TVP Dokument Czwartek, 29.08.2024 05:15 POLSKIE PARKI NARODOWE - NARWIAŃSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Dziennikarz Dariusz Gross pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program przedstawiający osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 05:45 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 29 NAJDALSZE ZAKĄTKI DAWNEJ POLSKI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Gdzie sięgały wschodnie granice dawnej Rzeczpospolitej? Czy zostały jakieś ślady po wielkich wojnach z Turcją, Tatarami i Kozakami? Radek Kotarski rusza śladami miejsc znanych z Trylogii Henryka Sienkiewicza. Weryfikuje książkowe podania z faktycznymi wydarzeniami. Odwiedza także nieco mniej popularne miasta na dzisiejszej Ukrainie, w których jednak jak na dłoni widać fascynujące ślady polskiej historii. 06:25 WYZWANIA SAWANNY (THE CHALLENGE OF THE SAVANNA / LE GOUT DE LA SAVANE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Ronan Fournier - Christol Sawanna wschodnioafrykańska jest jednym z najbogatszych biotopów na świecie. Jest domem dla prawie dwóch milionów dużych roślinożerców, w tym gnu, topi i gazeli. Aby zaspokoić swój apetyt, zwierzęta te znajdują obfitość roślin. Muszą jednak żyć w ciągłym zagrożeniu ze strony drapieżników... Mięsożercy, tacy jak gepardy, lwy i lamparty, znajdują się na szczycie łańcucha pokarmowego. Często przedstawiane jako dzikie i dominujące, w rzeczywistości są zależne od swojej ofiary, co czyni je wrażliwymi. A więc, aby przetrwać na sawannie, które są lepiej przystosowane: roślinożercy czy mięsożercy? Film analizuje, w jakim stopniu dieta gatunku wpływa na jego styl życia. A to obala z góry przyjęte idee. Na przykład niektóre zwierzęta roślinożerne, takie jak zebry, walczą gwałtownie, podczas gdy mięsożerne, takie jak duże koty, dzielą się pożywieniem i przytulają się. Wydaje się również, że przy urodzeniu młode lwy są dalekie od wykazania się wspaniałym zachowaniem, którego można by oczekiwać od królów sawanny. Wręcz przeciwnie, małe antylopy są zaradne i żądne przygód od urodzenia! Tym samym film ten przypomina nam, że w naturze nie ma zwierząt dominujących ani zdominowanych, ale równowaga stworzeń współzależnych od siebie i doskonale dostosowanych do ich środowiska. 07:25 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 3 REGION JUNGFRAU (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 3 JUNGFRAU REGION) Serial dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. 08:25 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 4. ŻYWNOŚĆ, WODA, ODPADY (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 04 FOOD, WATER, WASTE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. 09:25 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PATAGONIA, WŁADCZYNI CZASU. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Patagonia. 10:30 KRYPTONIM KOMPOT Reportaż, 15 min, Polska, 1983 Zdjęcia: Stanisław Ścieszko O 40 - tysięcznym Kutnie, znanym w latach 80 - tych głównie z produkcji leków, staje się głośno w całej Polsce w 1983 roku z powodu kradzieży 2 kg brązowej (zanieczyszczonej) i 20 dag czystej morfiny z Zakładów Farmaceutycznych "Polfa". W sprawę zamieszanych jest trzech pracowników przedsiębiorstwa (dotąd o nieposzlakowanej reputacji), dwóch kutnowskich nałogowych narkomanów i trzech, powracających z pielgrzymki do Częstochowy, z Tczewa. Całej sprawie nadano kryptonim "Kompot", ponieważ swoją przygodę z narkotykami zaczęli od zażywania pozyskiwanej ze słomy makowej "polskiej heroiny", którą potocznie nazywano "kompotem". Wszystkim grozi od 3 do 4 lat więzienia. 