TVP Dokument Piątek, 23.08.2024 05:15 POLSKIE PARKI NARODOWE - PIENIŃSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 05:50 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 23 OWCZYM PĘDEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza w polskie Tatry, aby zbadać, czy tamtejsi górale nadal pielęgnują historyczne tradycje wypasania owiec. Czy naprawdę codziennie wyprowadza się je w wysokie góry? Jak dawniej wyrabiano oscypki i czy dzisiaj również używa się pierwotnych metod? Odpowiedzi na te wszystkie pytania znajdą się w programie. 06:25 WYSPA HIPOPOTAMÓW (ISLAND OF HIPPOS) Film dokumentalny, 50 min, Hiszpania, 2020 Reżyseria: Carlos Perez Film dokumentalny o hipopotamach. To wyjątkowe zwierzęta. Na plażach wysp Bijagós, u wybrzeży Gwinei Bissau, na Atlantyku, możemy znaleźć dziwne ślady ich stóp. Hipopotamy żyją w słodkiej wodzie, ale jest populacja żyjąca w wodach przybrzeżnych, najbardziej wysunięta na zachód, spokrewniona z waleniami. Poznamy życie w tej kolonii, gdzie dominujące samce nie są towarzyskie i atakują każdego intruza, który wejdzie na ich terytorium. Będziemy śledzić ich wtargnięcia na sąsiednie tereny lub do morza i będziemy świadkami ich doskonałej adaptacji w środowisku, w którym podobno samice rodzą ze względów bezpieczeństwa. Poznamy ich środowisko i to mało znane miejsce w Afryce Zachodniej. W tym filmie zobaczymy jak w stadzie pojawi się nowy królewicz. Ma około trzech miesięcy, nie jest samodzielny i nie wytrzymuje pod wodą dłużej niż minutę. Spędza czas na grzbiecie matki - ponad tysiąckilogramowej wysepce bezwarunkowej miłości. Wie, że jest na niej bezpieczny, i schodzi z niej tylko po to, by pożywić się matczynym mlekiem. Jest najmłodszym potomkiem nietypowego hipopotamiego rodu, wyjątkowego w skali świata. Ślady tych zwierząt na plaży zdradzają ich osobliwą naturę. To jedyne hipopotamy na świecie, które kąpią się w słonych wodach otaczających ich macierzystą wyspę. 07:25 NASI ULUBIEŃCY (MY PET AND ME) Film dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2022 Reżyseria: Johan Kramer Zdjęcia: Ton Peters Film dokumentalny o najdziwniejszych domowych zwierzętach, który pokazuje ich relacje z właścicielami. Poznajemy domową świnkę, która nieustannie wskakuje i wyskakuje z bagażnika, aby znaleźć odpowiednie miejsce na spacer, fryzjera z domem pełnym kotów, mopsa pełniącego terapeutyczną funkcję, potrafiącego tańczyć psa, gigantycznego ślimaka oraz znanego z Instagrama kota. Ich właścicieli łączy bezgraniczna miłość do zwierząt i pustka, którą starają się nimi wypełnić. Rozwód, dziecko w drodze, autyzm, śmierć, poszukiwanie partnera czy sensu życia... W swoich pupilach właściciele znajdują słuchające ucho i pocieszenie. W jakim stopniu projektujemy na naszych pupili własne wady i pragnienia? Film subtelnie bada granice przyjaźni, współzależności i koncepcji egalitaryzmu w relacjach człowiek - zwierzę. Szuka odpowiedzi na pytanie, do czego są nam potrzebne domowe zwierzęta i kto kogo tak naprawdę w tych relacjach potrzebuje? 