TVP Dokument Piątek, 06.09.2024 05:35 DZIKA POLSKA - SKRZYDLATE ZALOTY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Wykonawcy: Dariusz Odija Przestworza, świat ptaków, stają się wraz z nadejściem wiosny miejscem ptasich godów. Już niedługo zadzwonią tu skrzydła pomykających ku swym godowym rewirom łabędzi, rozlegną się pohukiwania kaczorów, buczenia tokujących w powietrzu bekasów, śpiewy ptaków wróblowatych, miłosne pohukiwania sów. Do prawdziwych amorów jeszcze daleko, ale ptaki zawczasu muszą zająć dogodne do życia terytoria, znaleźć partnera albo odnowić związek z dawnym. Dlatego w ptasim świecie widać już krzątaninę i ożywienie. W tajniki ptasiej miłości wprowadzą nas pasjonaci przyrody - Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 06:10 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 37 ATOMOWA TAJEMNICA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak w czasach zimnej wojny przygotowywano się do nadejścia atomowej katastrofy? Gdzie miały chronić się najważniejsze osoby w państwie? Jak miało wyglądać ich codzienne życie pod ziemią? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski rusza do obiektów, o których do niedawna wiedziało zaledwie kilkanaście osób w państwie, a umiejscowienie sekretnych budowli było jedną z najważniejszych tajemnic. Poza tym zastanawia się, czy na terenie Polski znajdowały się kiedyś głowice nuklearne, które mogły rozpocząć III wojnę światową. 06:45 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 3 KAKADU (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (3/6) KAKADU) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 3 - "Kakadu". Na północy kraju znajduje się jeden z najbardziej malowniczych obszarów podmokłych na świecie. W Parku Narodowym Kakadu życie wyznaczają pory roku. Park Narodowy Kakadu ciągnie się od skalnych formacji na południu po północne wybrzeże Australii. To niezwykły tygiel życia utworzony przez coroczne monsuny. W połowie października nastaje pora roku, o której rdzenna ludność mówi Kunumeleng - "pora oczekiwania". Na obszarach zalewowych koryta rzek wypełniają się wodą. Przed nadejściem monsunu ze wszystkich tutejszych zwierząt chyba najbardziej wygłodzone są krokodyle różańcowe. 07:45 SUROWE ŚWIATY I DZIKIE PIĘKNO. BAŁKAŃSKIE PARKI NARODOWE - ODC. 4 ALBANIA (NATIONAL PARKS OF THE BALKAN: RUGGED WORLDS AND WILD BEAUTY ALBANIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy/Austria, 2022 Reżyseria: Jeremy J. P. Fekete W 6 odcinkach odkryjemy ukryte skarby Bałkanów: parki narodowe od Chorwacji po Grecję. Półwysep Bałkański jest jednym z trzech półwyspów południowoeuropejskich i ma powierzchnię 500 000 kilometrów kwadratowych. Bywa opisywany jako jako przytułek Europy i beczka prochu. Jest też uznawany za granicę geograficzną między Zachodem a Orientem. Jego skaliste brzegi otacza pięć mórz: Czarne, Marmara, Egejskie, Jońskie i Adriatyckie. Jego ukrytymi skarbami są parki narodowe od Chorwacji po Grecję. Wybierz się w filmową podróż do dzikiej części Europy - przez góry, jeziora i morza. Odc. 4 - "Albania". Alpy Albańskie, zwane "zaczarowanymi górami"- to obszar trzech granic z Czarnogórą, Kosowem i Albanią Północną. Skaliste, strome zbocza i głębokie doliny nadają alpejskiego charakteru. Rzekę nazwano Valbona. Część "Europejskiego Pasa Zieleni", biegnącego wzdłuż byłej żelaznej kurtyny - teraz służy jako habitaty niedźwiedzi, wilków i rysia bałkańskiego. W górach polodowcowych ma swój habitat orzeł przedni. Ponad 20 lat temu krążyło tu w powietrzu 200 par. Dziś jest ich tylko połowa. To surowy świat i dzikie piękno Albanii. Oddalenie narodowego parku doliny Valbony i jego niewielkie zaludnienie sprzyja ochronie i bogactwu natury. Leżący na granicy z Północną Macedonią Park Narodowy Shebenik to rozległe lasy brzozowe i alpejskie łąki. Jezioro Prespa dzielą granice Albanii, Grecji i Macedonii. Po albańskiej stronie leży wyspa Maligrad. Mimo piaszczystej i kamienistej gleby wyspa ma bogatą bioróżnorodność. Otoczona bezkresnymi moczarami największa laguna w Albanii jest jedną z największych na całym obszarze śródziemnomorskim. To laguna Karavasta. 