TVP Dokument Niedziela, 18.08.2024 05:25 NATURA BEZ GRANIC - SEZON 2 ODC. 8 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sławomir Czyrnek Scenariusz: Marcin Krzyżański Zdjęcia: Krystian Matysek, Jan Mamoń Odc. 8 Czy w polskich lasach występują dzikie koty? Jak najbardziej. Rysie i żbiki żyją we wschodniej części Karpat - głównie w Bieszczadach, ale też w Tatrach. Jednak spotkanie oko w oko z dzikim kotem to kwestia wielkiego szczęścia. Populacja obu gatunków jest nieliczna. Z tego powodu umieszczone zostały w czerwonej księdze gatunków zagrożonych. 05:55 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 18 RADEK WSTĘPUJE DO ZAKONU Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski potrafi zrobić wiele, aby poznać prawdę o dawnych czasach. Tym razem niemal dosłownie wstępuje do zakonu. Dzięki temu jest w stanie z perspektywy mnisiego habitu opowiedzieć o codziennym życiu średniowiecznych zakonów. Razem z cysterskimi braćmi opowiada o pracy, rozrywkach i kuchni odległych czasów. Jaką funkcję znajdą dla niego mnisi? 06:35 MEGARAKIETA NASA (SLS: NASA’S MEGA ROCKET) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Russell Eatough SLS NASA to najpotężniejsza rakieta, jaką kiedykolwiek zbudowano. Zdolna do wysyłania astronautów na Marsa i dalej. Pierwsza bezzałogowa misja wokół Księżyca w marcu 2022 r. będzie ogromnym krokiem naprzód w eksploracji kosmosu przez ludzi jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem. Budowa jest nękana trudnościami, opóźnieniami i przekroczeniami kosztów. Film zawiera wywiady z pionierami projektu, archiwalne i przykuwające uwagę sekwencje w plenerze. 07:35 NAJMŁODSI WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 1 NA SAWANNIE (ANIMAL BABIES SAFARI BABIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Gavin Boyland Miniserial dokumentalny BBC Worldwide. Dzieci zwierząt w trzech bardzo różnych środowiskach naturalnych. Na rozległych sawannach Afryki najmłodsi napotykają najlepszych na świecie drapieżników i muszą stawić czoło silnej konkurencji. W życiu każdego zwierzęcia pierwsze miesiące po narodzinach mają decydujące znaczenie. Każdy dzień przynosi kolejne wyzwania i dramaty. Zobaczymy, jak nowo narodzonym zwierzętom udaje się przetrwać i radzić sobie w trzech niezwykle malowniczych, choć niezbyt przyjaznych środowiskach. Na rozległych sawannach Afryki dorastające zwierzęta muszą zmierzyć się ze szczytowymi drapieżnikami oraz z zaciekłą rywalizacją. Młodzi mieszkańcy wód muszą radzić sobie u zdradliwych wybrzeży i wśród niebezpiecznych prądów morskich. W skalistym świecie gór brakuje pożywienia, a wokół panują ekstremalne warunki pogodowe. Dzielne młode zwierzęta stosują niezwykłe strategie, by pokonać najróżniejsze przeszkody. W otaczającym je okrutnym świecie muszą szybko się uczyć. Jeśli będą uważnie obserwować otoczenie i zwalczać przeciwności, dadzą sobie radę. W pierwszej części dokumentu podróżujemy po wielkich sawannach Afryki, gdzie żyją jedne z najbardziej rozpoznawalnych zwierząt świata. Trawiaste równiny pokrywają niemal połowę kontynentu i wciąż się zmieniają. Doświadczane przez gwałtowne zmiany pogody, stanowią środowisko, w którym czas obfitości przeplata się z okresami głodu. Na tym niezwykłym obszarze dorastają rozmaite zwierzęta. Stada liczące miliony osobników rywalizują o to samo pożywienie. Nie brakuje tu również łowców. Równiny wschodniej Afryki to obszar, na którym poluje najwięcej dużych drapieżników na świecie. Nic dziwnego, że pierwszym wyzwaniem najmłodszych zwierząt jest uniknięcie zabójczego ataku. Mimo wielu przeciwności młodzi mieszkańcy sawanny muszą przetrwać najbardziej niebezpieczny okres życia. Na drodze do dorosłości będą szukać własnego miejsca wśród równin Afryki. W następnej części poznamy maluchy żyjące w wodzie, które muszą radzić sobie z zagrożeniami na wybrzeżach i z silnymi prądami. W trzeciej części ruszamy w góry, gdzie jest bardzo mało żywności, a warunki pogodowe są ekstremalne. Fascynujące zdjęcia i ujmujące historie zwierząt sprawiają, że tę serię ogląda się z przyjemnością. 