TVP Dokument Czwartek, 15.08.2024 05:25 NATURA BEZ GRANIC - SEZON 2 ODC. 5 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sławomir Czyrnek Scenariusz: Marcin Krzyżański Zdjęcia: Krystian Matysek, Jan Mamoń Historia XX wieku i obecna wojna zdominowały myślenie o Ukrainie. Tymczasem nasze pogranicze to również obszar fascynującej i niezwykle zróżnicowanej przyrody: od Bieszczad, Gór Słonych i Pogórza Przemyskiego przez Roztocze i Polesie po Dolinę Bugu. Na tych terenach można spotkać gatunki zwierząt i roślin, których na próżno już dziś szukać w innych częściach Europy. Pogranicze jest domem niedźwiedzi, rysi i wilków. Wielkie leśne przestrzenie przemierzają stada jeleni i żubrów. Przyroda nie zna granic. Wilcze rodziny z pogranicza mają swoje terytoria na terenie obu państw. Po jednej stronie polują, po drugiej mają bezpieczne ostoje, w których wychowują potomstwo. Stada roślinożerców, jeleni czy żubrów w rocznym cyklu wędrówki w poszukiwaniu najlepszych żerowisk regularnie przekraczają graniczny San. Administracyjne linie podziałów nie są też znane ptakom. Bociany gnieżdżące się w przygranicznych wioskach regularnie latają na łowy na łąki po obu stronach granicy. Podobnie rzecz ma się z orłami przednimi i orlikami zamieszkującymi lasy Pogórza Przemyskiego. Odc. 5 Srogie zimy zdarzają się wprawdzie coraz rzadziej, jednak dla niemigrujących ptaków nawet lekka zima stanowi wyzwanie. W świecie skrzydlatych mieszkańców lasów, pomoc niesiona przez leśników ma wielkie znaczenie. Bez dokarmiania, los wielu ptaków zostałby przypieczętowany. 06:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 15 TURNIEJ O RÓG KRÓLOWEJ Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski rusza do Anglii w towarzystwie polskich rycerzy, którzy będą bronili honoru Rzeczpospolitej na Turnieju Rycerskim o Jubileuszowy Róg Królowej i Miecz Honoru. W 2015 roku polscy reprezentaci okazali się najlepsi! Czy powtórzą sukces w 2016 roku? Przy okazji widzowie poznają tajemnice turniejów rycerskich organizowanych w przeszłości i dzisiaj. Jakie zwyczaje z nimi związane przetrwały do dzisiaj? Jaką rolę pełniły dawniej? 06:35 LODOWE KRÓLESTWO PANTERY ŚNIEŻNEJ (THE FROZEN KINGDOM OF THE SNOW LEOPARD / LE ROYAUME GLAC DE LA PANTHRE DES NEIGES) Film dokumentalny, 50 min, Francja/Niemcy, 2020 Reżyseria: Frederic Larrey Film dokumentalny, przyrodniczy, którego akcja rozgrywa się w odległych górach Chin i Tybetu, śledzi niebezpieczną egzystencję lamparta i jego dwójki młodych, którzy mają mniej niż rok, w dolinie piękna i oszałamiającej różnorodności dzikiej przyrody. Wyżyna Tybetańska, której znaczna część znajduje się na terenie Chin, to rozległa i niemal bezludna przestrzeń wśród gór. To właśnie tu bytują jedne z najbardziej tajemniczych kotowatych świata. To tu znajduje się lodowe królestwo irbisów, zwanych też panterami śnieżnymi. Ludzie od pokoleń hodują tu jaki i są całkowicie od nich zależni. Mastify tybetańskie pomagają im chronić stada. Pantery śnieżne są pod ochroną. Nie można ich zabijać. Pantery przesypiają nawet osiemnaście godzin dziennie. Ich sierść jest tak gruba, że nie straszny im śnieg z deszczem. Zwykle atakują z zaskoczenia, lecz są też w stanie gonić ofiary z prędkością sześćdziesięciu kilometrów na godzinę. 