TVP Dokument Poniedziałek, 19.08.2024 05:15 NATURA BEZ GRANIC - SEZON 2 ODC. 9 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sławomir Czyrnek Scenariusz: Marcin Krzyżański Zdjęcia: Krystian Matysek, Jan Mamoń Odc. 9 Las zawsze jest na tak. Zapraszamy do obejrzenia rozmów o drzewach, ptakach, runie leśnym i życiu ludzi, którzy z lasami związani są zarówno zawodowo, ale też żyją blisko natury. Historia XX wieku i obecna wojna zdominowały myślenie o Ukrainie. Tymczasem nasze pogranicze to również obszar fascynującej i niezwykle zróżnicowanej przyrody: od Bieszczad, Gór Słonych i Pogórza Przemyskiego przez Roztocze i Polesie po Dolinę Bugu. Na tych terenach można spotkać gatunki zwierząt i roślin, których na próżno już dziś szukać w innych częściach Europy. Pogranicze jest domem niedźwiedzi, rysi i wilków. Wielkie leśne przestrzenie przemierzają stada jeleni i żubrów. Przyroda nie zna granic. Wilcze rodziny z pogranicza mają swoje terytoria na terenie obu państw. Po jednej stronie polują, po drugiej mają bezpieczne ostoje, w których wychowują potomstwo. Stada roślinożerców, jeleni czy żubrów, w rocznym cyklu wędrówki w poszukiwaniu najlepszych żerowisk regularnie przekraczają graniczny San. Administracyjne linie podziałów nie są też znane ptakom. Bociany gnieżdżące się w przygranicznych wioskach regularnie latają na łowy na łąki po obu stronach granicy. Podobnie rzecz ma się z orłami przednimi i orlikami zamieszkującymi lasy Pogórza Przemyskiego. 05:50 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 19 NA TORACH HISTORII Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem dosłownie i w przenośni podąża torami historii. Sprawdza, jak dawniej podróżowano koleją i dowiaduje się czym było piąte koło u wozu. Poznaje także sekrety, które skrywa zabytkowa parowozownia w Wolsztynie oraz próbuje uruchomić dawne maszyny i drezyny. To prawdziwie historyczna podróż. 06:25 CAŁA PRAWDA O FITNESSIE (THE TRUTH ABOUT GETTING FIT) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Paul Overton Film dokumentalny z pakietem wiedzy na temat fitnessu i ćwiczeń, które mają poprawiać nasze zdrowie, samopoczucie i sylwetkę. Najmniej ćwiczeń, jakie możesz wykonać i nadal prowadzić długie, zdrowe życie? Korzystając z przełomowych badań, ten zaskakujący film pokazuje, jak najlepiej się dopasować. Czy zaledwie dwie minuty ćwiczeń w tygodniu sprawią, że będziesz sprawniejszy? Czy ciężkie lub lekkie ciężary są lepsze do budowania mięśni? Czy aktywność fizyczna może poprawić twoje zdrowie psychiczne? Znajdź odpowiedzi, które zmienią Twój sposób myślenia o ćwiczeniach. Ten program nie polega na zmianie wyglądu. To mądra nauka, rozpakowująca niezwykły związek między ćwiczeniami a zdrowiem. 07:25 JEDNA PLANETA. SIEDEM KONTYNENTÓW - CZ. 1. ANTARKTYKA (ONE PLANET: SEVEN WORLDS. ANTARCTICA. THE HOSTILE) Serial dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Scott Alexander Lektor: Krystyna Czubówna Seria dokumentalna BBC Studios: siedem odcinków, siedem kontynentów. 