TVP Dokument                         Piątek, 06.09.2024


Zmiany z dnia 22.08.2024
w stosunku do raportu z dnia 05.08.2024

(dodano opis: Omówienie)
10:50 PRZEPUSTKA DO HISTORII

Film dokumentalny, 23 min, Polska, 1980
Reżyseria: Andrzej Geber, Krzysztof Miklaszewski
Scenariusz: Krzysztof Miklaszewski, Andrzej Geber
Zdjęcia: Janusz Hnatyk
Wykonawcy: Grażyna Laszczyk, Ryszard Łukowski, Zofia Niwińska, Leszek Świgoń, Roman Stankiewicz, Jerzy Fedorowicz, Elżbieta Karkoszka, Jerzy Trela

Filmowy zapis legendarnego wydarzenia w historii polskiego muzealnictwa. W 1979 roku w Krakowie w gmachu Muzeum Narodowego otworzono wystawę "Polaków portret własny". Na wystawie eksponowano ponad 1000 dzieł malarskich prezentujących portrety, wydarzenia historyczne i społeczne kształtujące tożsamość narodową Polaków. Wystawa stanowiła swoisty autoportret Polaków, a dla zwiedzających była manifestacją ich patriotyzmu. Zaprezentowano między innymi obrazy Malczewskiego, Kossaka, Gierymskiego i Wyspiańskiego. Organizatorem wystawy "Polaków portret własny" był krytyk i historyk sztuki Marek Rostworowski.



(dodano pozycję programową)
01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA KAPLICZKI (ODC. 295)

Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023
Autor: Adam Sikorski
Lektor: Artur Kalicki

"Tajemnica kapliczki"
 
Kiedy w roku 1920 umilkły strzały polskich pułków przepędzających bolszewików na wschód, mieszkańcy mazowieckiej wsi Strachówka przy trakcie ciągle noszącym ślady straszliwych zmagań postawili kapliczkę wotywną, dziękując za ocalenie. Na bocznej ścianie fundamentów wmurowali tablicę, dziękując w inskrypcji opatrzności. Kiedy w roku 1939 we wrześniu ponownie pojawili się tu Sowieci, zażądali usunięcia tablicy. Mieszkańcy zwlekali, a niebawem pojawili się Niemcy, którym napis nie wadził. Kapliczka przetrwała nienaruszona do lata roku 1944. Mając w pamięci niedawne doświadczenia, kiedy czołówki pancerne Armii Czerwonej zbliżały się do Strachówki, mieszkańcy tablicę z kapliczki zdjęli i zakopali. W czasach komuny woleli o sprawie milczeć. Dziś dysponujemy tylko wtórnymi przekazami, ale zdecydowani jesteśmy podjąć poszukiwania. 

"Tymianki - Bucie. Reduta pamięci" 

Następnie przeniesiemy się na pogranicze Mazowsza i Podlasia, by pokazać jak wspaniałe owoce przynieść może pamięć lokalna. Maleńka wioska Tymianki - Bucie zaimponowała nam patriotyczna energią. Tu, gdzie spoczywa dwóch nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego, poległych w obronie ojczyzny w sierpniu w 1920 roku, powstało niezwykłe miejsce pamięci. Historia łatwo dostępna. Dosyć uporczywie drążymy temat, który roboczo nazywamy powstańcza bitwa o szyny. W momencie wybuchu powstania styczniowego nowo wybudowana linia Petersburg - Warszawa dla Rosjan oznaczała możliwość przerzutu wielkich mas wojska, a dla kierownictwa powstania narastające, śmiertelne zagrożenie. I zawsze pragnęliśmy, by podróżny, czekający na dworcu w Łochowie choć na chwilę myślą odpłynął w tamten czas. 

"Miejsce straceń"
 
Kolejne miejsce pamięci powstańców styczniowych. Metalowy krzyż na skrzyżowaniu trzech dróg w Skarżynie, w gminie Czerwin. Według ustnych przekazów w 1863 roku stała tu szubienica i przywożono tu ujętych powstańców na stracenie. Mieszkańcy nazywali owo miejsce bożą męką.