10:55 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 5 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Lektor: Jarosław Łukomski W tym odcinku Stefan Tompson zabiera nas w podróż do niewielkiej miejscowości Ołyka, której nazwa pochodzi od słowa "łyka", służącego do wyrobu m.in. kapci. Tutaj swoją siedzibę miał jeden z najpotężniejszych rodów Polski - ród Radziwiłłów. Zamek w Ołyce został zbudowany w połowie XVI wieku i z biegiem lat ulegał licznym przebudowom, dokonywanym przez kolejnych właścicieli. Dziś, choć świetność zamku w Ołyce pozostaje jedynie ulotnym wspomnieniem, jest on dużą atrakcją historyczną. 11:30 HISTORIA BRONI - ZASKOCZYĆ WROGA. ODC. 8/10 (HISTORY OF WEAPONS) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 12:25 OJCIEC I SYN Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Reżyseria: Marcel Łoziński, Paweł Łoziński Scenariusz: Marcel Łoziński, Paweł Łoziński "Ojciec i syn" to film, w którym dwaj filmowcy, Marcel i Paweł Łozińscy wyruszają w podróż po Europie. Obu Panów łączy nie tylko nazwisko i pokrewieństwo, ale również wykonywany z pasją zawód oraz silna, skomplikowana więź, pełna resentymentów i niedopowiedzeń. Próbują zarejestrować kamerą dialog, który prowadza w czasie podróży, poszukując odpowiedzi na pytania: Czy wykonywanie tego samego zawodu przez ojca i syna jest przekleństwem czy błogosławieństwem? Czy można wykorzystać film by załagodzić ten i inne problemy rodzinne? Dla ojca jest to powrót do miejsca urodzenia, dla syna próba rozliczenia wspólnej przeszłości. 13:50 SEKRETNE ŻYCIE BORSUKÓW (THE SECRET LIFE OF BADGERS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Gunter Goldmann Film dokumentalny o borsukach. Nasze lasy są pełne fascynujących stworzeń, niektóre bardzo nam znane, a inne mniej. Jest jeden mieszkaniec, o którym wszyscy myślą, że go znają, ale prawie nikt go nie widział - to borsuk. Powód jest prosty. Ten nocny łowca przesypia cały dzień pod ziemią, a wychodzi na powierzchnię na bardzo krótko, aby zebrać wystarczającą ilości pożywienia. Będziemy podążać za samicą borsuka i jej dwoma młodymi. Jak naprawdę żyją borsuki? Po bliższym poznaniu - całkowicie zmienimy o nich nasze wyobrażenie! One nie są gburowatymi samotnikami. To inteligentne wszystkożerne zwierzęta, sprawni budowniczowie. Są towarzyskie i rodzinne. 14:50 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 4 JURA W KANTONIE VAUDOIS (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 4 THE VAUD JURA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. 15:50 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 5. BŁĘKITNA KULA (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 05 BLUE MARBLE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 5 - "Błękitna kula". W tym odcinku przyjrzymy się najważniejszym odkryciom przybliżającym naszą błękitną kulę. Zanim ludzkość poleciała w kosmos, nasz obraz Ziemi był rozproszonym kolażem niepowiązanych krajobrazów. Naszą perspektywę odmieniło zdjęcie wykonane w roku 1972 przez załogę Apollo 17. "Błękitna kula" wykonana z odległości dwudziestu dziewięciu tysięcy kilometrów stała się pierwszą fotografią całej Ziemi i ukształtowała całkiem nowy punkt widzenia. Przez ostatnie 50 lat nauczyliśmy się tak wiele o wzajemnych powiązaniach naszego świata, od podmorskich kominów hydrotermalnych po najwyższe szczyty górskie. Nasza obecność jest odczuwalna niemal wszędzie. W całej historii ludzkości potrzeba zrozumienia Ziemi jeszcze nigdy nie była tak istotna. Tworzymy nową epokę. To my jesteśmy dominującą przyczyną zmian zachodzących na Ziemi. Przebieg Antropocenu będzie uzależniony od nas. 16:55 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOHOKU INNA, DZIKA JAPONIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Tohoku. 