200 milionów lat temu nasza planeta wyglądała inaczej niż teraz. Prawie całą jej powierzchnię pokrywał ocean, z wyjątkiem jednego superkontynentu, zwanego Pangeą. Gigantyczny ląd zaczął się dzielić. Jego fragmenty coraz bardziej oddalały się od siebie. W końcu stały się siedmioma oddzielnymi kontynentami. W tym serialu pokażemy, jak na każdym z nich rozwijało się życie, dając początek niezwykłej różnorodności współczesnych organizmów. Odwiedzimy lodowe pustynie Antarktyki gdzie zwierzęta walczą z surowym klimatem. Będziemy podziwiać bogate ekosystemy Ameryki Południowej pełne niezwykłych stworzeń. Udamy się do Afryki i na rozległe równiny Ameryki Północnej. Czeka nas też podróż po rozpalonej słońcem Australii. Dotrzemy w najdalsze zakątki Azji, by podziwiać rzadko spotykane zwierzęta. Zawitamy do Europy - kontynentu w znacznym stopniu zmienionego przez człowieka. Wchodzimy w najbardziej krytyczny, od czasu powstania kontynentów, okres dla dzikich mieszkańców Błękitnej Planety. Zmieniamy nasze otoczenie tak szybko, że dla wielu gatunków jest to wyzwanie, któremu nie potrafią sprostać. Być może to ostatni moment, by pokazać jak cenna jest ogromna różnorodność życia na ziemi. Pierwsza część to opowieść o Antarktydzie. Ludzie po raz pierwszy ujrzeli ten ląd zaledwie 200 lat temu. Dopiero teraz zaczynamy rozumieć, jak trudno jest na nim przetrwać. To najbardziej nieprzyjazne miejsce na Ziemi. 98% tego kontynentu pokrywa lód. Obszar o powierzchni prawie półtora raza większej niż Stany Zjednoczone jest pozbawiony życia. Zwierzęta można jednak spotkać w otaczającym ląd oceanie. Jego wody pozostają zamarznięte. W wodzie o temperaturze minus dwóch stopni Celsjusza jest o wiele cieplej niż na powietrzu. Jedynie najwytrzymalsze stworzenia są w stanie przetrwać tutaj przez cały rok. Dalej od bieguna południowego, wokół wysp położonych u brzegów kontynentu, ocean przez część roku nie zamarza. Żyjące tu zwierzęta muszą za to sprostać innym wyzwaniom. W Zatoce Świętego Andrzeja na wyspie Georgia Południowa, znajduje się półmilionowa kolonia pingwinów królewskich. Antarktyka to najbardziej wietrzny z kontynentów. Zachodzące ostatnio zmiany klimatyczne sprawiły, że sztormy są coraz częstsze i silniejsze. Wiatry osiągają prędkość ponad stu kilometrów na godzinę. Życie pod grubą warstwą lodu toczyło się niezmiennie przez miliony lat, jednak od dwóch stuleci antarktyczne zwierzęta muszą mierzyć się z nowym, groźnym drapieżnikiem. Człowiekiem. Na antarktycznych wodach zabito ponad półtora miliona waleni. Lata bezsensownej rzezi pokazały jak destrukcyjny może być wpływ człowieka na świat przyrody. Chroniąc Antarktykę, ratujemy nie tylko żyjące tam organizmy. Pomagamy przywrócić równowagę biologiczną na całej naszej planecie. 08:25 PLANETY - WEWNĘTRZNE ŚWIATY. ODC. 1/5 (THE PLANETS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Martin Johanson Ta niezwykle ambitna seria pokazuje najważniejsze momenty z historii Układu Słonecznego. Dzięki wykorzystaniu efektów specjalnych przybliża ekscytującą historię wszystkich ośmiu planet. Przenosi widzów na powierzchnię tych, często bardzo dynamicznie zmieniających się, światów, a dzięki temu mogą uczestniczyć w dramatycznych zjawiskach, które je ukształtowały. W pierwszym odcinku historia planet najbliższych Słońcu. Przez pierwsze miliony lat po narodzinach Słońca nie ma światów, które byłyby świadkami jego formowania. Tylko potężna chmura pyłu i gazu, pozostałości procesu powstawania Słońca. Przez dziesiątki milionów lat grawitacja przyciąga je wzajemnie do siebie i tak powstają zalążki planet. Najbliżej Słońca tworzą się cztery skaliste światy. Wpływają na nie dramatyczne zmiany głównej gwiazdy. Stają się bardziej lub mniej przyjazne. Obecnie wypalony Merkury znajduje się zbyt blisko bezlitosnego Słońca. Dalej zaś mamy przegrzaną Wenus spowitą gęstą duszącą atmosferą. Najdalszy jest Mars zamarznięty, pustynny świat. Tylko jedna z tych planet nadaje się do zamieszkania - Ziemia. Jej powierzchnię w znacznej części pokrywa woda. Ale gdy rozpoczęliśmy eksplorację Układu Słonecznego, odkryliśmy coś zaskakującego. Nasze siostrzane światy nie zawsze były tak surowe. Kiedyś być może również na nich panowały warunki sprzyjające życiu. 