TVP Nauka Niedziela, 01.09.2024 06:00 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 229 CHEŁMŻA Chełmża przyciąga turystów mrocznymi historiami z czasów średniowiecza, nietuzinkowymi kamienicami z początku XX wieku oraz wielkim jeziorem będącym częścią miasta. Jej symbolem jest średniowieczna katedra będąca jednym z najokazalszych i najciekawszych zabytków Pomorza. Cennym zabytkiem sakralnym, pamiętającym XIII wiek, jest kościół pod wezwaniem św. Mikołaja. Zbudowany z cegły i polnych kamieni miał burzliwe losy. W 1422 roku w wyniku najazdu polsko - litewskiego kościół zastał zniszczony. Chełmża leżała wówczas w granicach państwa krzyżackiego W XIX wieku świątynia przeszła w ręce ewangelików i dopiero po II wojnie światowej odzyskali ją katolicy. W Chełmży można też zobaczyć ewenement na skalę europejską - wieżę ciśnień funkcjonującą w stanie niezmiennym od początku XX wieku. W mieście można się zrelaksować nad Jeziorem Chełmżyńskim, które należy do typowych jezior rynnowych i ciągnie się na długości 7 kilometrów. 1/3 jego powierzchni rozpościera się w granicach miasta, a wędkarze mogą złowić tu sandacza, szczupaka, okonia, leszcza, płoć i karpia. Do szczególnej atrakcji należą tołpyga i troć jeziorowa. Chełmża to idealne połączenie atmosfery miejskiej z naturą. Piękne, zadbane budynki przypominające o historii sięgającej średniowiecza, a dookoła jezioro, plaże i natura miejsce idealne choćby na weekendową wizytę. 06:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 230 OPACTWO CYSTERSÓW W LĄDZIE Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W czasie kolejnej podróży odwiedzamy zabytkowy pocysterski Zespół Klasztorny w Lądzie. Jego historia sięga XIII wieku. Klasztor spełniał wszystkie wymogi stawiane przez cysterską regułę - był położony w miejscu nizinnym, zasobnym w wodę, z dala od ludzkich osiedli. Zbudowano go na planie czworoboku z przyległymi krużgankami, był prosty i surowy. Dziś kompleks zniewala swoją tajemniczością oraz prostotą połączoną z ozdobnym barokiem. To miejsce kontrastów, które przyciągają, intrygują i nie przestają zadziwiać. 06:55 CHIRURDZY - KARDIOLOGIA Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Piotr Poraj Poleski Zdjęcia: Filip Pakuła Lektor: Paweł Bukrewicz W drugim odcinku cyklu "Chirurdzy" kardiolog prof. dr hab. n. med. Robert Gil zabiera widzów w sentymentalną podróż do rodzinnego Szczecina. Opowiada o początkach swojej drogi zawodowej i spotyka się ze swoimi byłymi współpracownikami. W trakcie wizyty w jego dawnym miejscu pracy dowiadujemy się, kto ukształtował doktora zawodowo i jakie przyświecają mu idee, a także w jakim kierunku zmierza współczesna medycyna. Prof. Gila i jego współpracowników poznajemy również podczas pracy w Klinice Kardiologii PIM MSWiA. To tutaj zespół wybitnych kardiologów wykorzystuje najnowocześniejsze zdobycze techniki oraz swoją wiedzę i umiejętności, żeby leczyć serca pacjentów. 