TVP Historia Piątek, 30.08.2024 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1748 - urodził się malarz francuski Jacques Louis David; 1968 - ukazał się list Sławomira Mrożka we francuskim dzienniku "Le Monde" potępiający najazd na Czechosłowację; 1980 - siedemnasty dzień polskiego Sierpnia; 1993 - w Casablance otwarto meczet Hassana II; 06:19 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA KIEROWCY ŚMIECIARY W KALININGRADZIE Reportaż, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow Cykl reportaży o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego. Program pokazuje zmiany, jakie tam zaszły w ciągu ostatnich lat. Przybliża nowe zjawiska i problemy ludzie ze wszystkich grup i środowisk społecznych. W tym wydaniu jeden dzień z życia pracownika przedsiębiorstwa oczyszczania miasta w Kaliningradzie. Kola jeździ śmieciarką, a w wolnych chwilach studiuje na wydziale inżynierii. 06:45 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - EKSPORT KONTRREWOLUCJI Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Cykl powstał we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. W tym odcinku: Mówiono o Polsce: najweselszy barak w obozie. Na pewno był najlepiej zorganizowany. Byliśmy liderami kontrrewolucji. Powielacze, drukarnie, radiostacje, wchodzenie z przekazem na wizję telewizji. Tej technologii kontrrewolucyjnej zazdroszczono nam najbardziej. Szkolenia poligraficzne, przerzuty powielaczy tropiono we wszystkich krajach bloku. Mocne wyzwanie systemowi rzucił 10 - milionowy ruch związkowy. Jak Solidarność walnie pięścią, kuranty na Kremlu zagrają Mazurka Dąbrowskiego! Takie hasła potwierdzały, że Polacy podminowują cały blok sowiecki. 07:20 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 19 NASTAŁA WIOSNA. ROK 1945 Serial historyczny, 79 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Aktorzy: Maria Mielnikow-Krawczyk, Zbigniew Zaniewski, Czesław Stopka, Krzysztof Stroiński, Jacek Milczanowski, Dorota Pomykała, Lidia Bienias, Tadeusz Szaniecki, Teresa Lipowska, Ewa Ziętek, Adrianna Biedrzyńska Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Czerwiec 1945 r. Ludzie wracają z frontu, z obozów, z robot. Wanda otrzymuje propozycje wyjazdu do Anglii do Henryka. Jest pełna wątpliwości i po rozmowie z Gustkiem decyduje się pozostać w Katowicach. Gustek poszukiwany przez milicje ucieka na ziemie odzyskane. Tu w małym miasteczku spotyka wisie, która po ewakuacji szpitala aż tu dotarła. Gustek dzięki pomocy żołnierzy WP odsyła ją do domu. Sam jednak ginie w zaminowanej willowej dzielnicy. Do Katowic wraca tez Rysiek, który jest świadkiem śmierci dziadka stanika. Wisia po powrocie do domu rodzi kolejnego pasternika - syna Zygmunta. 08:50 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 2 JOGAJŁA. KULINARNE DZIEDZICTWO LITWY. Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Cykl przedstawiający czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. A kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup, wypieków. Kuchnia zwana dziś litewską kształtowała się przede wszystkim w wieku XVIII i XIX, niełatwo jest więc odnaleźć dziś średniowieczne przepisy. W kolejnym odcinku prowadzący proponuje barszcz. Jagiellonowie nie jedli barszczu czerwonego z buraków. Przysmakiem był barszcz szczawiowy na ciepło lub jako chłodnik. Drugą potrawą jest tarta gruszkowa ze śmietaną i orzechami. 09:25 HISTORIA POLSKI - SZCZECIŃSKI SIERPIEŃ 1980 Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Autor: Monika Kwasigroch, Edyta Strub Reżyseria: Monika Kwasigroch, Edyta Strub Scenariusz: Monika Kwasigroch, Edyta Strub Muzyka: Michał Borowiecki Opowieść o tym, jak przebiegały wydarzenia pomiędzy 18 a 30 sierpnia 1980 r. w Szczecinie jest osnuta na kilku płaszczyznach. Po pierwsze jest to sfera strajku robotników w różnych zakładach, a przede wszystkim w stoczni Warskiego. Ta relacja przenika się z opowieścią o tym, jak wyglądał ówczesny Szczecin i jak wyglądało życie szczecinian w tym czasie. Kolejna warstwa to podróż śladami tych dni, czyli odnajdywanie we współczesnej przestrzeni miasta miejsc związanych z Sierpniem ’80, tych uwiecznionych na starych zdjęciach czy filmach. We wszystkich tych równoległych światach znajdą się relacje świadków, archiwalne materiały filmowe i fotografie. Wykorzystane zostaną też zapiski i wspomnienia uczestników tych wydarzeń, artykuły prasowe, zachowane materiały informacyjne PR i TVP i lokalnych gazet. Autorzy zwrócili się do szczecinian z apelem, by zgłaszały się i wystąpiły w filmie osoby, dla których te dwa sierpniowe tygodnie zapisały się w pamięci w związku z ważnymi wydarzeniami w ich życiu, np. ślubem, narodzinami, nową pracą itp. Chcemy oddać obraz miasta w tym czasie, życia toczącego się tuż obok strajku, życia mieszkańców pamiętających tragiczne wydarzenia z 1970 roku. Jednocześnie chcemy dowiedzieć się, jak wyglądał strajk, porozumienia z perspektywy uczestniczących w nim osób. Ważnym elementem w kreśleniu tego obrazu są też media, ich postawa, relacje i to jak dziś po latach dziennikarze, operatorzy wspominają ten czas. Punktami wyznaczającymi tę podróż w czasie są odwiedzane współcześnie miejsca związane z Sierpniem ’80 w Szczecinie, tu naszym przewodnikiem jest związana ze Szczecinem osoba, która pozwala nam niejako przenieść się w czasie, odnajdując w Szczecinie ad. 2020 ten Szczecin z 1980 roku. Uczestnicy: Jarosław Mroczek - uczestnik strajku w Stoczni Szczecińskiej w 1980 r. Marek Wiśniewski - uczestnik strajku w Fabryce Maszyn Budowlanych FAMABUD w 1980 r. dr nauk med. Michał Kurowski - organizator strajku w Szpitalu Wojewódzkim w Szczecinie dr Grzegorz Majchrzak - Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej Tomasz Zieliński - dziennikarz Kuriera Szczecińskiego Jacek Kamiński - dziennikarz Telewizji Polskiej Zdzisława Durska - żona Grzegorza Durskiego, uczestnika strajku w Stoczni Szczecińskiej w 1980 r. Alicja Ursoł - szczecinianka, pracownica zakładów Odzieżowych DANA Grzegorz Durski - uczestnik strajku w Stoczni Szczecińskiej w 1980 r. Stanisław Wądołowski - uczestnik strajku w Stoczni Szczecińskiej w 1980 r. Paweł Morawski - uczestnik strajku w Stoczni Szczecińskiej w 1980 r. Edward Jurczyk - uczestnik strajku w Stoczni Szczecińskiej w 1980 r. Magdalena Richter - szczecinianka, żona strajkującego w Zakładzie BUMAR - HYDROMA w 1980 r. dr hab. Sebastian Ligarski - naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Szczecinie 10:10 KOLEBKA SOLIDARNOŚCI - OD TORPEDO LEGERHAUS DO MUZEUM 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Roman Krasucki Scenariusz: Jarosław Żurawiński Historia budynku Sali BHP 1889 - 2019. 10:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MUSSOLINI Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Benito Mussoliniemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 10:55 DZIEDZICTWO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dagmara Drzazga Scenariusz: Dagmara Drzazga Zdjęcia: Sławomir Chudowski Paweł i Franciszek Buchalikowie byli zwykłymi chłopcami z niewielkiej wioski Gotartowice, dziś dzielnica Rybnika. Chodzili tu do podstawówki, należeli do harcerstwa. Nie byli spokrewnieni, choć nazwisko nosili to samo. Pochodzili z rodzin o tradycjach powstańczych. Ojciec Franka bił się o polski Śląsk aż trzy razy. Kiedy wybuchła wojna i nasiliły się represje wobec Ślązaków, Paweł, Franek, Alojzy i jeszcze kilku harcerzy z Gotartowic założyło Polską Tajną Organizację Powstańczą. Zaczęli prowadzić aktywną działalność antyniemiecką. Z jednej strony wspierali rodziny aresztowanych, wywiezionych i pomordowanych, m.in. przekazywali im wykradzione kartki żywnościowe, odzież oraz zapomogi finansowe. Z drugiej, planowali rozbudowanie pomocy dezerterom uciekającym z niemieckiego wojska. W 1941 roku zaczęli wydawać pisemko Zryw Wolności. Wzywali w nim do wytrwania, zachęcali także do rożnych akcji sabotażowych przeciwko Niemcom. W maju 1942 roku hitlerowcy otoczyli Gotartowice i aresztowali kilkadziesiąt osób, wśród nich Franka i Pawła. Alojzy od dwóch dni przebywał gdzie indziej, dlatego ocalał. Ludzi przewieziono do tzw. tymczasowego więzienia policyjnego w Mysłowicach. Rozpoczął się krótki, ale bardzo brutalny proces zakończony wyrokami śmierci. Po nim wielu harcerzy rozstrzelano w Auschwitz. Wobec Franka i Pawła oprawcy mieli inne plany. 27 lipca 1942 roku na głównym placu w Gotartowicach Niemcy ustawili dwie szubienice. Spędzili około 5 tysięcy ludzi. Przywieźli Pawła i Franka i powiesili ich na oczach wszystkich. Na egzekucję harcerzy musiały patrzeć także ich rodziny. Po kilku godzinach ciała Buchalików zabrano w nieznanym kierunku. Prawdopodobnie do jednego z krematoriów w Auschwitz. 11:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - IŚĆ ZA SWOIM MARZENIEM. ODC. 252 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 12:20 NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ ŻYCIA - ODC. 1/9 - USZCZELKA Serial obyczajowy, 54 min, Polska, 1974 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kozanecki Aktorzy: Kazimierz Wichniarz, Henryk Bąk, Maria Grabowska, Edmund Fetting, Ryszard Pietruski Bohaterem tego filmu z serii "Najważniejszy dzień życia" jest dyrektor dużego zakładu produkcyjnego. Człowiek energiczny, pełen inicjatywy, żyje pracą i sprawami fabryki, nie oszczędza swych sił i czasu. Wykorzystuje wszelkie sposoby i znajomości, aby osiągnąć sukces produkcyjny. Jednak stosowane przez niego metody działania stoją w sprzeczności z wymogami nowoczesnej organizacji pracy. Dyrektor Aleksander Sochacki zna wszystkich w mieście i resorcie. Wie, jakie są realia gospodarki nakazowo - rozdzielczej i jak się w nich poruszać, by jego zakład mógł w miarę stabilnie funkcjonować. Przekupuje więc kooperantów, dając im mieszkania przeznaczone dla własnych pracowników. Aby jednak za bardzo nie drażnić podwładnych, na otarcie łez załatwia im atrakcyjne wczasy, wyłudzone od innego zakładu. Z kolei za brakujące uszczelki jest gotów oddać premie, które wcześniej już obiecał pracownikom. Takim manipulacjom w przedsiębiorstwie przeciwstawia się młody wiceprzewodniczący Rady Zakładowej. Postanawia bronić praw i przywilejów pracowników. Narasta konflikt między nim a dyrektorem. 13:30 WYSPY OWCZE - SEKRETNE PIĘKNO (DIE FÄRÖER - RAUE SCHÖNHEIT IM ATLANTIK) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Lars Pffeifer Scenariusz: Holger Riedel Film dokumentalny o Wyspach Owczych i heroicznych historiach w tym jednym z najbardziej odległych regionów Europy. Wyspy Owcze na północnym Atlantyku, położone pośrodku Prądu Zatokowego między Szkocją a Islandią, to archipelag osiemnastu zielonych wysp wulkanicznych, na których w ciągu ostatniego tysiąca lat rozwinęła się wyjątkowa kultura. Jako bezpośredni potomkowie wikingów, mieszkańcy Wysp Owczych czują się przywiązani do swoich tradycji i trzymają się zwyczajów, nie tracąc przy tym zalet współczesnego i zglobalizowanego świata - od archaicznej kultury myśliwych i pasterskich po sztukę współczesną. Z najwyższym wskaźnikiem urodzeń w Europie i najniższymi nierównościami społecznymi na świecie, zaledwie pięćdziesiąt tysięcy mieszkańców Wysp Owczych to wyjątkowy lud żyjący w jednym z ostatnich naturalnych rajów w Europie. 14:20 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 5 (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Cykl dokumentalny, 47 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 15:15 KORONA KRÓLÓW - ODC 60 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Piotr Gawron - Jedlikowski, Agnieszka Mandat, Andrzej Deskur, Robert Gonera, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Wenanty Nosul, Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Jacek Kopczyński, Mateusz Trzmiel, Tomasz Sapryk Odc. 60 Niemierza odzyskuje przytomność i zdradza Cudce, że zna prawdę o jej romansie. Kazimierz chce pojednania z Anną ku jej wielkiemu zaskoczeniu. Spytek w towarzystwie najważniejszych na dworze doradców oświadcza się swojej ukochanej. 15:50 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - POWERS CZ. 1 Cykl dokumentalny, 18 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym odcinku historia zestrzelenia samolotu szpiegowskiego U2 nad ZSRR 1 maja 1960 r. 16:15 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - POWERS CZ. 2 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym odcinku ciąg dalszy historii zestrzelenia samolotu szpiegowskiego U2 nad ZSRR 1 maja 1960 r. 16:40 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szołajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmie dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. Każdego dnia zostanie wyemitowany 60 - sekundowy felieton na temat tego, co danego dnia działo się w Warszawie roku 1944. Kalendarium opatrzone zostanie specjalną grafiką, archiwalnymi zdjęciami oraz nagraniami obrazującymi wydarzenia z poszczególnych dni Powstania oraz wypowiedziami świadków. 30 sierpnia. Dowództwo Armii Krajowej na Starym Mieście, w porozumieniu z komendantem Okręgu Warszawskiego AK płk. Antonim Chruścielem pseudonim Monter podejmuje ostateczną decyzję o ewakuacji załogi Starówki. Naziemne "korytarze" mają umożliwić całkowitą ewakuację rannych i ludności cywilnej do Śródmieścia. Kapelan Zgrupowania AK "Radosław", ks. Józef Warszawski czyli "Ojciec Paweł" ukrywa relikwie św. Andrzeja Boboli w podziemiach kościoła św. Jacka, dzięki czemu udaje się je ocalić. Toczy się Ciężki bój o Sadybę. Główne siły powstańców skupiają się w forcie czerniakowskim. W obronie Starówki poległ Roger Barlet dezerter z Wehrmachtu walczący od 2 sierpnia po stronie polskiej, w batalionie "Zośka". 16:45 HISTORIA POLSKI - STEFAN STARZYŃSKI - ŚLEDZTWO UMORZONO Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2018 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Zdjęcia: Tomasz Woźniak Lektor: Danuta Stachyra, Tomasz Marzecki Z upływem lat coraz wyraźniej jawi się potrzeba przypominania i utrwalania wydarzeń oraz sylwetek bohaterów związanych z II wojną światową. Należy do nich Stefan Starzyński. Niewyjaśnione okoliczności jego losów od aresztowania w październiku 1939 roku i męczeńskiej śmierci budzą powszechne zainteresowanie, ale wciąż nie są znane. Widzowie znajdą w filmie informacje o funkcjonowaniu okupowanej Warszawy w 1939 roku. Dokument zawiera wstawki biograficzne dtyczace prezydenta Starzyńskeigo, zwłaszcza czasy Legionów i obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku 17:50 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - EKSPORT KONTRREWOLUCJI Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Cykl powstał we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. W tym odcinku: Mówiono o Polsce: najweselszy barak w obozie. Na pewno był najlepiej zorganizowany. Byliśmy liderami kontrrewolucji. Powielacze, drukarnie, radiostacje, wchodzenie z przekazem na wizję telewizji. Tej technologii kontrrewolucyjnej zazdroszczono nam najbardziej. Szkolenia poligraficzne, przerzuty powielaczy tropiono we wszystkich krajach bloku. Mocne wyzwanie systemowi rzucił 10 - milionowy ruch związkowy. Jak Solidarność walnie pięścią, kuranty na Kremlu zagrają Mazurka Dąbrowskiego! Takie hasła potwierdzały, że Polacy podminowują cały blok sowiecki. 18:30 GDAŃSK '39 - ODC. 1 - Z POWROTEM DO RZESZY Serial TVP, 55 min, Polska, 1989 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Aktorzy: Krzysztof Ibisz, Ewa Skibińska, Aleksander Bednarz, Edmund Fetting, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Gordon, Emilia Krakowska, Lech Łotocki, Tomasz Zaliwski, Adam Marjański, Leon Niemczyk, Ryszard Kotys, Barbara Dzido Lelińska, Ryszard Fischbach Wykonawcy: Tadeusz Falana Gdańsk. W kamienicy właściciela sklepu, Niemca Mahlzera, mieszka polska rodzina Paterków: ojciec - Józef, matka - Lucyna, córka Jadwiga i synowie - Zygmunt i Antoś. Naprzeciwko ma zakład fryzjerski SA - man Mangus. Wrzeszczy o zajęciu Czech i Moraw. Oddziały SA triumfują w Gdańsku. W Generalnym Komisariacie Rzeczpospolitej Polskiej odczuwa się zaniepokojenie. Zostaje ogłoszone ostre pogotowie na Westerplatte. W siedzibie komisarza Ligi Narodów, profesora Burckhardta, trwa rozmowa z radcą Perkowskim. Na Westerplatte pracuje jako bibliotekarka Maria Krzyszkowska, mieszkanka Gdyni. Maria poznaje podczas jednej z niespokojnych nocy Jadwigę Paterek - pracownicę Komisariatu RP i jej kolegę, a następnie całą rodzinę Paterków. Zygmunt dostrzega tajemniczy ruch w stoczni i zawiadamia o tym mieszkającego po sąsiedzku inspektora celnego Formele. Niemcy wyładowują broń. Ale protesty wobec Senatu gdańskiego i tak byłyby bezowocne. Właściciela samochodu ciężarowego, Gorontzka, odwiedza pracownik polskiego wywiadu wojskowego, Materna. Zygmunt zakochuje się w córce piekarza, z pochodzenia Holenderce. 19:30 KAPITULNA, RÓG MIODOWEJ Reportaż, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski Wykonawcy: Marlena Maria Jonasz Reportaż opowiada o akcji wykonania wyroku śmierci, na konfidencie gestapo, przez piątkę kobiet z Podziemia. 