07:35 BALEARY. NIEUJARZMIONA PRZYRODA (BALEARES, THE UNTAMED ARCHIPELAGO / BALEARES, ARCHIPELAGO INDOMITO EN) Film dokumentalny, 52 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Ruben Casas Oche Film dokumentalny, przyrodniczy. W samym sercu zachodniej części Morza Śródziemnego archipelag Balearów kryje świat, którego nawet narastająca inwazja człowieka nie była w stanie zniszczyć. To jeden z najczęściej wybieranych kierunków podróży w zachodniej części Morza Śródziemnego, a powody są oczywiste. Znajdziemy tu urokliwe zatoczki, przepiękne zachody słońca i zapierającą dech w piersiach przyrodę. Baleary mają wiele do zaoferowania - możesz zwiedzać nadmorskie miasteczka, odkrywać krajobrazy niczym z filmu lub też uprawiać sporty wodne. Szczególnie spokojne są Minorka i Formentera, dwie małe, rajskie wyspy na Morzu Śródziemnym. Większymi wyspami są Majorka i Ibiza. Na pierwszej wyróżniają się stolica, Palma, Park Narodowy Cabrera oraz Sierra de Tramontana. Ibiza z kolei ze względu na swoją bioróżnorodność i kulturę została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Znajdują się tu bowiem ruiny osady fenickiej w Sa Caleta, nekropolia w Puig des Molins oraz starówka miasta Eivissa. Film nagrodzony na Festiwalu Filmów NATURVISION 2019, GREENSCREEN 2019. 08:40 PRZEŻYĆ KATASTROFĘ - STRATEGIE PRZYRODY (NATURE'S SURVIVORS / SURVIVRE AUX CATASTROPHES - LES STRATGIES DE LA NATURE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Keebe Kennedy Cyklony, pożary, trzęsienia ziemi, erupcje wulkanów. Jak na katastrofy naturalne reagują rośliny i zwierzęta? Niektóre przewidują kataklizmy i uciekają w porę, inne muszą je przeżyć. Walczą z nimi. Opowieści autochtonów świadczą o zmyślności przyrody w takich sytuacjach. Naukowcy zastanawiają się, jak fauna i flora radzi sobie z porywami gniewu naszej planety. Odkrywają zadziwiające strategie przeżycia i usiłują rozwiązać wiele zagadek. Czy naturalna selekcja pomogła roślinom i zwierzętom uodpornić się na najgorsze katastrofy? Czy mogą na nich skorzystać? Czy będą w stanie stawić czoło nowym wyzwaniom stworzonym przez człowieka? Planeta się ociepla. Pożary, powodzie i cyklony są coraz częstsze. Czy przyroda może dalej żonglować z katastrofami? Już w starożytności wspominało się o zwierzętach - strażnikach zapowiadających katastrofy naturalne. Gady, gęsi czy psy ratowały przed katastrofami. Ale zjawisko to nie zostało poważnie zbadane. 09:40 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ISAN - NAJPRAWDZIWSZA TAJLANDIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Isan, najprawdziwsza Tajlandia. 10:40 PROFESOR TAŃCA 29 min, Polska, 1984 Scenariusz: Katarzyna Kotula Wykonawcy: Studencki Klub Taneczny "Bawinek" Reportaż o słynnym lwowskim, a następnie krakowskim tancerzu, choreografie, a przede wszystkim nauczycielu tańca towarzyskiego, Marianie Wieczystym. W programie lekcja prowadzona przez profesora i jego przemówienie na Zjeździe Nauczycieli Tańca. Oglądamy przygotowania do konkursu i jego fragmenty. Następnie poznajemy mieszkanie Wieczystego, który wspomina swoją drogę artystyczną, pokazuje dyplomy, nagrody. W programie fragmenty uroczystości jubileuszowych profesora. Refleksje Mariana Wieczystego na temat tańca towarzyskiego, wspomnienia związane z wybuchem II wojny światowej i czasem okupacji. Opowieść o przyjeździe do Krakowa w 1945 roku, założeniu nowej szkoły i wyjeździe do Karlowych Warów w 1948 roku na Mistrzostwa Europy. Na zakończenie cytat z zagranicznej prasy na temat znaczącej roli Mariana Wieczystego w polskim ruchu tanecznym. 