TVP Historia Poniedziałek, 02.09.2024 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1910 - zmarł malarz Henri Rousseau; 1944 - upadek Starówki; 1973 - zmarł pisarz J. R. Tolkien; 1974 - premiera "Potopu" w reż Jerzego Hoffmanna; 07:00 WYKLĘTE Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2016 Reżyseria: Aneta Olender Scenariusz: Aneta Olender Zdjęcia: Magdalena Lis Reportaż opowiada o kobietach, które przeszły drogę żołnierzy wyklętych, kobietach, które, gdy wybuchła wojna, nie czekały biernie na rozwój wydarzeń, dlatego bardzo szybko trafiły do konspiracji. W młodym wieku złożyły przysięgę wojskową, której nigdy nie złamały. "Wyklęte" to opowieść o bohaterkach, ich poświęceniu, odwadze, strachu, o walce za ojczyznę. Ceną tej walki najczęściej były więzienie, tułaczka i późniejsze prześladowania. 07:25 EPITAFIUM DLA ORŁÓW Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2008 Reżyseria: Adam Sikorski Zdjęcia: Tomasz Smyk Czas sprawił, iż w niepamięć odeszły dwie postacie, których nazwiska onegdaj wymieniono jednym tchem: Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura. Nie dość, że życiorys każdego z nich miał cechy niezwykłości, to jeszcze razem stanowili syntezę i symbol dziejów lotnictwa II Rzeczpospolitej. Kim byli dla kilku pokoleń naszych rodaków, obrazują zdjęcia z Pola Mokotowskiego, kiedy to pokonawszy lotnicze potęgi ówczesnej Europy, wielkie firmy i wielkie sławy, powracają jako zwycięzcy Challenge 1932. Należeli do ścisłej czołówki twórców polskiego lotniczego cudu. Z poziomu kraju rozjechanego przez Wielką Wojnę, zacofanego gospodarczo, wykonali skok w obszar najnowocześniejszych ówczesnych technologii. Wystarczyło jedno dziesięciolecie. Stanisław Wigura wspólnie z Rogalskim i Drzewieckim stworzyli rodzinę samolotów RWD, śmiałością rozwiązań bijącą renomowane biura konstrukcyjne. Najsłynniejsza z nich RWD - 6 przyniosła im wielki tryumf. Kapitan Franciszek Żwirko był pilotem w I Pułku Lotniczym, instruktorem walki powietrznej, słowem praktykiem z najwyższej półki. Władze wojskowe skierowały go do pracy w środowisku młodzieżowym w Aeroklubie Akademickim. Miał wypatrywać lotniczych talentów. I tak spotkał znacznie młodszego od siebie Wigurę. Setki godzin przelatali razem. Zdobyli dziesiątki sportowych laurów. W locie na Mityng Lotniczy w Pradze opuściło ich szczęście. Zginęli 11 września 1932 roku pod Cierlikiem na Zaolziu. Polska pogrążyła się w żałobie. Dziś te postacie nader symboliczne odpłynęły w świadomości naszej dosyć daleko i z tego powodu warto je przypomnieć. 08:00 GDAŃSK '39 - ODC. 3 - KOŃ TROJAŃSKI Serial TVP, 54 min, Polska, 1989 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Aktorzy: Krzysztof Ibisz, Ewa Skibińska, Edmund Fetting, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Gordon, Emilia Krakowska, Lech Łotocki, Tomasz Zaliwski, Janusz Zakrzeński, Tadeusz Falana, Adam Marjański, Leon Niemczyk, Ryszard Kotys, Barbara Brylska, Włodzimierz Adamski Na Westerplatte przychodzi wiadomość, że w wypadku wojny tamtejszy oddział będzie się musiał bronić dłużej niż zakładano. Wywołuje to wzburzenie majora Sucharskiego. Helma zaręcza się z Zygmuntem. Ślub ma się odbyć 2 września. Prześladowane ludności polskiej w Gdańsku nasila się. Nawet głośne śpiewaniepo polsku może być niebezpieczne. Gorontzek donosi Maternie o planach ataku na Pocztę Polską, zaś w siedzibie Ligi Narodów gauleiter Forster oświadcza, że Hitler nie pragnie wojny. Tymczasem w Pszczółkach, gdzie pracuje Józef Paterek, dochodzi do kolejnej niemieckiej prowokacji. Hitlerowcy bezprawnie kontrolują pasażerów pociągu, co wywołuje zdecydowaną interwencję miejscowego personelu. Jednak w nazistowskiej prasie winą za zajście obarcza się Polaków. W placówce celnej w Dołach hitlerowcy niespodziewanie zakazują wstępu polskim celnikom. Świadkiem tego wydarzenia jest Zygmunt. Mimo ciągłych niemieckich prowokacji, politycy hitlerowscy zapewniają gdzie mogą, że ich "fuhrer" nie myśli o wojnie. Tymczasem do Zatoki Gdańskiej wpływa pancernik Schleswig - Holstein. 