TVP Historia Poniedziałek, 12.08.2024 06:10 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1848 - zmarł George Stephenson, twórca lokomotywy parowej; 1851 - Isaac Merritt Singer opatentował maszynę do szycia; 1957 - doszło do strajku tramwajarzy w Łodzi; 1981 - pierwszy "pecet" z systemem operacyjnym DOS. 06:15 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA CHARAKTERYZATORA Z PRACOWNI FIGUR Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Rosji o pracowni figur woskowych w Moskwie. Bohaterem jest artysta plastyk i charakteryzator - autor figur najbardziej znanych postaci z historii i współczesności. Wśród nich są między innymi: Piotr I, Dostojewski, Czajkowski, Lenin, Stalin, Jelcyn, Żyrynowski i Putin. Reportaż pokazuje kulisy produkcji figur woskowych i jest pretekstem, by przedstawić najpopularniejsze osobistości i autorytety społeczeństwa rosyjskiego. Kamera - jak zwykle - towarzyszy bohaterowi w pracy i w domu. 06:40 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: AUGUST II SAS Debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska, Prowadzący: Maciej Zakrocki Fryderyk August, syn elektora saskiego Jerzego Jana III. W historii zapisał się jako August II Mocny, polski król, który bez wątpienia miał wielkie zasługi w doprowadzeniu do upadku Rzeczypospolitej. Za jego panowania Polska stała się wasalem Rosji. Na tronie polskim zasiadał dwukrotnie. Po raz pierwszy w 1697 roku. Panował do 1706 roku. Król Szwecji Karol XII na mocy układu w Altranstädt zmusił Augusta II do abdykacji. Trzy lata później dzięki pomocy cara Rosji Piotra I odzyskał tron i zasiadał na nim do swej śmierci w 1733 roku. Jako władca Saksonii wplątał Rzeczpospolitą w wojnę północną, która zniszczyła kraj. Nie zareagował, gdy w 1701 roku elektor brandenburski Fryderyk III utworzył Królestwo Pruskie i ogłosił się królem. Podobno tuż przed śmiercią August II miał powiedzieć: Całe moje życie było jednym nieprzerwanym grzechem. Boże, zlituj się nade mną. 07:20 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 5 WSZYSTKO DLA SYNA. ROK 1905 Serial historyczny, 75 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Wincenty Grabarczyk, Wojciech Wysocki, Krzysztof Kalczyński, Halina Rowicka, Sławomira Łozińska, Tatiana Sosna-Sarno, Zygmunt Biernat, Tadeusz Borowski, Piotr Krasicki, Lidia Bienias Nadchodzi "gorący" rok 1905. W Rosji wybuchają zamieszki. Rewolucyjne fermenty docierają także na Śląsk, w tym do Sosnowca, gdzie od kilku lat mieszka wielu przedstawicieli rodziny Pasterników - Anna i Antoni z bliskimi. Wszyscy oni musieli opuścić zabór pruski. Teraz mają nadzieję, że powstańcze wrzenie przyczyni się do szybszego odzyskania przez Polskę niepodległości. 08:40 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. CO BYŁO, A NIE JEST. KUCHNIA NIEISTNIEJĄCA. Magazyn kulinarny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Prowadzący: Łukasz Modelski W kolejnym odcinku programu poznamy przepis na ozór z sardelami w sosie chrzanowym według przepisu Marii Disslowej, oraz śledziowe mlecze w muszelkach. Drugi przepis pochodzi z książki Marii Gałeckiej, wydanej w Warszawie w1916 roku, "Jak przyrządzać ryby morskie smacznie i tanio. 70 przepisów zebranych z najlepszych źródeł...". 