11:20 LOKALSI - ODC. 3 MAREK Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 12:00 PODRÓŻ PRZEZ WŁOCHY - ODC. 4 SYCYLIA (VIA ITALIA LA SICILIA) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Benoit Felici Mini - seria dokumentalna (4 odcinki) - podróż po starych Włoszech. To najlepszy sposób na odkrycie pięknych i tajemniczych krain na Półwyspie Peloponeskim. Pojawiają się różne regiony Włoch. Podążamy za pięknymi krajobrazami i spotykamy tych wszystkich, którzy nadal je ożywiają. Odc. 4. Sycylia, zwana przez starożytnych Greków Trinakrią, od drugiego wieku przed naszą erą może poszczycić się siecią dróg oplatających całą wyspę. Położona w sercu Morza Śródziemnego wyspa miała ogromne znaczenie strategiczne. Podczas naszej wycieczki poznamy trzy rzymskie drogi, które ukształtowały tę wyspę. Przez wieki różne cywilizacje, zamieszkujące Sycylię, wykorzystywały je w celach handlowych i kulturalnych. Korzystając ze starożytnych rzymskich dróg, można odkryć niebywałe uroki wyspy. Via Valeria zaczyna się w Mesynie, a kończy w Palermo. Była to droga, którą wjeżdżano i wyjeżdżano z wyspy. Via Aurelia prowadziła na południe, przecinając pasma górskie i tereny rolnicze. Z Agrigento Via Selinuntina wiodła do portu w Syrakuzach. Trzy rzymskie drogi łączyły trzy wybrzeża Sycylii i jej strategiczne porty. Dziś naukowcy i pasjonaci próbują odkryć ich zapomnianą sieć. 13:00 WIELKIE RODZINY - ODC. 2 Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Marek Kozakiewicz Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków W tym odcinku poznajemy świat czwartej rodziny serialu, 9 - osobowej rodziny Janeczki i Michała Kacprzyków z Beskidu Niskiego. W 1995 roku zdecydowali się porzucić warszawski świat i zamieszkać gdzieś na końcu świata. Weronika z Janu przygotowują się do wyjazdu do Opola, to tam będzie walczył Janu. Managerem Janu jest jego żona, która ma również przeszkolenie sędziowskie i trenerskie w sztukach walki. Janu jest przerażony, bo to pierwsza jego walka w MMA, ale robi to ze względów finansowych. Wspomina swoje życie w ubóstwie, kiedy był jeszcze dzieckiem i za wszelką cenę nie chce dopuścić do tego, by jego dzieci doświadczyły choćby 1% tego, co on przeżył. Wakacje już minęły, zaczął się rok szkolny. Rodzina Twarowskich postanawia omówić temat przeprowadzki. Tymek jest już dorosły i poprosił rodziców o osobny pokój, ta prośba wymaga zmian we wszystkich pokojach zajmowanych przez dzieci. U Lewockich tata Andrzej wraz z synem szykują w piwnicy mały warsztat do budowy cajonów, małych hiszpańskich bębnów. A mamę Monikę poznamy od jej zawodowej strony, nauczycielki, która opowie uczniom o etycznej zasadzie tego świata. 13:50 ZWIERZĘTA W RUCHU (THE LOCO - MOTION PICTURE) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2022 Reżyseria: Ivo Filatsch Przez miliardy lat ewolucja znalazła wiele różnych sposobów przemieszczania się żywych istot z jednego miejsca do drugiego. Ale dlaczego stworzenia w ogóle się poruszają? Przyczyną takiego zachowania są siły napędowe natury. W każdym regionie Ziemi warunki życia cały czas się zmieniają. Słońce lub deszcz, wiatr lub burza, grad lub śnieg, zmienne temperatury, a także różne długości dnia i nocy: te ciągle zmieniające się warunki napędzają stworzenia, ponieważ zawsze szukają lepszego życia, głównie chodzi o więcej jedzenia i wody lub o schronienie przed pogodą lub drapieżnikami. Poznamy zwierzęta poruszające się w wodzie i w powietrzu, na lądzie i te kombinujące pomiędzy różnymi przestrzeniami. Jedne szybciej, drugie wolniej. Są niezwykle sprytne i takie, które potrafią się wspaniale ukryć. Ruch odbywa się zarówno w dzień, jak i w nocy. To fascynujące obserwacje. 