09:00 HISTORIA POLSKI - STEFAN STARZYŃSKI - ŚLEDZTWO UMORZONO Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2018 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Zdjęcia: Tomasz Woźniak Lektor: Danuta Stachyra, Tomasz Marzecki Z upływem lat coraz wyraźniej jawi się potrzeba przypominania i utrwalania wydarzeń oraz sylwetek bohaterów związanych z II wojną światową. Należy do nich Stefan Starzyński. Niewyjaśnione okoliczności jego losów od aresztowania w październiku 1939 roku i męczeńskiej śmierci budzą powszechne zainteresowanie, ale wciąż nie są znane. Widzowie znajdą w filmie informacje o funkcjonowaniu okupowanej Warszawy w 1939 roku. Dokument zawiera wstawki biograficzne dtyczace prezydenta Starzyńskeigo, zwłaszcza czasy Legionów i obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku 10:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 1 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okrety podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe. 10:45 ZIEMIA WIDZIANA Z KOSMOSU - ODC. 2 (EARTH FROM SPACE. 2. PATTERNED PLANET) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Barny Revill, Chloe Sarosh Wykonawcy: Janusz Szydłowski Odcinek: 2. Patterned Planet U wybrzeży lądów w strefach tropikalnych często występują rafy koralowe. Na pierwszy rzut oka ich kształty wydają się zupełnie przypadkowe. Istnieją w nich jednak pewne stałe elementy - jasne kręgi otaczające ciemną plamę koralowców. Dzięki zdjęciom satelitarnym naukowcy znaleźli ten charakterystyczny kształt w rafach koralowych na całym świecie. Zrozumienie mechanizmu ich powstawania pozwala lepiej ocenić stan oceanów i stan zdrowia zwierząt zamieszkujących rafy koralowe. Ryby, których życie jest związane z rafą, w różny sposób znajdują pożywienie. Niektóre żerują bezpośrednio na koralowcach. Inne przeszukują dno morskie wokół rafy. Ale żerowanie w otwartej przestrzeni bywa niebezpieczne. Drapieżniki takie jak grańce koralowe czy rekiny patrolują okolice rafy. Dlatego małe ryby tylko wyjątkowo się od niej oddalają. Pilnują, żeby bezpieczne schronienie zawsze było w pobliżu. Z czasem dno wokół każdego fragmentu rafy zostaje ogołocone z pożywienia. Powstają w ten sposób jasne kręgi gołego piasku. Przez miliony lat siły przyrody kształtowały ziemski krajobraz. Ale teraz to my decydujemy o tym, jak w przyszłości będzie wyglądała nasza planeta. 11:40 SPÓR O HISTORIĘ - SOJUSZ POLSKO - RUMUŃSKI Debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Odradzająca się pod koniec pierwszej wojny Rzeczpospolita musiała zatroszczyć się o bezpieczeństwo swoich granic. Bezpieczeństwo granicy wschodniej miał gwarantować sojusz z Rumunią. Pierwsze rozmowy podjęto już w 1919 roku. Jednak dopiero w marcu 1921 roku podpisano Konwencję o przymierzu odpornym między Rzeczpospolitą Polską a Królestwem Rumunii oraz tajną konwencję wojskową. Traktat był sukcesywnie odnawiany. Przez całe dwudziestolecie międzywojenne Polskę i Rumunię łączyły dobre relacje. We wrześniu 1939 roku, po agresji niemieckiej, Rumunia przyjęła ponad 100 tysięcy polskich uchodźców. Tutaj także internowano prezydenta i rząd Rzeczypospolitej. 