08:30 TELESKOP KOSMICZNY ZA 10 MILIARDÓW DOLARÓW (JAMES WEBB: THE $10 BILLION SPACE TELESCOPE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Anthony Willis Epicka historia ośrodka Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba, zaprojektowanego w celu ujawnienia początków wszechświata. Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba ma orbitować milion mil od Ziemi, z możliwością cofania się do początku wszechświata, znajdowania nowych planet i być może wykrywania oznak życia pozaziemskiego. Ten dokument przedstawia niepowodzenia, opóźnienia i rosnące koszty, które nękały projekt od jego powstania 25 lat temu do pierwszych oszałamiających obrazów starożytnego wszechświata w maju 2022 roku. Niesamowita opowieść o najbardziej ambitnym, złożonym i najdroższym eksperymencie naukowym naszych czasów opowiedziana przez pionierów w sercu misji. 09:30 JEZIORA Z SIMONEM REEVEM - CZĘŚĆ 3. (THE LAKES WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Sam Bagnall Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Studios. Lake District - jeden z najbardziej romantycznych regionów w kraju. Kumbria to wzniesienia, doliny polodowcowe i jeziora na obszarze blisko 2400 km2. To największy Park Narodowy Anglii i brytyjski cud przyrody. Pradawny krajobraz przechodzi ogromne zmiany - przez napływ milionów Brytyjczyków, korzystających z dobroci świeżego powietrza i przez bogatych nabywców domów. Tutejszy sposób życia jest zagrożony. Od pracowników łodzi podwodnych po farmerów górskich, Simon Reeve spotyka mieszkańców Kumbrii, odkrywając nowe spojrzenie na ten wspaniały zakątek Wielkiej Brytanii. Rozsławiony przez poetę Williama Wordswortha, jego surowe piękno zajmuje wyjątkowe miejsce w brytyjskim życiu. Simon Reeve spotyka najbardziej fascynujące postacie z Krainy Jezior, dowiaduje się o zagrożeniach dla jej delikatnej przyrody i odwiedza niektóre ze spektakularnych i kontrowersyjnych projektów energetycznych znajdujących się w jej granicach. Część 3. Ostatni etap podróży po Parku Narodowym Lake District i Kumbrii zaczyna się na zachodnim wybrzeżu. Od zatoki Morecombe do granicy ze Szkocją - jest ponad 160 km wybrzeża. To daleka i dzika część kraju. Wybrzeże Kumbrii... chyba nie tak wyobrażamy sobie Park Narodowy krainy jezior - ale to wciąż część parku. Wysokie piaszczyste wydmy ciągną się kilometrami. To bujny habitat dla roślin i dzikich zwierząt. Przez wieki to wybrzeże było przemysłowe - wydobywano tu węgiel, produkowano stal, energię i dawano miejsca pracy. Jadąc na północ wzdłuż linii kolejowej, która jest drogą do pracy zatrudnionych u największego prywatnego pracodawcy w Kumbrii, docieramy do końca podróży po Lake District. To światowej klasy park narodowy - tak piękny, jakiego nigdzie nie ma na naszej planecie. Kumbria jest ważna dla życia narodu. Stara się dostarczyć energii ze źródeł odnawialnych i walczyć o przyrodę. Jeśli wszystko się tu zorganizuje jak trzeba - będzie nadzieja na przyszłość. 10:40 LUDZIE Z PUSTEGO OBSZARU Cykl dokumentalny, 14 min, Polska, 1957 Reżyseria: Władysław Ślesicki, Kazimierz Karabasz Scenariusz: Władysław Ślesicki, Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Muzyka: Zbigniew Jeżewski Dokument o grupie młodzieży z warszawskiej Pragi. Jak mówią realizatorzy filmu, "film ten jest opowiadaniem o pewnej poznanej przez nas grupie młodzieży. Ludzie, których pokazujemy, są podobni do bardzo wielu swoich rówieśników. Jest to jak gdyby synteza naszych obserwacji. Zadaniem filmu jest zasygnalizowanie problemu, którego korzenie tkwią głęboko w życiu społeczeństwa". 10:55 ŁAWKA Reportaż, 13 min, Polska, 1975 Reżyseria: Andrzej Titkow Film przedstawia kilkanaście obrazków demonstrujących postawy, sposoby bycia różnych ludzi przypadkowo przysiadających na ławce w parku. 