14:50 BELIZE NIEZNANE - ODC. 1 (UNKNOWN BELIZE EP. 1) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Ben Summers Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), która przybliży nam Belize - mały kraj w Ameryce Środkowej, leżący na półwyspie Jukatan, nad Morzem Karaibskim, od północy graniczący z Meksykiem, a na zachodzie z Gwatemalą. Poznamy ten kraj i jego piękny krajobraz, sposób życia i historię sukcesu w zakresie integracji współczesnego życia z ochroną środowiska. To podróż pełna zapierających dech w piersiach scenerii i najwspanialszych zwierząt. W serialu występuje m in Francis Ford Cappola. Rafa koralowa przy Belize ma 320 km długości i rozciąga się wzdłuż wybrzeża w kierunku południowym. Jest drugą co do wielkości rafą koralową na świecie. Około połowy terytorium kraju zajmują strefy ochrony z lasami tropikalnymi i sosnowymi, namorzynami i bogatą przyrodą. Odc. 1. Udajemy się do północnego Belize, znanego z rolnictwa i lasów. Odwiedzimy rezerwat wyjców, Wyruszymy w morze, aby łapać i oznaczać rekiny. Dalej na północ dołączymy do innej grupy zajmującej się ochroną przyrody podczas nocnego polowania na krokodyle. Będziemy obserwować ptaki na lagunie Crooked Tree. Spotkamy rolników mennonickich, zarówno zwolenników, jak i przeciwników ochrony przyrody, a następnie wyruszymy w głąb lasu deszczowego, gdzie dowiemy się o epickich zmaganiach o ochronę lasów, a także poznamy niezwykłą przyrodę. 15:50 LEGENDY KONTRA IKONY WSPÓŁCZESNOŚCI - ODC. 1 KOLOSEUM KONTRA WEMBLEY (LEGENDS VS MODERN ICONS EP. 1 STADIUMS: COLOSSEUM VS WEMBLEY) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Mirjam Dolderer Dokumentalna podróż, w której najnowsze światowe osiągnięcia inżynieryjne, zaawansowane technologicznie pojazdy i doskonałe konstrukcje konkurują ze swoimi legendarnymi, historycznymi odpowiednikami. Czy nowoczesny luksusowy statek wycieczkowy może przewyższyć Titanica? Czy stadion Wembley jest lepszy od Koloseum? Każdy odcinek przedstawia jedną "bitwę" między legendą a jej współczesnym odpowiednikiem poprzez połączenie wysokiej jakości autentycznych obrazów, nagrań z rekonstrukcji, punktów widzenia i 3D - CGI w zestawieniu z odkrytymi statystykami, faktami i wymiarami. Odc. 1 - "Koloseum kontra Wembley". Koloseum - znajduje się w centrum Rzymu. Spektakularny stadion starożytności. Przeznaczony do najbardziej krwawych walk. Widzowie byli świadkami wspaniałych widowisk, a architekturę dostosowano specjalnie do walk. Nawet obecnie Koloseum nie ma się czego wstydzić. Nadal byłoby inspiracją dla architektów. Jak wypadnie legenda w porównaniu ze współczesną ikoną? Wembley to gigantyczna arena i najdroższy współczesny stadion piłkarski. To arcydzieło współczesnej architektury stadionowej. Od jego otwarcia w 2007 r. nosi nazwę "Katedra futbolu". To kolos, liczący 300 metrów szerokości i 315 metrów długości. Łuk na Wembley jest trzykrotnie wyższy od rzymskiej legendy. Mieści 90 tysięcy zadaszonych miejsc. Czy legendarna arena może konkurować z ikoną czasów współczesnych? 16:45 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - APULIA, KORZENIE ITALII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Apulia. 