09:10 HISTORIA POLSKI - UŁAN BATALIONU ZOŚKA. JAN RODOWICZ ANODA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1994 Scenariusz: Benedykta Gliszczyńska Zdjęcia: Andrzej Barszczyński, Jan Muszyński, Andrzej Żydaczewski Lektor: Piotr Olędzki, Andrzej Piszczatowski Dokument o jednym z bohaterów "Kamieni na szaniec" Janie Rodowiczu "Anodzie" - harcerzu "Szarych Szeregów", uczestniku Małego Sabotażu i wielu akcji zbrojnych, m. in. pod Arsenałem, w Celestynowie, Sieczychach, gdzie zginął Tadeusz Zawadzki "Zośka", i w Wilanowie. W czasie powstania warszawskiego walczył w Batalionie "Zośka". Był trzykrotnie ranny. Odznaczony został orderem Virtuti Militari i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Po wojnie rozpoczął studia na wydziale architektury Politechniki Warszawskiej. W wieczór wigilijny 1948 roku został aresztowany przez UB i po dwóch tygodniach zakatowany w czasie śledztwa. List otwarty zatytułowany "O sprawiedliwość i prawdę" w sprawie wyjaśnienia okoliczności śmierci Jana Rodowicza podpisało kilkadziesiąt osób z kraju i z zagranicy, m. in. Jan Nowak Jeziorański. W filmie o "Anodzie" mówią przyjaciele z Batalionu "Zośka", komendant warszawskiego hufca w czasie okupacji Stanisław Broniewski "Orsza", członkowie jego rodziny, kolega ze studiów Jan Suzin oraz pisarka Barbara Wachowicz. W filmie wykorzystano wiersze Krzysztofa K. Baczyńskiego "Wigilia" i "Cień z obozu", fragmenty filmu "Akcja pod Arsenałem" w reż. Jana Łomnickiego, fragmenty filmów archiwalnych WFDiF. 10:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - JAPONIA Magazyn historyczny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański "Jeśli pragniesz zaatakować przeciwnika, uczyń to o trzeciej nad ranem, w oślepiającej zamieci śnieżnej..." Japończycy z pewnością studiowali pilnie idee klasyka strategii chińskiej, Sun - tsu. Jednak wymogi techniki i dwudziestowiecznej sztuki wojennej sprawiły, że dopiero o godzinie szóstej samoloty z lotniskowców grupy uderzeniowej admirała Magumo zaczęły zapuszczać silniki. Mimo zwłoki atak zaskoczył amerykańską Flotę Pacyfiku: po nalocie w Pearl Harbor zostały ruiny, wraki i zgliszcza. Dalsze wydarzenia potoczyły się zgodnie ze scenariuszem opracowanym przez głównodowodzącego Połączonej Floty, admirała Yamamoto. Japońskie lotnictwo rozniosło w strzępy brytyjskie siły morskie pod Kuantanem, padły amerykańskie bazy Guam, Wake i Tarawa, poddał się Singapur, Sprzymierzeni wycofali się z Filipin i Indii Holenderskich. Srogie cięgi przyjęła flota amerykańska w bitwie na Morzu Koralowym. Kolejnym etapem japońskiego blitzkriegu był Midway, atol leżący na zachód od Wysp Hawajskich, zgodnie z nazwą - w połowie drogi ze Stanów Zjednoczonych do Japonii. Do zajęcia wyspy Japończycy wyznaczyli ogromne siły zahartowane w bojach z przeciwnikiem. Amerykanie przeciwstawić im mogli zaledwie trzy lotniskowce, w tym jeden prowizorycznie naprawiony stolarskimi metodami, po ciosach na Morzu Koralowym, i kilka krążowników. Początek bitwy pod Midway, przełomowego etapu zmagań na Zachodniej Półkuli, nie był dla Sprzymierzonych obiecujący. Kolejne eskadry lotnicze atakujące flotę japońską, ginęły w ogniu japońskiej osłony. I nagle zdarzył się cud: kilkanaście powolnych samolotów torpedowych zespołu kapitana McCluskiego zaskoczyło siły przeciwnika podczas przezbrajania maszyn pokładowych z bomb na torpedy lotnicze. W ciągu paru minut dumne lotniskowce cesarskiej floty przemieniły się w płonące wraki. Środek Drogi - Midway - stał się symbolem przełomu w wojnie na Pacyfiku. 