08:25 LEGENDY KONTRA IKONY WSPÓŁCZESNOŚCI - ODC. 6 WIEŻA EIFFLA KONTRA TOKIO SKYFREE (LEGENDS VS MODERN ICONS 6 TOWERS: EIFFEL TOWER VS. TOKYO SKYTREE) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Mirjam Dolderer Odc. 6 - "Wieża Effla kontra Tokio Skytree". Konkurs znakomitości. Dwóch rywali, trzy kategorie i mnóstwo niespodzianek. Wieża Eiffla stoi w sercu Paryża. Stała się kamieniem milowym w historii architektury. Francja 1887 r. Francuzi organizujący wystawę światową w Paryżu pragnęli stworzyć dzieło upamiętniające stulecie Rewolucji Francuskiej. Padł pomysł zbudowania wieży o wysokości 300 - tu metrów, dwukrotnie wyższej od jakiejkolwiek budowli. Na konstruktora wybrano Gustave’a Eiffla. Po wzniesieniu wieża pobiła wszelkie rekordy. Eiffel był wynalazcą systemu modułowego. Pracownicy wykonali 18 tysięcy elementów wieży z dokładnością do dziesiątych części milimetra. Precyzyjne fragmenty montowało nawet 300 robotników. Supernowoczesne systemy logistyczne Skytree i znacznie większa liczba robotników sprawiły, że budowa, biorąc pod uwagę wysokość, szła szybciej, ale niewiele szybciej, niż budowa Wieży Eiffla sto lat wcześniej. Tokyo Skytree jest cudem techniki. Najwyższa wolnostojąca wieża na świecie. Wieża miała być dwukrotnie wyższa od Wieży Eiffla, w dodatku stoi w rejonie nawiedzanym wstrząsami. Żaden z krajów uprzemysłowionych nie jest tak narażony na trzęsienia ziemi jak Japonia. Tokyo Skytree jest nie tylko najwyższą wieżą telewizyjną i widokową na świecie, lecz także symbolem miasta. Jej widok po prostu zachwyca. 09:25 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAURITIUS, PERŁA OCEANU INDYJSKIEGO (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Mauritius. 11:05 LOKALSI - ODC. 10 MARTA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 11:45 HISTORIA BRONI - ATAK Z POWIETRZA. ODC. 2/10 (HISTORY OF WEAPONS) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 12:45 WIELKIE RODZINY - ODC. 8 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Lewoccy jadą w góry, wyjeżdżają wspólnie po raz pierwszy od kilku lat. U nich w samochodzie nigdy nie ma nudy, tak jest i tym razem. Pretekstem jest choćby zamawianie pizzy i zadanie dla dzieci obliczyć jej pole. U Twarowskich także podróż, tym razem tata Andrzej zabiera młodszą córkę, Asię, do Puszczy Białowieskiej. Podczas pobytu tata sprawdzi czy na pewno wie gdzie sukienka jego córki ma tył, a gdzie przód, jak malować dziecięce paznokcie, a córka po raz pierwszy nie będzie miała mamy przy sobie. Da Cruzowie dzielą swoje życie na pół, Weronika przejmuje dom i zajmowanie się noworodkiem, w czym pomagają jej dziadkowie, a Janu rozpoczyna intensywne treningi, bo przed nim kolejna walka. Tej przegrać już nie chce. U Kacprzyków tata Michał angażuje dwie córki do majsterkowania, na zawsze już będą wiedziały, w jaki sposób używać wkrętarki. Niestety, gdy wszystko jest gotowe okazuje się, że w samochodzie zatrzasnęły się drzwi z kluczykami w środku. Janeczka po ich powrocie zaprasza dzieci na domową lekcję angielskiego, ponieważ w tej rodzinie edukacja domowa jest priorytetem. 13:50 HISPANIA. KRAINA KRÓLIKÓW (HISPANIA. LAND OF RABBITS) Film dokumentalny, 52 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: Jose Luis Rodriguez Film dokumentalny o królikach. Ponad dwa tysiące lat temu Półwysep Iberyjski był częścią Cesarstwa Rzymskiego i był nazywany Hispania, czyli Ziemia Królików, ze względu na niezwykłą obfitość tego popularnego zwierzęcia. W naszych czasach królik jest nadal kluczowym elementem naturalnego szkieletu Półwyspu Iberyjskiego, chociaż nic nie jest takie, jak w czasach Rzymian. Króliki były stałym pożywieniem wielu drapieżników. Żywili się nimi również ludzie. Króliki są uznawane przez ekologów za zwierzęta łowne i figurują w diecie wielu konsumentów. Padają łupem mięsożerców. Hispania - rzymska prowincja obfitująca w króliki jest dziś znana jako Półwysep Iberyjski. Ale Rzymianie jej tak nie nazywali; znali ją pod nazwą, która przeszła do legendy. Króliki to zwierzęta, których w dawnej rzymskiej prowincji było zdecydowanie najwięcej. Żyły wszędzie - na równinach, w górach i lasach a nawet w ludzkich osadach. W Hispanii - raju dla królików, panowała zmienna pogoda, z upalnymi latami i mroźnymi zimami. Cały ten obszar pokrywała bujna roślinność, co sprawiało, że półwysep zdawał się niemożliwy do okiełznania. Ten dokument odzwierciedla wielkie znaczenie, jakie królik ma dla przetrwania populacji najbardziej charakterystycznych zwierząt drapieżnych iberyjskiej fauny. 