17:50 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 1 TAJEMNICE ODYSEI (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 1 ENIGMAS OF THE ODYSSEY) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 1 - "Tajemnice Odysei". Błękitne wody Morza Śródziemnego są kolebką liczącej trzy tysiące lat opowieści przygodowej, która dała podstawy cywilizacji zachodniej. Opowieści, którą przekazywano w ciągu tysiącleci i która zawiera wiedzę, a także skrywa tajemnice. Autorstwo "Odysei" przypisuje się starożytnemu Grekowi, Homerowi. Opowiada on o fantastycznej podróży Ulissesa, który znany jest także pod greckim imieniem Odyseusz. Jego podróż zawiodła go w odległe zakątki basenu Morza Śródziemnego w miejsca, które wydawały się wtedy równie tajemnicze jak obecnie kosmos. Powstała ponad 2700 lat temu "Odyseja" to epickie arcydzieło składające się z 24 części. To jedno z najważniejszych dzieł literackich ludzkości. Wspólnie z drugim poematem Homera "Iliadą" zawiera skondensowaną wiedzę o ówczesnych czasach. Pod pewnymi względami jest jednak nieczytelna. Kim był Homer? Kim był Odyseusz? Kiedy i gdzie działa się opowieść? Co było jej inspiracją? 18:55 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20 - leciu międzywojennym, których praca naukowa lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (1876 - 1957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu "Geniusze i marzyciele" stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy. 20:00 PORTRET PRZESZŁOŚCI 1920 Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2020 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Piotr Mikołajczak Lektor: Maciej Gudowski, Jarosław Łukomski Wykonawcy: Robert Czebotar, Piotr Bajtlik, Damian Kulec, Józef Pawłowski, Przemysław Bluszcz, Krzysztof Szczepaniak, Adam Bauman, Grzegorz Pawlak "Portret przeszłości 1920" to projekt filmowego dyptyku dokumentalnego, dla którego inspiracją stały się kolejne odkrycia nieznanych archiwów dokumentujących historię wojny polsko - bolszewickiej. Chodzi głównie o obrazy ruchome, które - po relacji naocznych świadków - pozostają najcenniejszym zapisem przeszłości, niejednokrotnie ważniejszym od dokumentów papierowych. Zakres przedstawianych wydarzeń obejmuje lata 1914 - 1924 i odnosi się do genezy, przebiegu i skutków tego konfliktu. Film prezentuje wybór najwspanialszych znalezisk ostatnich lat, dokonanych w zagranicznych archiwach przez historyków filmu, profesorów Małgorzatę i Marka Hendrykowskich. Wybrane artefakty pochodzą ze zbiorów British Pathe, Gaumont, amsterdamskiego instytutu filmowego EYE oraz kinotek w Belgradzie, Budapeszcie, Bukareszcie i Berlinie. Pierwsza część dyptyku jest poświęcona okolicznościom, w których doszło do wybuchu konfliktu polsko - bolszewickiego oraz jego przebiegowi. Druga z kolei prezentuje bezpośrednie i nieco oddalone w czasie skutki wojny. Punktem wyjścia opowieści jest wiosna 1919 roku, chwilę po triumfie powstania wielkopolskiego, kiedy polska państwowość, odzyskana po 123 latach zaborów, zaczyna krzepnąć, a jednocześnie napotyka niemal co dnia coraz to nowe przeszkody. Film także cofa w czasie narrację, aby przypomnieć kilka istotnych epizodów z okresu I wojny światowej, rewolucji październikowej i jej następstw w Europie, a przede wszystkim okoliczności utworzenia polskich sił zbrojnych. Dyptyk "Portret przeszłości 1920" prezentuje bardzo szerokie spektrum ówczesnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej. 21:35 WOJNY PRZYSZŁOŚCI. AUTONOMICZNA BROŃ I SZTUCZNA INTELIGENCJA (FLASH WARS: AUTONOMOUS WEAPONS, AI AND THE FUTURE OF ARMED CONFLICT) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Daniel Andrew Wunderer Film dokumentalny o nowej technice wojennej, szybkich