08:50 OPERACJA ZDROWIE - MAGAZYN MEDYCZNY - /1/ ZAWAŁ SERCA. KOS Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Prowadzący: Małgorzata Wiśniewska, Piotr Poraj Poleski Magazyn medyczny, który prezentuje innowacyjne metody diagnostyczne i terapie dostępne w Polsce. Każdy odcinek - to inne schorzenie. Lekarze wskazują objawy, na które warto zwrócić uwagę i mówią, w jaki sposób diagnozuje się chorobę. Pacjenci opowiadają o swoich doświadczeniach związanych z leczeniem i co musieli zmienić w życiu, żeby uniknąć nawrotu choroby. W każdym odcinku wybitni lekarze, eksperci farmakologii, stowarzyszenia pacjentów, naukowcy prezentują dostępne w naszym kraju metody leczenia oraz diagnostyki. Autorzy prezentują również nowoczesne technologie medyczne ratujące życie a będące światowymi odkryciami naukowymi. W odcinku pierwszym zajmiemy się zawałem serca. Każdego dnia doświadcza go bowiem ponad 80 tys. osób. Przeciętnie co dziesiąty pacjent umiera po zawale serca w ciągu 12 miesięcy po wypisie ze szpitala. Powód, ograniczony dostęp do kardiologa i rehabilitacji, dlatego wprowadzono system KOS, czyli program kompleksowej opieki po zawale mięśnia sercowego, który obejmuje leczenie szpitalne, ambulatoryjne i rehabilitację przez 12 miesięcy, po zawale. Dzięki systemowi KOS, który z sukcesem działa od 7 lat, o 30% zmalała śmiertelność pozawałowa. 09:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 7 WINNE TAJEMNICE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy w Polsce da się z powodzeniem uprawiać winogrona do produkcji win? Okazuje się, że tak! Wbrew obiegowej opinii nasz mroźny klimat wcale nie przeszkadza w wytwarzaniu smacznych win, które mają już kilkusetletnią historię. Radosław Kotarski tym razem jedzie do Zielonej Góry, gdzie sprawdza co zostało z dawnych tradycji winiarskich. Odkrywa podziemia niemieckiej wytwórni win musujących A. Gremplera, wyciska sok z winogron używając dawnych technik i kosztuje współczesnych wyrobów polskich winiarzy. 10:05 SEKRETY CHAOSU (SECRET LIFE OF CHAOS) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2007 Teoria chaosu ma złą sławę. Przywołuje obrazy nieprzewidywalnej pogody, krachów gospodarczych i błędów w nauce. Istnieje jednak fascynująca i ukryta strona chaosu, którą naukowcy dopiero teraz zaczynają rozumieć. Okazuje się, że teoria chaosu odpowiada na pytanie, które ludzkość zadawała od tysiącleci: jak się tu dostaliśmy? Profesor Jim Al - Khalili ujawnia naukę stojącą za pięknem i strukturą świata natury i odkrywa, że jest on nieodłączną częścią praw fizyki. Co zaskakujące, okazuje się, że matematyka chaosu może wyjaśnić, jak i dlaczego wszechświat tworzy wyjątkowy porządek i wzór. Świat przyrody jest pełen inspirujących przykładów tego, jak natura przekształca prostotę w złożoność. Od drzew, przez chmury, po ludzi. 11:15 PRZESTRZENIE BANACHA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Krzysztof Lang Scenariusz: Krzysztof Lang, Jerzy Janicki Aktorzy: Wojciech Dmochowski Jest rok 1926. Kawiarnia Szkocka we Lwowie (inscenizacja). Wśród kawiarnianych gości znajduje się grono matematyków - Banach, Mazur, Ulam, Stożek, Szuder. Trwa zażarta dyskusja. Ci młodzi matematycy to pracownicy uniwersytetu Jana Kazimierza. Świat usłyszy o nich niebawem. Najbłyskotliwszym z nich był Stefan Banach (1892 - 1945). Kim był ów genialny samouk? Skąd się znalazł we Lwowie? Mimo że należał do najwybitniejszych uczonych XX wieku, nie zachowało się zbyt wiele zdjęć portretujących jego ciekawe życie. Do dziś pozostaje postacią mało znaną w Polsce. Ze względu na ubogą dokumentację fotograficzną, jak też z powodu całkowitego braku archiwaliów filmowych dotyczących samego Banacha, zasadne w tym przypadku stało się wykorzystanie inscenizacji fabularnych, które przywołują istotne wydarzenia z życia uczonego i przybliżają jego postać. Twórcy filmowego portretu Stefana Banacha zadbali o odtworzenie atmosfery kawiarni Szkockiej we Lwowie, przypomnieli