TVP Historia Środa, 14.08.2024 06:30 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1941 - umowa w sprawie utworzenia Armii Polskiej w ZSRR; 1941 - zmarł Maksymilian Kolbe, zamordowany w Auschwitz przez Niemców; 1980 - rozpoczął się strajk okupacyjny w Stoczni Gdańskiej; 2004 - zmarł Czesław Miłosz. 06:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ŻEBRACZKI W MOSKWIE Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Ogromna rzesza ludzi bezdomnych i żyjących z jałmużny - paradoksalnie świadczy o tym, że Moskwa jest bogatym i dobrze prosperującym miastem, do którego ludzie ciągną z nadzieją na lepsze życie. Większość moskiewskich "ludzi ulicy" to przyjezdni z byłych republik Związku Radzieckiego, dla których stolica nie okazała się jednak łaskawa. Bohaterka reportażu żyje od lat wyłącznie z jałmużny. Spotkać ją można na jednej z głównych ulic Moskwy - tam, gdzie znajdują się najbardziej ekskluzywne sklepy, kasyna i restauracje. Przyjechała z Ukrainy. Jest jedną z ponad 30 tysięcy bezdomnych rosyjskiej stolicy. 07:05 SPÓR O HISTORIĘ - WALKA O GRANICĘ WSCHODNIĄ Debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska, Prowadzący: Maciej Zakrocki O ile wpływ na kształt granicy zachodniej, północnej i południowej odradzającej się w 1918 roku Rzeczypospolitej miały decyzje podjęte podczas konferencji w Wersalu, to wschodnia granica ukształtowała się w wyniku czynu zbrojnego i polityki faktów dokonanych. 1 listopada 1918 roku rozgorzał polsko - ukraiński konflikt o Lwów. Kilkanaście tygodni później rozpoczęła się formalnie niewypowiedziana wojna polsko - bolszewicka. Jej celem był podbój Polski i alians z rewolucyjnymi siłami w Niemczech. To starcie zakończyło się klęską Rosji, zaś ścigające bolszewików oddziały polskie wkroczyły na tereny, które były przedmiotem sporu z Litwą. W 1922 roku Wilno i okolice znalazły się w granicach Rzeczypospolitej. Wcześniej, 18 marca 1921 roku w Rydze podpisany został traktat między Polską i sowieckimi republikami: Rosyjską, Białoruską i Ukraińską. Na mocy ustaleń przy Polsce pozostała Małopolska Wschodnia, zachodnia część byłej guberni wołyńskiej oraz była gubernia wileńska bez jej zachodniej części, która należała do Litwy i alczyła na wschodzie z Rosją sowiecką. 28 lipca 1920 roku, gdy Armia Czerwona zbliżała się do Warszawy, Rada Ambasadorów powołana przez zwycięskie mocarstwa wydała decyzję niekorzystną dla Polski. Większa część Księstwa Cieszyńskiego została przekazana Czechosłowacji. Etnicznie polskie tereny zamieszkałe przez ponad 100 tysięcy Polaków nie weszły w skład Rzeczpospolitej. 07:40 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 7 OJCOWSKI DOM. ROK 1919 Serial historyczny, 65 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Eugeniusz Kujawski, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Wincenty Grabarczyk, Grażyna Barszczewska, Tadeusz Szaniecki, Lidia Bienias, Izabela Trojanowska, Ferdynand Matysik, Janusz Sykutera, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Cnota Nadchodzi koniec I wojny światowej. Nowy porządek w Europie ustala Traktat Wersalski. Po ponad 120 latach niewoli Polska odzyskuje niepodległość. Na Śląsku jednak sytuacja wciąż jest niepewna. Rok później wybucha pierwsze Powstanie Śląskie, którego celem jest przyłączenie Górnego Śląska do państwa polskiego. Rodzina Stanika Pasternika także chwyta za broń. 08:55 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. TAJEMNICE DOMOWEJ SPIŻARNI Magazyn kulinarny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Prowadzący: Łukasz Modelski W 1933 roku Gebethner i