12:15 NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ ŻYCIA - ODC. 2/9 - GRA Serial obyczajowy, 63 min, Polska, 1974 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Janusz Bukowski, Krzysztof Kowalewski, Ryszarda Hanin, Joanna Jędryka, Marian Kociniak, Wanda Łuczycka, Joanna Rostocka Melania Kicała przeprowadza się do swojej córki i zięcia do Warszawy. Danuta i Stefan Kozłowscy pracują naukowo, uważają, że z matką, która dotychczas mieszkała na wsi, nie ma o czym rozmawiać. Melania czuje się zagubiona i samotna, zaczyna czytać książki historyczne. Wreszcie zgłasza się do teleturnieju "Wielka gra" z dziedziny mitologia Greków i Rzymian i wygrywa główną nagrodę. Odtąd córka i zięć patrzą na nią innymi oczyma. 13:25 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1910 - zmarł malarz Henri Rousseau; 1944 - upadek Starówki; 1973 - zmarł pisarz J. R. Tolkien; 1974 - premiera "Potopu" w reż Jerzego Hoffmanna; 13:35 VIRTUTI Dramat wojenny, 106 min, Polska, 1989 Reżyseria: Jacek Butrymowicz Scenariusz: Jacek Butrymowicz Zdjęcia: Włodzimierz Precht Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Kazimierz Wysota, Dorota Pomykała, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Buczkowski, Gustaw Lutkiewicz, Wojciech Wysocki Akcja "Virtuti" toczy się w drugiej połowie września 1939 roku, niedaleko od Bugu. Opowiada o kilkunastu godzinach z życia młodego oficera rezerwy, dowódcy rozbitego oddziału, który na drodze do niemieckiej niewoli jest świadkiem ścierania się przeciwstawnych postaw i racji. Reżyser z upodobaniem stawia swoich bohaterów przed wyborami, które ich przerastają, burzą dotychczasową hierarchię wartości, uświadamiają tragizm żołnierzy Września, skazanych na chaotyczną walkę z przeważającymi siłami nieprzyjaciela. Pozostawieni samym sobie, rozproszeni stawiają sobie pytania, na które bezskutecznie szukają odpowiedzi. Wartością filmu są monochromatyczne, zamglone plenery, podkreślające daremność i beznadziejność walki z najeźdźcą. Zwraca też uwagę brak patosu i narodowo - patriotycznej frazeologii w ukazaniu tragedii Września 1939 roku. Dzięki temu bohaterowie "Virtuti" stają się bardziej ludzcy i bliżsi widzowi. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 61 Telenowela historyczna TVP, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Mateusz Król, Marta Bryła, Piotr Gawron - Jedlikowski, Agnieszka Mandat, Sławomir Orzechowski, Wenanty Nosul, Marcin Rogacewicz, Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Tomasz Sapryk, Grzegorz Woś, Monika Radziwon, Paulina Kondrak, Gabriela Chojecka, Marianna Zydek Odc. 61 Gabija bardzo źle się czuje, Eliasz podejrzewa poważną chorobę, która, jeśli jest zaraźliwa, może zagrozić całej okolicy. Wprowadza to na dwór zamieszanie i niepokój. Król dowiaduje się o grabieżach i rozbojach Litwinów na Mazowszu. Obraduje ze swoimi doradcami w tej sprawie. 16:00 SENSACJE XX WIEKU - NARODZINY WOJNY /1/ Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Obraz polityki 1939 roku rządów Polski, Niemiec, Wielkiej Brytanii i ZSRR, która doprowadziła do największego kataklizmu w dziejach ludzkośći - II wojny światowej. Adolf Hitler, przemawiając 22 sierpnia 1939 roku do najwyższych oficerów Wehrmachtu, powiedział, że zamierzał uderzyć na zachód, lecz wystąpiły nowe okoliczności, które kazały mu zmienić ten plan i rzucić wojska do wojny z Polską. Jakie to okoliczności? Czy Polska padła ofiarą gry brytyjskiego premiera Neville'a Chamberlaina? Jaką rolę odegrał polski minister spraw zagranicznych Józef Beck? Czy mógł odwrócić niekorzystny bieg wydarzeń? 