słynną próbę przekupienia i nakłonienia Banacha do wyjazdu do Stanów Zjednoczonych, obronę doktoratu na uniwersytecie we Lwowie, karmienie wszy w czasie okupacji w instytucie Weigla itp. Warstwa dokumentalna przeplata się z inscenizacjami. W filmie pojawiają się ludzie, którzy opowiadają o niezwykłości postaci geniusza matematycznego, jakim niewątpliwie był Stefan Banach. Przed kamerą wystąpił uczeń samego mistrza, wybitny uczony amerykański, człowiek, który stworzył podwaliny matematycznego modelu bomby wodorowej - Stanisław Ulam. Opowiada o szkole lwowskiej i jej znaczeniu w nauce polskiej i światowej. W filmie wystąpiła także wdowa po synu Banacha. 12:15 BOCIAN BIAŁY 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Bogumił Radajewski Bocian biały to jeden z symboli polskiej przyrody. Jego widok jest na stałe wpisany w krajobraz pól, łąk i wsi. Bociany można spotkać na terenach rozciągających się od północnej Afryki, poprzez niemal całą Europę, aż po zachodnie krańce Azji. Co piąty bocian na świecie pochodzi właśnie z Polski. W tym filmie towarzyszymy ptakom przez cały sezon lęgowy. Śledzimy trudy, z jakimi zmagają się bociany po przylocie do kraju i z wysiłkiem budują swoje wielopokoleniowe gniazda. Jesteśmy świadkami przyjścia na świat potomstwa i pierwszych kroków młodych bocianów w trudnej sztuce samodzielnego latania, a na koniec sprawdzimy, jak bociany szykują się do przebycia tysięcy kilometrów na zimowanie. 13:25 CZY WIESZ, ŻE? - /69/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 14:00 DAVID ATTENBOROUGH I GŁOSY NATURY (ATTENBOROUGH’S WONDER OF SONG) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Mike Birkhead, Beth Jones Film dokumentalny, w którym Sir David Attenborough słucha niezwykłych dźwięków świata przyrody, festiwalu pieśni o przetrwaniu na świeżym powietrzu. Ale czy wkrótce już ich nie usłyszymy? Nowe pokolenie naukowców odkryło, że pieśń zwierząt nie jest domeną tylko samców. Samice też śpiewają. Ale są obawy, że nie mamy już dużo czasu, żeby to usłyszeć. Ponieważ ludzkość staje się głośniejsza, reszta planety cichnie. Radosna, zaskakująca i wzruszająca historia pionierskich badań i zdumiewających spostrzeżeń. W pogodny, wiosenny poranek niezwykły chór rozbrzmiewa najpełniej. Trudno o bardziej urzekający pejzaż dźwiękowy. Skrzydlaty chór nie śpiewa jednak dla nas. Te pieśni mają uwodzić i służyć za narzędzie walki. Samce bronią terytorium i wabią partnerki. Śpiew może być niebezpieczny. Zdradza położenie ptaka drapieżnikom. Ale przynosi też korzyści - szansę na zwabienie samicy i przekazanie swoich genów kolejnemu pokoleniu. To dlatego - jak mówił Karol Darwin - wyewoluowała pieśń. Miała być przykładem doboru płciowego. Dziś najnowsze odkrycia rzucają nowe światło na dawne teorie. W tym filmie przedstawiam moje ulubione nagrania głosów natury, które zrewolucjonizowały wiedzę o pieśniach zwierząt. Przed nami siedem szczególnie interesujących nagrań. Są śliczne, zaskakujące, a jedno niemal złamało mi serce. Wszystkie przetarły nowe szlaki. 15:00 NA WSZELKI WYPADEK! - POPARZENIA 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Oparzenia należą do dramatycznych urazów, które mogą dotknąć każdego człowieka, a według statystyk, oparzeniom ulega 10% naszej populacji, z czego większość to dzieci. Co robić w przypadku oparzeń? Jak rozpoznać rodzaj oparzenia? A co najważniejsze, jak złagodzić ból i zapobiec powstaniu blizny? Ale na początek warto powiedzieć, co to jest poparzenie i kiedy o nim mówimy. "Na wszelki WYPADEK!" to cykl, w którym ratownicy i lekarze uczą, jak skutecznie udzielać pierwszej pomocy. Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. Udzielając pierwszej pomocy oparzonemu, zawsze w pierwszej kolejności pamiętamy o zapewnieniu bezpieczeństwa ratownikowi. Należy odciąć źródło energii, a chorego zaopatrywać w bezpiecznym miejscu. 15:30 CHIRURDZY - KARDIOLOGIA Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Piotr Poraj Poleski Zdjęcia: Filip Pakuła Lektor: Paweł Bukrewicz W drugim odcinku cyklu "Chirurdzy" kardiolog prof. dr hab. n. med. Robert Gil zabiera widzów w sentymentalną podróż do rodzinnego Szczecina. Opowiada o początkach swojej drogi zawodowej i spotyka się ze swoimi byłymi współpracownikami. W trakcie wizyty w jego dawnym miejscu pracy dowiadujemy się, kto ukształtował doktora zawodowo i jakie przyświecają mu idee, a także w jakim kierunku zmierza współczesna medycyna. Prof. Gila i jego współpracowników poznajemy również podczas pracy w Klinice Kardiologii PIM MSWiA. To tutaj zespół wybitnych kardiologów wykorzystuje najnowocześniejsze zdobycze techniki oraz swoją wiedzę i umiejętności, żeby leczyć serca pacjentów. 17:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 7 WINNE TAJEMNICE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy w Polsce da się z powodzeniem uprawiać winogrona do produkcji win? Okazuje się, że tak! Wbrew obiegowej opinii nasz mroźny klimat wcale nie przeszkadza w wytwarzaniu smacznych win, które mają już kilkusetletnią historię. Radosław Kotarski tym razem jedzie do Zielonej Góry, gdzie sprawdza co zostało z dawnych tradycji winiarskich. Odkrywa podziemia niemieckiej wytwórni win musujących A. Gremplera, wyciska sok z winogron używając dawnych technik i kosztuje współczesnych wyrobów polskich winiarzy. 17:40 CZY WIESZ, ŻE? - /70/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:00 SEKRETY FIZYKI KWANTOWEJ - /2/ (THE SECRETS OF QUANTUM PHYSICS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2014 Profesor Jim Al - Khalili śledzi historię prawdopodobnie najważniejszej, a jednocześnie wprawiającej w zakłopotanie teorii naukowej: fizyki kwantowej. Historia fizyki kwantowej zaczyna się na początku XX wieku, kiedy naukowcy starają się lepiej zrozumieć, jak działają żarówki. To proste pytanie wkrótce zaprowadziło naukowców w głąb ukrytych mechanizmów działania materii, w subatomowe elementy budulcowe otaczającego nas świata. Odkryli tu zjawiska niepodobne do żadnych wcześniej napotkanych - sferę, w której rzeczy mogą być w wielu miejscach naraz, gdzie rzeczywistość wydaje się istnieć naprawdę tylko wtedy, gdy ją obserwujemy. Profesor Al - Khalili stawia pytanie: czy rzeczywistość naprawdę istnieje, czy też przywołujemy ją do istnienia poprzez akt obserwacji? Przyjrzymy się także, w jaki sposób rośliny i drzewa wychwytują światło słoneczne podczas procesu fotosyntezy, przestrzegając najsłynniejszego prawa fizyki kwantowej - zasady nieoznaczoności. Czy mechanika kwantowa może wyjaśnić największą tajemnicę biologii - ewolucję? 