15 marca 1944 roku, w Warszawie, na rogu Kapitulnej i Miodowej, oddział kobiecy, dowodzony przez Irenę Bredel, zastrzelił Mieczysława Darmaszka, Polaka, winnego śmierci ich koleżanki, zaangażowanej w działalność podziemną. Był to jedyny wyrok śmierci, wykonany wyłącznie przez kobiety, w czasie II wojny światowej w Polsce. 20:00 HISTORIA BRONI - WOJNA NA MORZU. ODC. 7/10 (HISTORY OF WEAPONS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 21:00 III RZESZA ZATRZYMANA W KADRZE - ODC. 1. PYCHA (LOST HOME VIDEOS OF NAZI GERMANY) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Na tysiącach niemieckich strychów niezliczone prywatne filmy pokryły się kurzem. Te filmowe rolki pokazują inną historię III Rzeszy Hitlera - życie zwyczajnych Niemców w ich domach i ich losy na linii frontu. Dwuczęściowy dokument odkrywa te prywatne kolekcje i pokazuje jak Niemcy - cywile i wojskowi - zarejestrowali powstanie Rzeszy, która według nich miała przetrwać tysiąc lat. Zwykli obywatele, organizacje partyjne, strażacy, lokalni urzędnicy i żołnierze na froncie z oddaniem dokumentowali swoje życie, emanując zarówno narodową, jak i obywatelską dumą. Po zakończeniu wojny wiele z tych materiałów filmowych zostało ukryte. Teraz, gdy pokolenie wojenne odchodzi, ich dzieci i wnuki odnajdują filmy i dzielą się nimi. Wyłania się z nich szczere spojrzenie na to, jak naprawdę wyglądało życie ludzi żyjących pod rządami Hitlera. 21:55 PRZELOT NAD ZDOBYTYM MIASTEM Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2012 Reżyseria: Andrzej Kałuszko Scenariusz: Krzysztof Jaszczyński Na podstawie archiwalnych ujęć z przelotu samolotu niemieckiego nad Warszawą z 28 września 1939 roku film pokazuje kapitulującą stolicę z dymiącymi jeszcze kamienicami i zburzonymi domami. Jest to ostatni obraz Warszawy w przedwojennym kształcie, zanim zostanie doszczętnie zniszczona przez Niemców po Powstaniu Warszawskim. Aby ułatwić współczesnemu widzowi orientację, film zawiera animacje komputerowe 3 D z przelotu samolotu oraz mapę Warszawy z 1935 roku z ulicami, które widoczne są na filmie, a także stopklatki z dopisanymi nazwami obiektów i ulic. Oryginalne ujęcia są stabilizowane i zwolnione. Filmowi towarzyszy specjalnie skomponowana do niego muzyka. 22:25 ZAMOJSKI FESTIWAL FILMOWY "SPOTKANIA Z HISTORIĄ" - GALA Magazyn, 50 min, Polska, 2024 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Uroczysty koncert z okazji 12 Zamojskiego Festiwalu Filmowego "Spotkania z Historią". 23:20 DOKTOR Z ŻEROMSKIEGO Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Izabela Pieczara, Tomasz Kamiński Scenariusz: Izabela Pieczara, Tomasz Kamiński Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Andrzej Misaczek, Roman Piotrowski, Paweł Kasprzyk, Wojciech Kursa, Sebastian Lewiński Lektor: Krzysztof Gadacz Film dokumentalny o doktorze Stanisławie Kownackim (1915 - 1985 r.), długoletnim ordynatorze oddziału zakaźnego szpitala im. Stefana Żeromskiego w Krakowie - Nowej Hucie. Był lekarzem słynącym z bezinteresowności i dobroci, zmarłym w opinii świętości. Dr Kownacki wprowadzał nowatorskie metody leczenia chorób zakaźnych, należy również do pionierów ruchu hospicyjnego w Polsce. O bohaterze filmu opowiadają członkowie jego rodziny oraz współpracownicy. 