18:00 HISTORIA BRONI - ŚMIERCIONOŚNE WYNALAZKI. ODC. 9/10 (HISTORY OF WEAPONS) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 19:00 ALAIN DELON JAKIEGO NIE ZNAMY (ALAIN DELON, A UNIQUE PORTRAIT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Philippe Kohly Fascynujący portret aktora, któremu przez całe życie udaje się zachować maskę tajemniczości. Alain Delon, twarz 87 filmów i najprzystojniejszy francuski aktor wypowiada się w serii wywiadów udzielanych podczas prawie 50. lat pracy zawodowej. Liczne fragmenty filmów z jego udziałem przybliżają nam ścieżkę jego kariery począwszy od pierwszych francuskich filmów sensacyjnych po międzynarodowe produkcje. 20:00 DRUGA WOJNA ŚWIATOWA - DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 1. PIERWSZY DZIEŃ (DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 1. PIERWSZY DZIEŃ) Film dokumentalny, 47 min, Niemcy/Polska, 2014 Reżyseria: Christian Frey Scenariusz: Christian Frey, Peter Hartl Dwuczęściowy film dokumentalny powstały w koprodukcji niemieckiej ZDF i Telewizji Polskiej z dużym udziałem Polaków, między innymi Andrzeja Wajdy, Romana Polańskiego i Budzimiry Wojtalewicz oraz najwybitniejszych polskich historyków. Pierwsza część przedstawia istotne wydarzenia, poprzedzające wybuch II wojny światowej, świadczące o konsekwentnych przygotowaniach Hitlera do napaści na Polskę. Eksperci i świadkowie tamtych wydarzeń opowiadają o agresywnych zapędach Trzeciej Rzeszy, takich jak zajęcie Czechosłowacji przez oddziały niemieckie, wkroczenie do zdemilitaryzowanej Nadrenii, a tym samym naruszenie Traktatu Wersalskiego, aneksja Austrii w 1938 r. , żądania Hitlera dostępu do korytarza gdańskiego. Geneza tej wojny obejmuje też wojnę propagandową prowadzoną przez Goebbelsa, podpisanie tajnego paktu Ribbentrop - Mołotow, incydent na przełęczy Jabłonkowskiej 26 sierpnia 1939 roku, zacumowanie 25 sierpnia pancernika Schleswig - Holstein z uzbrojonymi oddziałami na pokładzie przy gdańskim nabrzeżu. Dzień wybuchu wojny pozostał w pamięci wielu osób, które o nim opowiadają. Andrzej Wajda opowiada o rozstaniu z ojcem, który wyjechał, aby wziąć udział w wojnie. Roman Polański podzieli się wzruszającymi, osobistymi historiami, jakie przeżył w pierwszych dniach wojny. Budzimira Wojtalewicz wspomina sytuacje i nastroje, jakie panowały w Gdańsku tuż przed wybuchem wojny oraz o swoim późniejszym udziale w powstaniu warszawskim. O życiu w przedwojennym Gdańsku opowiada również Joachim Scholz. Piotr Kieszkowski przedstawi historię wydarzeń i nalotów na Wieluń, o których usłyszymy też z ust Otto Schmidta, niemieckiego pilota bombardującego to miasto 1 września. Henry Glanz opowie, jak uratował się przed Holocaustem. Wydarzenia komentują najwybitniejsi historycy polscy, brytyjscy i niemieccy, specjalizujący się w historii II wojny światowej: Paweł Machcewicz, Ian Kershaw, Richard Overy, Soenke Neitzel, Jochen Böhler. 21:05 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - UKRAIŃSKI SŁUGA NARODU 8 min, Polska, 2020 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadzący: Barbara Włodarczyk Rozmowa z twórcami filmów dokumentalnych. W tym odcinku opowiemy o pewnym niezwykłym wydarzeniu. Było to wydarzenie bez precedensu w całej Europie Wschodniej. W 2019 roku prezydentem Ukrainy został celebryta, aktor i satyryk, który drwił z celebrytów na potęgę. Artysta znany i podziwiany przez miliony, bo za co tylko się zabrał - osiągał sukces. Tak rozmowę o swoim filmie o fenomenie Wołodymyra Zełenskiego "Ukraiński sługa narodu" rozpoczyna Barbara Włodarczyk. Jej gościem jest Michał Potocki - dziennikarz, współautor dwóch książek o ukraińskich prezydentach. 