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 229 CHEŁMŻA Chełmża przyciąga turystów mrocznymi historiami z czasów średniowiecza, nietuzinkowymi kamienicami z początku XX wieku oraz wielkim jeziorem będącym częścią miasta. Jej symbolem jest średniowieczna katedra będąca jednym z najokazalszych i najciekawszych zabytków Pomorza. Cennym zabytkiem sakralnym, pamiętającym XIII wiek, jest kościół pod wezwaniem św. Mikołaja. Zbudowany z cegły i polnych kamieni miał burzliwe losy. W 1422 roku w wyniku najazdu polsko - litewskiego kościół zastał zniszczony. Chełmża leżała wówczas w granicach państwa krzyżackiego W XIX wieku świątynia przeszła w ręce ewangelików i dopiero po II wojnie światowej odzyskali ją katolicy. W Chełmży można też zobaczyć ewenement na skalę europejską - wieżę ciśnień funkcjonującą w stanie niezmiennym od początku XX wieku. W mieście można się zrelaksować nad Jeziorem Chełmżyńskim, które należy do typowych jezior rynnowych i ciągnie się na długości 7 kilometrów. 1/3 jego powierzchni rozpościera się w granicach miasta, a wędkarze mogą złowić tu sandacza, szczupaka, okonia, leszcza, płoć i karpia. Do szczególnej atrakcji należą tołpyga i troć jeziorowa. Chełmża to idealne połączenie atmosfery miejskiej z naturą. Piękne, zadbane budynki przypominające o historii sięgającej średniowiecza, a dookoła jezioro, plaże i natura miejsce idealne choćby na weekendową wizytę. 19:35 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 230 OPACTWO CYSTERSÓW W LĄDZIE Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W czasie kolejnej podróży odwiedzamy zabytkowy pocysterski Zespół Klasztorny w Lądzie. Jego historia sięga XIII wieku. Klasztor spełniał wszystkie wymogi stawiane przez cysterską regułę - był położony w miejscu nizinnym, zasobnym w wodę, z dala od ludzkich osiedli. Zbudowano go na planie czworoboku z przyległymi krużgankami, był prosty i surowy. Dziś kompleks zniewala swoją tajemniczością oraz prostotą połączoną z ozdobnym barokiem. To miejsce kontrastów, które przyciągają, intrygują i nie przestają zadziwiać. 20:00 DAVID ATTENBOROUGH I GŁOSY NATURY (ATTENBOROUGH’S WONDER OF SONG) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Mike Birkhead, Beth Jones Film dokumentalny, w którym Sir David Attenborough słucha niezwykłych dźwięków świata przyrody, festiwalu pieśni o przetrwaniu na świeżym powietrzu. Ale czy wkrótce już ich nie usłyszymy? Nowe pokolenie naukowców odkryło, że pieśń zwierząt nie jest domeną tylko samców. Samice też śpiewają. Ale są obawy, że nie mamy już dużo czasu, żeby to usłyszeć. Ponieważ ludzkość staje się głośniejsza, reszta planety cichnie. Radosna, zaskakująca i wzruszająca historia pionierskich badań i zdumiewających spostrzeżeń. W pogodny, wiosenny poranek niezwykły chór rozbrzmiewa najpełniej. Trudno o bardziej urzekający pejzaż dźwiękowy. Skrzydlaty chór nie śpiewa jednak dla nas. Te pieśni mają uwodzić i służyć za narzędzie walki. Samce bronią terytorium i wabią partnerki. Śpiew może być niebezpieczny. Zdradza położenie ptaka drapieżnikom. Ale przynosi też korzyści - szansę na zwabienie samicy i przekazanie swoich genów kolejnemu pokoleniu. To dlatego - jak mówił Karol Darwin - wyewoluowała pieśń. Miała być przykładem doboru płciowego. Dziś najnowsze odkrycia rzucają nowe światło na dawne teorie. W tym filmie przedstawiam moje ulubione nagrania głosów natury, które zrewolucjonizowały wiedzę o pieśniach zwierząt. Przed nami siedem szczególnie interesujących nagrań. Są śliczne, zaskakujące, a jedno niemal złamało mi serce. Wszystkie przetarły nowe szlaki. 