11:20 MARIA, PRZENAJŚWIĘTSZA, THEOTOKOS Reportaż, 25 min, Polska, 2022 Autor: Beata Kamińska Reżyseria: Beata Kamińska Scenariusz: Beata Kamińska Kościół prawosławny oddaje cześć Maryi, która osiągnęła szczyt ludzkiej świętości. Szczególne uwielbienie Maryi wynika z jej wyjątkowej, kluczowej roli w ekonomii zbawienia, ścisłej i nierozerwalnej łączności ze zbawczym planem Ojca poprzez Jego Syna, który zrodził się z Dziewicy i Ducha Świętego. Świętość Matki Bożej jest wyjątkowa i niepowtarzalna, gdyż to ona jako jedyna spośród ludzi okazała całkowite posłuszeństwo wobec Boga i została wywyższona ponad wszelkie stworzenie. Nauka Kościoła prawosławnego o Matce Bożej bazuje na Biblii oraz Tradycji Kościoła. A oddawanie jej czci znajduje swój wyraz w modlitewnym obcowaniu z nią i pobożności właściwej dla kultu Matki Bożej. O śladach kultu maryjnego świadczą już niektóre pisma apokryficzne. W II w. Dziewica Maria stała się częścią chrystologicznej nauki Kościoła, co wyrażało się m.in. w twórczości św. Ireneusza z Lyonu, św. Ignacego Teodora, św. Justyna Męczennika, Orygenesa czy Cyryla Aleksandryjskiego. W dokumencie na wizerunkach Maryi można opowiedzieć nie tylko o jej kulcie, znaczeniu w ekonomii Zbawienia, ale także przedstawić jej życie, tajemnice zawarte nawet w jej przymiotach i kreśleniach, miejscu Matki Bożej w Biblii. Warto też wyjaśnić dlaczego pojawił się taki kult, dlaczego nazywana jest Dziewicą i Przenajświętszą, co znaczy przebóstwienie i dlaczego człowiek szuka w Maryi pocieszenia, posłuchu i miłości. 11:55 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 3 OLBRZYMI I KOCHANKOWIE (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EPISODE 3 GIANTS AND LOVERS) Cykl dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 3 - "Olbrzymi i kochankowie". Strach i miłość to potężne uczucia. Zmieniają ludzkie życie, kształtują naszą kulturę i historię. W dzisiejszym odcinku zbadamy jak mity, które wciąż są aktualne, narodziły się w epickim dziele Homera "Odysei". Przy pomocy współczesnej nauki dowiemy się ile prawdy zawierają te starożytne legendy. Zaczniemy od jednej z najlepiej zapamiętanych przygód w Odysei spotkania z Cyklopami, tak często opisywanym na przestrzeni wieków. By zbadać mit w sposób naukowy, udajemy się do Avoli na południowym brzegu Sycylii, gdzie powstało niewielkie laboratorium australijskiego uniwersytetu Flinders. Tutaj Francesco Galassi bada starożytne ludzkie szczątki. Dzięki nauce możemy odkryć, że cyklop Polifem mógł być człowiekiem, cierpiącym na akromegalię, że magiczny napój czarodziejki Kirke powstał z roślin o działaniu psychoaktywnym. Nasza podróż z południa Włoch do Grecji i do Szwajcarii pozwoli wydobyć na powierzchnię nowe fakty o złożonej osobowości Homera. 12:55 TAŃCZĄCA ZE ŚWIATEM - TUNEZJA - SEZON I ODC. 6/10 SAHARA Magazyn, 24 min, Polska, 2023 Program lifestylowo-podróżniczy, w którym prowadząca, Edyta Herbuś, pokazuje widzom piękno odwiedzanych miejsc. Podziwia malownicze krajobrazy, charakterystyczne rzemiosło, rozmawia z ludźmi o lokalnych tradycjach i obrzędach. Kosztuje regionalnych potraw, zwiedza najważniejsze zabytki, uczestniczy w lokalnych aktywnościach. Rozmawia o życiu i postrzeganiu kobiety w danym regionie. Uczy się lokalnych tańców i odnajduje w nich klucz do jego mieszkańców, ich historii, mentalności, kultury oraz obyczajów. Program ma charakter dokumentalny, co pozwoliło uchwycić prawdę życia w każdym z odwiedzanych krajów. Istotnym przesłaniem magazynu jest również piękno planety i jej ochrona. Sahara, największa gorąca pustynia na świecie, która zdaje się nie mieć ani początku, ani końca. Bezmiar przestrzeni i palące słońce. Ale na pozornie opuszczonej pustyni jest jednak życie - można spotkać tu Beduinów, którzy na pustyni budowali swoje osady, piękne zielone oazy i stada wielbłądów, majestatycznie przemierzających pustynne bezkresy. I wreszcie Słone Jezioro, największe na Saharze, kiedyś połączone z Morzem Śródziemnym - niezwykły krajobraz przypominający wręcz ten księżycowy. Te niezwykłe oblicza i tajemnice Sahary odkryje Edyta Herbuś w kolejnym odcinku programu "Tańcząca ze światem". 