14:50 GŁOWONOGI PODBIJAJĄ MORZA (CEPHALOPODS, CONQUEST OF THE SEAS / CÉPHALOPODES: LE RÈGNE DES VENTOUSES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Bertrand Loyer Film dokumentalny, przyrodniczy, w którym poznamy bliżej mątwy, kalmary i ośmiornice. Te dziwne zwierzęta bardzo skutecznie przystosowują się do zmian w swoim środowisku. W morskich głębinach żyje olbrzymia rodzina zwierząt obdarzonych niezwykłymi zdolnościami. Te bezkręgowce potrafią do woli zmieniać kształty i barwy swoich ciał. Posiadają one liczne ramiona z przyssawkami, wyrastające bezpośrednio z głowy. Właśnie stąd pochodzi nazwa "głowonogi". Gromada ta obejmuje ośmiornice, mątwy i kalmary. Od kilkudziesięciu lat ci dalecy kuzyni ślimaków występują coraz liczniej w morzach i oceanach. Część z nich posiada osiem ramion porośniętych licznymi przyssawkami, trzy serca pompujące błękitną krew, podobną do krwi skorpionów i pająków a nawet - dziewięć mózgów: ten główny, który analizuje i zarządza, znajduje się w głowie, a osiem dodatkowych - w ramionach. Inne głowonogi posiadają wewnętrzną muszlę, która kontroluje ich wyporność, oraz dwie rozwijane macki, którymi chwytają ofiary. Te morskie kameleony mogą zmieniać nie tylko barwy, lecz także kształt ciała, dzięki milionom pojedynczych komórek - tak zwanych chromatoforów i brodawek. Badając genom głowonogów, badacze doszli do wniosku, że ich inteligencja przeszła niezwykłą drogę ewolucyjną, która nadal trwa, pod wpływem człowieka. 15:50 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 1. ODKRYWANIE KOSMOSU (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 01 EXPLORING THE UNIVERSE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 1. W tym odcinku odkrywamy kosmos. Pięćdziesiąt lat temu Neila Armstronga stającego na Księżycu oglądało 600 milionów widzów przyklejonych do telewizorów - jedna piąta mieszkańców Ziemi. Tamta chwila odmieniła życia, rozbudziła nadzieje i zapoczątkowała nową erę eksploracji kosmosu. Lądowanie na Księżycu było jednym z najważniejszych przedsięwzięć technologicznych w historii ludzkości - ale to był dopiero początek. Jeszcze w sześćdziesiątym dziewiątym NASA obrała kolejny, śmiały cel: opracować statek kosmiczny wielokrotnego użytku. Wahadłowce nie spełniły wyobrażeń o kosmicznych autobusach. Przestrzeń kosmiczna to ostatni, niekończący się obszar, w którym ludzie mogą przecierać nowe szlaki i badać nowe światy. Nigdy nie zabraknie nam rzeczy do odkrycia. 16:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KORSYKA, PIĘKNA I DZIKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Korsyka. 