21:05 BOCIAN BIAŁY 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Bogumił Radajewski Bocian biały to jeden z symboli polskiej przyrody. Jego widok jest na stałe wpisany w krajobraz pól, łąk i wsi. Bociany można spotkać na terenach rozciągających się od północnej Afryki, poprzez niemal całą Europę, aż po zachodnie krańce Azji. Co piąty bocian na świecie pochodzi właśnie z Polski. W tym filmie towarzyszymy ptakom przez cały sezon lęgowy. Śledzimy trudy, z jakimi zmagają się bociany po przylocie do kraju i z wysiłkiem budują swoje wielopokoleniowe gniazda. Jesteśmy świadkami przyjścia na świat potomstwa i pierwszych kroków młodych bocianów w trudnej sztuce samodzielnego latania, a na koniec sprawdzimy, jak bociany szykują się do przebycia tysięcy kilometrów na zimowanie. 21:40 SEKRETY CHAOSU (SECRET LIFE OF CHAOS) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2007 Teoria chaosu ma złą sławę. Przywołuje obrazy nieprzewidywalnej pogody, krachów gospodarczych i błędów w nauce. Istnieje jednak fascynująca i ukryta strona chaosu, którą naukowcy dopiero teraz zaczynają rozumieć. Okazuje się, że teoria chaosu odpowiada na pytanie, które ludzkość zadawała od tysiącleci: jak się tu dostaliśmy? Profesor Jim Al - Khalili ujawnia naukę stojącą za pięknem i strukturą świata natury i odkrywa, że jest on nieodłączną częścią praw fizyki. Co zaskakujące, okazuje się, że matematyka chaosu może wyjaśnić, jak i dlaczego wszechświat tworzy wyjątkowy porządek i wzór. Świat przyrody jest pełen inspirujących przykładów tego, jak natura przekształca prostotę w złożoność. Od drzew, przez chmury, po ludzi. 22:50 GŁOWA DOKTORA WITASZKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Zbysław Kaczmarek, Zbyslaw Kaczmarek Prowadzący: Alodia Witaszek - Napierała, Iwona Hańczewska, Weronika Mazurkiewicz Aktorzy: Zuzanna Lipowicz, Sebastian Chrzonkała, Francesco Giacomelli, Maciej Kryszak, Michał Lura, Jacek Łuczak, Mateusz Nowak Wykonawcy: Michał Kocurek, Katarzyna Romańska, Jacek Kaczmarski "Głowa doktora Witaszka" to film dokumentalny prezentujący postać dr. Franciszka Witaszka - członka Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w Wielkopolsce oraz szefa Związku Odwetu, który prowadził tajne laboratoria produkujące broń biologiczną mającą służyć w walce z Niemcami. Po wpadce został skazany i powieszony. Jego głowę Niemcy umieścili w słoju z napisem: Der Kopfs eines inteligenten, polinischen Massenmoerders, dr Franz Witaszek (Głowa inteligentnego masowego polskiego mordercy). Film jest utrzymany w konwencji sensacyjnej, ponieważ historia dr. Witaszka ze względu na swój konspiracyjny charakter pełna jest luk, niedomówień i znaków zapytania. Informacje rozproszone są po różnych źródłach, do których twórcy starali się dotrzeć. W rolę detektywa - wyjaśniającego historię ojca, odsłaniającego jego dylematy i trudne decyzje - wejdzie córka bohatera Alodia Witaszek - Napierała. Dla Alodii jest to również swoisty rachunek sumienia i rozprawa z przeszłością ojca, która z jednej strony jest dla niej powodem do dumy, z drugiej zaś stała się przyczyną tragedii całej rodziny. Uwypuklone zostanie napięcie pomiędzy dumą z ojca patrioty i wyrzutem za narażenie rodziny na cierpienia. Sama Alodia jako dziecko trafiła do obozu koncentracyjnego dla polskich dzieci w Łodzi, a następnie została zgermanizowana. W filmie wykorzystano sugestywne inscenizacje operujące światłem, cieniem i dźwiękiem, ilustrujące cytaty z akt gestapo, zeznań świadków przed Komisją ds. Badania Zbrodni Hitlerowskich oraz ze wspomnień Haliny Witaszek - żony bohatera. Inscenizacje