13:30 MAGICZNE PODHALE Z SEBASTIANEM KARPIELEM BUŁECKĄ - ODC. 1 SEZON I - DOM GĄSIENICÓW - SOBCZAKÓW Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jakub Baryga Scenariusz: Jakub Baryga Zdjęcia: Adam Sienkiewicz, Łukasz Rogowski, Aleksander Macierzyński Prowadzący: Sebastian Karpiel - Bułecka Lektor: Sebastian Karpiel - Bułecka Magazyn prezentujący charakterystyczną architekturę Podhala. Chałupa Gąsieniców-Sobczaków jako idealny przykład podhalańskiej architektury. Jednoizbowa chałupa została zbudowana w okolicach 1830 r. przez Joachima Gąsienicę-Sobczaka, a rozbudowana kilkanaście lat później przez jego syna Jana. To klasyczny system tradycyjnej góralskiej chaty: przedsionek, izba biała i izba czarna. Sebastian Karpiel-Bułecka opowie o przeznaczeniu i detalach konstrukcyjno-dekoratorskich obu izb. Dom Gąsieniców-Sobczaków, czyli dom pradziadów Sebastiana, był inspiracją architektoniczną do zaprojektowania przez Sebastiana domu w Kościelisku (dom dla mamy). W tej klasycznej konstrukcji rozwiązania góralskie mieszają się z nowoczesnymi elementami. Projekt nadzorował Władysław Trzebunia-Rząska, budowniczy i konstruktor podhalański. Wraz z Sebastianem opowiedzą o nietypowych rozwiązaniach zastosowanych przy budowie. 13:55 JEDNA PLANETA. SIEDEM KONTYNENTÓW - CZ. 1. ANTARKTYKA (ONE PLANET: SEVEN WORLDS. ANTARCTICA. THE HOSTILE) Serial dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Scott Alexander Lektor: Krystyna Czubówna Seria dokumentalna BBC Studios: siedem odcinków, siedem kontynentów. 200 milionów lat temu nasza planeta wyglądała inaczej niż teraz. Prawie całą jej powierzchnię pokrywał ocean, z wyjątkiem jednego superkontynentu, zwanego Pangeą. Gigantyczny ląd zaczął się dzielić. Jego fragmenty coraz bardziej oddalały się od siebie. W końcu stały się siedmioma oddzielnymi kontynentami. W tym serialu pokażemy, jak na każdym z nich rozwijało się życie, dając początek niezwykłej różnorodności współczesnych organizmów. Odwiedzimy lodowe pustynie Antarktyki gdzie zwierzęta walczą z surowym klimatem. Będziemy podziwiać bogate ekosystemy Ameryki Południowej pełne niezwykłych stworzeń. Udamy się do Afryki i na rozległe równiny Ameryki Północnej. Czeka nas też podróż po rozpalonej słońcem Australii. Dotrzemy w najdalsze zakątki Azji, by podziwiać rzadko spotykane zwierzęta. Zawitamy do Europy - kontynentu w znacznym stopniu zmienionego przez człowieka. Wchodzimy w najbardziej krytyczny, od czasu powstania kontynentów, okres dla dzikich mieszkańców Błękitnej Planety. Zmieniamy nasze otoczenie tak szybko, że dla wielu gatunków jest to wyzwanie, któremu nie potrafią sprostać. Być może to ostatni moment, by pokazać jak cenna jest ogromna różnorodność życia na ziemi. Pierwsza część to opowieść o Antarktydzie. Ludzie po raz pierwszy ujrzeli ten ląd zaledwie 200 lat temu. Dopiero teraz zaczynamy rozumieć, jak trudno jest na nim przetrwać. To najbardziej nieprzyjazne miejsce na Ziemi. 98% tego kontynentu pokrywa lód. Obszar o powierzchni prawie półtora raza większej niż Stany Zjednoczone jest pozbawiony życia. Zwierzęta można jednak spotkać w otaczającym ląd oceanie. Jego wody pozostają zamarznięte. W wodzie o temperaturze minus dwóch stopni Celsjusza jest o wiele cieplej niż na powietrzu. Jedynie najwytrzymalsze stworzenia są w stanie przetrwać tutaj przez cały rok. Dalej od bieguna południowego, wokół wysp położonych u brzegów kontynentu, ocean przez część roku nie zamarza. Żyjące tu zwierzęta muszą za to sprostać innym wyzwaniom. W Zatoce Świętego Andrzeja na wyspie Georgia Południowa, znajduje się półmilionowa kolonia pingwinów królewskich. Antarktyka to najbardziej wietrzny z kontynentów. Zachodzące ostatnio zmiany klimatyczne sprawiły, że sztormy są coraz częstsze i silniejsze. Wiatry osiągają prędkość ponad stu kilometrów na godzinę. Życie pod grubą warstwą lodu toczyło się niezmiennie przez miliony lat, jednak od dwóch stuleci antarktyczne zwierzęta muszą mierzyć się z nowym, groźnym drapieżnikiem. Człowiekiem. Na antarktycznych wodach zabito ponad półtora miliona waleni. Lata bezsensownej rzezi pokazały jak destrukcyjny może być wpływ człowieka na świat przyrody. Chroniąc Antarktykę, ratujemy nie tylko żyjące tam organizmy. Pomagamy przywrócić równowagę biologiczną na całej naszej planecie. 