09:25 ISLANDIA Z ALEXANDREM ARMSTRONGIEM - ODC. 1 (ICELAND WITH ALEXANDER ARMSTRONG) Serial dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Ed Venner Trzyodcinkowa seria BBC Studios. Alexander Armstrong zwiedza ogromną skałę pośrodku Atlantyku. Mogli ją nazwać krainą rozgrzanej lawy. Wybrali nazwę Islandia, która także pasuje. Poza Wikingami, wulkanami i Bjork niewiele wiedział o Islandii. Wyrusza w liczącą tysiące kilometrów podróż szlakiem nordyckich bogów i zgniłych rekinów. Odkrywa krainę lodowców i gejzerów. Spotka człowieka, który piecze chleb we wrzącej wodzie. Spaceruje także tętniącymi życiem ulicami Reykjaviku, gra w golfa o północy i jeździ na islandzkim koniu. Część 1. Islandia jest nieustannie w trakcie geologicznych przemian, a kiedy tu przybył, nastąpił wyjątkowo groźny wybuch. To się nazywa wylądować z hukiem. Wulkan znajduje się trzydzieści kilometrów od Rejkiawiku. Wyliczono, że od roku 1500 jedna trzecia przepływu lawy na Ziemi pochodzi z wulkanów w Islandii. Jest ona piękna i dramatyczna, ale jest w niej też coś niezwykłego, z innego wymiaru. Przez większą część roku jest tu ciemno i zimno, a potem zwodniczo krótki okres, kiedy jest jasno i w dzień i w nocy. Przez okrągłą dobę. Czysty surrealizm. 55 procent Islandczyków wierzy w istnienie elfów i wróżek. To był dzień w Rejkiawiku, mieście, które nigdy nie śpi. Głównie dlatego, że prawie nigdy nie jest ciemno. 11:05 LOKALSI - ODC. 6 MARCIN Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 11:45 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 4 Z GWIAZD W PODZIEMIA (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 4 FROM THE STARS TO THE UNDERWORLD) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 4 - "Z gwiazd w podziemia". By dowiedzieć się więcej o światopoglądzie Homera, najlepiej zacząć od długiego związku między Odyseuszem i piękną boginką, nimfą Kalipso. Epizod z Kalipso pokazuje ogromną wiedzę Homera o astronomii, nawigacji, budowie okrętów i morskich wyprawach. Dzięki Homerowi dowiadujemy się jak budowano okręty w starożytnej Grecji. Także tego, jakiego typu były okręty Odyseusza. Homeryckie opisy gwiazdozbiorów nadal mają znaczenie we współczesnej astronomii. Zejście bohatera do Podziemi pozwoliło nam na zapoznanie się z zawiłymi regułami ofiarnymi starożytnych Greków oraz ich relacji ze światem pozagrobowym. Dochodzimy więc do ciekawej konkluzji. Człowiek zawsze zastanawiał się na swoim pochodzeniem i sensem życia. Myślenie magiczne daje nam pewne odpowiedzi. "Odyseja" jako wyraz szamanizmu zawiera wizję życia i świata Greków. Jest literackim przedstawieniem naszego głodu wiedzy. 12:45 WIELKIE RODZINY - ODC. 4 Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków U wszystkich rodzin trwają przygotowania do Bożego Narodzenia. W każdej wygląda to zupełnie inaczej. U Twarowskich wspólne pakowanie dwudziestu kilku prezentów, w które mama Bernadetta zaangażowała dzieci w średnim wieku. Jak to zrobić, żeby każdy pod choinką znalazł jednak niespodziankę? W tym czasie Andrzej Twarowski z najmłodszymi dziećmi jedzie po ryby. Lewoccy pomiędzy przygotowaniami do świąt, znajdą czas na celebrowanie urodzin syna Józefa, który kończy właśnie 20 lat. U Kacprzyków tata wybiera się z dziećmi do lasu, szukają pośród już ściętych drzewek odpowiedniej choinki dla siebie. Przy tej okazji dzieci bliżej poznają świat dzikich zwierząt. Da Cruzowie całą rodziną pieką pierniki, a chwilę potem Weronika z Janu odwiedzają lekarza, bo poród tuż tuż. Po powrocie do domu Weronika wspomina swoje jedynactwo i tłumaczy tym chęć posiadania dużej rodziny. W tej miłej rodzinnej atmosferze dzieci wraz tatą robią gipsowy odlew brzucha przyszłej mamy i czekają niecierpliwie na nowego członka rodziny, który już rwie się na ten świat. 13:50 PARK NARODOWY MASAI MARA - ODC. 1 SANKTUARIUM KOTOWATYCH (MAASAI MARA WILDLIFE CROSSOVER / MASAI MARA, REGARDS SAUVAGES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Ronan Fournier - Christol Dwuczęściowy film dokumentalny o Rezerwacie Narodowym Masajów Mara w Kenii, który słynie na całym świecie z bogactwa i gęstości dzikiej przyrody. Wielkie migracje gnu, które rytmicznie przychodzą i odchodzą. Setki tysięcy roślinożerców pod czujnym okiem drapieżników. To tutaj rozgrywa się wielka historia dzikiej przyrody, w której spotykają się ofiary i drapieżniki, a każde spotkanie może zadecydować o ich losie. Odc. 1 - "Sanktuarium kotowatych". Prowincja Wielkiego Rowu w zachodniej Kenii słynie z pejzaży złożonych z rozległych płaskowyżów i zadrzewionych wzgórz. Na wysokości tysiąca pięciuset metrów, na terenie sawanny, rozciąga się Park Narodowy Masai Mara. Ma on postać sawanny poprzecinanej oazami. To tam znalazły schronienie liczne gatunki fauny - w tym trzy najsłynniejsze gatunki afrykańskich kotów. Majestatyczne i władcze lwy tworzą niewielkie, rodzinne stada. Gepard to samotnik, wypatrujący ofiar na rozległych, porośniętych trawą łąkach. Lampart bezszelestnie jak duch przemierza porośnięte lasami masywy. Gatunki te różnią się zatem nie tylko wyglądem, ale i trybem życia. 14:50 BELIZE NIEZNANE - ODC. 3 (UNKNOWN BELIZE EP. 3) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Ben Summers Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), która przybliży nam Belize - mały kraj w Ameryce Środkowej, leżący na półwyspie Jukatan, nad Morzem Karaibskim, od północy graniczący z Meksykiem, a na zachodzie z Gwatemalą. Poznamy ten kraj i jego piękny krajobraz, sposób życia i historię sukcesu w zakresie integracji współczesnego życia z ochroną środowiska. To podróż pełna zapierających dech w piersiach scenerii i najwspanialszych zwierząt. W serialu występuje m in Francis Ford Cappola. Rafa koralowa przy Belize ma 320 km długości i rozciąga się wzdłuż wybrzeża w kierunku południowym. Jest drugą co do wielkości rafą koralową na świecie. Około połowy terytorium kraju zajmują strefy ochrony z lasami tropikalnymi i sosnowymi, namorzynami i bogatą przyrodą. Odc. 3. W tym odcinku wyruszymy na tropikalne południe. Głęboko w lesie Gelareh dołączymy do działaczy na rzecz ochrony jaguarów w ogromnej, niedawno odkrytej jaskini, którzy przygotowują się do odkrycia tajemnic tego zwierzęcia przy pomocy leśnych kamer. Sean spotyka miejscowego mężczyznę, który poświęcił swoje życie ochronie manata, a Gelareh nurkuje, aby zobaczyć, jak miejscowi radzą sobie z uciążliwościami. Lokalni producenci kokosów i miodu pokazują, jak przemysł może być zrównoważony i przyjazny dla środowiska, a działacze na rzecz ochrony koralowców pokazują, jak uprawa i sadzenie koralowców może pomóc w odbudowie uszkodzonych raf - lekcja dla całego tropikalnego świata. 15:50 LEGENDY KONTRA IKONY WSPÓŁCZESNOŚCI - ODC. 3 EMPIRE STATE BUILDING KONTRA BURDŻ CHALIFA (LEGENDS VS MODERN ICONS 3 SKYSCRAPERS: EMPIRE STATE BUILDING VS. BURJ KHALIFA) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Mirjam Dolderer Dokumentalna podróż, w której najnowsze światowe osiągnięcia inżynieryjne, zaawansowane technologicznie pojazdy i doskonałe konstrukcje konkurują ze swoimi legendarnymi, historycznymi odpowiednikami. Czy nowoczesny luksusowy statek wycieczkowy może przewyższyć Titanica? Czy stadion Wembley jest lepszy od Koloseum? Każdy odcinek przedstawia jedną "bitwę" między legendą a jej współczesnym odpowiednikiem poprzez połączenie wysokiej jakości autentycznych obrazów, nagrań z rekonstrukcji, punktów widzenia i 3D - CGI w zestawieniu z odkrytymi statystykami, faktami i wymiarami. Odc. 3 - "Empire State Building kontra Burdż Chalilfa". Pierwszy z nich w sercu Nowego Jorku, protoplasta wszystkich wieżowców i symbol "Amerykańskiego Marzenia". Empire State Building zmienił świat architektury. Najsłynniejszy wieżowiec świata powstał w 1931 roku. Budowla, jakiej świat wcześniej nie widział o wysokości 443 m, do jego budowy użyto ponad 730 ton stali oraz aluminium i 10 mln cegieł. To 260 000 m2 powierzchni do wynajęcia na 102 piętrach. Niezwykłe miejsce pracy dla ponad 20 000 osób. Dubaj nad Zatoką Perską. Nigdzie indziej nie spotkamy więcej drapaczy chmur o wysokości powyżej 300 m. A w jego centrum - Burdż Chalifa - najwyższy budynek świata. Wysokość 828 m to absolutny rekord globu. Wzniesiono go z ponad 330 000 m3 betonu i 103 000 m2 szkła. Powierzchnia ponad 308 000 m2 pow. i 160 pięter sprawiają, że budynek jest jakby pionowym miastem. Kolosalna budowla, która ociera się o niebo. Zarówno Burdż Chalifa jak i Empire State Building pozostają imponującymi wieżowcami, prawdziwymi arcydziełami architektury. 16:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BAHIA, AFRYKAŃSKIE DZIEDZICTWO (FLAVORS) Serial dokumentalny, 53 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 17:55 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 5 MITYCZNE MORZE (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 5 THE MYTHICAL SEA) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 5 - "Mityczne morze". Morze. Od zawsze wywołuje emocje tych, którzy je obserwują albo po nim żeglują, pobudza wyobraźnię i inspiruje powstanie niezliczonych utworów literackich. W tym odcinku ruszymy śladami Odyseusza, by znaleźć miejsca jego przerażających morskich przygód i rozwiązać zagadki, które się w nich kryją. Dowiemy się także, że Homer był nie tylko wspaniałym poetą. W swoich eposach, stworzonych blisko trzy tysiące lat temu, wykazał się tak ogromną wiedzą o morskich zjawiskach, że możemy go nazwać ojcem oceanografii. Podróż rozpoczniemy na archipelagu Li Galli w południowej części Włoch, gdzie zbadamy pochodzenie mitu o Syrenach i ich zwodniczych pieśniach. Następnie pożeglujemy dalej przez Cieśninę Messyńską na spotkanie ze Scyllą i Charybdą, morskimi potworami, które przeraziły Odyseusza i jego towarzyszy w czasie jednego z najbardziej dramatycznych epizodów w "Odysei". Polecimy nad Alpami do niezwykłego laboratorium, by z pomocą uznanych specjalistów dowiedzieć się więcej o dogłębnej oceanograficznej wiedzy Homera. 18:55 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN CZOCHRALSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Katarzyna Trzaska Scenariusz: Katarzyna Trzaska Filmowy portret genialnego naukowca, a także wielkiego polskiego patrioty - chemika i metalurga Jana Czochralskiego. Jego badania i prace naukowe z początku XX wieku położyły podstawy pod współczesny przemysł elektroniczny i fotowoltaiczny oparty na monokrystalicznych półprzewodnikach, które wytwarza się metodą Czochralskiego - powszechnie znaną w kołach naukowych na całym świecie. 20:00 OD ZERA DO MILIONERA - 20 LAT W UNII Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2024 Reżyseria: Alicja Albrecht 20 lat temu otworzyły się przed nami drzwi do Europy, pojawiły się nowe szanse i możliwości dla przedsiębiorczych Polaków, którzy postanowili wziąć sprawy w swoje ręce i pójść na swoje, często nie mając nic poza wielkimi chęciami. Alicja Albrecht, reżyserka, scenarzystka 20 lat temu towarzyszyła początkującym przedsiębiorcom, którzy stawiali pierwsze kroki w biznesie. Z okazji okrągłej rocznicy wejścia Polski do UE postanowiła wrócić do swoich bohaterów, chce sprawdzić, jak potoczyły się ich losy i czy skorzystali z szansy na sukces. 21:20 KUBA - REWOLUCJA OD KUCHNI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Witold Szabłowski Scenariusz: Witold Szabłowski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Rozpoczynając rewolucję, Fidel Castro obiecał Kubańczykom, że żaden z nich nigdy nie umrze z głodu. Jedzenie zawsze jest w centrum uwagi kubańskich władz, które, by wyżywić naród, wyhodowały nawet zmutowaną genetycznie krowę - rekordzistkę. Co jedzą dziś zwykli Kubańczycy? O to zapytaliśmy ich samych. Co jadł Fidel? Zdradza nam jego osobisty kucharz, Erasmo Hernandez (to pierwszy film, w którym zgodził się wystąpić). Czy rzeczywiście ludzie na wyspie nie głodują? I czy przypadkiem kuchennymi drzwiami na Kubę nie wkrada się kapitalizm? 22:25 WIELKIE RODZINY - ODC. 5 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Poranek u każdej z rodzin wygląda inaczej, ale wigilijny nastrój udzielił się wszystkim. Rodziny celebrują ten wyjątkowy dzień. U Da Cruzów cud narodzin sprawi, że tę Wigilię zapamiętają już na zawsze. Tym razem nie spędzają przy stole z rodziną, ale w szpitalu. W tę noc cudów na świecie pojawia się Gilbert, piąte dziecko Weroniki i Janu. I 38. bohater tej dokumentalnej serii. U Twarowskich, tradycyjnie gwar. Rozmowa w kuchni podczas ostatnich przygotowań do wigilijnej kolacji koncentruje się wokół liczby dzieci, które zamierzają mieć w przyszłości potomkowie Twarowskich. Dochodzą na koniec do wniosku, że muszą planować jednak nieco mniejsze rodziny, żeby móc spotykać się w komplecie. Tylko Zosia deklaruje urodzić dziesiątkę dzieci, żeby przebić rodziców, co do liczby potomstwa. Lewocki i dzieci lepią pierogi, Monika także jest zajęta. U Kacprzyków podobnie, w kuchni krząta się Janeczka, przed domem zaś Michał wiesza światełka. W każdym domu słychać radosne nucenie kolęd. Gdy nadchodzi Wigilia wszyscy siadają do stołu, jest odświętnie, uroczyście, bardzo rodzinnie. Rodziny łamią się opłatkiem, ściskają, tulą do siebie, składają życzenia, a Weronika tuli z Janu swoje nowo narodzone dziecko. 23:30 SYRIUSZ - ODC. 1 MORDERSTWO CZY SAMOBÓJSTWO? (EP. 1 MASSACRES OU SUICIDES?) Serial dokumentalny, 40 min, Francja, 2021 Reżyseria: Raphael Rouyer, Jean - Francois Poisson Scenariusz: Nicolas Brened Czteroodcinkowa seria dokumentalna. "Syriusz" to tajemniczy thriller, który dogłębnie przygląda się niewiarygodnej historii Zakonu Świątyni Słonecznej, kultu, który trafił na pierwsze strony gazet w latach 90. ubiegłego wieku. Jak daleko posunąłbyś się, by uciec przed apokalipsą? Trzech dziennikarzy połączyło siły, aby zbadać dwa pożary domów z ofiarami, jeden w Kanadzie, jeden w Szwajcarii. Zbyt podobne, by mogły być uznane za przypadkowe. W światowym śledztwie, przy pomocy spotkań, analiz sądowych i eksponatów, powiązali te wydarzenia z Zakonem Świątyni Słonecznej. W tym niejasnym kulcie wyznawcy wierzyli, że poprzez samobójstwo mogą zostać przeniesieni do gwiazdy Syriusza, aby przeżyć życie pozagrobowe. Dziennikarze zaczęli się zastanawiać, czy było to zbiorowe samobójstwo? Czy może się to powtórzyć? A jeśli tak, to gdzie? Seria przenosi nas z powrotem do lat 90. , w tę dziwniejszą niż fikcja historię pełną suspensu i nieoczekiwanych zwrotów akcji. Autorzy zadają sobie pytanie, w jaki sposób sekta może gromadzić swoich wyznawców? Jak można uwierzyć w istnienie "prawdy" przekazanej przez guru? Odc. 1 - "Morderstwo czy zabójstwo?" W latach 1994 - 1997 w Kanadzie, Francji i Szwajcarii zginęło 74 - ech wyznawców Zakonu Świątyni Słońca. Przyczyny tej tragedii pozostają zagadką. 00:30 WIECZNY TUŁACZ Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2011 Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Scenariusz: Grzegorz Królikiewicz Wykonawcy: Tadeusz Jaworski Bohaterem filmu jest Tadeusz Jaworski, reżyser filmów dokumentalnych. Ocalały z holokaustu, a potem student reżyserii w szkole filmowej; na przemian idący ku sukcesom albo ku barierom, jakie stawiano ludziom nieugiętym i o czystym sumieniu. W latach 50. był związany z łódzką Wytwórnią Filmów Oświatowych, w latach 60. z Wytwórnią Filmów Dokumentalnych w Warszawie. W połowie lat 60. wyreżyserował kilka spektakli Teatru TV. W roku 1968 rozpoczął pracę nad swoim debiutem fabularnym. Miała to być ekranizacja sztuki Stanisława Grochowiaka "Partita na instrument drewniany". Po wydarzeniach Marca '68 prace na planie decyzją władz zostały przerwane. W roku 1969 wyemigrował do Kanady, gdzie m.in. w roku 1972 zrealizował film "Selling Out", rok później nominowany do Oscara w kategorii: krótki film dokumentalny. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - GDZIE TE MOGIŁY? SOKOŁDA. ODC. 330 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:20 JAKOŚ TO BĘDZIE Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2004 Reżyseria: Marcin Koszałka Scenariusz: Marcin Koszałka Zdjęcia: Marcin Koszałka W 1999 r. Marcin Koszałka nakręcił głośny, uhonorowany licznymi nagrodami debiutancki film dokumentalny "Takiego pięknego syna urodziłam", w którym z wręcz ekshibicjonistyczną szczerością ukazywał swoją rodzinę - matkę, ojca i siebie - w krzywym zwierciadle codzienności: domowych sprzeczek, niekończących się narzekań matki, sporadycznych uwag ojca, który na ogół, niczym Felicjan Dulski, ze stoickim spokojem znosi zrzędzenie żony i tylko czasami przyłącza się do jej wyrzekań na syna, na jego ustawiczne balangowanie i nieróbstwo, nieprzystające do rodzicielskich, a zwłaszcza matczynych wyobrażeń o cudownym, idealnym synu. Pięć lat później autor tamtego filmu ma już swoją własną rodzinę: żonę Natalię i córeczkę Zosię, ale toksyczny dom odcisnął na nim swe piętno. Chyba nie tylko na nim. On i żona mimowolnie powielają w samodzielnym już życiu wzory wyniesione z domu. Co prawda, młodzi mają od niedawna swój dom, nowoczesny, urządzony w minimalistycznym stylu, ale w czasie niedzielnych obiadów u teściów znów rozbrzmiewają te same słowa, te same zarzuty, tyle że teraz wygłaszane przez żonę. To ona narzeka, ma pretensje o lenistwo męża, trwonienie przez niego pieniędzy, brak szacunku wobec niej. Ojciec milczy jak dawniej, matka jak dawniej zrzędzi, tyle że teraz często staje w obronie syna, który - jej zdaniem - nie jest szczęśliwy w małżeństwie. Nie takiego życia dla niego oczekiwała. Godzinami wypytuje go przez telefon o jego sprawy, doradza i przestrzega. Wydaje się, że Marcin tylko fizycznie wyprowadził się z jej domu, psychicznie pozostał pod jej skrzydłami. Przynajmniej tak widzi to matka. Ale jakoś to będzie, zawsze jakoś jest. 03:20 CZŁOWIEK ZWANY NIKIFOREM Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2001 Reżyseria: Grzegorz Siedlecki Scenariusz: Grzegorz Siedlecki Przyszedł na świat 21 maja 1895 roku, w dniu świętego Epifaniusza. Takie imię noworodka zapisano w księgach. Matka nie miała nic do powiedzenia w tej sprawie. Bękartów chrzczono wówczas imieniem patrona. Lecz Eudokia Drowniak, trudniąca się pasaniem bydła u łemkowskiego gospodarza, nazwała synka Nikiforem. I choć bohater filmu przeżył większość swych dni bez nazwiska, zaś resztę pod nazwiskiem fałszywym, do śmierci pozostał Nikiforem. Eudokia zmarła pod koniec Wielkiej Wojny. Chłopak próbował ponoć zarabiać na życie fryzjerstwem, ale bez powodzenia. Mistrz brzytwy i nożyc może być mikrego wzrostu. Obsługuje przecież na stojąco klientów siedzących w fotelu. Może nie grzeszyć urodą. Ale musi być elokwentnym gawędziarzem. Nikifor tymczasem nie mówił, ale bełkotał. Ciężka wada wymowy niemal uniemożliwiała mu kontakt z ludźmi. Dlatego zaczął porozumiewać się z nimi językiem obrazów, kształtów i barw. Na kartkach papieru, tekturach, pudełkach, czystych stronach pism urzędowych malował pejzaże, głównie miejskie, budynki, wizerunki ludzi. Także własne autoportrety - w wykwintnych strojach i hieratycznych pozach. Sprzedawał je za grosze, a raczej sprzedawać próbował, na deptaku w Krynicy i w innych miasteczkach południowej Polski, pomiędzy Krakowem a Lwowem. Dopiero w latach trzydziestych fachowcy "odkryli" genialnego samouka. Docenili jego imaginację i wspaniałe poczucie koloru. Ale wśród szerokiej publiczności Nikifor uznania nie znalazł. Po wojnie, w roku 1947, został przyłapany w Krynicy na rysowaniu budynku użyteczności publicznej. Wysiedlono go pod zarzutem szpiegostwa na rzecz ukraińskich nacjonalistów aż na Wybrzeże. Przez rok pieszo wędrował do domu. Później wyrzucano go z miasta jeszcze dwukrotnie: najpierw jako Łemka, potem - szpecącego kurort żebraka. Ponieważ wracał uparcie, ulokowano go w domu starców. W 1956 roku, dzięki pomocy Andrzeja Banacha, prace Nikifora eksponowano za granicą. Krytyka dostrzegła w krynickim artyście godnego następcę Henri "Celnika" Rousseau, francuskiego mistrza tak zwanego malarstwa naiwnego. Samouk został przyjęty do Związku Plastyków, a miejsowi notable wręczyli sławnemu krajanowi pierwszy w jego życiu dowód osobisty. Nikifor zyskał nowe nazwisko: Krynicki. I nową narodowość - polską. Z czasem dostał własną pracownię i dom, konto w PKO, a nawet samochód marki Warszawa z kierowcą. Lecz sława i dostatek źle służyły jego sztuce. Nikifor "oficjalny", hołubiony przez władze, pokazywany w kronice filmowej i w telewizji, nigdy już nie osiągnął dawnego mistrzostwa z lat poniżenia i biedy. Powielał się, malował "pod publiczkę", z zapałem neofity gromadził pieniądze. Żałował, że nie może ponownie sprzedać, teraz już za godziwą cenę, swych prac eksponowanych na wielkiej, retrospektywnej wystawie w warszawskiej Zachęcie. Zapadał szybko na zdrowiu. Dekady nędzy i poniewierki dawały znać o sobie. Zmarł w roku 1968. O "człowieku zwanym Nikiforem", czyli Epifaniuszu Drowniaku, synu Eudokii, mówią, między innymi, artysta malarz Edward Dwurnik, krytyk sztuki Danuta Wróblewska, antropolog kultury Aleksander Jackowski, opiekun prawny artysty Marian Włosiński oraz Helena Jarosz, Stefania Capok i ksiądz Stefan Dziubina.