08:50 GLOBALNA NAUKA - ODC. 4 ROBOTYKA I SZTUCZNA INTELIGENCJA - PRZYSZŁOŚĆ LUDZKOŚCI (GLOBAL SCIENCE E04: ROBOTICS & A. I. - THE FUTURE OF HUMANITY) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 4 - "Robotyka i sztuczna inteligencja, przyszłość ludzkości". Wyglądają jak coś rodem z fantastyki naukowej, ale są prawdziwe powstają w laboratoriach na całym świecie. W przyszłości będą przypominać ludzi, zwierzęta i stworzenia, których jeszcze nie widzieliśmy. Posiądą zadziwiające zdolności, w tym inteligencję. Witajcie w nowym świecie, gdzie sztuczna inteligencja jest naszym sprzymierzeńcem, samochody nie potrzebują kierowców, a granice między człowiekiem i maszyną powoli się zacierają. W dwudziestym pierwszym wieku roboty opuściły fabryki i laboratoria. Nie ograniczają się już do prostych, powtarzalnych zadań. Stwory z metalu i plastiku przeniknęły niemal wszystkie obszary naszego życia. Spotykamy je na ulicach, w szkołach, w naszych domach, a nawet w salach koncertowych. Te nowoczesne maszyny nie są już uważane za proste narzędzia, współpracują z nami i się komunikują. Weszliśmy w erę robota społecznego. Choć wyglądają figlarnie, te małe urządzenia nie są już tylko ciekawostkami, wkrótce będą uczestniczyły w naszym życiu codziennym. Badacze z Arabii Saudyjskiej stworzyli pierwszego robota mówiącego w języku arabskim i rozpoznającego lokalne dialekty. Pytanie o rolę, jaką roboty i sztuczna inteligencja będą odgrywać w naszym życiu, nie jest niczym nowym, ale kontekst technologiczny wciąż się zmienia, a zagadnienia te stają się coraz istotniejsze. W ostatecznym rozrachunku to my, ludzie, musimy zdecydować, co zrobimy z naszymi maszynami. Jak bardzo chcemy je rozwinąć? I dokąd nas zaprowadzą? 09:50 WĘDRUJĄC PO ZIEMI - ODC. 4 INDONEZJA (I WALKED ON EARTH IN INDONESIA / J’AI MARCH SUR LA TERRE EN INDONSIE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2014 Reżyseria: Mathieu Vidard, Aline Richard 10 częściowa podróżnicza seria dokumentalna. to niezwykła eksploracja egzotycznych zakątków świata. Odc. 4 Indonezja. W Indonezji wulkany śpią z jednym okiem otwartym, a jest ich ponad czterysta. Zamierzamy zanurzyć się we wnętrznościach ziemi w fascynującym laboratorium pod gołym niebem. Wulkany są tam najbardziej zabójcze, a ich erupcje potrafią zdestabilizować klimat. Indonezja to wyjątkowy teren badawczy. Najbardziej buzujący obszar na świecie. Jednak życie przystosowało się do warunków panujących w tym niestabilnym archipelagu. Podróż rozpoczynamy od wysp Gili u wybrzeży wyspy Lombok. Te rajskie wyspy szczycą się bogatą różnorodnością podwodnego życia. Niestety, przez lata rybacy dewastowali dno morskie używając do połowów dynamitu. Koralowce wokół wyspy cierpią również z powodu globalnego ocieplenia. 10:50 PRZEPUSTKA DO HISTORII Film dokumentalny, 23 min, Polska, 1980 Reżyseria: Andrzej Geber, Krzysztof Miklaszewski Scenariusz: Krzysztof Miklaszewski, Andrzej Geber Zdjęcia: Janusz Hnatyk Wykonawcy: Grażyna Laszczyk, Ryszard Łukowski, Zofia Niwińska, Leszek Świgoń, Roman Stankiewicz, Jerzy Fedorowicz, Elżbieta Karkoszka, Jerzy Trela Filmowy zapis legendarnego wydarzenia w historii polskiego muzealnictwa. W 1979 roku w Krakowie w gmachu Muzeum Narodowego otworzono wystawę "Polaków portret własny". Na wystawie eksponowano ponad 1000 dzieł malarskich prezentujących portrety, wydarzenia historyczne i społeczne kształtujące tożsamość narodową Polaków. Wystawa stanowiła swoisty autoportret Polaków, a dla zwiedzających była manifestacją ich patriotyzmu. Zaprezentowano między innymi obrazy Malczewskiego, Kossaka, Gierymskiego i Wyspiańskiego. Organizatorem wystawy "Polaków portret własny" był krytyk i historyk sztuki Marek Rostworowski. 11:25 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 2 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim odcinku drugiej serii cyklu Polskie Dziedzictwo, Prowadzący - Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po Kiejdanach i leżących w okolicy Szetejniach, czyli miejscu urodzenia noblisty Czesława Miłosza. Litewskie Kiejdany to jedno z głównych Radziwiłłowskich miast. To tu Januszowi marzyła się książęca korona u boku Szwecji i tu zerwał unię z Polską. Również w Kiejdanach, w krypcie Radziwiłłowskiego zboru znajdują się ponad czterystuletnie trumny z prochami między innymi Janusza Radziwiłła. Potężnego zamku usytuowanego w urokliwym parku niestety już nie ma, ale w mieście zachowało się wiele innych architektonicznych zabytków, które opowiadają historię tego miejsca. W XX wieku bywał tu Czesław Miłosz, bo w pobliżu jego ukochanej Issy był ich rodowy majątek, skąd noblista czerpał inspiracje. 12:00 TAJEMNICE CYWILIZACJI - ODC. 3 IMPERIUM I EPIDEMIE (THE SECRETS TO CIVILIZATION) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Rosalind Bain, Jonathan Drake Trzyodcinkowa seria dokumentalna o tym, jak najnowocześniejsze nauki o Ziemi zmieniają sposób, w jaki rozumiemy starożytną przeszłość, przywracając środowisku naturalnemu jego miejsce jako kluczowego czynnika napędzającego historię ludzkości. Ta przełomowa seria wykorzystuje nową naukę, aby dotrzeć do sedna tego, co naprawdę napędza powstawanie cywilizacji: jak się rozwijają i jak radzą sobie z upadkiem. Zobaczymy, jak zmieniająca się planeta może pomóc cywilizacjom lub odegrać rolę w ich wyginięciu. Od starożytnego Egiptu po upadek Rzymu, za pomocą technik filmowych i CGI, stworzono wspaniałe wizualizacje pokazujące sekrety cywilizacji. Odc. 3 - "Imperium i epidemie". Nieznana epidemia opanowuje świat. Szlakami handlowymi rozprzestrzenia się po kontynentach. Atakuje gęsto zaludnione miasta, powodując śmierć milionów osób. Do Rzymu zjeżdżają się ludzie z całego świata. Nie wiedzą o zarazkach. Pandemia nie jest zjawiskiem współczesnym. Był to symbol apokalipsy. To był przełomowy moment w historii ludzkości. Historycy wciąż nie wiedzą, co spowodowało upadek pierwszego supermocarstwa. Niemniej nauka przybliża nas do zrozumienia tych wydarzeń. 