15:05 CAŁA PRAWDA O FITNESSIE (THE TRUTH ABOUT GETTING FIT) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Paul Overton Film dokumentalny z pakietem wiedzy na temat fitnessu i ćwiczeń, które mają poprawiać nasze zdrowie, samopoczucie i sylwetkę. Najmniej ćwiczeń, jakie możesz wykonać i nadal prowadzić długie, zdrowe życie? Korzystając z przełomowych badań, ten zaskakujący film pokazuje, jak najlepiej się dopasować. Czy zaledwie dwie minuty ćwiczeń w tygodniu sprawią, że będziesz sprawniejszy? Czy ciężkie lub lekkie ciężary są lepsze do budowania mięśni? Czy aktywność fizyczna może poprawić twoje zdrowie psychiczne? Znajdź odpowiedzi, które zmienią Twój sposób myślenia o ćwiczeniach. Ten program nie polega na zmianie wyglądu. To mądra nauka, rozpakowująca niezwykły związek między ćwiczeniami a zdrowiem. 16:05 PLANETY - WEWNĘTRZNE ŚWIATY. ODC. 1/5 (THE PLANETS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Martin Johanson Ta niezwykle ambitna seria pokazuje najważniejsze momenty z historii Układu Słonecznego. Dzięki wykorzystaniu efektów specjalnych przybliża ekscytującą historię wszystkich ośmiu planet. Przenosi widzów na powierzchnię tych, często bardzo dynamicznie zmieniających się, światów, a dzięki temu mogą uczestniczyć w dramatycznych zjawiskach, które je ukształtowały. W pierwszym odcinku historia planet najbliższych Słońcu. Przez pierwsze miliony lat po narodzinach Słońca nie ma światów, które byłyby świadkami jego formowania. Tylko potężna chmura pyłu i gazu, pozostałości procesu powstawania Słońca. Przez dziesiątki milionów lat grawitacja przyciąga je wzajemnie do siebie i tak powstają zalążki planet. Najbliżej Słońca tworzą się cztery skaliste światy. Wpływają na nie dramatyczne zmiany głównej gwiazdy. Stają się bardziej lub mniej przyjazne. Obecnie wypalony Merkury znajduje się zbyt blisko bezlitosnego Słońca. Dalej zaś mamy przegrzaną Wenus spowitą gęstą duszącą atmosferą. Najdalszy jest Mars zamarznięty, pustynny świat. Tylko jedna z tych planet nadaje się do zamieszkania - Ziemia. Jej powierzchnię w znacznej części pokrywa woda. Ale gdy rozpoczęliśmy eksplorację Układu Słonecznego, odkryliśmy coś zaskakującego. Nasze siostrzane światy nie zawsze były tak surowe. Kiedyś być może również na nich panowały warunki sprzyjające życiu. 17:05 ISLANDIA Z ALEXANDREM ARMSTRONGIEM - ODC. 1 (ICELAND WITH ALEXANDER ARMSTRONG) Serial dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Ed Venner Trzyodcinkowa seria BBC Studios. Alexander Armstrong zwiedza ogromną skałę pośrodku Atlantyku. Mogli ją nazwać krainą rozgrzanej lawy. Wybrali nazwę Islandia, która także pasuje. Poza Wikingami, wulkanami i Bjork niewiele wiedział o Islandii. Wyrusza w liczącą tysiące kilometrów podróż szlakiem nordyckich bogów i zgniłych rekinów. Odkrywa krainę lodowców i gejzerów. Spotka człowieka, który piecze chleb we wrzącej wodzie. Spaceruje także tętniącymi życiem ulicami Reykjaviku, gra w golfa o północy i jeździ na islandzkim koniu. Część 1. Islandia jest nieustannie w trakcie geologicznych przemian, a kiedy tu przybył, nastąpił wyjątkowo groźny wybuch. To się nazywa wylądować z hukiem. Wulkan znajduje się trzydzieści kilometrów od Rejkiawiku. Wyliczono, że od roku 1500 jedna trzecia przepływu lawy na Ziemi pochodzi z wulkanów w Islandii. Jest ona piękna i dramatyczna, ale jest w niej też coś niezwykłego, z innego wymiaru. Przez większą część roku jest tu ciemno i zimno, a potem zwodniczo krótki okres, kiedy jest jasno i w dzień i w nocy. Przez okrągłą dobę. Czysty surrealizm. 55 procent Islandczyków wierzy w istnienie elfów i wróżek. To był dzień w Rejkiawiku, mieście, które nigdy nie śpi. Głównie dlatego, że prawie nigdy nie jest ciemno. 17:55 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 4 Z GWIAZD W PODZIEMIA (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 4 FROM THE STARS TO THE UNDERWORLD) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 4 - "Z gwiazd w podziemia". By dowiedzieć się więcej o światopoglądzie Homera, najlepiej zacząć od długiego związku między Odyseuszem i piękną boginką, nimfą Kalipso. Epizod z Kalipso pokazuje ogromną wiedzę Homera o astronomii, nawigacji, budowie okrętów i morskich wyprawach. Dzięki Homerowi dowiadujemy się jak budowano okręty w starożytnej Grecji. Także tego, jakiego typu były okręty Odyseusza. Homeryckie opisy gwiazdozbiorów nadal mają znaczenie we współczesnej astronomii. Zejście bohatera do Podziemi pozwoliło nam na zapoznanie się z zawiłymi regułami ofiarnymi starożytnych Greków oraz ich relacji ze światem pozagrobowym. Dochodzimy więc do ciekawej konkluzji. Człowiek zawsze zastanawiał się na swoim pochodzeniem i sensem życia. Myślenie magiczne daje nam pewne odpowiedzi. "Odyseja" jako wyraz szamanizmu zawiera wizję życia i świata Greków. Jest literackim przedstawieniem naszego głodu wiedzy. 18:55 GENIUSZE I MARZYCIELE. ZYGMUNT PUŁAWSKI - POLSKIE SKRZYDŁA Cykl dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jarosław Minkowicz Film o największych osiągnięciach polskich pilotów i konstruktorów lotniczych nie musi być nudnym wykładem z historii. Szczególnie, gdy prawie całą historię można oprzeć na romansie zdolnego inżyniera i pięknej malarki. "Polskie skrzydła" to opowieść o zazdrości i namiętności, które z jednej strony okażą się zgubne, ale z drugiej zaowocują rozwojem całego polskiego przemysłu lotniczego na skalę, o jakiej nikt nawet nie śmiał marzyć. Jest piękna kobieta. Są wspaniali mężczyźni i ich maszyny. Podziw tłumów. Namiętność i tragedia. Klęska i nowa nadzieja. Zygmunt Puławski - pilot i inżynier, konstruktor lotniczy. Opracował nowe rozwiązania w lotnictwie: podwozie nożycowe, oryginalny układ skrzydeł nazywany płatem Puławskiego. 20:00 EFEKT MOTYLKA Film dokumentalny, 90 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jarosław Szmidt Scenariusz: Jarosław Szmidt Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Historia o niezwykłej sile miłości i nadziei. To opowieść o solidarności tysięcy ludzi, których połączyła potrzeba ratowania życia dziewczynki chorej na rzadką, nieuleczalną chorobę genetyczną - E. B. Film jest wielowątkową relacją heroicznej walki 7 - letniej Zuzi Machety i jej rodziny z chorobą powodującą otwarte rany na całym ciele i z wszechobecnym bólem. Wielu nazywa Zuzię małym motylem, bo jej skóra jest wrażliwa jak skrzydła motyla. Po 7 latach walki z diaboliczną chorobą pojawiła się nadzieja. Rodzice Zuzi dowiadują się o nowatorskiej, eksperymentalnej terapii prof. Jakuba Tolara w USA, mogącej uratować życie ich dziecka i wyrwać z koszmaru cierpienia. Aby ocalić tego małego motylka, lekarze muszą przeszczepić jej szpik kostny i komórki macierzyste, które powinny zatrzymać powstawanie ran. Zuzi można pomóc, ale potrzebne jest aż 1, 5 mln. dolarów. Mimo to rodzice dziewczynki, którzy poświęcili cały swój majątek na dotychczasowe leczenie i codzienną walkę z bólem, nie tracą nadziei. Poprzez fundację "Się Pomaga" organizują publiczną zbiórkę pieniędzy. Niezwykle szczere i ujmujące wołanie o pomoc uśmiechniętej mimo bólu dziewczynki połączyło serca. Ludzie uwierzyli, że nawet ich niewielka pomoc ma znaczenie i razem można dokonać czegoś wielkiego i pozornie niemożliwego. Jej historia poruszyła do głębi także autora tego filmu, który po pierwsze ruszył z pomocą, a następnie chwycił za kamerę w poczuciu wartościowego tematu, który może budować mosty nadziei. W ten sposób poznaje Zuzię i jej rodzinę. Towarzyszy im z kamerą. Wiadomości o chorej Zuzi dzięki portalom społecznościowym oraz telewizji obiegają Polskę i świat. Spontaniczny odzew tysięcy ludzi wykracza poza granice. Wsparcie przychodzi nie tylko z Polski, ale także m.in. z Japonii, USA. Społeczna akcja pomocy i zbiórka pieniędzy rozpędza się, przechodząc wszelkie oczekiwania. Jest jak kula śnieżna zabierająca po drodze coraz więcej i więcej ludzi chcących pomóc cierpiącemu dziecku. Nieosiągalną dla rodziców Zuzi kwotę ponad 6 mln złotych, udaje się zebrać