Wolff wydał niewielką książeczkę. Jej autorem był pisarz, który chyba najbardziej wśród polskich tworców tamtego okresu był kulinarnie uwrażliwiony. Chodzi o Jarosława Iwaszkiewicza i opowiadanie "Panny z Wilka", którego kluczowe sceny dzieją się w spiżarni. Spiżarnia w Wilku jest miejscem miłości, tu odżywają też wspomnienia dawnych uniesień. W spiżarni we dworze, czy to bogatym, czy biednym biło serce kuchni dwudziestolecia. W kolejnym odcinku programu potrawy ze spiżarni. Spiżarnia przechowywała domowe przetwory. Jednym z takich przetworów, które mogłyby stać na spiżarnianej półce, są marynowane gruszki. Drugą potrawą są rożenki śliwkowe, klasyk kuchni dwudziestolecia. 09:25 HISTORIA POLSKI - HISTORIA PEWNEGO ŻYCIA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2003 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow To było jedno z pierwszych konspiracyjnych spotkań z udziałem Aliny. Młoda, szczupła kobieta o wyglądzie licealistki przybyła na tajne w zamyśle, choć z pewnością obserwowane przez bezpiekę, zebranie opozycji w czerwonej sukience i tej samej barwy szpilkach. Co ty robisz, dziewczyno! - westchnął w duchu Bogdan Borusewicz. Przecież widać cię w tym ubraniu z dwóch kilometrów! Bohaterka filmu szybko nadrabiała brak doświadczenia w trudnym i niebezpiecznym żywocie konspiratora. Niedostatek rutyny rekompensowała innymi, budzącymi podziw nawet u weteranów opozycji cechami charakteru. Drobna, wręcz krucha z pozoru pielęgniarka ze stoczniowej przychodni zdrowia imponowała zdolnościami przywódczymi, rzadko spotykaną w jej wieku dojrzałością oraz odwagą. Okazywaną w osobistych kontaktach dziewczęcą nieśmiałość łączyła z w publicznych, ekstremalnych sytuacjach twardością, wręcz zaciętością. To ona stanęła naprzeciw wychodzącemu z gdańskiej stoczni tłumowi mężczyzn i krzycząc im w twarze, zmusiła stoczniowców do powrotu i kontynuacji strajku. Niebywały hart ducha i determinację demonstrowała też podczas dramatycznych wydarzeń stanu wojennego, internowania w obozie w Gołdapii, podziemnej działalności w latach następnych. A przecież musiała zajmować się także synem, odpierać gorzkie zarzuty rodziców sprzeciwiających się konspiracyjnym zainteresowaniom córki, a następnie łączyć obowiązki opozycyjnej działaczki z rolą żony i matki w małżeństwie z tropionym przez władze Bogdanem Borusewiczem. Alinę Pieńkowską - Borusewicz, legendę Solidarności, późniejszą senator w wolnej już Polsce, wspominają najbliżsi - rodzice, dzieci, mąż, przyjaciółki z ośrodka zdrowia Stoczni Gdańskiej, a także znakomitości życia publicznego, między innymi Lech Wałęsa, Bogdan Lis, Tadeusz Mazowiecki, Zbigniew Bujak, Jan Nowak - Jeziorański, Ludwika Wujec, Jacek Taylor. Z ich wypowiedzi przed kamerą Andrzeja Titkowa wyłania się fascynujący wizerunek niezłomnej bojowniczki, polityka, a także kobiety z krwi i kości, kochającej żony i troskliwej matki, która choć obciążona ponad miarę obowiązkami, mając niewiele czasu dla bliskich, starała się poświęcać im każdą wolną chwilę. Marzyła, że potrafi zrekompensować im owe niezawinione zaniedbania w przyszłości, że po przejściu na polityczną emeryturę zajmie się domem, ogrodem, dziećmi. Nie zdążyła. Przegrała najtrudniejszą, jedyną w życiu przegraną walkę - z rakiem. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego. 10:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ISAN - NAJPRAWDZIWSZA TAJLANDIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Isan, najprawdziwsza Tajlandia. 11:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LEŚNA REDUTA Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Leśna reduta" Po latach niszczącego pamięć milczenia, w anonimowych do tej pory miejscach pojawiają się dowody, że w narodowej historii nic i nikt nie będzie zapomniany. Dziś pokażemy takie miejsce, leżące w lasach na północnym Mazowszu, pomiędzy wsiami Karaska i Gleba. W czerwcu 1948 roku ten las został otoczony przez 1500 żołnierzy i funkcjonariuszy UB, którzy stanęli naprzeciw oddziału partyzanckiego złożonego z 13 osób. Finał tej akcji był oczywisty. Mijały lata, historia spoczęła w archiwach, ludzie zaczęli zapominać. Miejscowi pasjonaci historii postanowili więc te miejsca archeologicznie przebadać i oznaczyć, tworząc swoistą ścieżkę pamięci. "Kolekcjonerska sensacja" Kolejny nasz przystanek to Krosno. Odwiedzamy tu Prywatne Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych. Zainteresował nas jeden z eksponatów - amerykański pistolet maszynowy UD 42, odnaleziony nieopodal Krosna, i historia jego posiadacza. 12:20 ROBIN Z SHERWOOD - ODC. 19 KRZYŻ ŚW. CYRYKA (ROBIN OF SHERWOOD) Serial, 50 min, Wielka Brytania, 1983 Reżyseria: Richard Carpenter, Paul Knight Aktorzy: Clive Mantle, Mark Ryan, Phil Rose, Ray Winstone, Jason Connery "Robin z Sherwood", brytyjski serial fantasy nakręcony w latach 1983 - 1986, znany też w Polsce pod tytułem "Robin Hood". Serial liczy w sumie z 26 odcinków nakręconych w trzech odrębnych cyklach. W pierwszych dwóch sezonach w roli tytułowej występował Michael Praed, natomiast w trzecim syn Seana Connery'ego, Jason. Producentem serialu był Paul Knight, a głównym scenarzystą Richard Carpenter. W tworzeniu scenariusza współpracowali z nim: Anthony Horowitz, Andrew McCulloch i John Flanagan. Reżyserem pierwszego sezonu był Ian Sharp, drugiego Robert Milton Young, a trzeciego Ben Bolt, James Allen, Gerry Mill, Sid Robertson i Alex Kirby. Serial nawiązuje do legendy o Robin Hoodzie; akcja filmu rozgrywa się na tle Anglii przełomu XII i XIII wieku, za panowania króla Ryszarda Lwie Serce i jego brata Jana bez Ziemi. Inicjatorem powstania tego serialu był jego producent Paul Knight; początkowo zamierzał on nakręcić sześcioodcinkowy mini - serial o przygodach Robin Hooda w nowej konwencji, odpowiadającej publiczności lat 80. XX wieku. 13:15 PLANETA SKARBÓW - ODC. 2 INDIE (PLANET OF TREASURES EP. 2 INDIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 2 - "Indie". Indie to wielowarstwowość, długa historia oraz języki, kultury i fascynujące mity. To świat kontrastów - bogactwo i ubóstwo, sacrum i profanum, zatłoczone miasta i bajkowe krajobrazy pełne wiekowych drzew. Ten kraj przemawia do zmysłów. Poprzez kolejnych władców, religie, ludzi oraz kultury, które na przestrzeni wieków odciskały tu swoje piętno. Indie to dźwięk kosmosu i nieskończona różnorodność. Kraina pełna bogactw i dziwów. Jej historię można poznać między innymi dzięki miejscom uznanym przez UNESCO za obiekty dziedzictwa kultury. Hindusi czczą Ganges, Brahmaputrę, Indus oraz wiele innych rzek. Odgrywają one ważną rolę niemal we wszystkich rytuałach. Nie ma człowieka, którego ilość i różnorodność kultur w Indiach nie zadziwia. Indie to nie kraj, lecz kraj krajów, cywilizacja. Swoje źródła ma tutaj buddyzm, zaś hinduizm, za sprawą licznych diaspor, dociera obecnie wszędzie. 