13:00 CHIRURDZY - NEUROCHIRURGIA Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Piotr Poraj Poleski Zdjęcia: Filip Pakuła Lektor: Paweł Bukrewicz Dr n. med. Artur Zaczyński - kierownik Kliniki Neurochirurgii PIM MSWiA - przygotowuje się do operacji bardzo trudno dostępnego glejaka. Operatorem podczas zabiegu będzie lek. med. Maciej Bujko. Od ich pracy i całego zespołu lekarzy i pielęgniarek zależeć będzie, czy pacjent operację przeżyje i pozostanie w pełni sprawny. Jaka przeszłość stoi za dr Zaczyńskim? A właściwie, co sprawiło, że dr Zaczyński wybrał właśnie neurochirurgię jako swoją specjalizację? Czy potrafi się oderwać od pracy i prowadzić zwyczajne życie? W czym dr Bujko poszukuje chwili spokoju i oderwania od zabiegów? Tego i wiele więcej dowiemy się w czwartym odcinku serii dokumentalnej "Chirurdzy". 13:55 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 4. ALPY AUSTRALIJSKIE (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (4/6) AUSTRALIAN ALPS) Cykl dokumentalny, 52 min, USA, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 4. Alpy Australijskie są biologiczną siłownią. Dwa biliony litrów wody spływa tu, tworząc największe rzeki kontynentu, które dają życie bujnym lasom eukaliptusowym i rozległym równinom ciągnącym się w dolnym biegu rzek, w głąb suchych obszarów kontynentu. Potężny szlak życia rozpoczyna się właśnie w tych górach. Australia jest krajem głównie płaskim, z zaledwie jednym potężnym łańcuchem górskim. Najwyższym szczytem Australii jest Góra Kościuszki. Tylko tu jest wystarczająco wysoko, by śnieg mógł utrzymywać się na szczytach przez całą zimę. O tej porze zwierzęta, które żyją powyżej granicy wiecznych śniegów, nie mają łatwo. Wschodnie stoki Alp Australijskich tętnią życiem. Miejscowe lasy eukaliptusowe należą do największych na świecie. Góry zapewniają im wodę z obfitych opadów. 14:55 SUROWE ŚWIATY I DZIKIE PIĘKNO. BAŁKAŃSKIE PARKI NARODOWE - ODC. 5 BUŁGARIA (NATIONAL PARKS OF THE BALKAN: RUGGED WORLDS AND WILD BEAUTY BULGARIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy/Austria, 2022 Reżyseria: Jeremy J. P. Fekete W 6 odcinkach odkryjemy ukryte skarby Bałkanów: parki narodowe od Chorwacji po Grecję. Półwysep Bałkański jest jednym z trzech półwyspów południowoeuropejskich i ma powierzchnię 500 000 kilometrów kwadratowych. Bywa opisywany jako jako przytułek Europy i beczka prochu. Jest też uznawany za granicę geograficzną między Zachodem a Orientem. Jego skaliste brzegi otacza pięć mórz: Czarne, Marmara, Egejskie, Jońskie i Adriatyckie. Jego ukrytymi skarbami są parki narodowe od Chorwacji po Grecję. Wybierz się w filmową podróż do dzikiej części Europy - przez góry, jeziora i morza. Odc. 5 - "Bułgaria". Lasy pierwotne, w których głuszce odbywają swoje toki. Gdzie znów wędrują bliskie wymarciu żubry i dzikie konie. Gdzie sępy krążą w powietrzu, a w starych, nadmorskich lasach bagiennych niosą się wyjątkowe dźwięki. To surowy świat i dzikie piękno Bułgarii. Masyw górski Riła w zachodniej części kraju. Znakiem rozpoznawczym jest łańcuch jezior polodowcowych, tworzących naturalne stopnie w górę do Musała - najwyższego szczytu Półwyspu Bałkańskiego. To stawia góry Riła na piątym miejscu najwyższych pasm górskich w Europie. Belmeken - daleko w wysokich górach Riła. To najwyżej położony zbiornik zaporowy na Półwyspie Bałkańskim. Kształtował krajobraz górski od lat 70. XX wieku - a także życie susła moręgowanego, imigranta z Polski i Rosji. Pasmo górskie Rodopy w Bułgarii Południowej. Rezerwat przyrody Baltata w północno - wschodniej części Bułgarii to jeden z obszarów ochrony lasów bagiennych - Longos. 