23:50 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Widowisko, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 00:50 CZŁOWIEK Z MARMURU Dramat, 153 min, Polska, 1976 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Aleksander Ścibor-Rylski Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jerzy Radziwiłłowicz, Krystyna Janda, Tadeusz Łomnicki, Michał Tarkowski, Piotr Cieślak, Wiesław Wójcik, Krystyna Zachwatowicz, Bogusław Sobczuk "Człowiek z marmuru" rodził się w bólach. Trzeba było wielu starań i zabiegów, by przekonać urzędników i dyrektorów od kultury, że ten film nie będzie oskarżeniem komunistycznego państwa. Czy nie był? Był, i to na tyle celnym i dotkliwym, że wywołał popłoch. Dzieło Wajdy przeznaczono do ograniczonej dystrybucji, co - miast zmniejszyć - zwiększyło jego rezonans i popularność. Utwór, będący mistrzowskim połączeniem niekłamanego artyzmu z otwartą krytyką kłamstwa, przemocy i zniewolenia, miał w sobie niezwykłą siłę oddziaływania. Stał się też wielkim wydarzeniem, nie tylko kulturalnym. Oficjalne media próbowały wypaczyć jego sens. Pisano i mówiono, że "Człowiek z marmuru" jest li tylko pożytecznym głosem w konstruktywnej, socjalistycznej dyskusji, dotyczącej - potępionego już przez partię - "okresu błędów i wypaczeń". "Wola Partii" jednak i tym razem rozminęła się z "wolą narodu". Dramatyczne losy Mateusza Birkuta widzowie słusznie odczytali jako metaforę zmagań jednostki z totalitaryzmem. "Walka Birkuta o prawdę nie skończyła się przecież w latach pięćdziesiątych" - zdawał się mówić za pośrednictwem swego filmu Wajda - "trwa ona także dziś, czego dowodem jest choćby rozpaczliwa szamotanina Agnieszki z telewizyjną nomenklaturą". Na sukces "Człowieka z marmuru" złożyły się talent i praca wielu ludzi, zwłaszcza reżysera i odtwórców głównych ról. Porywającą kreację Mateusza Birkuta stworzył młody aktor krakowskiego Starego Teatru Jerzy Radziwiłowicz, znany wcześniej z zaledwie dwu większych ról filmowych. Debiutantką na ekranie była natomiast ekspresyjna Krystyna Janda (Agnieszka) - dwudziestopięcioletnia wówczas aktorka warszawskiego Teatru Ateneum. Uwagę krytyki zwróciła też konstrukcja dzieła Wajdy. Jest ono bowiem nie tylko pasjonującą opowieścią o człowieku zniszczonym przez historię, lecz także skrupulatnym zapisem powstawania filmu. Niełatwej często drogi twórcy, na której piętrzą się niezliczone przeszkody w postaci braku pieniędzy, złej woli decydentów, problemów technicznych. Dziś "Człowiek z marmuru" jest już klasykiem i legendą. Mimo to wciąż ogląda się go z zainteresowaniem, nieustępującym "kinu akcji". Rok 1976. Na korytarzu gmachu telewizji Agnieszka - dyplomantka szkoły filmowej - przekonuje "ważnego" redaktora o potrzebie powstania filmu o Mateuszu Birkucie, przed laty przodowniku pracy, którego błyskotliwa kariera skończyła się nagle i niespodziewanie gdzieś około roku 1952. Po pertraktacjach dziewczyna dostaje wreszcie taśmę i niezbędny sprzęt. Rozpoczyna prywatne "śledztwo", mające ustalić przyczyny sukcesu i upadku Birkuta. Dowiaduje się, że Birkut został wykreowany na bohatera, ale jego życie wyglądało zupełnie inaczej niż wymyślona o nim legenda. Stopniowo spadał z piedestału, na którym postawiła go władza ludowa, gdy było to potrzebne "ideologicznie". Agnieszka odnajduje przyjaciela Mateusza Birkuta, Witka, jego żonę Hankę oraz syna Maćka. Z zachowanych archiwaliów i wspomnień bliskich osób wyłania się portret jej bohatera. Ale telewizja nie jest zainteresowana ujawnieniem tej prawdy.