14:10 PODZIEMNE WŁOCHY - BERGAMO. ODC. 6/8 (UNDER ITALY) Serial dokumentalny, 60 min, Włochy, 2016 Reżyseria: Dario Marani Pełna przygód podróż po podziemnym, nieznanym i tajemniczym świecie kryjącym się zarówno pod największymi miastami, ale i wioskami Włoch. Miały one często ogromne znaczenie historyczne, dlatego ich eksploracja pozwala poznać od podszewki dawne i współczesne dzieje tego kraju. W każdym odcinku gospodarz serii, amerykański archeolog Darius Arya, osobiście odkrywa włoskie podziemia: od Rzymu do Neapolu, od Narni do Gran Sasso, przez miejsca o ogromnym znaczeniu historycznym i archeologicznym, po współczesne miejskie kanały, a to pozwala prześledzić historię Italii od prehistorii, przez epokę grecko - rzymską, wczesnego chrześcijaństwa i średniowiecze do dziś. 15:15 KORONA KRÓLÓW - ODC 48 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Monika Zięba Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Robert Gonera, Sławomir Orzechowski, Andrzej Popiel, Jan Wieczorkowski, Agata Bykowska, Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Zbigniew Waleryś, Jacek Kopczyński, Piotr Ligienza, Katarzyna Czapla, Ilona Korycka Odc. 48 Delegacja polska dociera do Wyszehradu. Obrady okazują się burzliwe. Witautas, kupiec i krewny Gabiji, przywozi do Krakowa córkę Egle - Audre. Grot siłą chce uwolnić swojego siostrzeńca. Królowa wykazuje dużą odwagę i hart ducha. 15:50 SENSACJE XX WIEKU - ŁOWCY SKARBÓW Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2002 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Aktorzy: Wojciech Wysocki, Krzysztof Kolberger, Krzysztof Dracz, Piotr Grabowski, Tomasz Dedek, Henryk Majcherek, Grzegorz Sikora, Adam Baumann, Juliusz Krzysztof Warunek, Marek Ślosarski, Tadeusz Ryt, Tomasz Lulek Reginald Jones, doradca wywiadu brytyjskiego przez półtora roku usiłował przekonać rząd brytyjski, że Niemcy prowadzą próby rakiet balistycznych. Uwierzono mu dopiero w lipcu 1944 roku. 16:45 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szołajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmuje dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. 16:50 HISTORIA POLSKI - PRZED SIERPNIEM BYŁ LIPIEC Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2000 Reżyseria: Grzegorz Linkowski Film opowiada o pierwszych masowych protestach robotniczych w Lublinie w lipcu 1980 roku, które zakończyły się podpisaniem porozumień między władzą a strajkującymi. Lubelski Lipiec, który poprzedził powstanie "Solidarności", miał swoje początki w wieloletniej historii Lublina O roli miasta i jego znaczeniu w historii opowiada ten film i zaproszeni goście. 17:20 WARSZAWA 1920. PORTRET ZAGROŻONEGO MIASTA. Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Elżbieta Szumiec - Zielińska, Tadeusz Kondracki Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska, Leszek Wasiuta, Tadeusz Kondracki Zdjęcia: Piotr Suzin Lektor: Tomasz Marzecki, Robert Samot, Edyta Mikołajczyk W sierpniu 1920 r. Warszawa znalazła się na pierwszej linii frontu wojny polsko - bolszewickiej. W obliczu niebezpieczeństwa mieszkańcy stolicy ofiarnie wsparli Wojsko Polskie, między innymi poprzez masowe zgłaszanie się do Armii Ochotniczej. W tych dniach wielką rolę odegrała Rada Obrony Stolicy. 10 sierpnia w mieście wprowadzono stan oblężenia. Warszawa szykowała się do walki o wszystko. W filmie wykorzystano unikatowe materiały archiwalne, m.in. ze zbiorów Centralnego Archiwum Wojskowego, Archiwum Państwowego w Warszawie, Centralnej Biblioteki Wojskowej i Muzeum Wojska Polskiego. Z licznych zaprezentowanych dokumentów wyłaniają się obrazy: z jednej strony bolszewickiego zagrożenia, a z drugiej niesamowitej determinacji mieszkańców stolicy, gotowych do największych poświęceń. W szeregach obrońców stolicy stanęli wszyscy, żołnierze armii: regularnej, ochotniczej oraz młodzież studencka, gimnazjaliści i duchowieństwo. W tle przygotowań wojskowych do obrony miasta i ciężkich bojów na przedpolu stolicy ukazano życie codzienne mieszkańców. 