15:55 GLOBALNA NAUKA - ODC. 5 PRZYRODA - PIĘKNO NASZEJ PLANETY (GLOBAL SCIENCE E05: NATURE - THE BEAUTY OF OUR PLANET) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 5 - "Przyroda, piękno naszej planety". Nasza planeta to bezcenny skarb. Jedyny dom, jak mamy, złożony z milionów gatunków zwierząt i roślin dzielących ziemie i oceany. Każdego roku badania naukowe wnoszą coraz więcej do wspólnej historii ewolucji. Ale 4,5 miliarda lat po jej powstaniu, Ziemia jest zagrożona. Podczas gdy przyroda zapewnia ludzkości bogactwo zasobów, czy rozwiązania naukowe mogą ocalić nasz zagrożony świat? Wyścig z czasem o los naszej planety już się rozpoczął. Obecnie naukowcy analizują niebywałą bioróżnorodność naszej planety, próbując odkryć tajemnice życia. Pomimo zmian klimatu, uczeni wciąż odkrywają nowe gatunki zwierząt, będąc świadkami rzadkich i ulotnych chwil. Jeśli przyroda zostanie zniszczona, nasza przyszłość będzie zagrożona. 17:00 WĘDRUJĄC PO ZIEMI - ODC. 5 UGANDA (I WALKED ON EARTH IN UGANDA / J’AI MARCH SUR LA TERRE EN OUGANDA) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2014 Reżyseria: Aline Richard, Mathieu Vidard, Stphane Jacques 10 częściowa podróżnicza seria dokumentalna. to niezwykła eksploracja egzotycznych zakątków świata. Odc. 5 Uganda. W Afryce rozpoczyna się kolejna przygoda. Odkryjemy Wielkie Jeziora Afrykańskie z uczuciem, że wracamy do korzeni. Region ten uważany jest za jedną z kolebek ludzkości. W Ugandzie usłyszymy odgłosy hipopotamów w jeziorze Edwarda. To prawdziwe królestwo zwierząt. Miliony lat temu właśnie tu narodzili się nasi odlegli przodkowie. Ludzie dzielą tu swoje terytorium z naszymi najbliższymi kuzynami, małpami człekokształtnymi. Ludzie przemieszczają się tu motocyklami, zwanymi boda - boda. Udajemy się do lasu Kibale, w którym żyje ponad tysiąc szympansów. To ich największa populacja w Afryce. Stacja naukowa Sebitoli znajduje się w środku dżungli. Dotrzemy też do Kasese, u podnóża gór Rwenzori spowitych mgłą i nazywanych Górami Księżycowymi. Jest tu około dwudziestu szczytów o wysokości ponad czterech i pół tysiąca metrów. Szczyt Margherita jest trzecim najwyższym na kontynencie, po Kilimandżaro i Kenii. Rwenzori to mityczne miejsce. Odkrywcy poszukiwali tu źródeł Nilu. Woda, którą piję, dociera do Egiptu. Producent: Bonne Compagnie 18:00 KOLOSEUM - KLEJNOT CESARSTWA RZYMSKIEGO (THE COLOSSEUM: A JEWEL IN ROME'S CROWN / LE COLISEE, UNE MEGA STRUCTURE ROMAINE) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2021 Reżyseria: Laure Leibovitz Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, a dokładniej do jego najbardziej charakterystycznego punktu: Koloseum. Rzymskie Koloseum; ten największy amfiteatr starożytności zaliczany jest do siedmiu nowych cudów świata. Wzniesiony pod koniec I - ego wieku naszej ery jest symbolem rzymskiej dominacji nad dużą częścią świata. Zbudowany za cesarza Wespazjana ten wspaniały pomnik, obejmujący dwa tysiące lat historii, jest symbolem potęgi dawnego imperium. Budowla imponowała rozmiarami: sto osiemdziesiąt osiem metrów długości na sto pięćdziesiąt sześć metrów szerokości i czterdzieści osiem metrów wysokości. Mieściła pięćdziesiąt tysięcy widzów, więcej niż stadion Parc des Princes. Do budowy tego kolosa potrzebnych było sto tysięcy metrów sześciennych trawertynu i trzysta ton żelaza. Zbudowano go w rekordowym czasie dwunastu lat. Jakiej technologii użyli ówcześni budowniczowie, by wznieść tak potężny budynek? Koloseum było areną najbardziej szalonych widowisk: walk gladiatorów i zwierząt... W niektórych przedstawieniach wykorzystywano rewolucyjne wynalazki. Koloseum odwiedzało ponad siedem milionów widzów rocznie. Jego masywna struktura i niesamowita architektura świadczą o geniuszu starożytnych rzymskich technik konstrukcyjnych, dzięki czemu budowlę tę uznano nie tylko za część światowego dziedzictwa UNESCO, ale także za jeden z nowych siedmiu cudów świata. 19:10 FENOMEN FOGGA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Mariusz Cieślik Jest to film biograficzny pokazujący sylwetkę Mieczysława Fogga, największej gwiazdy piosenki okresu międzywojennego, ale też jednej z najważniejszych postaci kultury popularnej czasów PRL - u. Artysty, który przez dekady komunizmu był żywym symbolem II Rzeczpospolitej. Imponował elegancją, ale też poziomem wykonawczym, muzycznym i literackim swoich utworów. Fogg był za to kochany przez publiczność przez ponad 60 lat, które spędził na scenie. Wydaje się dobrze znany, przynajmniej zainteresowanym, a jednak wiele kluczowych faktów z jego życiorysu przez dekady nie przebiło się do świadomości odbiorców (także dlatego że był człowiekiem bardzo skromnym). A przecież przed wojną podbił Amerykę i koncertował w najlepszych salach świata, a jego wojennymi zasługami (ratowanie przyjaciół - Żydów, udział w Powstaniu Warszawskim i konspiracji AK - owskiej) obdzielić można kilka osób. 20:10 TERROR W PARYŻU - ODC. 5 TO WOLNOŚĆ BĘDZIE MIAŁA OSTATNIE SŁOWO (THE TERROR TRIAL / V13 EPISODE 5 - FREEDOM WILL PREVAIL) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Theo Ivanez Mini - seria kryminalno - polityczna (5 odcinków) o śledztwach w sprawach o zamachy terrorystyczne we Francji. Proces, który rozpoczął się we wrześniu 2021 r. dotyczący ataków popełnionych od 13 listopada 2015 r. Nadzwyczajna sprawa sądowa z 20 oskarżonymi została skierowana do specjalnie utworzonego Sądu, 220 tomów postępowań i prawie 1700 osób. Jest to wydarzenie zgodne z oczekiwaniami, którego się obawiano: ponownie otworzy rany, które ledwo zaczęły się goić. Poprzez zeznania ofiar terroryzmu, prawników, organów ścigania i członków wymiaru sprawiedliwości, ten serial dokumentalny pokazuje, jak Francja przygotowuje się do otwarcia tego bezprecedensowego procesu. Śledząc podstawy sprawy i patrząc wstecz na dowody z policyjnego śledztwa, zrozumiemy funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości antyterrorystycznej w krajach europejskich i sposób, w jaki społeczeństwo reaguje na to, co nie do pomyślenia. Odc. 5 - "To wolność będzie miała ostatnie słowo". To proces, którego nie można porównać z żadnym innym. Ten proces przejdzie do historii. Działania sprawców były przerażające. Zostaną skazani w sposób demokratyczny. Nie można wszystkich zadowolić. W procesie zawsze ścierają się przeciwstawne strony. Przychodzą setki dziennikarzy, powodów cywilnych i ofiar, i nie wszyscy są usatysfakcjonowani. Spodziewano się licznej publiczności. Uczestniczyło 300 adwokatów, a sala sądowa mogła pomieści tylko 550 osób. Wszyscy oskarżeni byli w klatce. Chodzi o to, by proces przebiegł w spokoju. Żeby odbył się tak, jak powinien, to znaczy z godnością, by każdy mógł się wypowiedzieć. To się należy ofiarom trzynastego listopada. 21:15 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - W PUŁAPCE KLIKNIĘĆ: CIEMNA STRONA CYFROWEGO ŚWIATA 8 min, Polska, 2024 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Krótki program publicystyczny, który omawia i prezentuje film wieczoru z gatunku current affairs. BARBARA WŁODARCZYK - optymalna prowadząca - osobowość telewizyjna, rozpoznawalna przez większość widzów, budzącą pozytywne skojarzenia, z wyrobioną marką topowego dokumentalisty. Formuła programu żywa i dynamiczna, atrakcyjna - piękne wprowadzenie do przedstawianego filmu, buduje napięcie przed jego emisją. 21:25 W PUŁAPCE KLIKNIĘĆ: CIEMNA STRONA CYFROWEGO ŚWIATA (THE CLICK TRAP: THE DARK SIDE OF DIGITAL ADVERTISING / LE PIEGE DU CLIC) Film dokumentalny, 53 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: Peter Porta Film dokumentalny o tym jak internet na nowo zdefiniował naszą cywilizację. Miliony kliknięć dziennie, wyszukiwarki internetowe całkowicie zmieniły sposób, w jaki uzyskujemy dostęp do informacji. Wszyscy zakładamy, że wyniki wyszukiwania są godne zaufania, ale wiele osób nie wie, że te wyniki to płatne reklamy. Systemy reklamowe odpowiadają za umieszczenie zdecydowanej większości reklam cyfrowych w sieci, wykorzystując wyrafinowane algorytmy do automatycznego dopasowywania produktów do potencjalnych klientów. Tylko garstka dużych firm technologicznych i mediów społecznościowych kontroluje tę technologię, pomagając utrzymać monopol na tę wielomiliardową branżę. Zobaczymy jak ta sama cyfrowa gospodarka reklamowa przyczynia się również do podsycania oszustw, dezinformacji i nienawiści do ekstremistów w Internecie, wzbogacając tym samym podejrzanych, a nawet przestępczych "twórców treści". Opierając się na opiniach ekspertów, poznamy jaki wpływ reklama cyfrowa wywiera na nasze społeczeństwa. Czy istnieje bezpieczniejszy i bardziej etyczny sposób prowadzenia działalności gospodarczej? Czy nadszedł czas na uregulowanie reklamy w Internecie? 22:30 MÓW MI MARIANNA Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2014 Reżyseria: Karolina Bielawska Scenariusz: Karolina Bielawska Zdjęcia: Kacper Czubak Aktorzy: Jowita Budnik, Mariusz Banaszewski Marianna to czterdziestoletnia atrakcyjna kobieta. Powoli wchodzimy w jej życie, by zrozumieć decyzję, jaką podjęła. Odeszła od osób, które kochała. Pozwała rodziców do sądu, bo tylko tak mogła zmienić zapis w metryce. A wszystko po to, by zmienić płeć i po prostu być sobą. Opowieść o Mariannie jest dwuwątkowa. Teatralna, gdzie zmaga się z przeszłością oraz dokumentalna, gdzie walczy z nieoczekiwanymi sytuacjami, które dramatycznie zmieniają jej los. Okazało się, że życie napisało scenariusz, jakiego nikt się nie spodziewał, a cena wolności i wymarzonej kobiecości jest bardzo wysoka. Kiedy Marianna chce być Marianną do końca, nie tylko emocjonalnie, ale też cieleśnie i prawnie musi zrezygnować z całego swojego dotychczasowego życia. Musi zostawić żonę i córki, pogodzić się z odrzuceniem i brakiem akceptacji ze strony rodziców, z samotnością. Ale pragnienie bycia kobietą, życia w zgodzie z własnym ciałem i tożsamością, jest silniejsze. Starając się o zmianę