wojnach, autonomicznej broni i sztucznej inteligencji wykorzystywanej coraz częściej w czasie konfliktów zbrojnych. Kijów, 12 marca 2022 roku. Siedemnasty dzień wojny na Ukrainie. Nad domami pikuje dron o metrowej rozpiętości skrzydeł. Na pozór nieuzbrojony, nie rzuca się w oczy. Zniszczony nie wyróżnia się na tle zniszczeń po rosyjskiej napaści. Ma jednak wyjątkowe znaczenie. To Kub BLA - dron - samobójca, sterowany przez sztuczną inteligencję. Krążąc samodzielnie nad obszarem wyznaczonym do ataku, w każdej chwili może uderzyć w cel. Jest zwiastunem wielkiego postępu w technice, który na zawsze zmienia oblicze wojny. Błyskawiczne operacje wojskowe, drony i samonaprowadzające się pociski, sztuczna inteligencja stosowana w powietrzu, w morzu i na lądzie. Niegdysiejsza science fiction staje się rzeczywistością. Sztuczna inteligencja nie tylko zastępuje kierowcę i tworzy teksty, ale też zmienia broń stosowaną w czasie wojny. Mimo międzynarodowych prób regulacji, trudno powstrzymać rozwój broni autonomicznych. Kolejne konflikty napędzają przemysł zbrojeniowy. Znawcy nowych technologii ostrzegają przed groźbą utraty kontroli. Sztuczna inteligencja jest znacznie groźniejsza niż głowice nuklearne. Nagłe wojny, przy zupełnym braku kontroli, to tragiczny scenariusz, do którego nie można dopuścić. Światowe potęgi z pewnością dostrzegają ryzyko rozwoju technologicznego. Demonstracja siły może doprowadzić do zagrożenia konfliktem nuklearnym. 22:40 WIELKIE RODZINY - ODC. 3 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Janu wraz z żoną docierają do Opola. Przed zawodnikami moment ważenia i walka. Rodzice dzwonią do dzieci i opowiadają o nadchodzącej walce. Wszyscy kibicują tacie. U Twarowskich przeprowadzka, w którą jest zaangażowana cała rodzina, każde z dzieci ma swoje obowiązki, a szefem jest mama Bernadetta. Najstarszy syn przekonał rodziców do zmian. Czy wszyscy będą zadowoleni z tych roszad? Tymek, który dostanie swój pokój, na pewno. Rodzina Kacprzyków. Dziewczyny są w kuchni, tym razem pracują nad rogalikami z własnoręcznie usmażoną konfiturą. Poznajemy też gęsią rodzinę, która zamieszkała w gospodarstwie agroturystycznym Kacprzyków. Jedna z córek postanawia je wytresować, już wiele potrafią. Najstarszy syn, Paweł, to z zamiłowania arborysta, opiekuje się okolicznymi drzewami. Tymczasem dzieci, wspólnie z tatą, budują platformę na drzewie. U Lewockich mama z dziećmi podejmuje próbę uporządkowania skarpetek, które szukają swojej pary. Tata zaś zabiera się za mycie samochodów, do tej czynności zachęca dzieci. To szansa dla nich na zarobek, ponieważ kieszonkowe z powodu zmniejszonych zarobków taty zostały wstrzymane. Janu staje do walki, niestety, miał zaledwie 6 dni na przygotowanie i przegrywa, walka trwa zaledwie 12 sekund. 23:35 WETERANI. WYRWANI ŚMIERCI Reportaż, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Scenariusz: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Zdjęcia: Maciej Gruda, Paweł Piotrowski, Maciej Kurpiewski W odcinku: losy plutonowego Krzysztofa Goździka, który na misję w Afganistanie trafił jako ratownik medyczny. Służba bez broni początkowo wzbudzała nieufność jego kolegów z plutonu. Podczas patrolu, niedaleko bazy, wpadli w zasadzkę zastawioną przez talibów. 