21:10 UKRAIŃSKI SŁUGA NARODU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest odpowiedź na pytanie, na czym polega fenomen popularności Wołodymyra Zełenskiego i w jaki sposób wykorzystuje on ogromny mandat społeczny. Czy pełnia władzy, przy słabości instytucji państwa, nie stanie się pokusą do autorytarnych rządów? Film będzie swoistą anatomią sukcesu Sługi Narodu i konsekwencji (także międzynarodowych) skupienia władzy w rękach człowieka, który robi najbardziej spektakularną karierę polityczną w Europie. Wszystko w atrakcyjnej formie kina akcji. Bez patosu i nadęcia. 22:15 NISKOROŚLI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Deberny, Zbigniew Górniak Scenariusz: Zbigniew Górniak Muzyka: Paweł Nafus Mają od 100 do 130 cm wzrostu. W życiu napotykają na wiele barier. Mimo tego, pracują, realizują się i zakładają rodziny. Zdarza się, że ludzie nazywają ich obraźliwie: karzeł, gnom. Wolą określenie mali ludzie. Jak radzą sobie z urządzeniem mieszkania? Jak dostosowują do swojego wzrostu samochód? Jak znoszą ciekawskie spojrzenia i wścibskie pytania? Na te pytania odpowiadają bohaterowie filmu dokumentalnego Niskorośli. Łączy ich to, że w ramach swojej niewielkiej społeczności spotykają się na zlotach Ludzi niedużego wzrostu. Mogą tam porozmawiać o swoich problemach. Dla wielu jest to też możliwość na poznanie partnera, z którym, jak mówi jeden z bohaterów: łatwiej jest iść przez życie. W filmie przedstawiamy 6 historii o ludziach z niewielkiej w Polsce mniejszości, z rzadką niepełnosprawnością. 23:25 JAK ZGINĘŁA MOLLY MCLAREN (SOCIAL MEDIA MURDERS: THE MURDER OF MOLLY MCCLAREN) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Angus Cameron Dokumentalna historia typu docu - crime, opowiadająca o prawdziwej zbrodni, przypadku Molly McLaren, 23 - letniej kobiety, która została zamordowana przez swojego byłego chłopaka Joshuę Stimpsona w 2017 roku. Ten związek rozpoczął się po spotkaniu na Tinderze, ale został zakończony przez Molly po kilku miesiącach randek, gdy Joshua stał się natarczywy i zaborczy. Molly, zapalona użytkowniczka mediów społecznościowych, dokumentowała ich związek na własnych platformach społecznościowych, które stały się nie tylko fundamentalną częścią codziennego życia, ale również swoistą kroniką przemocy domowej. Ten mrożący krew w żyłach film bada trzy tragiczne i ostatecznie śmiertelne przypadki, w których media społecznościowe odegrały główną i złowieszczą rolę. Wykorzystując cyfrową pozostałość po ofiarach, udało się dostać się do ich wirtualnych światów. W filmie usłyszymy wiele wywiadów z ekspertami w dziedzinie przestępczości kobiet i mediów społecznościowych oraz z najbliższymi ofiar. Pozwoli to na zbudowanie intymnej osi czasu, dokładnie określając, co poszło nie tak i kiedy. Co można było zrobić inaczej i co mogą zmienić firmy zajmujące się mediami społecznościowymi, aby uniknąć dalszych tragedii w przyszłości? Po morderstwie Molly nie zmieniły się ani prawo, ani polityka w tym zakresie. Rodzina Molly chciałaby, aby jej historia podkreślała potencjalne zagrożenia związane z mediami społecznościowymi, ponieważ pojawiają się pytania o to, co platformy mogą zrobić, aby chronić użytkowników i ostatecznie zapobiec dalszym nieszczęściom. 00:25 KALENDARZ POLSKI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2005 Reżyseria: Krzysztof Miklaszewski Scenariusz: Barbara Sieradzka Ośmiu znanych artystów fotografików: Chris Niedenthal, Stanisław Woś, Michał Browarski, Tomasz Sikora, Wojciech Prażmowski, Tadeusz Rolke, Waldemar Jama i Adam Bujak opowiada przed kamerami o swoim widzeniu Polski - jej różnych regionów geograficznych, mieszkańców, najpiękniejszych miejsc i najważniejszych wydarzeń społeczno - politycznych. Ich opowieści układają się w swoisty polski kalendarz, zapis wydarzeń czterech pór roku. Każdy z fotografików ma swoje ulubione tematy, zakątki, motywy: jedni preferują fotografię polityczno - społeczną, inni utrwalanie obyczajów i mód, jeszcze inni - ludzkich twarzy i losów, krain geograficznych, elementów krajobrazu, zabytków historii. Oglądamy więc opatrzone ich własnym komentarzem prace poszczególnych artystów: od budzących się wiosną do życia Tatr i scen z góralskiego wesela, pełnych nadziei i euforii chwil powstawania "Solidarności" czy ponurych kadrów stanu wojennego uchwyconych obiektywem "spolszczonego" Anglika, Chrisa Niedenthala, poprzez piękne, trochę oniryczne i metafizyczne pejzaże Suwalszczyzny z jej głazami polodowcowymi - ulubionym tematem Stanisława Wosia czy rozgrzane letnim słońcem, urzekające kolorami lata polskie wybrzeże z jego plażami i portami - głównym motywem fotografii Michała Browarskiego. Lato to także tchnące najnowszą historią ulice i place Gdańska z wzniesionym w 1981 r. Pomnikiem Poległych Stoczniowców, wielokrotnie fotografowanym przez Tomasza Sikorę, "kronikarza" najgorętszego polskiego lata ostatniego 30 - lecia, dziś fotografującego najchętniej ludzi w zabawnych, absurdalnych sytuacjach, pozach i minach. Polska jesień to z kolei jasnogórskie sanktuarium z otaczającymi je licznymi straganami oferującymi kiczowate pamiątki i dewocjonalia. Fascynują one od lat Wojciecha Prażmowskiego, który dostrzega w nich wyraz polskiej wiary i mentalności. Kicz to dla niego także kwintesencja naszych aspiracji i ambicji, pospolitych wyobrażeń o pięknie, nie ograniczających się oczywiście do sfery religii. Dla Tadeusza Rolkego, fotografa "pejzażu ludzkiego", jak sam siebie nazywa, tematem dominującym są z kolei twarze ludzi, ich zachowania, losy. Artysta odwiedza też miasta i stare miasteczka, np. Lublin czy podlubelskie Piaski, dokumentując nieliczne już ślady kultury żydowskiej, która odeszła wraz z jej pomordowanymi w czasie wojny mieszkańcami. Fotograficzna podróż po Polsce kończy się na południu kraju. Waldemar Jama zaprasza na swój ukochany Śląsk będący smutnym świadkiem końca cywilizacji wielkoprzemysłowej, próbujący mniej lub bardziej udanie łączyć historię z nowoczesnością. Z kolei Adam Bujak odbywa nostalgiczną, pełną filozoficznej zadumy wędrówkę po uliczkach Krakowa, a zwłaszcza krakowskiego Kazimierza. Utrwala też w obiektywie piękno monumentalnych murów klasztoru kamedułów w tym mieście czy tynieckiego klasztoru benedyktynów. Artyści fotograficy pokazują więc swoją Polskę, to, co jest im szczególnie bliskie, to, co dla nich ważne, co ich porusza, urzeka, śmieszy czy wzrusza. Ich prace to zbiorowy portret naszego kraju, jego mieszkańców, ich bolączek i radości, ale także samych autorów zdjęć, którzy poprzez swe fotografie wyrażają siebie. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DOPISAĆ LOSY Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. W tym odcinku: Dopisać losy Dziś opowieść zaczynamy 3 września 1939 roku, kiedy to nad ranem 16 pułk ułanów wielkopolskich otrzymuje od generała Stanisława Grzmota - Skotnickiego, dowódcy Pomorskiej Brygady Kawalerii rozkaz osłaniania w miejscowości Bykowiec odwrotu polskich oddziałów w kierunku Bydgoszczy. Zgodnie z nasza filozofią nie zajmujemy się szerokimi bitewnymi panoramami, ale koncentrujemy na jednym szczególe. Pod Krojantami zajmiemy się poszukiwaniem miejsca zagłady jednej tankietki, osłaniającej szarżę polskiej kawalerii. 02:05 ZAPOMNIANY PRZYJACIEL RZECZ O HERBERCIE HOOVERZE Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1997 Scenariusz: Katarzyna Kwiatkowska, Maciej Gawęcki Herbert Clark Hoover był prezydentem Stanów Zjednoczonych w latach 1929 - 32. Miejsce w pamięci pokoleń zapewnił sobie dzięki temu, że w czasie całego życia był orędownikiem pokoju i człowiekiem czynu. Podejmowane przez niego działania miały na celu niesienie pomocy ludziom, którzy cierpieli w wyniku prowadzonych wojen. Kolejną istotną jego zasługą było założenie Hoover Instituion on War, Revolution and Peace, który łączy działaność na płaszczyźnie naukowo - badawczej z gromadzeniem zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, dokumentujących dzieje świata w XX wieku. Polska jest krajem, który w szczególny sposób korzystał z pomocy samego Hoovera, a także założonej przez niego instytucji. Zaś gromadzone w archiwach Hoovera zbiory dotyczące współczesnej historii świata zawierają kolekcję dokumentów dotyczących współczesnej historii Polski. Filmowy dokument jest przypomnieniem zakresu i rozmiaru polskiej kolekcji zebranej w archiwach im. Herberta Hoovera. 03:05 ŻEBY NIE BOLAŁO Film dokumentalny, 46 min, Polska/Francja, 1997 Reżyseria: Marcel Łoziński Scenariusz: Marcel Łoziński Wykonawcy: Agnieszka Kublik, Marta Wesołowska, Urszula Flis Zdjęcia: Jacek Petrycki W 1974 roku dziennikarka Marta Wesołowska z "Polityki" i fotografik Erazm Ciołek odwiedzili Urszulę Flis, młodą rolniczkę gospodarującą samodzielnie na 13 hektarach. Towarzyszył im wówczas Marcel Łoziński ze swoją ekipą. Tak powstał reportaż prasowy "Raport w sprawie genów" i film dokumentalny "Wizyta", rejestrujący kolejne etapy pracy dziennikarki. Po 23 latach dokumentalista postanowił powtórzyć tamtą sytuację. Do Urszuli Flis ruszył ponownie z tą samą ekipą i Erazmem Ciołkiem, Martę Wesołowską zaś, która porzuciła dziennikarstwo i wyjechała do Szwecji, zastąpiła Agnieszka Kublik z "Gazety Wyborczej". W efekcie nowy film składa się z dwóch części. Pierwsza - utrzymana w tonacji sepiowej - to dokument sprzed lat zatytułowany "Wizyta", druga - w kolorze - jest zapisem ponownego spotkania z panią Urszulą. W 1974 roku młodziutkiej Urszuli, oczytanej wielbicielce teatru, która postanowiła, że przejmie pozostawione przez zmarłego ojca gospodarstwo, sąsiedzi nie dawali szans. Mówili, że buja w obłokach i za dużo "siedzi w książkach", więc nie poradzi sobie na roli. Pełna niepokoju o nią była też matka, która pragnęła dla córki normalnego, kobiecego szczęścia: nie samotnej harówki od świtu, ale męża i dzieci. Urszula zaś, wyraźnie górująca poziomem intelektualnym nad otoczeniem, atakowana pytaniami dziennikarki broniła aż do łez słuszności swojej decyzji. Po latach pani Urszula jest nadal sama, tym bardziej że zmarła jej matka. Nadal ciągle czyta, nie wyrywa się już jednak do teatru: nie ma z kim zostawić krów. Minione lata ją zmieniły, tak jak i zmieniło się jej otoczenie. Pozostała jednak sobą, wierna sobie mimo wszystko. Nie uciekła ze swego biednego gospodarstwa, choć mogłaby to zrobić, śladem rodzeństwa, które dawno wyrwało się ze wsi. Jest dojrzałą, fascynującą kobietą, która pod koniec wizyty filmowców mówi: "Jest mi miło, że Marcel chciał po latach zrobić ten film, nie chciałabym jednak, żeby to bolało". Zdanie to, które zdecydowało o tytule filmu, jest dla widza sygnałem, że choć w dokumencie tym najważniejsza jest oczywiście jego bohaterka i zestawienie jej dwóch obrazów, równie istotny jest jednak sposób, w jaki reżyser pokazał ją w jego pierwszej i drugiej części. Znak, że tym razem wyznaczył sobie pewne granice.