są zrealizowane w sposób niedosłowny, wprowadzają widza w atmosferę działań konspiracyjnych, w klimat tajemniczości i grozy. W sposób sensacyjny przedstawiają losy bohatera i jego dylematy. Ważnym elementem filmu są archiwalia, które podzielić można na dwie grupy. Archiwalia bezpośrednie dotyczą miejsca więzienia i stracenia dr. Witaszka, pogrzebu ofiar, gilotyny, którą ścięto głowę bohatera, a także obrazów Poznania z czasów II wojny światowej. Archiwalia pośrednie to zdjęcia z laboratoriów z lat 30. i 40. , w których prowadzono badania nad częściami ludzkiego ciała (Bundesarchive, Polska Kronika Filmowa). Ważnym elementem ilustracyjnym są fotografie zachowane w rodzinnych albumach córek dr. Witaszka, gdzie obok rodzinnych zdjęć znajduje się zdjęcie ściętej głowy. 23:55 NA WSZELKI WYPADEK! - POPARZENIA 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Oparzenia należą do dramatycznych urazów, które mogą dotknąć każdego człowieka, a według statystyk, oparzeniom ulega 10% naszej populacji, z czego większość to dzieci. Co robić w przypadku oparzeń? Jak rozpoznać rodzaj oparzenia? A co najważniejsze, jak złagodzić ból i zapobiec powstaniu blizny? Ale na początek warto powiedzieć, co to jest poparzenie i kiedy o nim mówimy. "Na wszelki WYPADEK!" to cykl, w którym ratownicy i lekarze uczą, jak skutecznie udzielać pierwszej pomocy. Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. Udzielając pierwszej pomocy oparzonemu, zawsze w pierwszej kolejności pamiętamy o zapewnieniu bezpieczeństwa ratownikowi. Należy odciąć źródło energii, a chorego zaopatrywać w bezpiecznym miejscu. 00:30 NIESKOŃCZONOŚĆ - POCZĄTEK? (INFINITY) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Ta niezwykła miniseria szuka odpowiedzi na niektóre z najważniejszych pytań bez odpowiedzi naszych czasów. Czy istnieje nieskończoność? Co jest poza wszechświatem? Czy naprawdę może być nic? Jak to się wszystko zaczęło? W każdym z trzech odcinków twórcy filmu badają możliwość istnienia różnych wymiarów i nieskończonych wszechświatów w naszym zasięgu, a także zastanawiają się, czego jeszcze możemy się nauczyć z teorii Wielkiego Wybuchu. Rozmowy z czołowymi myślicielami ujawniają najnowsze badania naukowe, gdy zastanawiamy się, co jest poza naszym wszechświatem i pytamy, czy nauka ma swoje granice. 01:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 229 CHEŁMŻA Chełmża przyciąga turystów mrocznymi historiami z czasów średniowiecza, nietuzinkowymi kamienicami z początku XX wieku oraz wielkim jeziorem będącym częścią miasta. Jej symbolem jest średniowieczna katedra będąca jednym z najokazalszych i najciekawszych zabytków Pomorza. Cennym zabytkiem sakralnym, pamiętającym XIII wiek, jest kościół pod wezwaniem św. Mikołaja. Zbudowany z cegły i polnych kamieni miał burzliwe losy. W 1422 roku w wyniku najazdu polsko - litewskiego kościół zastał zniszczony. Chełmża leżała wówczas w granicach państwa krzyżackiego W XIX wieku świątynia przeszła w ręce ewangelików i dopiero po II wojnie światowej odzyskali ją katolicy. W Chełmży można też zobaczyć ewenement na skalę europejską - wieżę ciśnień funkcjonującą w stanie niezmiennym od początku XX wieku. W mieście można się zrelaksować nad Jeziorem Chełmżyńskim, które należy do typowych jezior rynnowych i ciągnie się na długości 7 kilometrów. 