00:05 WETERANI. WYRWANI ŚMIERCI Reportaż, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Scenariusz: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Zdjęcia: Maciej Gruda, Paweł Piotrowski, Maciej Kurpiewski Plutonowy Krzysztof Polusik trafił na służbę do najmniejszej bazy, w jakiej stacjonowali Polacy, "Four Corners". W sierpniu 2010 roku dobiegały końca konwoje sprzętu do Bazy w Ghazni, która niebawem miała przejść pod polską kontrolę. Jeden z takich konwojów zabezpieczał pluton Krzysztofa. Kilkanaście kilometrów przed Ghazni ich wóz bojowy najechał na minę ukrytą pod asfaltem. 00:40 CHEMIA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2009 Reżyseria: Paweł Łoziński Scenariusz: Paweł Łoziński tekst 50 min Zdjęcia: Kacper Lisowski Niezwykły, zbiorowy portret ludzi chorych na raka, pacjentów Oddziału Chemioterapii Dziennej Centrum Onkologii w Warszawie. Reżyser filmuje ich podczas kilku godzin, jakie spędzają na oddziale podłączeni do kroplówek z lekami. Przychodzą sami albo w towarzystwie bliskich - mężów, żon, rodziców, dorosłych dzieci. Wnoszą ze sobą swoje przeżycia, nadzieje, obawy, przemyślenia. Tych kilka godzin to czas refleksji i rozmów zarówno z bliskimi, jeśli ci są w pobliżu, jak i z obcymi współtowarzyszami niedoli. Bo rak jest mniej straszny, jeśli można o nim z kimś porozmawiać. To pozwala go oswoić, ale też oswoić własny strach. Pacjenci są różni, w każdym wieku, z rozmaitych środowisk - rak to bardzo "demokratyczna" choroba. Na oddziale spotykają się więc: bosman i właścicielka warzywniaka, przyszła matka, która podczas chemioterapii czuje ruchy dziecka, i matka 5 - miesięcznego malucha, który czeka na nią w domu, uczeń, który martwi się, jak na wieść o jego chorobie zareagują koledzy z klasy, i młody muzyk, który marzy o kolejnej gitarze, nauczycielka, która wspomina swoich ulubionych uczniów, i ratownik medyczny, który uratowawszy dziesiątki ludzi od śmierci, teraz sam stoi w obliczu śmiertelnego zagrożenia, kobieta, której dzieci mieszkają daleko za granicą, i mężczyzna, któremu towarzyszy troskliwy syn student. Wszystkich łączy ta sama choroba, lecz każdy patrzy na nią po swojemu. Jedni mówią o niej z rezygnacją, inni ze złością. Niektórzy próbują żartować na jej temat, inni widzą w niej fatum. Wspólna jest nadzieja: że wyzdrowieją, że przerzutów nie będzie, albo że w końcu się zatrzymają. Walczą więc z rakiem, przełamując własną słabość. Ci, dla których lekarze nie mają dobrych wieści, już nawet nie marzą o całkowitym wyzdrowieniu. Chcieliby tylko zatrzymać na trochę czas, spowolnić jego bieg, wytargować z Bogiem choćby parę miesięcy czy tygodni. Bo jeszcze tak wiele chciałoby się zrobić, zobaczyć, jak wiedzie się dzieciom, znów pójść na spacer z mężem czy żoną. Bo przecież dobrze jest żyć. Oni to wiedzą najlepiej. Film uhonorowano Prix Europa 2009 dla najlepszego europejskiego filmu dokumentalnego na 23. Międzynarodowym Festiwalu Produkcji TV w Berlinie. Przyznano mu również Nagrodę Główną "Srebrnego Lajkonika" 2009 dla najlepszego filmu dokumentalnego na Krakowskim Festiwalu Filmowym. "Chemia" zdobyła ponadto statuetkę "Białej Kobry" - Grand Prix 19. Ogólnopolskiego Festiwalu Mediów "Człowiek w zagrożeniu". 