zaledwie w 55 dni dzięki zaangażowaniu ponad 100 tysięcy ludzi. Autor filmu wylatuje transportem medycznym do USA wraz z rodziną Zuzi, trzymając w ręku namalowany przez nią bilet. Leczenie dziewczynki może dojść do skutku, ale droga do jej zdrowia jest bardziej złożona. Terapia w USA może przynieść ok. 90% poprawy jej stanu zdrowia, ale ryzyko jest też olbrzymie. Aby doczekać jej 10. urodzin, rodzice Zuzi muszą położyć na szali jej życie. Przeszczep szpiku musi być poprzedzony podaniem chemioterapii. Na pierwszym spotkaniu prof. Tolar nie ukrywa, że będzie to piekielna próba niegwarantująca pełnego sukcesu. Pierwszy zabieg poszerzający zarastający przełyk udaje się i Zuzia zjada swoją pierwszą parówkę w życiu. Minneapolis staje się ich drugim domem, siostra Alicja, która będzie dawcą szpiku, idzie do amerykańskiej szkoły, poznajemy klinikę, ich nowy dom. Po długim oczekiwaniu jest zielone światło dla terapii, długiej, pełnej cierpienia i nadal niepewności. Zuzia składa własnoręczny podpis dający zgodę na przeszczep szpiku od Alicji. Przeszczep Zuzi się udaje, ale autor filmu musi już wracać do kraju. Prowadzona elektroniczna łączność nagle ustaje, zalega cisza, wreszcie przychodzi wiadomość mrożąca krew w żyłach - dziewczynka umiera. Los ponownie wystawia wszystkich na wielką próbę. Ale niemożliwe znowu staje się możliwe, płuca zaczynają pracować i wraca oddech. Widzimy prof. Tolara idącego korytarzem kliniki: uśmiech proszę, organizm Zuzi ma w sobie 100% komórek dawcy. Dziewczynka zaczyna coraz śmielej poruszać się, mimo podłączonych pomp i kroplówek, jeździ po szpitalnym korytarzu specjalnym wózkiem. 21:45 OSTATNI GÓRALE Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2017 Reżyseria: Filip Luft Zdjęcia: Sierhei Marchyk, Radek Wikiera, Jan Wierzejski Film dokumentalny o polskich góralach. Od zarania dziejów, wśród najwyższych szczytów Tatr i żywiołów, żyją ludzie z popadającej w zapomnienie grupy etnicznej z Podhala. Ta grupa jest jedną z najbardziej wyróżniających się w Europie. Mają niepowtarzalny styl ubioru, ekonomię, metody konstrukcji domów, własną kulturę, architekturę, tradycję i folklor. Film koncentruje się też na odwiecznych stosunkach człowieka z naturą. Oprócz wspaniałych górskich widoków, poznamy czterech niezwykłych bohaterów. Jarek, który jest specjalistą od drewna; Staszek, który większość czasu spędza z owcami w bacówce; Jan, który ma warsztat i umie wszystko zrobić oraz Piotr - muzyk, dzięki któremu będziemy na góralskim weselu. Przekonamy się, że czas w górach zatrzymał się wraz z siłą, odwagą, umiejętnościami i miłością do wolności ich mieszkańców. 22:45 TAMTE LATA, TAMTE DNI - WIESŁAW OCHMAN Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w podróż do przeszłości zabiera nas wybitny śpiewak operowy Wiesław Ochman. 23:20 WOJNA ŚWIATÓW Film dokumentalny, 78 min, Polska, 2020 Reżyseria: Krzysztof Talczewski, Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork Lektor: Piotr Borowiec Muzyka: Krzesimir Dębski Film dokumentalny oparty na zrekonstruowanych filmach archiwalnych z wojny polsko - sowieckiej 1920 roku, zakończonej jednym z największych sukcesów militarnych narodu polskiego. W "Wojnie światów" wykorzystane zostały również nagrania radiowe, relacje uczestników i świadków wydarzeń, a także archiwalne świadectwa materialne, które przetrwały do naszych czasów: fotografie, rozkazy oraz zapisy tajnych raportów. Telewizja Polska przeprowadziła cyfrową rekonstrukcję stuletnich, niepublikowanych dotąd archiwalnych filmów, m. in. z Rosji, Francji, Wielkiej Brytanii, Czech, Węgier i USA. W sierpniu 1920 roku stoczona została jedna z ważniejszych dla Polski bitew - Bitwa Warszawska, zwana "Cudem nad Wisłą". Wojna polsko - sowiecka zaczęła się jednak dużo wcześniej, skończyła dużo później i nie ograniczała się do obrony Warszawy; przeciwnie toczyła się na terenie od Smoleńska do Warszawy, od Płocka do Lwowa. Nie była cudem, tylko efektem znakomitej synchronizacji dowodzenia, wywiadu i waleczności żołnierzy. Jak dramatyczna była sytuacja, świadczą decyzje władz z lipca roku 1920 o ewakuacji placówek dyplomatycznych i archiwów oraz pośpieszna ucieczka części przedsiębiorców. Nie wszyscy jednak wyjechali. Warszawiacy szykowali się do obrony miasta. Wzorem pospolitego ruszenia sprzed wieków, odbywał się stutysięczny ochotniczy zaciąg. Na froncie miało zmierzyć się ze sobą ok. 450 tysięcy żołnierzy polskich z blisko milionową armią sowiecką. Sir Edgar Vincent d’Abernon, ambasador Imperium Brytyjskiego w Berlinie, w roku 1920 przewodniczący Misji Ententy w Polsce, zaliczał Bitwę Warszawską do przełomowych wydarzeń w historii świata. Postrzegał wojnę polsko - bolszewicką nie tylko w wymiarze politycznym, czyli walkę o dominację w regionie. Był to również konflikt w wymiarze ideologicznym - starcie młodego państwa budującego demokratyczne fundamenty z totalitarnym bolszewizmem, systemem zmierzającym do zburzenia starego świata. 00:50 ZDJĘCIE Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1968 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Marek Jóźwiak, Wojciech Jastrzębowski Autor filmu poszukuje dwóch chłopców z fotografii zrobionej w 1945 roku na podwórku kamienicy przy ulicy Brzeskiej. Odnalezienie braci i ich losy. 01:30 LOSY Film dokumentalny, 88 min, Polska, 1988 Scenariusz: Włodzimierz Stępiński Zdjęcia: Henryk Janas, Jacek Stępiński Film dokumentalny poświęcony życiu i działalności Elżbiety Zawackiej, obejmujący okres: od zakończenia II wojny światowej aż do chwili obecnej. W czasie okupacji hitlerowskiej była kurierem i emisariuszem Komendy Głównej Armii Krajowej, przebyła wówczas drogę kurierską z okupowanej Warszawy do Londynu. Powróciła do kraju na początku 1944 roku, jako jedyna kobieta "cichociemna". Konspiracyjną służbę zakończyła w stopniu kapitana, wielokrotnie odznaczana. Emerytowana profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. 03:10 PAN FRANCISZEK Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2006 Reżyseria: Kazimierz Karabasz Scenariusz: Kazimierz Karabasz W 1967 roku Kazimierz Karabasz nakręcił film dokumentalny "Rok Franka W. (1966 - 67)". Powstał wtedy swoisty portret wiejskiego chłopaka, na taśmie zarejestrowano rok z jego życia w Ochotniczym Hufcu Pracy. Kamera towarzyszyła junakowi przy ciężkiej pracy, podczas różnych zajęć, w szkole wieczorowej. Komentarzem do poszczególnych sekwencji były fragmenty pamiętnika, który młody człowiek zgodził się prowadzić przez 12 miesięcy. Tamte zapiski Kazimierz Karabasz wykorzystał w swoim nowym dokumencie, zrealizowanym w 2006 r. Materiały archiwalne z 1967 r. przypominają młodego człowieka, któremu praca w hufcu dawała perspektywy na lepszą przyszłość. Mógł się dalej kształcić, zdobyć konkretny zawód, ale nie wykorzystał w pełni swojej szansy. Potem tego żałował. Franek próbował zostać na Śląsku, ostatecznie wrócił do rodzinnych Gościc. Był początek lat 70. Jeszcze przez jakiś czas słał do Kazimierza Karabasza listy adresowane na warszawską Wytwórnię Filmów Fabularnych przy Chełmskiej. Pisał w nich o sobie, o swoim życiu, przysłał ślubne zdjęcia. Po 40 latach Kazimierz Karabasz wraca do swego bohatera, którego odnajduje w Paczkowie w województwie opolskim, gdzie Franek osiadł po ślubie z koleżanką z klasy. Są zgodnym małżeństwem, mają cztery córki i syna. Pan Franciszek pracuje w miejscowej piekarni, chętnie też zajmuje się przydomowym ogrodem i królikami, które hoduje. Jego dorosłe już dzieci też założyły tu rodziny. Ale w małej miejscowości trudno o dobrą pracę. W Paczkowie nadal więc mieszkają rodzice, a młodzi postanowili szukać szczęścia za granicą. W domu pozostały kasety VHS z nagraniami ślubów, chrzcin, pierwszej komunii. Córka Renata wyjechała za chlebem do Niemiec, z trudem przyzwyczaiła się do nowego miejsca, ale dziś nie żałuje swojej decyzji. Dzięki niej pozostałe dzieci państwa Wróblów mogły zapewnić sobie lepszy start życiowy. Czy skorzystają z danej im szansy? Czas płynie nieubłaganie. Niedawny junak OHP, pełen młodzieńczych marzeń Franek W. , w tym roku przechodzi na zasłużoną emeryturę.