10:35 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO - ODC. 4 EBRO (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 4 EBRO) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek czwarty opowiada o najdłuższej rzece w Hiszpanii - Ebro. W Górach Kantabryjskich w okolicy Fontibre (prowincja Kantabria) płynie w kierunku południowo - wschodnim przez Kotlinę Aragońską, dalej w postaci przełomu między Caspe i Tortosą przepływa przez nadbrzeżne Góry Katalońskie i deltą uchodzi do Morza Śródziemnego (prowincja Tarragona). Rzeka Ebro słynie z największych okazów suma w Europie. To tu rozegrała się największa operacja hiszpańskiej wojny domowej 1936 - 1939, nazywana bitwą nad Ebro. Miasto położone nad rzeką Ebro to Saragossa. 11:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA ROZSTAJNYCH DROGACH. Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Na rozstajnych drogach" Niemal każda wioska w Polsce, której korzenie sięgają głębiej w historię, ma swoją wyspę czasu zatrzymanego. To takie miejsce, zaznaczone kapliczką, krzyżem, czasem głazem czy inskrypcją. Tu przynosi się kwiaty, zapala świece, wspomina odległe czasy i dawnych bohaterów. Nie inaczej jest we wsi Lipie, w gminie Kiełczygłów, nieopodal Wielunia. Sprowadziła nas tu historia związana z powstaniem styczniowym. Miała tu miejsce jedna z pierwszych bitew powstańczych stoczonych na tym terenie. Była to bitwa pod Radoszewicami. Przywódcą powstańczego oddziału był pułkownik Teodor Cieszkowski. Według miejscowych podań właśnie we wsi Lipie przy kapliczce został pochowany jeden z powstańców pochodzących z jego oddziału. Zapiski z Wąwozu Śmierci. Następnie spod Wielunia przeniesiemy się na Wybrzeże, do Gdańska. Powodem dramatyczna historia alianckich lotników dosłownie wbita w dno piaszczystego wąwozu. 12:00 ROBIN Z SHERWOOD - ODC. 17 DZIEDZICTWO (ROBIN OF SHERWOOD) Serial, 50 min, Wielka Brytania, 1983 Reżyseria: Richard Carpenter, Paul Knight Aktorzy: Clive Mantle, Mark Ryan, Phil Rose, Ray Winstone, Jason Connery "Robin z Sherwood", brytyjski serial fantasy nakręcony w latach 1983 - 1986, znany też w Polsce pod tytułem "Robin Hood". Serial liczy w sumie z 26 odcinków nakręconych w trzech odrębnych cyklach. W pierwszych dwóch sezonach w roli tytułowej występował Michael Praed, natomiast w trzecim syn Seana Connery'ego, Jason. Producentem serialu był Paul Knight, a głównym scenarzystą Richard Carpenter. W tworzeniu scenariusza współpracowali z nim: Anthony Horowitz, Andrew McCulloch i John Flanagan. Reżyserem pierwszego sezonu był Ian Sharp, drugiego Robert Milton Young, a trzeciego Ben Bolt, James Allen, Gerry Mill, Sid Robertson i Alex Kirby. Serial nawiązuje do legendy o Robin Hoodzie; akcja filmu rozgrywa się na tle Anglii przełomu XII i XIII wieku, za panowania króla Ryszarda Lwie Serce i jego brata Jana bez Ziemi. Inicjatorem powstania tego serialu był jego producent Paul Knight; początkowo zamierzał on nakręcić sześcioodcinkowy mini - serial o przygodach Robin Hooda w nowej konwencji, odpowiadającej publiczności lat 80. XX wieku. 13:05 KANAŁ Dramat wojenny, 92 min, Polska, 1956 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Jerzy Krenz Aktorzy: Teresa Iżewska, Tadeusz Janczar, Wieńczysław Gliński, Stanisław Mikulski, Emil Karewicz, Tadeusz Gwiazdowski, Władysław Sheybal, Teresa Berezowska, Zofia Lindorf, Jan Englert Tragiczne dzieje powstania warszawskiego domagały się nie tylko opartego na faktach surowego rozrachunku historycznego, ale także ich odzwierciedlenia i oceny w sztuce. Taką artystyczną próbę podjęli Wajda i Stawiński, ale ich "Kanał" przyjęto w kraju dość chłodno: zamiast pomnika tragicznej chwały obaj pokazali bowiem koszmar klęski i rozbitych psychicznie bojowników, których bohaterstwo okazało się daremne. Taka własna ocena najnowszej historii, próba osądu i demitologizacji powstania, wyprzedzała ówczesną literaturę i analizy historyków, stanowiła zamach na uświęcone wartości. Dopiero przyznanie "Kanałowi" w 1957 r. Nagrody Specjalnej Jury na festiwalu w Cannes sprawiło, że krajowa krytyka w pełni doceniła dzieło Wajdy i przyznała, że autorzy filmu mówią jednak prawdę, choć jest to prawda wycinkowa, odnosząca się do schyłkowej fazy operacji. "Kanał" nie jest filmem antybohaterskim, a jedynie antykoturnowym. Opisuje bohaterów takich, jakich ukształtowała ich historia: są tu czyny dobre, wątpliwe i złe, są charaktery mężnie trwających oraz tych, którzy załamali się w różny sposób - ich szczere ukazanie stanowi największą wartość filmu. Dzieło Wajdy składa się niejako z dwóch części: pierwszej, reportażowej w stylu, i drugiej - apokaliptycznej relacji z wędrówek przez kanały. Scenariusz oparty na osobistych doświadczeniach Stawińskiego, dowódcy powstańczego oddziału łączności, relacjonuje tragiczny koniec żołnierzy przedstawionej jednostki. Koniec września 1944 r. , powstanie ma wkrótce upaść. Walczący na Mokotowie zdziesiątkowany oddział porucznika "Zadry", po nieudanej próbie przebicia się przez otaczające go wojska niemieckie, podejmuje jedyną możliwą w tej sytuacji decyzję: schodzi do kanałów, aby tą drogą przedrzeć się do Śródmieścia, gdzie jeszcze bronią się powstańcy. W krętych, podziemnych korytarzach pełnych ekskrementów, gdzie u każdego włazu czuwają Niemcy rzucając do wnętrza granaty, czterdziestoosobowy oddział rozpada się na trzy grupy. Zasadniczą grupę prowadzi "Zadra" ze "Smukłym" i szefem kompanii "Kulą". Jest przekonany, że idzie za nim cały oddział, w czym utwierdza go "Kula", tchórz, który boi się, że porucznik zawróci w poszukiwaniu rozproszonych ludzi. Rannego "Koraba" prowadzi zakochana w nim łączniczka "Stokrotka". W trzeciej grupie idzie podporucznik "Mądry", zakochana w nim "Halinka" i muzyk o pseudonimie "Ogromny". "Stokrotka" i "Korab" giną z wyczerpania u kraty, którą Niemcy zamknęli wylot z kolektora nad Wisłą. "Halinka" popełnia samobójstwo, gdy "Mądry" wyznaje jej prawdę o żonie i dzieciach, a on sam wychodzi na powierzchnię wprost na niemiecki patrol. Kompozytor Michał, postradawszy zmysły, błąka się w plątaninie kanałów. Przy próbie sforsowania zaminowanego włazu ginie "Smukły". Dowódca i szef kompanii osiągają cel, ale gdy wychodzi na jaw oszustwo "Kuli", "Zadra", zastrzeliwszy podoficera, wraca do podziemi po swoich żołnierzy, nie wiedząc, że podzielili los "Mądrego". 14:45 KAMA Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Rafał Mierzejewski Scenariusz: Rafał Mierzejewski Film pt. "KAMA" opowiada o wojennych losach Marii Chojeckiej ps. "Kama". Maria Chojecka, urodzona 24 września 1926 roku w Warszawie, wraz ze swoją drużyną harcerską we wrześniu 1939 roku, nie mając jeszcze 13 lat, pomagała uchodźcom wojennym na warszawskim Dworcu Głównym, tam też po raz pierwszy bezpośrednio zetknęła się z wojną. W konspiracji w Szarych Szeregach od 1940 jako zastępowa ukończyła kurs sanitarny i łączności. 