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KONSPIRACYJNY AZYL. ODC. 328 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:20 ŻYCIE PRZED TOBĄ Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2002 Autor: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Zdjęcia: Artur Żurawski "Świat jest śliski, chropowaty, mokry, pachnący, ciemny" - opisują swoje wrażenia uczniowie Przedszkola dla Dzieci Niewidomych w Laskach. Nauczyciele i wychowawcy w ramach zajęć dydaktycznych przygotowują te dzieci do samodzielnego życia. Obserwujemy, jak radzą sobie z wykonywaniem codziennych, zdawałoby się prostych, czynności. Uświadamiamy sobie, jak cenny jest dar wzroku. Bez bodźców wzrokowych problemem staje się otwarcie drzwi, znalezienie własnego ręcznika na wieszaku, czy spacer parkową alejką. Na targu warzywnym przedszkolaki rękami "oglądają" wyłożone na straganach produkty, próbują je rozpoznać. Dotykanie jednych jest miłe, innych nieprzyjemne. Większość dzieci z radością chłonie nowe doświadczenia, ale część zachowuje ostrożność i rezerwę. Następnie w przedszkolu z zakupionych warzyw przyrządzają zupę, uczą się kroić warzywa, wkładać je do garnka i zapalać gaz. Większość prowadzonych przez opiekunów zajęć ma właśnie taki, praktyczny charakter. Dzieci uczą się zasuwać suwak, sznurować buty, rozpoznawać godzinę na zegarze, nawiązywać relacje z rówieśnikami, "widzieć rękami". Codzienne czynności wymagają wiele trudu, wiele wysiłku, by zdobyć umiejętność ich wykonywania. W marzeniach czasami zapominają o swojej ułomności. Chłopcy chcą być kierowcami, żołnierzami, dziewczynki - piosenkarkami, tancerkami, ale mają też inne marzenia - zrobić śniadanie, herbatę, ugotować obiad, posprzątać, uprać. Takie zwykłe, dla większości normalne sprawy, bo właśnie takiego zwykłego, normalnego życia najbardziej pragną. 02:55 KABARET ŚMIERCI Film dokumentalny, 95 min, Polska, 2013 Reżyseria: Andrzej Celiński Scenariusz: Andrzej Celiński Zdjęcia: Aleksander Dyl Aktorzy: Rafał Gąsowski, Feliks Szajnert, Piotr Dąbrowski, Jacek Milczanowski, Magdalena Wojnarowska, Andrzej Deskur, Krzysztof Szczepaniak, Miłosz Pietruski, Piotr Piecha, Sławomir Grzymkowski, Szymon Kuśmider, Rafał Jędrzejczyk, Ryszarda Bielicka - Celińska, Beata Deutschman, Jakub Giel Wojenna opowieść o artystach żydowskiego pochodzenia, walczących o przetrwanie za pomocą jedynej dostępnej im broni - twórczości muzycznej, teatralnej i filmowej. Przed niemieckim aparatem represji, bronią się za pomocą żartu, przedstawień kabaretowych, skeczy, spektakli, piosenek, koncertów. Organizują je w obozach koncentracyjnych i gettach. Walczą o życie, ale przede wszystkim - jak sami podkreślają - o duszę i godność. W serii fabularnie inscenizowanych epizodów, będących wierną rekonstrukcją faktów, śledzimy jak muzyka, skecz i żydowski szmonces stają się bronią w bitwie o podtrzymanie woli życia i ducha oporu, w grających artystach i tych, którzy ich występy oglądają, wycieńczonych katorżniczą pracą i głodem współwięźniach. Pokazujemy, jak funkcjonował humor i subtelne szyderstwo, czytelne dla ofiar, a niezrozumiałe dla ich strażników i oprawców. Grałem o życie - mówi jeden z bohaterów filmu, streszczając w krótkim zdaniu istotę tego, czym były jego występy przed komendantem obozu koncentracyjnego. Grałem tym, którzy rozstrzeliwali i grałem tym, którzy byli rozstrzeliwani. Symbolicznym przewodnikiem po pełnym paradoksów, nieprawdopodobnych wydarzeń i dramatycznych spięć świecie obozowych kabareciarzy, gwiazd wiedeńskich i warszawskich scen, aktorów, muzyków i popularnych przed wojną filmowców jest legendarna postać getta warszawskiego - uliczny błazen Rubinstein. W filmowej podróży docieramy do warszawskiego getta, obozów w Kurowicach, Jaktorowie, Buchenwaldzie, Theresienstadt, Auschwitz, Ravensbruck. W roli komentatorów wydarzeń występują współcześni artyści i pisarze, którzy zgłębiali w swojej twórczości temat sztuki za kolczastym drutem, oraz ostatni żyjący uczestnicy i świadkowie wydarzeń.