metryki, przygotowując się do operacji zmiany płci, Marianna pełna jest entuzjazmu i wiary w przyszłość. Kiedy jednak jej życie nieoczekiwanie łamie choroba, wybrzmiewa cały dramat tej egzystencji. W tym poruszającym dokumencie Karolina Bielawska portretuje swoją bohaterkę z szacunkiem i z ogromną dozą czułości. wyważony sposób odsłania jej emocje i motywacje, subtelnie opisuje relacje z bliskimi, pokazuje i utratę, i narodziny miłości. Do warstwy dokumentalnej autorka dodaje teatralną ramę, pozwalającą Mariannie nazwać i wytłumaczyć sobie i innym każdy ze swoich trudnych wyborów. Ciągle temat emocjonuje, budzi w społeczeństwie pytania. Dokument Karoliny Bielawskiej nie odpowiada na nie. Burzy mity, pokazując człowieka z krwi i kości, żyjącego tu i teraz, pokonującego określone bariery, będącego czyimś dzieckiem, czyimś rodzicem. Nagrody: 2015 Kraków (Krakowski Festiwal Filmowy - Międzynarodowy Konkurs Dokumentalny) - Złoty Róg dla najlepszego filmu dokumentalnego; Nagroda Publiczności; Los Angeles (Festiwal Filmów Polskich) - Nagroda "Hollywood Eagle Documentary Award"; Chicago (Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce) - Nagroda Krytyków Chicagowskich; Warszawa (Międzynarodowy Festiwal Filmowy WATCH DOCS "Prawa Człowieka w Filmie") - Nagroda Publiczności; 2016 Tel Awiw (Festiwal Filmowy "DocAviv") - Nagroda dla najlepszego filmu; 2017 Nagroda Polskiego Kina Niezależnego im. Jana Machulskiego - w kategorii: najlepszy film. Producent: Studio Filmowe Kalejdoskop Telewizja Polska S. A. 2014 23:55 PRAWDZIWE PSY - ODC. 1/12 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Lang, Patryk Vega, Marcin Koszałka Zdjęcia: Marcin Koszałka, Walter Sarkowicz Zadymowcy, kieszonkowcy, kryminaliści, złodzieje, menele, bywalcy melin mówią o nich - psy. To przezwisko wyparło niegdysiejszych gliniarzy. Rozpropagował je swoim filmem Pasikowski. Bohaterami serialu dokumentalnego są właśnie psy, prawdziwe psy - policjanci z Komendy Stołecznej Policji. Realizatorzy przyglądają się pracy wybranych funkcjonariuszy z wydziałów: zabójstw, kryminalnego, prewencji, wywiadowczego i do spraw terroru. Wraz z bohaterami uczestniczą w akcjach, są świadkami przesłuchań sprawców przestępstw, zeznań ofiar i rozmów z informatorami. Wiele scen filmują z ukrytej kamery i przez lustra weneckie, lecz często robią to jawnie, rejestrując reakcje obserwowanych i na policję, i na obiektyw. Za zgodą warszawskich policjantów, pokazują również ich życie prywatne i rejestrują to, co bohaterowie chcą powiedzieć o sobie, swoim życiu, pracy i stosunku do niej. Serial przedstawia prozę policyjnych zajęć, odsłania kulisy wydziałów i niewiele ma to wspólnego z rzeczywistością kreowaną w fabularnych filmach kryminalnych, a i warszawscy policjanci nie przypominają ich bohaterów, ale też wyraźnie odbiegają od funkcjonującego w społeczeństwie stereotypu policjanta. Pies - to nie musi brzmieć pogardliwie. Sławomir Opala z Wydziału Zabójstw KS sam siebie zawsze nazywał psem, w dobrym kontekście. Bo pies jest wierny i walczy do końca. Chciałby wierzyć, że istnieje Bóg, łatwiej byłoby mu się pogodzić z porażkami, wiedziałby, że sprawcę spotka jednak kara za zabójstwo. Jak twierdzi Krzysztof Balawender, zawód policjanta jest całym jego życiem, codziennie poświęca mu się cały i bez reszty. Od pięciu lat pracuje w oddziałach prewencji, od trzech lat jest dowódcą plutonu. Praca jego oddziałów polega na zabezpieczeniu imprez masowych, jak mecze, koncerty, manifestacje. Pilnują wówczas porządku, starając się nie dopuścić do niszczenia mienia publicznego. Sławomir Opla ze współpracownikiem jedzie na ul. Ząbkowską, stanowiącą część menelskiej dzielnicy prawobrzeżnej Warszawy. Tam, na Szmulkach, po zmroku na ulicy można spotkać tylko pijaka, złodzieja lub policjanta, a zabójstwo nikogo nie dziwi. Na miejscu znajdują zwłoki mężczyzny. Choć świadkowie twierdzą, że to nieszczęśliwy wypadek, są przekonani, że to ofiara mordu. Tymczasem Krzysztof Balawender zarządza alarm. Jego podwładni mają odbywać ćwiczenia przygotowujące do meczu Legia Warszawa - Wisła Kraków, spotkania tak ważnego w piłkarskiej tabeli rozgrywek, że prawdopodobieństwo zadymy jest ogromne. Sławomir Opla i Krzysztof Tkaczyk z Wydziału Zabójstw biorą w dwa ognie Alicję, siostrę denata z Ząbkowskiej, i jej przyjaciółkę Krystynę. Te rozmowy nie mają w sobie nawet cienia kurtuazji. Ale też pani Krystyna, najwyraźniej zżarta przez alkohol, nawet świętego wyprowadziłaby z równowagi. Pęka wreszcie wobec perspektywy rychłej możliwości zapalenia papierosa w zamian za prawdę. Andrzej Sadzyński i Waldemar Iskra z Wydziału Kryminalnego wchodzą w skład grupy "Moskit". Powołano ją, by zmniejszyć liczbę kradzionych samochodów. Otrzymują polecenie zatrzymania audi z fałszywymi papierami. Kierowca ucieka Trasą Łazienkowską na Pragę. Pędzi jak szalony, łamiąc wszelkie przepisy. Grupy prewencyjne nadal ćwiczą. Sprawdzają zabezpieczenie stadionu. Sadzyński zaś goni audi. W pewnym momencie, nie znajdując innego wyjścia, wjeżdża na chodnik, mając świadomość, że jeśli potrąci pieszego, nie uniknie odpowiedzialności karnej, bo nie zwalnia go od niej wykonywanie obowiązków służbowych. Tym razem ma fart. Udaje mu się też wystawić uciekającego innym "Moskitom", które zajeżdżaja mu drogę i wyciągają z pojazdu. 00:30 CZŁOWIEK O CHMURNYCH OCZACH I UŚMIECHNIĘTEJ DUSZY. JERZY TRELA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Wykonawcy: Jerzy Trela Film dokumentalny o jednym z najwybitniejszych polskich aktorów teatralnych i filmowych. Sylwetka Jerzego Treli w wielu odsłonach - opowieść o dzieciństwie, pochodzeniu z rodziny o kolejarskich tradycjach, fascynacji sztuką i drodze od teatrów lalkowych na scenę narodową. Ilustracją są fragmenty materiałów archiwalnych dokumentujących jego artystyczną drogę. Jerzy Trela odbywa sentymentalną podróż do miejsca swego urodzenia - podkrakowskich Leńcz. W pociągu relacji Kraków - Zakopane opowiada o życiu, najważniejszych wydarzeniach, decyzjach, ludziach, pracy, odpoczywaniu, o rodzinie. Ta podróż po życiu biegnie jakby od tyłu. Od Krakowa do Leńcz. Jerzy Trela mówi o współczesności, decyzjach artystycznych, wyborach i ostatnich dokonaniach. W Leńczach wspomina dom rodzinny, matkę, psa i potrawy na stole. W pociągu powrotnym do Krakowa wraca do przeszłości, debiutu filmowego, spotkań ze Zbyszkiem Cybulskim, Teatru STU i Starego Teatru. Cała ta podróż w czasie i przestrzeni jest ilustrowana materiałami archiwalnymi, pojawiającymi się na szybie jadącego pociągu. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA KAPLICZKI (ODC. 295) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Tajemnica kapliczki" Kiedy w roku 1920 umilkły strzały polskich pułków przepędzających bolszewików na wschód, mieszkańcy mazowieckiej wsi Strachówka przy trakcie ciągle noszącym ślady straszliwych zmagań postawili kapliczkę wotywną, dziękując za ocalenie. Na bocznej ścianie fundamentów wmurowali tablicę, dziękując w inskrypcji opatrzności. Kiedy w roku 1939 we wrześniu ponownie pojawili się tu Sowieci, zażądali usunięcia tablicy. Mieszkańcy zwlekali, a niebawem pojawili się Niemcy, którym napis nie wadził. Kapliczka przetrwała nienaruszona do lata roku 1944. Mając w pamięci niedawne doświadczenia, kiedy czołówki pancerne Armii Czerwonej zbliżały się do Strachówki, mieszkańcy tablicę z kapliczki zdjęli i zakopali. W czasach komuny woleli o sprawie milczeć. Dziś dysponujemy tylko wtórnymi przekazami, ale zdecydowani jesteśmy podjąć poszukiwania. "Tymianki - Bucie. Reduta pamięci" Następnie przeniesiemy się na pogranicze Mazowsza i Podlasia, by pokazać jak wspaniałe owoce przynieść może pamięć lokalna. Maleńka wioska Tymianki - Bucie zaimponowała nam patriotyczna energią. Tu, gdzie spoczywa dwóch nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego, poległych w obronie ojczyzny w sierpniu w 1920 roku, powstało niezwykłe miejsce pamięci. Historia łatwo dostępna. Dosyć uporczywie drążymy temat, który roboczo nazywamy powstańcza bitwa o szyny. W momencie wybuchu powstania styczniowego nowo wybudowana linia Petersburg - Warszawa dla Rosjan oznaczała możliwość przerzutu wielkich mas wojska, a dla kierownictwa powstania narastające, śmiertelne zagrożenie. I zawsze pragnęliśmy, by podróżny, czekający na dworcu w Łochowie choć na chwilę myślą odpłynął w tamten czas. "Miejsce straceń" Kolejne miejsce pamięci powstańców styczniowych. Metalowy krzyż na skrzyżowaniu trzech dróg w Skarżynie, w gminie Czerwin. Według ustnych przekazów w 1863 roku stała tu szubienica i przywożono tu ujętych powstańców na stracenie. Mieszkańcy nazywali owo miejsce bożą męką. 02:05 BOCZNICA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2009 Reżyseria: Anna Kazejak - Dawid Scenariusz: Anna Kazejak - Dawid Wykonawcy: Andrzej Sońta, Janina Skrzypek, Władysław Szeląg, Henryk Skiekiewicz, Jarosław Kiwior, Patrycja Lubczyńska Sabadasz, Krzysztof Tabaszewski, Oliwia Kupka, Rafał Adamek, Jacek Tkaczyk, Beata Tkaczyk Zdjęcia: Jakub Giza Na bocznicy kolejowej na Półwyspie Helskim stoi rząd wagonów mocno już nadgryzionych zębem czasu, ale wciąż nadających się do użytku. I to użytku bardzo specyficznego: w wagonach od wielu lat organizowane są bowiem wczasy wagonowe. Tę formę wypoczynku wybiera niemałe grono ludzi: decydują się na nią, ze względu na niewysoki koszt takiego urlopu, przeważnie osoby niezbyt zamożne, ale także pasjonaci kolejnictwa i pracownicy kolei z rodzinami. Dla