16:30 SENSACJE XX WIEKU - NARODZINY WOJNY /2/ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Druga część programu, w którym Bogusław Wołoszański poddaje analizie politykę ostatnich dni sierpnia 1939 roku, gdy rząd polski podjął działania, aby odwrócić bieg wydarzeń i nie dopuścić do wojny. Czy mieliśmy szansę na uniknięcie wojny? Jakie błędy popełnił Józef Beck, polski minister spraw zagranicznych? 16:55 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szołajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmie dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. Każdego dnia zostanie wyemitowany 60 - sekundowy felieton na temat tego, co danego dnia działo się w Warszawie roku 1944. Kalendarium opatrzone zostanie specjalną grafiką, archiwalnymi zdjęciami oraz nagraniami obrazującymi wydarzenia z poszczególnych dni Powstania oraz wypowiedziami świadków. 2 września. Stare Miasto jest nieustannie atakowane. Pociski niszczą kolumnę Zygmunta. Przez całą noc trwa dramatyczna ewakuacja kanałami do Śródmieścia. Przeprawa przez ciemne i wypełnione nieczystościami kanały to jedyna droga ratunku. Ruiny Starówki zajmują oddziały Grupy Bojowej Reinefartha, w tym kryminaliści z pułku Dirlewangera, W ręce wroga dostaje się około 35 tysięcy ludzi. Rozpoczynają się masowe mordy i gwałty na ludności cywilnej. Niemcy przystępują do likwidacji polskich szpitali i punktów sanitarnych. Setki rannych zastrzelono lub spalono żywcem w szpitalach. Niemcy konsekwentnie realizują plan eksterminacji polskiego personelu medycznego - okrutnie dobijaj rannych powstańców, mordują lekarzy i sanitariuszki. Grupa generała Guntera Rohra zajmuje Sadybę. Wstrzymane zostają alianckie loty nad Warszawę. 17:05 HISTORIA POLSKI - KRZYŻ WESTERPLATTE Dokument fabularyzowany, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sławomir Koehler, Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Aktorzy: Jerzy Zelnik, Andrzej Mastalerz, Rafał Ostrowski, Dorota Lanton, Piotr Napierała, Jakub Kornacki, Bernard Szyc, Sławomir Koehler, Mieczysław Bartłomiej Vogt, Aleksandra Meller - Ostrowska, Piotr Rodak, Piotr Gadomski Zdjęcia: Maciej Moskwa, Łukasz Głowala Muzyka: Marcin Sady Film opowiada o walce byłych żołnierzy z peerelowską władzą o przywrócenie krzyża na symbolicznej mogile ich kolegów, którzy zginęli w 1939 roku na Westerplatte, a także o walce o usunięcie sowieckiego czołgu, który kilkadziesiąt lat stał w miejscu upamiętniającym ich bohaterską śmierć. W filmie, którego akcja toczy się w roku 1976 i w okresie karnawału Solidarności, pokazane są perypetie Westerplatczyków i działaczy Solidarności wynikające z podjęcia się negocjacji z władzą komunistyczną, dla której pamięć o poległych Westerplatczykach była niewygodną sprawą, będącą w sprzeczności z ówczesną polityką historyczną rządzącej partii. Fabularna narracja filmu w końcowej fazie przekształca się w dokumentarną, w postaci wypowiedzi charyzmatycznego opozycjonisty Czesława Nowaka, byłego działacza Solidarności z Portu Gdańskiego, osoby będącej wówczas inicjatorem walki Westerplatczyków o przywrócenie krzyża na mogile ich kolegów z którymi razem bronili placówki. W filmie występują aktorzy, m.in.: Andrzej Mastalerz, Jerzy Zelnik, Rafał Ostrowski i Dorota Lanton, którzy znakomitymi kreacjami wzbogacili dramaturgię opowieści. 