1/3 jego powierzchni rozpościera się w granicach miasta, a wędkarze mogą złowić tu sandacza, szczupaka, okonia, leszcza, płoć i karpia. Do szczególnej atrakcji należą tołpyga i troć jeziorowa. Chełmża to idealne połączenie atmosfery miejskiej z naturą. Piękne, zadbane budynki przypominające o historii sięgającej średniowiecza, a dookoła jezioro, plaże i natura miejsce idealne choćby na weekendową wizytę. 02:00 OPERACJA ZDROWIE - MAGAZYN MEDYCZNY - /1/ ZAWAŁ SERCA. KOS Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Prowadzący: Małgorzata Wiśniewska, Piotr Poraj Poleski Magazyn medyczny, który prezentuje innowacyjne metody diagnostyczne i terapie dostępne w Polsce. Każdy odcinek - to inne schorzenie. Lekarze wskazują objawy, na które warto zwrócić uwagę i mówią, w jaki sposób diagnozuje się chorobę. Pacjenci opowiadają o swoich doświadczeniach związanych z leczeniem i co musieli zmienić w życiu, żeby uniknąć nawrotu choroby. W każdym odcinku wybitni lekarze, eksperci farmakologii, stowarzyszenia pacjentów, naukowcy prezentują dostępne w naszym kraju metody leczenia oraz diagnostyki. Autorzy prezentują również nowoczesne technologie medyczne ratujące życie a będące światowymi odkryciami naukowymi. W odcinku pierwszym zajmiemy się zawałem serca. Każdego dnia doświadcza go bowiem ponad 80 tys. osób. Przeciętnie co dziesiąty pacjent umiera po zawale serca w ciągu 12 miesięcy po wypisie ze szpitala. Powód, ograniczony dostęp do kardiologa i rehabilitacji, dlatego wprowadzono system KOS, czyli program kompleksowej opieki po zawale mięśnia sercowego, który obejmuje leczenie szpitalne, ambulatoryjne i rehabilitację przez 12 miesięcy, po zawale. Dzięki systemowi KOS, który z sukcesem działa od 7 lat, o 30% zmalała śmiertelność pozawałowa. 02:35 PRZESTRZENIE BANACHA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Krzysztof Lang Scenariusz: Krzysztof Lang, Jerzy Janicki Aktorzy: Wojciech Dmochowski Jest rok 1926. Kawiarnia Szkocka we Lwowie (inscenizacja). Wśród kawiarnianych gości znajduje się grono matematyków - Banach, Mazur, Ulam, Stożek, Szuder. Trwa zażarta dyskusja. Ci młodzi matematycy to pracownicy uniwersytetu Jana Kazimierza. Świat usłyszy o nich niebawem. Najbłyskotliwszym z nich był Stefan Banach (1892 - 1945). Kim był ów genialny samouk? Skąd się znalazł we Lwowie? Mimo że należał do najwybitniejszych uczonych XX wieku, nie zachowało się zbyt wiele zdjęć portretujących jego ciekawe życie. Do dziś pozostaje postacią mało znaną w Polsce. Ze względu na ubogą dokumentację fotograficzną, jak też z powodu całkowitego braku archiwaliów filmowych dotyczących samego Banacha, zasadne w tym przypadku stało się wykorzystanie inscenizacji fabularnych, które przywołują istotne wydarzenia z życia uczonego i przybliżają jego postać. Twórcy filmowego portretu Stefana Banacha zadbali o odtworzenie atmosfery kawiarni Szkockiej we Lwowie, przypomnieli słynną próbę przekupienia i nakłonienia Banacha do wyjazdu do Stanów Zjednoczonych, obronę doktoratu na uniwersytecie we Lwowie, karmienie wszy w czasie okupacji w instytucie Weigla itp. Warstwa dokumentalna przeplata się z inscenizacjami. W filmie pojawiają się ludzie, którzy opowiadają o niezwykłości postaci geniusza matematycznego, jakim niewątpliwie był Stefan Banach. Przed kamerą wystąpił uczeń samego mistrza, wybitny uczony amerykański, człowiek, który stworzył podwaliny matematycznego modelu bomby wodorowej - Stanisław Ulam. Opowiada o szkole lwowskiej i jej znaczeniu w nauce polskiej i światowej. W filmie wystąpiła także wdowa po synu Banacha.