17:55 HISTORIA BRONI - WALKA WRĘCZ. ODC. 3/10 (HISTORY OF WEAPONS) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. "Historia broni" to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 18:55 BOHDAN SMOLEŃ. W CIENIU SCENY Film dokumentalny, 64 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ksawery Szczepanik Film o Bohdanie Smoleniu jest opowieścią o wyjątkowym człowieku, wielkiej sławie i gorzkiej cenie artystycznego sukcesu. Poznajemy linię rozwoju kariery Bogdana Smolenia od kabaretowego debiutu artysty w krakowskim Kabarecie Pod Budą, poprzez karierę w Kabarecie Tey obok Zenona Laskowika, do kariery niejako solowej, choć de facto we współpracy z najpierw z Krzysztofem Jaślarem, a następnie z Krzysztofem Deszczyńskim. W filmie widzimy w nim to, czego zazwyczaj nie widać od strony widowni. Przedstawione zostaną kluczowe momenty w życiu artysty, co go kształtowało, skąd wynikały jego decyzje? W filmie, w którym sportretowany został przede wszystkim jego talent, autorzy nie unikają wątku słabości bohatera; w ich ocenie często decydujących dla jego kolei życia. W tle sławy i losu Bohdana Smolenia zobaczymy ważne wydarzenia z równolegle toczącej się historii Polski pozostające w jakże bliskim związku z jego życiorysem. 20:00 ROSYJSKI AKCENT W IZRAELU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Scenariusz: Barbara Włodarczyk W Izraelu mieszka ponad milion Żydów pochodzących z byłego ZSRR, najwięcej z Rosji. Wielu z nich ma podwójne obywatelstwo. Było to dobrze widoczne podczas rosyjskich wyborów prezydenckich, kiedy to gospodarza Kremla wybierały w Izraelu setki tysięcy osób. Na przedmieściach Hajfy czy Tel Awiwu częściej można dziś spotkać Rosjan niż rodowitych Izraelczyków. Niektórzy z nich nie mówią w ogóle w języku hebrajskim. Nie muszą, bo prawie wszędzie mogą się porozumieć po rosyjsku - od obsługi lotnisk, poprzez sklepy, na urzędach państwowych skończywszy. Od 2008 roku między Rosją a Izraelem obowiązuje ruch bezwizowy, który jeszcze umocnił ten stan. Tylko na trasie Moskwa - Tel Awiw odbywa się co najmniej 60 lotów tygodniowo. Rosjanie i Żydzi z byłego ZSRR mają w Izraelu własną partię polityczną, własne media, swoich bohaterów i artystów, sklepy z rosyjską żywnością oraz ogromne wpływy. Bez dużej przesady można powiedzieć, że stworzyli tam istne państwo w państwie, co najwyraźniej widać na niektórych ulicach Tel Awiwu czy Hajfy. Prawie wszystkie izraelskie partie polityczne muszą liczyć się z ich głosem i zabiegać o ich przychylność. Nie mówiąc już o tym, że ze Związku Sowieckiego wywodzi się wielu najwyższych urzędników państwa, jak chociażby przewodniczący Knesetu - Juli Edelstein. Ogromna rosyjska diaspora ma duży wpływ na kształtowanie obrazu Polski w Izraelu. Dlatego przyjrzenie się jej z bliska jest ważne. Celem filmu jest pokazanie rosyjskiej diaspory w Izraelu od środka. Na czym polega jej specyfika? Jak zmieniła oblicze Ziemi Świętej? W jakich dziedzinach ma największe wpływy? 21:20 NEUROPLASTYCZNOŚĆ. REWOLUCJA (THE BRAIN REVOLUTION) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o mózgu. Dzięki nowym badaniom przeprowadzonym przez wybitnych ekspertów w dziedzinie medycyny i neurologii, zbadamy fundamentalne zasady neuroplastyczności mózgu i jak może się on zmieniać przez całe życie. Mózg to nasze centrum dowodzenia. Posiada niebywałe zdolności. Może zmieniać swoją strukturę i funkcję w procesie zwanym neuroplastycznością. Mózg potrafi kontrolować własne zmiany. Dzięki temu możemy wykorzystywać jego moc. Kontrola plastyczności pozwala nam na nowo zdefiniować nasz potencjał. Czym jest ta niesamowita i niewykorzystana potęga, która może odmienić nasze życie? Nawet, gdy jesteśmy już starzy. Dowiemy się jak wykonać plan poprawy sprawności mózgu. Naukowcy i badacze wyjaśniają, jak wykorzystać zasady uczenia się i zapewnić optymalne warunki dobrego zdrowia mózgu. Dzięki postępowi naukowemu przeciętny, współczesny 50 - latek dożyje 80 lat. Starzejący się mózg ma większe trudności z zapamiętywaniem, koncentracją, szybkim reagowaniem, refleksem i wykonywaniem złożonych zadań. Przełomowe badania naukowe pokazują, że mózg, bardzo plastyczny w dzieciństwie, może nie tracić na elastyczności wraz z wiekiem. Mamy coraz więcej narzędzi do odzyskania kontroli nad najwspanialszą częścią naszego ciała, aby poprawić i cieszyć się resztą naszego życia. Stworzenie optymalnego środowiska dla mózgu pozwala nam na lepsze jego wykorzystanie i zwiększa szanse na zdrowsze życie. Stoimy na progu rewolucji neuroplastycznej. 22:25 WIELKIE RODZINY - ODC. 9 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Marek Kozakiewicz Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Twarowscy kupili nową lodówkę, a przy okazji porządków w kuchni tata próbuje wyjaśnić dzieciom czym był komunizm. Czas na wstawienie nowej lodówki. Ale okazuje się, że zdania są podzielone. Andrzej z Bernadetą nie mogą dojść do porozumienia. Dzieci próbują pomóc. Zamieszanie z lodówką spowodowało, że nie było czasu na przygotowanie obiadu, dlatego rodzice zamawiają pizzę. Dwanaście pudełek z pizzą ląduje na stole. Jest chwila wytchnienia. Ostatecznie lodówka staje w miejscu wybranym przez Bernadetę. Po południu zebranie przy stole Twarowskich, gdzie trwa ożywiona dyskusja na temat podziału obowiązków w rodzinie. Tata cierpliwie wysłuchuje postulatów dzieci na temat zmian w dotychczasowym planie. Lewoccy wypoczywają w górach, rano sanki, po południu grają wspólnie w gry planszowe. Wieczorem cała rodzina zajmuje się kominkiem. Monika z Andrzejem miło się przy tym przekomarzają. Zabawom nie ma końca. Kacprzykowie szczęśliwi, od dawna nikt nie odwiedzał ich gospodarstwa agroturystycznego z powodu pandemii. Teraz zjechali do nich wyjątkowi goście - grupa niewidomych. Janeczka proponuje wspólne pieczenie chleba. Jest przy tym dużo śmiechu i zabawy. To nie koniec atrakcji, bo Kacprzykowie starają się urozmaicić czas swoim gościom. Zabierają grupę na zimowy spacer po okolicy. Po powrocie czas na warsztaty w pracowni ceramicznej Michała i w końcu smakowanie upieczonego chleba. Janeczka jedzie do weterynarza po inkubator. Rodzina ma pomysł rozmnażania gęsi. Pierwsze jajka jeszcze tego samego wieczoru lądują w inkubatorze. Da Cruzowie wybrali się z dziećmi na siłownię, przed Janu kolejna walka, której nie chce przegrać. Podczas podróży samochodem Gabryś zwierza się mamie, że ma nową dziewczynę. Kiedy Weronika zaczyna dopytywać syna o szczegóły, okazuje się, że to już nieaktualne. Na siłowni Janu próbuje trenować, ale to praktycznie niemożliwe z dziećmi obok. Po powrocie do domu Janu wraca do tematu porzucenia walk już na zawsze. Weronika bardzo w tym męża wspiera. 23:30 DNA - KONIEC ZBRODNI? (DNA: THE END OF CRIME? / ADN, LA FIN DU CRIME?) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jeremy Frey, Gabrielle Drean Było to przełomowe osiągnięcie, które pociągało za sobą rozwiązanie każdej zbrodni. W marcu 2018 r. policja amerykańska wytropiła seryjnego mordercę Golden State, który pozostawał niewykryty przez 40 lat, identyfikując członków jego rodziny w komercyjnej bazie danych DNA. Po raz pierwszy wykorzystano genealogię genealogiczną dochodzeniową do rozwiązania sprawy i pomogła stworzyć nową dyscyplinę. Od tego czasu genealogia genetyczna została wykorzystana do złapania prawie 300 zabójców. Jeśli w bazie danych znajdują się profile DNA zaledwie 3% populacji, możesz znaleźć każdego. Punkt już osiągnięty w Stanach Zjednoczonych i Chinach. Ale ponieważ DNA może łatwo ulec skażeniu lub przeniesieniu, profile DNA doprowadziły również do niesłusznego skazania ludzi. Na świecie technologia i nauka już do tego dojrzały. Dzięki ogromnym bazom danych DNA możliwe jest odnalezienie każdego. Gdzie może nas doprowadzić masowe wykorzystywanie danych DNA? Jeśli można odnaleźć zabójców, można by też wytropić oponentów politycznych, emigrantów, członków waszej rodziny i was samych. Niektóre najbardziej zaludnione stany, takie jak Kalifornia czy Teksas, zachowują dożywotnio DNA noworodków w ogromnych kartotekach. Oficjalnie dane te służą badaniom medycznym. Ale kto wie, czemu posłużą później. Policji? Rejestrom genealogicznym? Wojsku? Czy tak ma wyglądać świat? 00:30 JERZY GROTOWSKI. PRÓBA PORTRETU Film dokumentalny, 58 min, Polska/Francja, 1999 Reżyseria: Maria Zmarz - Koczanowicz Scenariusz: Zbigniew Osiński Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Do Indii wyjechał pulchny, wręcz otyły mężczyzna w garniturze i krawacie ze starannie uczesanymi włosami. Wrócił szczuplutki młodzieniaszek w hippisowskim przyodziewku, brodaty i rozczochrany. "Grot, czy to na pewno ty?" - zapytali trwożliwie witający go przyjaciele. "Oczywiście, że tak - odpowiedział nowo narodzony guru. - Zawsze taki byłem w środku, ale wy tego nie widzieliście..." Jeden z największych mistrzów teatru współczesnego urodził się w 1933 roku w Rzeszowie. Matka była nauczycielką. Ojciec, niespełniony malarz, opuścił bliskich, by szukać natchnienia za oceanem. Miał talent malarski, lecz zabrakło mu determinacji syna. Młody Jerzy z żelazną konsekwencją dążył do postawionego przed sobą celu. Chciał zreformować sztukę sceniczną, szkoły teatralne, społeczeństwo. Zaczął w niemrawym, sennym Opolu, wypracowując rewolucyjną metodę gry aktorskiej odwołującą się do zachowań archetypicznych. Spektakle wystawiane w Teatrze 13 Rzędów przyniosły mu rozgłos, sławę zyskał dzięki pełnym ekspresji, choć ascetycznym w formie inscenizacjom we wrocławskim Teatrze Laboratorium - takim jak słynna "Apocalypsis cum figuris" z 1969 roku. Nigdy nie spoczął na laurach, bez przerwy poszukiwał nowych środków wyrazu, nowych rozwiązań. "Chciał niemożliwego - wspomina Ludwik Flaszen, współtwórca Laboratorium - Szukał teatru, który miał nie być teatrem, aktora, który by nie grał, widza niebędącego widzem, nauczania polegającego na oduczaniu. Szukał niemożliwego". Zdaniem wielu uczniów i wyznawców, jeśli nawet nie dotarł do tego nieosiągalnego celu, to zbliżył się do niego bardziej, niż ktokolwiek przed nim i po nim. W 1981 roku Grotowski musiał opuścić ojczyznę. Pracował i wykładał w Stanach Zjednoczonych, we Francji i we Włoszech. W 1997 roku został profesorem College de France w specjalnie utworzonej dla mistrza katedrze antropologii teatru. Był wówczas śmiertelnie chory. Zmarł dwa lata później w Pontederze. O sztuce i życiu prywatnym twórcy mówią jego bliscy, współpracownicy i uczniowie, między innymi brat artysty, profesor Kazimierz Grotowski, aktorki Maja Komorowska i Rena Mirecka, włoski reżyser Eugenio Barba, teatrolog Georges Banu i wielki inscenizator angielski Peter Brook. Wypowiedzi ilustrowane są fragmentami spektakli Grotowskiego, archiwalnymi zdjęciami bohatera oraz obrazami miejsc, w których żył i pracował. 