, Stefan, Bernadetta oraz Andrzej to 11 - osobowa rodzina Twarowskich. A przed nimi przygotowania do corocznych wakacyjnych manewrów rodzinnych. Od 9 lat całą zgrają wyjeżdżają nad polskie morze, do Dębek. Żeby to zrobić muszą się podzielić na dwie grupy. 7 członków rodziny, z mamą na czele, jedzie samochodem vanem, a druga 4 - osobowa grupa dowodzona przez tatę - pociągiem. Zaczynamy zatem od przygotowań do wyjazdu, czas spakować 11 walizek, 22 pary butów i całą masę innych rzeczy. W centrum Lublina mieszka Andrzej Lewocki, jeden z najlepszych polskich gitarzystów flamenco, tata 9 pociech. Wieczorem cała rodzina zasiada przed komputerem, żeby kupić buty dla dzieci. Wokół mamy Moniki i taty Andrzeja gromadzi się piątka zainteresowanych dzieciaków. Zaczynają się małe kłótnie o kolor, rodzaj sznurówek i innych ważnych dla młodych ludzi spraw. Ale tak naprawdę największym problem są jednak finanse i rodzice w pierwszej kolejności proponują dzieciom buty z obniżek. Janu da Cruz, tata czwórki dzieci, to wychowany w Portugalii Gwinejczyk, mąż Weroniki. Od rozpoczęcia pandemii Janu przestał praktycznie walczyć na ringu. Odwołano wszelkie gale sportowe i sam musiał dbać o swoją formę i przygotowanie do walki. Niedawno dostał jednak pierwszą od niemal roku propozycję walki MMA. Właśnie rozpoczął intensywne przygotowania, ma tylko 6 dni, żeby wrócić do pełni formy. Ale niebawem rodzinę czeka coś ważniejszego niż walka taty. Weronika jest w ciąży. Spodziewa się piątego dziecka. 23:20 WETERANI. WYRWANI ŚMIERCI Reportaż, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Scenariusz: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Zdjęcia: Maciej Gruda, Paweł Piotrowski, Maciej Kurpiewski "Weterani: wyrwani śmierci 2" to dziesięcioodcinkowa kontynuacja serialu dokumentalnego ukazującego losy polskich żołnierzy walczących w Afganistanie. Walka z terroryzmem w tym kraju była jedną z najtrudniejszych misji w historii sztuki wojennej. Także dla Polaków. Po raz pierwszy armie wielu krajów musiały mierzyć się z niewidzialnym wrogiem, którym mógł być każdy mieszkaniec Afganistanu. Talibowie nie mają przecież ojczyzny, narodowości, regularnej armii z mundurami, dowództwem czy jakimikolwiek zasadami. W Afganistanie wszystko działo się z zaskoczenia, niespodziewanie. Polscy weterani wojenni wspominają akcje, potyczki czy patrole, w trakcie których musieli głęboko śmierci patrzeć w oczy. Wielu z weteranów zostało okrutnie i trwale okaleczonych. Wszyscy pamiętają o wyjątkowym poświęceniu towarzyszy broni bezinteresownie ratującym im życie. Osiem z dziesięciu nowych odcinków to dokumentacja historii polskich żołnierzy ocalonych przez kolegów z oddziału. Dwa odcinki specjalne to opowieści o żołnierzach armii Stanów Zjednoczonych. Jeden z nich zginął od kuli, osłaniając własnym ciałem żołnierza polskiego kontyngentu. Drugi z Amerykanów, będąc pod ciągłym ostrzałem talibów, uratował życie polskiego kolegi. W odcinku: Poznamy losy sierżanta Szymona Mutwickiego. Do polskiej bazy w Afganistanie trafił jako ochotnik w 2007 roku. W połowie sierpnia jego patrol wpadł w zasadzkę zastawioną przez talibów. Mutwicki był świadkiem przerażających scen cierpienia i śmierci swoich kolegów. Po powrocie do kraju prześladowały go koszmary, które niszczyły mu życie. Zdiagnozowano u niego zespół stresu pourazowego (PTSD), chorobę typową dla żołnierzy powracających z misji wojskowych. 23:50 WETERANI. WYRWANI ŚMIERCI Reportaż, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Scenariusz: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Zdjęcia: Maciej Gruda, Paweł Piotrowski, Maciej Kurpiewski Poznamy historię starszego kaprala Emila Urana. Bohater odcinka brał udział w największej operacji logistycznej polskiej armii po II wojnie światowej, jaką było organizowanie polskiej bazy w Ghazni na południu Afganistanu. W sierpniu 2008 r. w trakcie jednego z transportów sprzętu, samochód kaprala Emila Urana wpadł na minę zostawioną przez terrorystów. W wyniku eksplozji życie straciło jego trzech kolegów. On sam, po powrocie do kraju, został pierwszym żołnierzem, który pomimo kalectwa, pozostał na służbie w Wojsku Polskim. 00:20 CO SIĘ WYDARZYŁO NA WYSPIE PAM? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Eliza Kubarska Wyprawa polskich alpinistów na najwyższy klif świata, w południowej Grenlandii. Bohaterowie zakładają bazę na niezamieszkanej wyspie Pam. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WARTOŚĆ DODANA. ODC. 326 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 01:55 EMIL KAREWICZ. PORTRET AKTORA Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2003 Reżyseria: Stefan Mateusz Szlachtycz, Michał Kalicki Scenariusz: Michał Kalicki Wykonawcy: Emil Karewicz, Stanisław Mikulski, Andrzej Wajda, Andrzej Konic, Janusz Morgenstern, Teresa Lipowska, Grzegorz Królikiewicz, Jerzy Szyłak Chociaż Emil Karewicz zagrał w około 80 filmach oraz serialach i ma też na koncie dziesiątki kreacji teatralnych, ogromną popularność zapewniła mu jedna rola - gestapowca Brunnera w serialu "Stawka większa niż życie". Dzięki niej stał się jedną z ikon popkultury, ale też - w pewnym sensie - więźniem tego wizerunku. Film Stefana Mateusza Szlachtycza i Michała Kalickiego jest próbą przełamania tego schematu, przypomnienia - a niejednokrotnie i uświadomienia - widzom różnorodności dokonań artysty, jego wszechstronnych możliwości. Całość ma charakter obszernego wywiadu z aktorem, przeplatanego wypowiedziami osób, które pracowały z Emilem Karewiczem na różnych etapach jego kariery, znają go i cenią. Są wśród nich reżyserzy: Andrzej Wajda, Grzegorz Królikiewicz, Andrzej Konic i Janusz Morgenstern, aktorzy: Teresa Lipowska i Stanisław Mikulski, oraz dr Jerzy Szyłak, antropolog kultury, socjolog i filmoznawca. W oczach innych Karewicz jawi się jako człowiek skromny i skryty, a jednocześnie bardzo serdeczny i uczynny, roztaczający wokół siebie magiczną aurę, wnoszący na plan wielką witalność i wewnętrzną siłę. Film zrealizowano techniką blue boxu. Zarówno sam bohater, jak i występujący w filmie rozmówcy pojawiają się na tle wykopiowanych fragmentów filmów, seriali i spektakli, w których wystąpił Karewicz. Urodzony w Wilnie w 1923 r. aktor wraca pamięcią do początków swojej kariery artystycznej w rodzinnym mieście, gdzie około roku 1940 zaczął występować w półamatorskim teatrzyku "Studio". Po wojnie zaangażował się do gdańskiego Teatru Wybrzeże, gdzie w 1948 r. zadebiutował na profesjonalnej scenie w "Klubie kawalerów" Michała Bałuckiego. Aktor wspomina następnie swoje najważniejsze role: w "Kanale" (1956), "Bazie ludzi umarłych" (1958), "Krzyżakach" (1962) czy "Stawce większej niż życie" (1967). Opowiada o okolicznościach powstawania tych filmów, sypie anegdotami z planu. W tle widzimy fragmenty jego występów, m.in. w "Ostatnim kursie", "Jak rozpętałem II wojnę światową", "Kanale", "Bazie ludzi umarłych", "Krzyżakach", "W kogo ja się wrodziłem", spektaklach "Makbet" i "Faust", serialu "Życie na gorąco" i, oczywiście, "Stawce większej niż życie". 02:35 PORTRETY DOKUMENTALNE S.I - ELIZA KUBARSKA. CO SIĘ WYDARZYŁO NA WYSPIE PAM. Cykl dokumentalny, 4 min, Polska, 2021 Cykl dokumentalny opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 02:45 DOŚWIADCZANIE SIEBIE - O AKTORSTWIE JANA ŚWIDERSKIEGO Film dokumentalny, 68 min, Polska, 1982 Reżyseria: Krzysztof Domagalik Scenariusz: Krzysztof Domagalik Aktorzy: Jan Świderski Wykonawcy: Wojciech Gąsowski Program przedstawiaj powojenny dorobek teatralny Jana Świderskiego - wybitnego aktora teatralnego. Urodził się w 1916 roku. W 1938 ukończył wydział sztuki aktorskiej PIST, w 1948 Wydział Reżyserski w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Łodzi. W pierwszych latach powojennych (1944 - 1949) grał w teatrach w Bydgoszczy, Lublinie, Łodzi, a od sezonu 1949 - 1950 do końca życia - w teatrach warszawskich: Polskim, Dramatycznym (1961 - 1966 dyrektor i kierownik artystyczny), Ateneum. Zmarł w 1988 roku. Wybitny odtwórca ról fredrowskich, w sztukach Duerrenmatta, Ibsena, Millera. Jedną z intencji realizatorów jest ukazanie kolejnych etapów kariery aktorskiej bohatera programu oraz poszukiwań przez niego właściwej formy spełniania swego zawodu. W programie wykorzystano fragmenty Polskiej Kroniki Filmowej, fotosy oraz fragmenty widowisk teatralnych zrealizowanych w Telewizji Polskiej z udziałem Jana Świderskiego.