17:50 SPÓR O HISTORIĘ - WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA Debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki Po zakończeniu I wojny światowej rozpoczęła się ewakuacja niemieckich wojsk z obszaru od Zatoki Botnickiej po Morze Azowskie. Bolszewicy uzgodnili z Niemcami, że będą zajmować opuszczane przez nich tereny. W ten sposób bez walki przesuwali się na Zachód. Niepodległa Polska stanęła wobec sowieckiego zagrożenia. 14 lutego 1919 roku w rejonie miasta Mosty nad Niemnem doszło do spotkania oddziałów wojska polskiego z wojskami sowieckimi. Sowieci wycofali się. W kolejnych miesiącach wojsko polskie przesuwało się na Wschód. Walki toczyły się do początku 1920 roku, z przerwą na jesieni, ponieważ Józef Piłsudski nie chciał zwycięstwa carskiego generała Antona Denikina nad Armią Czerwoną. Polski wywiad przywidywał, że bolszewicy zaatakują Polskę po rozstrzygnięciu wojny domowej. Józef Piłsudski liczył, że sojusznikiem w walce z bolszewikami może być państwo ukraińskie, którego powstanie miałoby osłabić Rosję. W kwietniu 1920 roku Polska zawarła układ z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej Symona Petlury. Wojska obu państw miały wspólnie walczyć. 7 maja wojska polskie i ukraińskie wkroczyły do opuszczonego przez wojska sowieckie Kijowa. Armia Czerwona wycofała się, ale nie została rozbita. Wkrótce ruszyła na Zachód. Wojsko polskie przegrało bitwy o Wilno i Grodno, załamała się linia obrony Niemna, Szczary i Kanału Ogińskiego. Polacy przegrali także na Ukrainie. 4 lipca na Białorusi ruszyła nowa, wielka ofensywa bolszewicka pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego. Wojsko polskie było od kilku tygodni w odwrocie. W połowie sierpnia front ustabilizował się na wschód od Stolicy Polski. 13 sierpnia rozpoczęła się bitwa warszawska. O zwycięstwie Polaków zdecydowały wydarzenia z 15 sierpnia i dni następnych. Armia Czerwona rozpoczęła odwrót. Polska piechota, posuwając się na północ, goniła oddziały bolszewickie nawet po czterdzieści kilometrów dziennie. Zwycięstwo Polaków w bitwie nad Niemnem przyspieszyło zawarcie traktatu pokojowego z Rosją bolszewicką w Rydze w marcu 1921 roku. 18:20 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 8 NIEPOKÓJ I GNIEW. ROK 1919 Serial historyczny, 62 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Marek Litewka, Tomasz Zaliwski, Adam Bauman, Jan Szurmiej, Eugeniusz Kujawski, Leszek Piskorz, Lidia Bienias, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Cnota, Dagmara Foniok, Marek Frąckowiak, Jan Frycz, Wojciech Górniak, Stanisław Kosmalewski, Bernard Krawczyk, Jan Krzyżanowski, Jerzy Kuczera, Adam Kwiatkowski, Teresa Lipowska, Tadeusz Malak, Ferdynand Matysik, Ryszard Nadrowski, Gabriel Nehrebecki, Sławomir Rokita, Henryk Stanek, Czesław Stopka, Janusz Sykutera, Tadeusz Szaniecki, Leszek Świgoń, Jerzy Trela, Ewa Ziętek, Adam Żukowski Nadchodzi listopad 1919 roku. Pierwsze Powstanie Śląskie upada. Sytuacja na Śląsku jest jednak daleka od normalizacji. Antagonizm między Polakami a Niemcami staje się coraz bardziej zaciekły. Odczuwa to dotkliwie rodzina Pasterników. Nawet wkroczenie oddziałów Międzynarodowej Komisji Plebiscytowej złożonych z wojsk francuskich i angielskich nie poprawia nastrojów ludności. Drugie powstanie wisi w powietrzu. 