18:15 NA SZLAKU "SPOTKAŃ Z HISTORIĄ" Reportaż, 25 min, Polska, 2024 Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Reportaż z festiwalu, w którym obok przedstawionych w tle wydarzeń kulturalnych towarzyszących temu wydarzeniu, skupimy się na filmach konkursowych, których w tym roku do konkursu zakwalifikowało się czternaście. Będzie to okazja do rozmów z twórcami filmów biorących udział w konkursie na temat kondycji współczesnego kina historycznego. Jakie tematy są obecnie najchętniej poruszane przez twórców, jakie techniki realizacyjne i metody są dziś używane w celu zaciekawienia i zatrzymania uwagi widzów? Czy tematyka historyczna jest łatwym czy trudnym punktem wyjścia do tworzenia filmowego dokumentu? Przytoczymy fragmenty filmów konkursowych, porozmawiamy z twórcami o tym co w ich obrazach najważniejsze, najbardziej poruszające czy najciekawsze. 18:50 GDAŃSK '39 - ODC. 4 - GODZINA YPSYLON Serial TVP, 57 min, Polska, 1989 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Aktorzy: Krzysztof Ibisz, Ewa Skibińska, Aleksander Bednarz, Edmund Fetting, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Gordon, Emilia Krakowska, Lech Łotocki, Janusz Zakrzeński, Tomasz Zaliwski, Tadeusz Falana, Adam Marjański, Leon Niemczyk, Ryszard Kotys Gorontzek informuje polski wywiad o ukrytych na pancerniku "Schlezwig Holstein" 200 żołnierzach. Na granicy między Wolnym Miastem a Prusami Wschodnimi celnicy odkrywają 30 młodych mężczyzn, nielegalnie przewożonych do Gdańska. Solecki podczas spaceru z Jadwigą Paterek zauważa w gazecie artykuł o pakcie Ribbentrop - Mołotow. W Gdańsku sytuacja robi się coraz bardziej napięta. Wszyscy boją się nadchodzącej wojny. Masowo wykupują towary ze sklepów. Na Westerplatte zostaje ogłoszone pogotowie. 1 września Paterkowie są rozdzieleni. Zygmunt w Kałdowie, Józef w Szymankowie. Obaj giną, lecz jeszcze przed śmiercią Józefowi udaje się wykoleić pociąg pełen nazistowskichżołnierzy. Westerplatte desperacko się broni. 20:00 ROZLICZENIA (RECKONINGS) Film dokumentalny, 74 min, USA, 2022 Reżyseria: Roberta Grossman Spotkali się w tajemnicy, aby negocjować w sprawie niewyobrażalnych strat, odszkodowań dla ocalałych z największego masowego ludobójstwa w historii. Ocaleni pilnie potrzebowali pomocy, ale jak można było ustalić wysokość rekompensat za bezprecedensową eksterminację i cierpienie narodu? Film przedstawia prawdziwą, dotychczas nieopowiedzianą historię rozgrywającą się w następstwie Holokaustu. Wyreżyserowany przez nagradzaną reżyserkę Robertę Grossman (Who Will Write Our History) film "Rozliczenia" (Reckonings) opowiada o pełnych napięcia negocjacjach pomiędzy żydowskimi i niemieckimi przywódcami. W obliczu groźby eskalacji przemocy, wytrwale dążyli do celu, wiedząc, że krzywdy nigdy do końca nie zostaną zapłacone, ale mając nadzieję, że będzie to przynajmniej uznanie i krok w kierunku uzdrowienia relacji między narodami. 21:25 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.IV - LUDWIK XIV - DZIECIŃSTWO KRÓLA. 1643 - 1654. ODC. 1/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 1/6) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 22:25 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.IV - MAZARIN, MISTRZ INTRYGI. 1654 - 1661. ODC. 2/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 2/6) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 23:15 WYŚCIG PO BOMBĘ ATOMOWĄ - ODC. 2. WALKA Z HITLEREM (ODC. 2.6 FRIENDS FIGHT HITLER.) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy/Węgry, 2022 Reżyseria: Judith Lentze, Thomas Ammann Seria opowiada o grupie sześciu niezwykle utalentowanych i zdeterminowanych geniuszy, których prace i wynalazki zmieniły bieg historii XX wieku. Pochodzili oni z tego samego miasta i byli przyjaciółmi. Musieli uciekać z Europy, a celem ich podróży zostały Stany Zjednoczone Ameryki, gdzie każdy z nich zyskał światową sławę. Badania i osiągnięcia naukowe Johna von Neumanna, Edwarda Tellera, Eugene'a Paula Wignera i Leo Szillarda odegrały kluczową rolę w stworzeniu bomby atomowej, ale i współczesnych arsenałów. Robert Capa stał się najsłynniejszym fotografem wojennym na świecie. A film Michaela Curtiza "Casablanca" uważany jest za jeden z najbardziej kultowych filmów wszechczasów. Indywidualnie i zbiorowo - każdy z tych węgierskich Żydów - wypowiedział wojnę totalitaryzmowi. Każdy na swój sposób, ale wszyscy mieli ten sam cel, tę samą misję i tego samego wroga. Żaden z nich nie chciał "oddać" Europy bez walki. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 01:10 SKAZANY NA ZAPOMNIENIE. WACŁAW LIPIŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marzena Kumosińska Scenariusz: Marzena Kumosińska Lektor: Grzegorz Widziszewski Zdjęcia: Yori Fabian Autorzy filmu chcą szerzej przybliżyć postać płk. Wacława Lipińskiego - żołnierza, historyka, patrioty, który uczestniczył we wszystkich etapach polskiej walki o niepodległość: od 1914 roku aż do chwili śmierci, w 1949 roku. Jego życie to obraz polskich losów pierwszej połowy XX wieku, naznaczonych trzema wojnami, zmaganiami o granice i bezskuteczną, heroiczną postawą sprzeciwu wobec komunistycznej rzeczywistości. Działalność niepodległościowa Lipińskiego zakończyła się jego aresztowaniem i pokazowym procesem. W 1947 roku został skazany na karę śmierci, zamienioną później na dożywocie, a niespełna 2 lata później, 4 kwietnia 1949 roku, najprawdopodobniej został zamordowany, w więzieniu we Wronkach, na polecenie władz Polski Ludowej. Postać Lipińskiego nie jest w Polsce znana. Ani Łódź, z której pochodził i gdzie należał do grona współzałożycieli tajnego skautingu i skąd w 1914 roku wyszedł do tworzących się Legionów Polskich, ani Warszawa, gdzie we wrześniu 1939 roku stał się, obok Stefana Starzyńskiego, głosem walczącej stolicy, nie zadbały, by jego imię nosiła któraś z ulic. W filmie wykorzystane zostaną fragmenty listów, dzienników i publikacji Lipińskiego, dotyczące wydarzeń historycznych, w których uczestniczył, a także zachowane oryginalne nagrania jego wystąpień radiowych, kierowanych do ludności walczącej Warszawy we wrześniu 1939 roku. Autorka dokumentu jest pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAMORDOWANY POMNIK Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Zamordowany pomnik" Tym razem twórcy cyklu podejmują próbę odwrócenia skutków niesamowitego barbarzyństwa, jakiego dopuścili się sowieci w ramach realizowanej przez siebie polityki historycznej. Kiedy zimą 1945 roku podeszli pod Kazimierzę Wielką z haubicy rozstrzelali pomnik czynu legionowego, niszcząc go niemal zupełnie. Nie bacząc na ryzyko, dwaj mieszkańcy miasta ukryli orła wieńczącego monument. Twórcy podejmują jego poszukiwania, a finalnie chcą zainicjować odbudowę pomnika. Mają nadzieję na odszukanie georadarem zakopanych w ziemi fragmentów obelisku. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 1 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Magazyn historyczny Bogusława Wołoszańskiego. Pierwsza część programu poświęconego obronie Helu w 1939 roku.