02:20 DAMSKO - MĘSKIE SPRAWY Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2000 Reżyseria: Ewa Borzęcka Scenariusz: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Aleksaner Pawłowicz Muzyka: Adam Niemiec "To nie jest dla mnie klasyczna kobieta, jeżeli z otwartością wychodzi. Bo rzecz namiętna i tajemnicza powinna być przytrzymana dla osobistego partnera u kobiety". Te zdania wprawdzie przywodzą na myśl dialogi ze słynnego "Rejsu" Piwowskiego, padają jednak w filmie dokumentalnym, na samym jego początku, niejako sygnalizując, czego widz może się spodziewać. Z pozoru. Ewa Borzęcka - jak zawsze - zaskakuje swoim kolejnym dokumentem. On rzeczywiście nieco śmieszy, jak stylistyka zacytowanych na początku zdań. Budzi jednak złożoną mieszaninę odczuć: sympatię, zaskoczenie, rozbawienie, zdumienie, współczucie... Borzęcka nakręciła film o miłości. W tego rodzaju filmach fabularnych bohaterowie są zazwyczaj młodzi, piękni i bogaci, a przynajmniej posiadają co dwie z tych cech. Bohaterowie "Damsko - męskich spraw" - przeciwnie. Nie są ani młodzi, ani bogaci, ani piękni. Chwilami jednak piękni się stają. Dzięki miłości, która rozpromienia ich twarze, łagodzi zmarszczki, ujmuje lat i dolegliwości. Niesie radość. Ucisza gniew i rozpacz. Borzęcka swoich bohaterów znalazła w klubach seniora - miejscach, w których ludzie starsi, najczęściej samotni, próbują wyjść z kręgu osamotnienia, zabawić się, a zwłaszcza znaleźć kogoś bliskiego, kogo można by pokochać i kto by pokochał. Spośród nich wszystkich najbardziej przykuwa uwagę królująca na parkiecie pani Alicja, obiekt rozmów bywalczyń i bywalców klubu. Jest jak kariatyda. Wydaje się silna i niezależna, a jednak nie wystarcza jej towarzystwo ukochanej suczki. Rozpaczliwie pragnie być z kimś. Mimo wcześniejszych nieudanych związków. Bohaterowie Borzęckiej są pełnokrwiści, nie przebierają w słowach, nie ukrywają swych dążeń i pragnień. Bywają chwilami pokraczni i karykaturalni. To jednak bardzo powierzchowne, naskórkowe wrażenie. Trzeba się im przyjrzeć z uwagą, a przede wszystkim bez uprzedzeń. Jest w nich głęboka, uniwersalna prawda o ludzkiej kondycji, choć może nie do końca chcielibyśmy to przyznać. Są w tym filmie świetne dialogi pań o panach i panów o paniach. Są kapitalne sceny, jak scena zazdrości rozgrywana podczas zda się nie mającej końca wędrówki po ciasnych, brudnych schodach. A potem pogodzenie się nad dwiema miseczkami różowych i białych robaków, "które nie znają seksu", i wspólna wyprawa na ryby, nad Wisłę. Odwiedziny u pani Marii, kiedy bywalec stołówki pomocy społecznej przynosi jej obiad i przekonuje, że powinna wybrać się na tańce, mimo swoich 92 lat. Koniec zakrapianej alkoholem wizyty pani Alicji i pana Wiesława, kiedy zdegustowana bałaganem kobieta zabiera się do mycia okien i podłogi. Wzruszający wieczór dziewięćdziesiątych urodzin pana Mieczysława, tak szczęśliwego w związku ze swą żoną. Naprawdę warto obejrzeć ten film. Być może jak inne dokumenty Borzęckiej wywoła kontrowersje. Nikogo jednak nie pozostawi obojętnym. 03:20 KRWIĄ I RYMEM. OPOWIEŚĆ O ZBIGNIEWIE JASIŃSKIM Film dokumentalny, 27 min, Polska, 1994 Scenariusz: Andrzej Miłosz, Jan Lissowski Zdjęcia: Jerzy Sobociński Lektor: Piotr Olędzki Film o Zbigniewie Jasińskim - poecie, żołnierzu i dziennikarzu powstańczej Warszawy. Urodził się w 1908 roku. Przez kilka lat pływał na statkach. Służbę wojskową odbył w marynarce wojennej. Studiował w Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie. Przed wojną wydał kilka tomików wierszy o tematyce marynistycznej i powieść. W 1939 roku zgłosił się na ochotnika do wojska. Trafił do łagru. Uciekł i wrócił do Warszawy. Od początku był w akowskiej konspiracji. W czasie Powstania Warszawskiego, od 8 sierpnia, redagował dziennik radiowy "Błyskawicy". Klęska powstania była jego osobistą tragedią. Zmarł i został pochowany w Sydney.