nich turkot przejeżdżających niedaleko pociągów i widok trakcji kolejowej jest codziennością, bez której - jak się wydaje - nie potrafią się obyć nawet na urlopie. Takie wczasy mają też swój specyficzny klimat: troszkę nostalgiczny, staromodny, ale też dający poczucie pełnej swobody, naturalności, wakacyjnego luzu. Tu, w przeciwieństwie do gwarnych kurortów, nikt nie popisuje się eleganckimi strojami, drogimi samochodami czy modnymi gadżetami. Wagony stoją właściwie już w lesie, z którego co i raz wyłaniają się dziki, dookoła pachnie sosnową żywicą, a żółty, nadmorski piasek tuż przy torach przypomina o bliskim sąsiedztwie morza, do którego mali i duzi chodzą się kąpać, nie bacząc na zimną wodę. Jeśli tylko jest pogoda, przed wagonami wyrastają leżaki i turystyczne stoliki. Jedni się opalają, inni grillują, jeszcze inni grają w siatkówkę albo w badmintona. Ktoś słucha radia, ktoś inny ogląda telewizję, bo nad dachami wagonów obowiązkowo górują anteny. Dzieci grzebią się w piasku, huśtają na skrzypiących huśtawkach. W pobliżu nie ma barów i dyskotek, więc można do woli napawać się ciszą, naprawdę odpocząć. Niektórzy tak polubili tzw. turystykę trakcyjną, że przyjeżdżają tu regularnie od 20 lat. Cenią sobie też szczególne więzi, jakie zawiązują się między uczestnikami wczasów wagonowych. Na bocznicy ludzie przyjeżdżający z całego kraju mają więcej czasu, by porozmawiać ze sobą, poznać się, opowiedzieć o sobie, swojej rodzinie, pracy, ale też razem pożartować czy ponarzekać. Czasami rozmawia się i o rzeczach całkiem poważnych: o sensie życia, Bogu, śmierci, umiejętności dostrzegania szczęścia. Podczas takich wczasów rodzą się przyjaźnie i pierwsze miłości. Jednak świat wagonowych wczasów odchodzi w przeszłość. Pewnego dnia na bocznicy pojawia się ekipa, która demontuje stare wagony. Drewniane ściany zostają spalone, metalowe konstrukcje pocięte na kawałki. Po wagonach pozostaną tylko wspomnienia - wciąż żywe w pamięci tych, którzy spędzili tu niejedno lato. "Bocznica" była jednym z triumfatorów 49. Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Nagrody Prezesa TVP S. A. otrzymali reżyserka Anna Kazejak oraz Jakub Giza za najlepsze zdjęcia. 03:00 DAREMNA MISJA. OPOWIEŚĆ JANA KARSKIEGO - KOZIELEWSKIEGO Film dokumentalny, 37 min, Polska, 1993 Reżyseria: Janusz Weychert Scenariusz: Janusz Weychert Ukończył dwa fakultety na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, przepracował kilka lat w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP, znał płynnie trzy języki, znał Europę i miał doskonałą pamięć. Z tych względów Komenda Główna AK zleciła mu misję kuriera. Jan Karski - pod takim pseudonimem Jan Kozielewski działał w ruchu oporu - przyjął ją bez wahania. Odbył trzy podróże na Zachód. Latem 1942 roku miał jechać po raz czwarty - do Londynu. O tej misji dowiedzieli się Żydzi i postanowili przez niego przedstawić aliantom swoją sytuację i zażądać podjęcia działań uniemożliwiających dalszą eksterminację ich narodu. Chcieli też prosić przywódców organizacji żydowskich na zachodzie o pieniądze na korumpowanie Niemców, a prezydenta Władysława Raczkiewicza, by zwrócił się do papieża z prośba o interwencję w ich sprawie i o potępienie całego narodu niemieckiego. Jan Karski, zanim podjął się tego zadania, zapoznał się najpierw z położeniem Żydów w Polsce. Był w getcie warszawskim i z narażeniem życia przedostał się do obozu koncentracyjnego w Bełżcu. Przede wszystkim jednak Jerzy Makowiecki, jego przełożony w BIP, wręczył mu niewinnie wyglądający klucz, w który wmontowano mikrofilmy zawierające pełną dokumentację przedstawiającą sytuację Żydów w Polsce i okupowanej Europie. Z podrobionym papierami francuskiego robotnika Karski przedostał się do Paryża, gdzie przekazał klucz łącznikowi, i ruszył przez Francję do Hiszpanii, a potem do Gibraltaru, skąd przerzucono go do Anglii. W filmie, nakręconym w 1993 roku, Jan Karski opowiada o tej swojej ostatniej kurierskiej misji i o działaniach, które po dotarciu do Londynu podjął, by poinformować świat o zagładzie Żydów i prosić o pomoc dla nich. Przypomina, co w tej sprawie zrobili premier Stanisław Mikołajczyk, prezydent Władysław Raczkiewicz i minister Edward Raczyński. Wspomina swoje rozmowy z politykami brytyjskimi, a potem amerykańskimi, ich pełne rezerwy i niechęci reakcje na jego słowa, swoje rozgoryczenie. Tę opowieść kończy niezwykle skromnym stwierdzeniem: "Po 50 latach oceniam, że byłem za mały do potworności tej misji. Żydzi mnie nie wybrali. Byłem pod ręką. Skorzystali z tego, że jechałem do Londynu. Gdyby mieli kogoś lepszego...". Wini siebie, choć z opowieści jasno wynika, że to wielcy ówczesnego świata nie chcieli słyszeć o Żydach i nic nie chcieli dla nich zrobić.