19:30 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - DZIKI TESSYN (FASCINATING SWITZERLAND - WILD TICINO) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W tym odcinku udamy się w okolice Ticino - inaczej Tessyn - najbardziej wysunięty na południe kanton szczyci się surowymi górami i niemal śródziemnomorskim klimatem. To region kontrastów i piękna. W górnych partiach Ticina niedaleko jeziora Maggiore krajobraz zdominował las. W XIX wieku bieda wygnała z regionu wielu mieszkańców. Matka Natura nie tęskniła za ludźmi, bo dzięki temu w górach rozrósł się nieposkromiony, dziewiczy las. Rozlega się tu charakterystyczny grzmot wodospadów. Niektóre pojawiają się jedynie wiosną, niosąc stopione ze śniegu wody. Inne można podziwiać przez cały rok - jak wodospad Foroglio w dolinie Bavona spadający z wysokości 100 metrów. Wioska o tej samej nazwie Foroglio zabudowana jest tradycyjnymi dla kantonu prostymi budynkami z kamienia. To jedna z 12 osad w Val Bavona, dolinie zamieszkanej tylko latem. 19:50 NIEZŁOMNI - DANUTA SIEDZIKÓWNA /INKA/ Cykl dokumentalny, 4 min, Polska, 2021 Reżyseria: Paulina Brzezińska Scenariusz: Mirosław Chojecki Cykl etiud filmowych przedstawiających sylwetki żołnierzy polskiego podziemia antykomunistycznego. W odcinku: Danuta Siedzikówna, ps. "Inka". 20:00 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 4 KONIEC BRATERSTWA (FORSAKEN PLACES) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 21:05 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 7/18 - PODWÓJNY NELSON Serial TVP, 54 min, Polska, 1968 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Wiesława Mazurkiewicz, Iwa Młodnicka, Henryk Bąk, Feliks Żukowski, Aleksander Sewruk, Adam Pawlikowski Aresztowana przez Niemców agentka aliancka Eva Fromm nie wytrzymuje tortur i zaczyna sypać. W efekcie Kloss i major Hanna Busel zostają wysłani do małej miejscowości wypoczynkowej Liski, by do końca rozpracować informacje wydobyte od Evy Fromm. Kloss i Busel prowadzą przed sobą grę. Każde z nich dociera do partyzanckiego oddziału "Kornela", oboje żądają, by Kornel zlikwidował "tajnego agenta". Okazuje się, że Hanna Busel też jest agentką aliancką, ale Kloss, któremu tamci nie wierzą, jest w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Dopiero w ostatniej chwili Hans i Hanna sprzymierzają się przeciw prawdziwemu wrogowi. 22:10 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 3 BEZ EUFORII (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 48 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. Odc. 3 - "Bez euforii". 21 sierpnia rozpoczął się wiadomościami o zabitych w Moskwie. W rosyjskim Białym Domu przez całą noc oczekiwano szturmu, ale coś poszło nie tak. Rozmowa między sekretarzem stanu Giennadijem Burbulisem i szefem KGB ZSRR Władimirem Kriuczkowem odbyła się prawie o świcie. O piątej rano Kriuczkow kapituluje: Możecie spać spokojnie. Szturmu nie będzie. Ale ze spokoju nic nie wyszło. O świcie Moskwę obudził zgrzyt czołgów. Późniejsze śledztwo pokaże dokładną chronologię wydarzeń. Jazow wydał rozkaz "Stop" dwadzieścia minut po śmierci trzech obrońców rosyjskiego Białego Domu o godzinie pierwszej trzydzieści w nocy. O drugiej trzydzieści rozpoczęła się narada u Kriuczkowa na Łubiance. Jazow się na niej nie pojawił. Funkcjonariusze KGB i MSW doszli do wniosku, że się wystraszył. O świcie Kriuczkow odwołał operację Grom. 23:20 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA CESARZY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Decyzja o rozpoczęciu nieograniczonej wojny podwodnej, podjęta w styczniu 1917 roku na zamku w Pszczynie, gdzie mieściła się kwatera główna cesarza Wilhelma II, zmieniła bieg I wojny światowej. Ataki niemieckich okrętów podwodnych paraliżowały amerykański handel, działając destrukcyjnie na gospodarkę kraju. Niechęć Amerykanów do ingerencji w sprawy "starego kontynentu", malała w miarę, jak coraz mocniej dotykały ich utrudnienia w funkcjonowaniu poszczególnych gałęzi gospodarki. Po pewnym czasie rząd Stanów Zjednoczonych zdecydował się włączyć do wojny w Europie. Bogusław Wołoszański stara się wyjaśnić, dlaczego Wilhelm II uległ swoim doradcom i wykonał krok, który odmienił bieg wojny, a w konsekwencji doprowadził do klęski Niemiec. 