3 sierpnia 1943, nie mając jeszcze 17 lat, zaprzysiężona została jako żołnierz AK z przydziałem do oddziału "Agat" (później "Pegaz") powołanego do zadań specjalnych Kedywu KG AK (Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej). Uczestniczy w przygotowaniach i sygnalizacji podczas licznych akcji likwidacyjnych wysokich funkcjonariuszy gestapo i administracji niemieckiej. Bierze udział w akcjach: "Weffels", "Fruhrwirth", "Braun", "Stamm" i najsławniejszej akcji polskiego państwa podziemnego, zamachu na generała SS i policji Franza Kutscherę. Na kilka tygodni przed wybuchem Powstania Warszawskiego uczestniczy w Krakowie w akcji "Koppe". Podczas Powstania Warszawskiego przechodzi cały szlak bojowy batalionu "Parasol". Powstanie zaczyna na Woli, potem walczy na Starym Mieście, Powiślu, Mokotowie. Kapitulacja zastaje ją w Śródmieściu, nie idzie do niewoli, razem ze swoim tatą opuszcza Warszawę z ludnością cywilną. Za udział w walkach "Kama" została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem za udział w wojnie obronnej 1939 i wieloma innymi odznaczeniami. W filmie Maria Chojecka opowiada o początkach konspiracji, przystąpieniu do AK, udziale w swojej pierwszej akcji zbrojnej "Weffels", o przebiegu akcji "Kutschera" oraz chyba najtragiczniejszej akcji polskiego podziemia "Stamm". Opowie też o swoim udziale w Powstaniu Warszawskim; min. o ewakuacji kanałami, którymi przemieszczała się trzykrotnie. Opowieść pani Marii to niezwykle szczera, wstrząsająca historia młodej warszawianki postawionej przez los w tragicznej sytuacji, z którą zmaga się z wielką odwagą i hartem ducha. 15:15 KORONA KRÓLÓW - ODC 46 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Mateusz Król, Marta Bryła, Robert Gonera, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Andrzej Popiel, Aleksandra Grzelak, Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Tomasz Sapryk, Piotr Bała, Adam Bobik, Piotr Ligienza, Jasper Sołtysiewicz, Ilona Korycka Odc. 46 Rok 1335. Anna ma przed królem tajemnice. Tymczasem sekretarz Grota, Paszek, zostaje pojmany i osadzony w lochu za niezapłacenie danin. Uwięzienie sługi rozwściecza Grota. Jagna ma coraz większe powodzenie na dworze. 15:45 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNIA NARADA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Mieczysław Hryniewicz Zdjęcia: Andrzej Sikora Muzyka: Wysocki W nocy z 28 lutego na 1 marca 1953 roku odbyła się ostatnia narada z udziałem Stalina. Rozpoczynała się walka o władzę po nim. 16:15 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNIA NARADA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Mieczysław Hryniewicz Zdjęcia: Andrzej Sikora Muzyka: Szymon Wysocki Późnym wieczorem 28 lutego 1953 roku przybywają na naradę do Stalina członkowie Politbiura. Ostatni raz widziano wówczas Stalina żywego, narada zakończyła się o 4 rano 1 marca. 16:45 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szołajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmuje dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. 16:50 HISTORIA POLSKI - OPOWIEŚCI RODOWICZÓW Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jolanta Kessler - Chojecka, Małgorzata Rodowicz Scenariusz: Jolanta Kessler Chojecka, Malgorzata Rodowicz To jest historia ludzi, którzy walczyli o niepodległą Polskę. Takich jak na przykład Jan Rodowicz Anoda, uczestnik Akcji pod Arsenałem, członek batalionu Zośka. Film jest opowieścią historyczną. Z tego tytułu w warstwie wizualnej wykorzystano archiwa filmowe i ikonografię z okresu II wojny światowej, powstania warszawskiego i okresu stalinowskiego. Ponadto rodzina Rodowiczów posiada imponujące archiwum własne, na które składają się zdjęcia, obrazy, książki napisane przez członków rodziny, albumy, filmy i inne artefakty, które uświetnią narrację. Część spuścizny rodziny została przekazana do Ossolineum. Zdjęcia współczesne, kręcone w dawnych miejscach akcji, przybliżają ten stosunkowo odległy czas i wiążą go z dzisiejszym życiem, podkreślają kontynuację pokoleń i wagę historii dla współczesnego widza. Całość ułożona jest w stylu opowieści rodzinnej, toteż zdjęcia ze spotkania rodzinnego wyznaczają ramy konstrukcyjne filmu. Ponadto swoją rolę ma narrator, który umiejscawia wydarzenia w kontekście historycznym. Dodatkowym zabiegiem reżyserskim jest uwypuklenie najmłodszego (prawie) pokolenia rodziny, w osobie Mateusza, który uczestniczy w spotkaniu rodzinnym i prowadzi widza po Warszawie/Zalesiu - w różne miejsca, związane z losami różnych postaci. Jego wypowiedź rzuca może trochę inne światło na wydarzenia: ukazuje ich wpływ na młode pokolenie i daje spojrzenie na czas przeszły bliskie współczesnej widowni. I właśnie Mateusz, w końcowej sekwencji, zada nam pytanie, czy nasza opowieść to czas przeszły dokonany? Czy niedokonany, wciąż się dziejący. 17:50 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: AUGUST III Debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska, Prowadzący: Maciej Zakrocki "Był August co do ciała wzrostu wielkiego, a przy tym kształtnego, nicht go z panów nie dosięgał wzrostem, tylko jeden Chodkiewicz, starosta żmudzki, lecz jak był wysoki, tak był chudy, gdy przeciwnie August był tuszy do wzrostu proporcjonalnej. Minę miał wspaniałą i zawsze wesołą, wzrok i chód powolny" - pisał o pochodzącym z saskiej dynastii Wettinów królu polskim Auguście III Jędrzej Kitowicz w "Pamiętnikach, czyli historii polskiej". Syn Augusta II Mocnego zasiadł na tronie Rzeczypospolitej po śmierci ojca w 1733 roku. Mimo że szlachta obwołała królem Stanisława Leszczyńskiego, to jednak interwencja wojsk rosyjskich doprowadziła do drugiej elekcji. Tym razem koronę otrzymał August III. Większość szlachty uznała ten wybór za nielegalny. Trzy lata później podczas tzw. sejmu pacyfikacyjnego zatwierdzono tytuł królewski Augusta III. Był to jedyny niezerwany w czasie jego panowania sejm. W czasie trzydziestoletniego panowania Wettina Rzeczpospolitą niszczyły wewnętrzne konflikty, a przez jej ziemie przechodziły obce, łupieżcze armie. Król rezydował w Dreźnie, a władzę sprawował poprzez swoich faworytów. Popadający w ruinę kraj stał się "karczmą zajezdną" dla obcych. 18:35 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 6 OBCY WŚRÓD SWOICH. ROK 1914 Serial historyczny, 83 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Eugeniusz Kujawski, Grażyna Barszczewska, Lidia Bienias, Leon Niemczyk, Janusz Sykutera, Tomasz Zaliwski, Andrzej Buszewicz, Włodzimierz Figura, Dagmara Foniok, Henryk Frelich, Ewa Ziętek, Jan Frycz, Czesław Stopka, Wincenty Grabarczyk, Jerzy Gaweł Wybucha I wojna światowa. Wielu śląskich Polaków wiąże z nią nadzieje na odzyskanie niepodległości. Wszak zaborcy występują przeciwko sobie, co na pewno osłabi ich militarny potencjał. Tymczasem w rodzinie Stanika narasta konflikt. Najstarszy syn Jerzy - ku zmartwieniu ojca - zaczyna wstydzić się swojego polskiego pochodzenia. Imponuje mu niemiecki zmysł organizacyjny, zdyscyplinowana i potężna armia, silna i prężna gospodarka. Zafascynowany Prusami coraz trudniej znosi kultywowane w rodzinie polskie tradycje. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ALBERT I, KSIĄŻĘ MONAKO I OCEANÓW (ALBERT IER DE MONACO, LE PRINCE DES OCEANS) Cykl dokumentalny, 103 min, Francja, 2022 Reżyseria: Laure Delalex Lektor: Marek Ciunel "Historia w postaciach zapisana" to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Prezenterem programu jest znany dziennikarz telewizyjny - Stephan Bern. Każdy z odcinków przedstawia losy wielkiej postaci historycznej. Z kamerą udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury: zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów. 22:05 RIESE - TAJEMNICE WYKUTE W SKALE Dokument fabularyzowany, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Wojciech Malinowski, Maciej Kieres Scenariusz: Wojciech Malinowski Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Marcin Grobelny, Artur Stoiński Dokument fabularyzowany o kompleksie "Riese" (Olbrzym) w Górach Sowich to projekt filmowo - edukacyjny, który przybliża widzowi niezwykłą historię podziemnego miasta i wspaniałego zamku. Akcja filmu rozpoczyna się w roku 1941, kiedy to Niemcy hitlerowskie, wskutek nasilających się nalotów alianckich, przeniosły dużą część produkcji zbrojeniowej w rejon Sudetów i Gór Harzu. Wówczas to powstał projekt zakładający wydrążenie w skałach Gór Sowich potężnych bunkrów i podziemnych budowli oraz przekształcenie Zamku Książ w kwaterę główną Hitlera. Plany zakładały potężne prace: utworzenie wielkich przestrzeni wydrążonych pod zamkiem, budowę olbrzymich tuneli i sal podziemnych w kilku miejscach w Górach Sowich, przekształcenie całej siatki okolicznych dróg, a także połączenie całości siecią kolei wąskotorowej. Nadzór nad budowami prowadziły dwie organizacje: od jesieni 1943 r. była to spółka Industriegemeinschaft Schlesien AG, a od kwietnia 1944 r. - organizacja Todt. Do ich dyspozycji przekazano kilkadziesiąt tysięcy więźniów oraz jeńców wojennych, którzy pracowali dzień i noc, w nieludzkich warunkach, by jak najszybciej ukończyć prace. Film ma pokazać nie tylko rozmach przedsięwzięcia, ciekawą historię, ale również martyrologiczny aspekt tych wydarzeń, poprzez wspomnienia i wypowiedzi więźniów z całej Europy wykonujących tu niewolniczą pracę. Była to najkosztowniejsza budowa kwater wojskowych i obiektów strategicznych ówczesnych Niemiec. Rozmach budowlano - inżynierski był na najwyższym wówczas dostępnym poziomie. Wedle danych z września 1944 roku produkcja tych schronów (wraz ze schronami w Wilczym Szańcu i w Pullach pod Monachium) obejmowała 257 tysięcy m3; betonu zbrojonego stalą, 213 tysięcy m3; tuneli, 58 km dróg z sześcioma mostami, 100 km rurociągów. Prace zostały wykonane tylko w części, gdyż przerwało je wkroczenie Armii Czerwonej. Wiele podziemnych konstrukcji zostało wtedy zniszczonych, do dziś jednak zachowały się prowadzące do nich tunele. 23:15 OBLICZA TERRORYZMU - ODC. 6. WYSPA (6. WYSPA - NORWEGIA, 2011 R.) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Joey Boink Ta wciągająca seria przybliża historie największych ataków terrorystycznych, które zmieniły świat. Wywiady ze świadkami, materiały archiwalne i rekonstrukcje pozwolą na dokładną analizę tych dramatycznych wydarzeń. Ich znaczenie staje się oczywiste tylko wtedy, gdy spojrzy się na nie z wielu perspektyw, umieszczając je w kontekście historycznym, a co najważniejsze, dzięki dokładnemu przyjrzeniu się ekonomii terroryzmu. Czołowi eksperci wypowiedzą się też na temat zmian dotyczących zjawiska terroryzmu na przestrzeni lat i jak wyglądał proces jego radykalizacji i deradykalizacji. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 01:20 PRAWDZIWE MĘSTWO (TRUE GRIT) Western, 105 min, USA, 2010 Reżyseria: Ethan Coen, Joel Coen Aktorzy: Jeff Bridges, Matt Damon, Hailee Steinfeld, Josh Brolin Remake filmu Henry’ego Hathawaya pod tym samym tytułem z 1969 roku. 10 nominacji do nagrody Oscara, w tym m.in.: dla najlepszego filmu, a także za reżyserię, scenariusz, kostiumy, zdjęcia oraz za kreacje aktorskie dla Jeffa Bridgesa i 14 - letniej wówczas Hailee Steinfeld. Czternastoletnia córka zamordowanego Franka Rossa, Mattie Ross (Hailee Steinfeld), zrobi wszystko, aby pomścić swego ojca. Postanawia dopaść zabójcę i postawić go przed sądem. Dziewczyna zatrudnia człowieka o prawdziwie mocnym charakterze - Reubena J. "Roostera" Cogburna (Jeff Bridges), który ma jej pomóc w schwytaniu Toma Chaneya. Ubija z nim interes, choć wszyscy przestrzegają ją przed tym pijaczyną i awanturnikiem. Ale Mattie wierzy w powodzenie misji. Postanawia też towarzyszyć mu w polowaniu na mordercę. Mimo początkowego sprzeciwu "Koguta", udaje się jej go przekonać i wyrusza z nim w pełną niebezpieczeństw wyprawę. Mattie zyskuje także drugiego sojusznika, młodego rewolwerowca La Boeufa, który liczy na wysoką nagrodę. Obieżyświat z Teksasu jest przekonany, że uda mu się wykorzystać Cogburna do własnych interesów. Ponadto chce zaimponować pewnej majętnej pannie i doprowadzić do skazania Chaneya. Ślad wiedzie w sam środek ziem Indian, gdzie niezwykła trójka tropicieli przeżyje wiele przygód i napotka liczne niespodzianki. Bohaterowie przejdą najcięższe próby charakteru i wytrwałości, wykazując przy tym tytułowe prawdziwe męstwo. 03:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA ROZSTAJNYCH DROGACH. Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Na rozstajnych drogach" Niemal każda wioska w Polsce, której korzenie sięgają głębiej w historię, ma swoją wyspę czasu zatrzymanego. To takie miejsce, zaznaczone kapliczką, krzyżem, czasem głazem czy inskrypcją. Tu przynosi się kwiaty, zapala świece, wspomina odległe czasy i dawnych bohaterów. Nie inaczej jest we wsi Lipie, w gminie Kiełczygłów, nieopodal Wielunia. Sprowadziła nas tu historia związana z powstaniem styczniowym. Miała tu miejsce jedna z pierwszych bitew powstańczych stoczonych na tym terenie. Była to bitwa pod Radoszewicami. Przywódcą powstańczego oddziału był pułkownik Teodor Cieszkowski. Według miejscowych podań właśnie we wsi Lipie przy kapliczce został pochowany jeden z powstańców pochodzących z jego oddziału. Zapiski z Wąwozu Śmierci. Następnie spod Wielunia przeniesiemy się na Wybrzeże, do Gdańska. Powodem dramatyczna historia alianckich lotników dosłownie wbita w dno piaszczystego wąwozu. 04:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ROMMEL Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu feldmarszałkowi Erwinowi Rommlowi. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.