23:55 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA TELEGRAMU ZIMMERMANA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W sierpniu 1914 roku marynarze z brytyjskiego statku Telconia przecięli kabel transatlantycki łączący Niemcy z Ameryką Południową. Od tego wydarzenia wszystkie telegramy wysyłane z Berlina do ambasad niemieckich w krajach Ameryki Południowej, przesyłane były przez Londyn. Depesze trafiały w ręce brytyjskich kryptologów do tzw. "Pokoju 40". W 1917 roku przechwycono telegram ministra spraw zagranicznych Zimmermana. Jak się później okazało odszyfrowanie tego telegramu na zawsze zmieniło świat i zdecydowało o przystąpieniu USA do wojny w Europie. 00:25 TESTAMENT Film dokumentalny, 42 min, Polska, 1993 Reżyseria: Wojciech Ziembicki Scenariusz: Zbigniew Kowalewski, Wojciech Ziembicki Zdjęcia: Henryk Janas Lektor: Krzysztof Kolberger, Artur Barciś, Cezary Morawski Film dokumentalny, w reżyserii Wojciecha Ziembickiego, przybliżający historię życia i tragicznej śmierci księdza Ignacego Jana Skorupki, wikariusza łódzkiego i prefekta szkół warszawskich, lotnego kapelana garnizonu na Pradze. Ksiądz Skorupka to postać kojarzona z malarską sceną polityczną z 1920 roku. W przeddzień wyruszenia na front napisał w swoim mieszkaniu testament, w którym poświęcił swoje życie ojczyźnie. 13 sierpnia 1920 roku brał udział w obronie Radzymina, w ochotniczym batalionie złożonym z ośmiuset chłopców. Następnego dnia bolszewicy zaatakowali Ossów i zmusili Polaków do odwrotu, wtedy też zginął ksiądz Skorupka. Ksiądz poprowadził za sobą młodych chłopców do dramatycznej walki z najeźdźcą. W filmie wykorzystano materiały Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Centralnej Biblioteki Wojskowej i Muzeum Wojska Polskiego, a także teksty: Karola Wojtyły, Ignacego Jana Skorupki, Józefa Mączki, Józefa Piłsudskiego, Aleksandra Kakowskiego i Józefa Hallera. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LEŚNA REDUTA Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Leśna reduta" Po latach niszczącego pamięć milczenia, w anonimowych do tej pory miejscach pojawiają się dowody, że w narodowej historii nic i nikt nie będzie zapomniany. Dziś pokażemy takie miejsce, leżące w lasach na północnym Mazowszu, pomiędzy wsiami Karaska i Gleba. W czerwcu 1948 roku ten las został otoczony przez 1500 żołnierzy i funkcjonariuszy UB, którzy stanęli naprzeciw oddziału partyzanckiego złożonego z 13 osób. Finał tej akcji był oczywisty. Mijały lata, historia spoczęła w archiwach, ludzie zaczęli zapominać. Miejscowi pasjonaci historii postanowili więc te miejsca archeologicznie przebadać i oznaczyć, tworząc swoistą ścieżkę pamięci. "Kolekcjonerska sensacja" Kolejny nasz przystanek to Krosno. Odwiedzamy tu Prywatne Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych. Zainteresował nas jeden z eksponatów - amerykański pistolet maszynowy UD 42, odnaleziony nieopodal Krosna, i historia jego posiadacza. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 1 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okrety podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe.