TVP Historia Czwartek, 05.09.2024 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 5 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1918 - Dekret Rady Komisarzy Ludowych o "czerwonym terrorze"; 1924 - dokonano nagrania głosu Marszałka - jedynego zachowanego do dziś; 1957 - "manifest beatników" - pierwsze wydanie powieści Jacka Kerouaca "W drodze"; 1997 - zmarła Matka Teresa z Kalkuty; 06:55 WOJOWNICY CZASU - "GOTUJ SIĘ!", CZYLI ŻOŁNIERSKA KUCHNIA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Wybitny wódz i strateg żyjący w XVII wieku, Raimondo Montecuccoli powiedział kiedyś, że więcej armii zostało zniszczonych przez brak pożywienia niż w wyniku bitwy. Rzeczywiście, o ileż łatwiej zmotywować się do walki żołnierzowi sytemu niż głodnemu. W tym odcinku zobaczymy, jak przez stulecia wojen karmiono wojowników, od których zależały losy królestw i imperiów. 07:25 TEATR HISTORII - WESTERPLATTE. HONOR ŻOŁNIERZA Widowisko, 27 min, Polska, 2011 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Ewa Dejmek Scenariusz: Bogusław Wołoszański Spektakl opowiada o bohaterskiej obronie Westerplatte. Rekonstrukcja ma charakter fabularyzowanego dokumentu. Oto nasi bohaterowie: dowódca Promu, porucznik Leon Pająk, 30 lat, zawodowy oficer; chorąży Jan Gryczman, 39 lat; plutonowy Władysław Baran, 33 lata; kapral Edmund Szamlewski, dwudziestodwuletni zawodowy żołnierz. W sumie było ich dwudziestu jeden, wyznaczonych do obsługi placówki Prom, wybudowanej na wprost bramy wyjazdowej do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Nie było wątpliwości, że w przypadku ataku placówka Prom pierwsza znajdzie się w ogniu walki. Pancernik Schleswig Holstein stał zakotwiczony w odległości ok. 500 m od Składnicy. O godz. 4.47 otworzył ogień z najcięższych dział kalibru 280 mm. Stary pancernik nie miał wielkiej wartości w bojowym starciu na morzu, ale jego wielkie działa stanowiły śmiertelne zagrożenie dla Westerplatte. Bohaterska obrona polskiej placówki odparła pierwszy atak. O godz. 6.22 komandor pancernika, Kleikamp, dostał wiadomość: "Ofiary za duże, wycofujemy się". Niemcy odstępowali, zabierając z pola bitwy 40 - 50 zabitych i rannych. O 8.55 niemiecka piechota morska, wsparta oddziałem SS - Heimwehr ponowiła atak. Siły naszej placówki już zmniejszyły się do osiemnastu obrońców. Chorąży Gryczman uzyskał od dowódcy, majora Sucharskiego zgodę na wycofanie załogi do wartowni. Pierwszego dnia niemieckie szturmy zostały odparte. Walka z dziesięciokrotnie silniejszym wrogiem trwała siedem dni, podczas których garstka obrońców, dziesięciokrotnie mniej liczna niż atakujący, wykazała się niezwykłym męstwem. 08:00 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 2 - PIERWSZY WYROK Serial historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Edyta Olszówka, Patryk Szwichtenberg, Marianna Zydek, Maja Rybicka, Dorota Landowska, Jakub Kamieński, Mirosław Haniszewski, Marek Kossakowski, Stefan Weinert, Krzysztof Szekalski, Maciej Radel, Bartosz Adamczyk Dagerowi i Wadze udaje się wyciągnąć matkę z Pawiaka. Dager nie przestaje wymierzać sprawiedliwości na własną rękę. W sklepie Tylko dla Niemców zabija szupowca, który wsadził jego matkę do Pawiaka. Później wybiera się do domu Szamały i zabija szmalcownika. Na miejscu spotyka Żydówkę Różę i decyduje się jej pomóc. Za samowolne zabijanie Niemców, Dager zostaje skazany przez Wydział Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu na karę śmierci. Ze względu na wojnę wykonanie wyroku zostaje jednak zawieszone. Dager ma szansę się zrehabilitować. Zostaje powołany patrol specjalny do likwidacji agentów i zdrajców, kryptonim Pazur. Oprócz Dagera do patrolu należy Onyks. Ich pierwszym zadaniem jest likwidacja konfidentów Kulawca i Kmicica. 08:45 PRZECZYTAJ MI TĘ HISTORIĘ - ODC. 115 Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Emilia Kowalska "Przeczytaj mi tę historię" to cykliczny program rekomendujący książki dla dzieci o tematyce historycznej. Hasło tematyka historyczna należy rozumieć dość szeroko. To np. historia Polski i świata, ale też historia naturalna, historia wynalazków, ważne postacie etc. W odcinku 115 przedstawiamy książkę Łucji Malec - Kornajew "Złoty pociąg i inne największe zagadki historii sztuki w Polsce" oraz "Hania i Hania" Joanny Rudniańskiej. 08:55 HISTORIA POLSKI - MOKRA 1939 Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Filmowa opowieść o bitwie pod Mokrą, zrealizowana w konwencji reportażu z pola walki. Narrator prowadzący relacjonuje przebieg bitwy w zaaranżowanej na potrzeby filmu scenografii, nawiązującej do polowego sztabu. Przebieg działań prowadzący prezentuje na dużej mapie sztabowej, posługując się znakomitymi modelami pojazdów, armat i sylwetek żołnierzy w skali 1:72 i 1:35. Dzięki wykorzystaniu zdjęć z drona, omawiane wydarzenia wojenne przenoszone są we współczesną przestrzeń gminy Miedźno, pozwalając widzowi odnaleźć w terenie historyczne miejsca związane z bitwą. W filmie wykorzystano także liczne sceny fabularyzowane z udziałem rekonstruktorów oraz filmowe materiały archiwalne. Film zrealizowano w ramach obchodów 80. rocznicy bitwy pod Mokrą, organizowanych przez gminę Miedźno. 09:30 ARTYLERZYSTA Z WICHRA Reportaż, 22 min, Polska, 2008 Autor: Tomasz Miegoń Zdjęcia: Krzysztof Iglikowski Reportaż ukazujący sylwetkę komandora Zbigniewa Kowalskiego. Bohater programu wspomina studia w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Toruniu, służbę oficera flagowego dowódcy floty wojennej. Zasadniczą część reportażu wypełniają jego wspomnienia z trzech dni września 1939 roku, gdy był pierwszym oficerem artylerii na niszczycielu ORP Wicher. 09:55 MARIAN NA WOJNIE. ANIMOWANA HISTORIA MARIANA WALENTYNOWICZA Film animowany, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agata Mianowska Scenariusz: Wojciech Kalwat Lektor: Zbigniew Zamachowski Koziołek Matołek i małpka Fiki - Miki, zwierzaki wymyślone przez Kornela Makuszyńskiego, to najbardziej znane postaci, które wyszły spod ołówka Mariana Walentynowicza. Ale już niewiele osób wie, że ten sam rysownik służył także jako korespondent wojenny w 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. To, co widział, nie tylko opisywał, lecz także szkicował i malował. Pozostawione przez niego rysunki, dokumentujące szlak bojowy dywizji gen. Maczka, stały się inspiracją do stworzenia animowanej miniatury o wojennych losach samego Walentynowicza. 12 - minutowa animacja, utrzymana w tradycyjnej, wysmakowanej stylistyce, odbiegającej od współczesnych masowych produkcji, w przystępny i pogodny sposób przybliża najważniejsze wydarzenia z dziejów 1. Dywizji Pancernej. Film jest znakomitą pomocą edukacyjną dla nauczycieli pracujących z dziećmi i młodzieżą w wieku 10 - 14 lat i stanowi interesujący punkt wyjścia do rozmowy np. o historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jego walory plastyczne, a także mistrzowska interpretacja Zbigniewa Zamachowskiego, narratora filmu, sprawią, że także dorośli towarzyszący młodszym widzom, będą mieli wiele radości z oglądania. 10:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TRAGICZNE MIASTO Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony oblężeniu Leningradu. 10:35 KRAINA SKARBÓW. PODRÓŻ PO WŁOSZECH - OD CASERTY PO MATERĘ. ODC. 1/6 (MERAVIGLIE THE LAND OF TREASURE) Serial dokumentalny, 52 min, Włochy, 2020 Reżyseria: Gabriele Cipollitti Lektor: Marek Ciuniel Seria dokumentalna, w której autorzy zabierają widza na wycieczkę po Włoszech, ich dziełach, miejscach i wyjątkowym stylu życia, dając świadectwo kreatywności mieszkańców tego kraju. Są to miejsca wpisane przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa, a tych Włochy mają najwięcej na świecie. Ślady przeszłości rozsiane są po całym kraju i obejmują wszystkie epoki historyczne, od neolitu i klasycznego antyku do średniowiecza, renesansu, baroku i epoki oświecenia. Ta podróż jest więc okazją do zaprezentowania dzieła rąk i przedmiotu dumy mieszkańców Włoch. 11:30 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - ODC. 31 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2024 Scenariusz: Jacek Kloczowski Zdjęcia: Wojciech Kursa "Przypadek Polski. Polityka i idee" to cykl programów przedstawiających najważniejsze postacie polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, reprezentujące różne nurty i środowiska ideowe. Wśród proponowanych ponad trzydziestu postaci są m.in. Stanisław Koźmian, Maurycy Mochnacki, Adam Jerzy Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Stanisław Cat - Mackiewicz. Autorem scenariuszy poszczególnych odcinków jest dr Jacek Kloczowski, wiceprezes Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie. Realizacja cyklu łączy wypowiedzi narratora nagrywane w wybranych miejscach nawiązujących do biografii i idei politycznych przedstawianych postaci z uzupełniającymi je wypowiedziami ekspertów nagrywanymi w studio na odpowiednio graficznie zaaranżowanym tle. Całość uzupełnią ujęcia filmowe oraz ikonografia dotycząca danego tematu /zdjęcia, pisma, dzieła malarskie/ przedstawiona przy użyciu grafiki komputerowej. Towarzyszyć im będzie narracja prowadzona z offu. 11:55 WESTERPLATTE - JESZCZE JEDNA HISTORIA Cykl reportaży, 21 min, Polska, 2011 Scenariusz: Maria Wiśnicka, Andrzej Wyrozębski W reportażu przedstawione są najnowsze wyniki badań przeprowadzonych przez historyków dotyczące obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte we wrześniu 1939 roku. W reportażu występuje Ignacy Skowron, ostatni żyjący obrońca Westerplatte oraz córka kapitana Franciszka Dąbrowskiego (zastępcy komendanta obrony majora Henryka Sucharskiego). W warstwie ilustracyjnej wykorzystano ogromną dokumentację fotograficzną i filmową dotyczącą obrony Westerplatte oraz działań wojennych pancernika Schleswig - Holstein. 12:15 NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ ŻYCIA - ODC. 5/9 - TELEFON Serial obyczajowy, 49 min, Polska, 1974 Reżyseria: Sylwester Szyszko Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Maciej Kijowski Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Zdzisław Wardejn, Stanisław Michalski, Janusz Bukowski, Marek Barbasiewicz, Eugeniusz Kamiński, Jerzy Mołga, Ludwik Pak Docent Śliwiński odmawia studentce zaliczenia w późniejszym terminie. Wieczorem w domu odbiera dziwny telefon od młodej kobiety, zamierzającej popełnić samobójstwo. Nieoczekiwanie dla siebie docent uruchamia akcję ratunkową. Jeździ z patrolem milicyjnym w poszukiwaniu kobiety, dociera do jej koleżanek i niewiernego narzeczonego. Następnego dnia patrzy na świat zupełnie inaczej. Kiedy studentka przychodzi ponownie prosić go o możliwość zaliczenia - wyznacza jej termin egzaminu. 13:15 CZTERY STRONY ŚWIATA - SYCZUAN. ODC. 11 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 14:20 KRONIKI HITLERA - ODC. 1. OBIBOK I ŻOŁNIERZ. LATA 1889 - 1918 (HITLER CHRONICLES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 15:15 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - NAJDŁUŻSZA DROGA Cykl reportaży, 13 min, Polska, 2011 Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Robert Mrozowski Wokół rocznicy powstania Armii Polskiej na Wschodzie w 1940 roku. Towarzyszymy grupie byłych żołnierzy w podróży do miejsc, w których przed siedemdziesięciu laty odzyskali życie: ze skazanych na zagładę w sowieckich łagrach ludzkich łachmanów przedzierzgnęli się w żołnierzy. Dostali od losu szansę powrotu do domów, z których wydarto ich jako młodych, niespełna dwudziestoletnich chłopców. W dodatku w mundurach, z bronią, pod własnymi znakami, mogli wyruszyć wówczas w najdłuższą droge do utraconej ojczyzny. Teraz specjalny samolot zawiezie ich do Samary, skąd udadzą się do miejsc, w ktorych formowała się armia. Są wśród nich "Buzuki", a więc ci, którzy dotarli do pierwszego obozu w Buzułuku i "Ramzesi", a więc ci, którzy do armii generała Andersa dołączyli dopiero w Egipcie. Będą ci, ktorzy wrócili do Polski po wojnie i ci, którzy nie zdecydowali się na powrót. Jest to ponadczasowa opowieść ludzi, którzy u schyłku życia wracają w miejsca, w których ocaleni z trybów totalitarnej machiny odzyskali młodość i nadzieję. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 64 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Mateusz Król, Halina Łabonaska, Piotr Gawron - Jedlikowski, Agnieszka Mandat, Marcin Rogacewicz, Wojciech Żołądkowicz, Maciej Mikołajczyk, Renata Berger, Wojciech Czerwiński, Marcin Bubółka, Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Marta Sroka, Krzysztof Pyziak, Zbigniew Waleryś Odc. 64 Jadwiga uważa, że Bóg jej potrzebuje. Postanawia więc włożyć habit i zostać mniszką. Liczy, że na jej obłóczyny przyjedzie z Krakowa syn. Bogdan przypadkowo dowiaduje się, że król jest w dużym niebezpieczeństwie. Podczas polowania Olgierd zostaje ranny i traci przytomność. Kazimierz wyznacza nagrodę za złapanie winnych. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICZY ZAMEK Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Krzysztof Dracz, Rafał Mohr, Radosław Pazura, Andrzej Szopa, Jerzy Schejbal, Dorota Deląg, Andrzej Szczytko, Eryk Lubos Zdjęcia: Waldek Szmidt W 1945 roku, gdy klęska Rzeszy była już właściwie przesądzona, zachodni wojskowi i politycy coraz baczniej przyglądali się dotychczasowemu radzieckiemu sprzymierzeńcy, a w najbliższej przyszłości - potencjalnemu rywalowi lub wręcz wrogowi. Alianci przechowywali ogromne ilości niezłamanych radzieckich szyfrogramów. Gdyby udało się zdobyć niemiecki "Aparat" i odczytać komunikaty, można by nie tylko zweryfikować intencje sojusznika, lecz także ujawnić jego agenturę na Zachodzie. Rozpoczęła się tajna, amerykańsko - radziecko - niemiecka rozgrywka o cenne trofeum. 16:55 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szołajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmie dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. Każdego dnia zostanie wyemitowany 60 - sekundowy felieton na temat tego, co danego dnia działo się w Warszawie roku 1944. Kalendarium opatrzone zostanie specjalną grafiką, archiwalnymi zdjęciami oraz nagraniami obrazującymi wydarzenia z poszczególnych dni Powstania oraz wypowiedziami świadków. 5 września. Niemcy kontynuują atak na Powiśle. Trwa ewakuacja ludności cywilnej w kierunku Śródmieścia. Obrońcy zbombardowanej poprzedniego dnia Elektrowni, po całkowitym wyczerpaniu amunicji, opuszczają ruiny gmachu pod dowództwem kapitana Stanisława Skibniewskiego pseudonim "Cubryna". Dowódca Powiśla, przybyły ze Starówki mjr Stanisław Błaszczak "Róg", wzywa ludność cywilną, aby przechodziła do Śródmieścia. Utworzono nowe przejścia i wzmocniono barykady osłaniające przepływ ludności. Dowódcą obrony Czerniakowa zostaje płk Jan Mazurkiewicz "Radosław" a zastępcą kpt. Zygmunt Netzer "Kryska". Komenda Główna AK przenosi się się do budynku "małej PAST - y", gdzie pozostanie do końca Powstania. 17:05 HISTORIA POLSKI - CHOCIM 1621 Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński, Leszek Wiśniewski Zdjęcia: Mariusz Kaźmierski Wykonawcy: Kamil Smerdel Wśród rocznic i jubileuszy, przypadających na 2021 rok, dwie rocznice wysuwają się zdecydowanie na pierwszy plan: 400 - lecie bitwy pod Chocimiem (sierpień - wrzesień 1621 roku) i śmierci w obozie chocimskim Jana Karola Chodkiewicza (24 września 1621 roku). W boju pod Chocimiem po raz pierwszy powstrzymana została ekspansja niezwyciężonego imperium islamskiej Turcji przez polsko - litewsko - kozacką (t.j ukraińską) armię, w szeregach której walczyli też żołnierze zaciężni wielu narodów chrześcijańskich Europy. Wojskami chrześcijańskimi dowodził Jan Karol Chodkiewicz, hetman wielki litewski, zwycięzca spod Kokenhausen, Białego Kamienia, Rygi i Kirchholmu, jeden z najwybitniejszych dowódców w dziejach Polski, który zmarł w obozie chocimskim, niemal do ostatnich dni wykazując żelazną wolę zwycięstwa i kunszt dowódczy, mimo postępującej gwałtownie choroby. 18:00 PIOSENKĄ PRZEZ HISTORIĘ - DYWIZJON 303 Teledysk, 9 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wykonawcy: Jakub Sienkiewicz, Tomasz Grochowalski, Piotr Łojek, Leon Paduch, Aleksander Korecki, Jacek Wąsowski Był najskuteczniejszą lotniczą jednostką aliantów w czasie Bitwy o Anglię i podczas operacji Jubilee poprzedzającej lądowanie w Normandii. 303. Dywizjon Myśliwski Warszawski im. Tadeusza Kościuszki. Winston Churchil powiedział o jego pilotach: "Nigdy w dziejach wojen tak liczni nie zawdzięczali tak wiele tak nielicznym". Dywizjon został sformowany w Anglii 2 sierpnia 1940 roku. Tworzyli go piloci z Pierwszego Pułku Lotniczego stacjonującego przed wojną w Warszawie. Ich znakiem rozpoznawczym były szkarłatne szaliki. 30 sierpnia 1940 roku, czyli dzień przed uzyskaniem gotowości bojowej dywizjonu, podczas lotu treningowego, pilot Ludwik Paszkiewicz odniósł pierwsze zwycięstwo, strącając meserszmita. Kolejnego dnia jego koledzy unieszkodliwili sześć niemieckich maszyn. W sumie w czasie całej II wojny światowej strącili ich ponad 200. Podczas Bitwy o Anglię piloci odnosili średnio ponad dwa zwycięstwa dziennie w podniebnych bataliach. W tysiąc 1942 roku szkolili amerykańskich pilotów. Uczestniczyli w operacji Overlord w Normandii i w inwazji na Niemcy. Dywizjon 303 stał się symbolem bohaterstwa i profesjonalizmu polskich pilotów. Szwedzki zespół metalowy Sabaton, dowiedziawszy się o ich wyczynach bojowych, napisał piosenkę "Aces in Exile", a Elektryczne Gitary upamiętniły ich utworem "Dywizjon 303". 18:10 FLESZ HISTORII - ODC. 677 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Autor: Piotr Mielech Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:25 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - POD WRZEŚNIOWYM NIEBEM Cykl dokumentalny, 14 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Prowadzący: Krzysztof Mroczkowski Pierwszy odcinek cyklu przypomina historię polskiego lotnictwa od 1 września 1939 roku do ostatnich dni miesiąca. Kampania Wrześniowa to preludium do Bitwy o Anglię, swoisty szkoleniowy poligon, na którym wszystkie zdobyte atuty i doświadczenia wykorzystane zostały w angielskiej bitwie. Cykl programów, przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II wojny światowej. Historia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie pisana jest najczęściej językiem historycznych statystyk, danych osobowych, dat zestrzeleń, typów maszyn. Planowany cykl "Ci cholerni Polacy" nie będzie historią poszczególnych Dywizjonów, ale opowieścią o lotnikach, uzupełnioną o dane bitewne, czy też techniczne i materiały wspomnieniowe, dotąd niepublikowane, pochodzące ze zbiorów Fundacji Charytatywnej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Obecnie w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego. Planowany cykl opowie o lotnikach, którzy walczyli w szeregach Polish Air Force w latach 1939 - 1941, czyli od chwili ewakuacji, po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, po koniec Bitwy o Anglię. 18:50 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 3 - OPERACJA KLOSZ Serial historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid dz, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Edyta Olszówka, Patryk Szwichtenberg, Marianna Zydek, Dorota Landowska, Jakub Kamieński, Maja Rybnicka, Aleksandra Justa, Marek Kossakowski, Stefan Weinert, Wiktoria Wolańska, Krzysztof Szekalski, Maciej Rad odc. 3 Częste likwidacje lokali konspiracyjnych wskazują, że grypsy z Pawiaka są przechwytywane przez Niemców. Władze podziemne odkrywają, że na Pawiaku, od jakiegoś czasu, działa nieznany im kanał dostarczania grypsów. Narażając swoje życie, Dager dostaje się na Pawiak i skutecznie identyfikuje skład nowej komórki, przekazującej grypsy. Sąsiad Jadwigi pisze donos, w którym ujawnia, że rodzina Komanów ukrywa Żydówkę. Na szczęście donos nie dociera na Szucha - wpada wcześniej w ręce braci Korzeniewskich. 19:40 CZAS PIENIĄDZA - ODC. 3. HISTORIA POLSKIEGO ZŁOTEGO Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Złotym możemy płacić w Polsce nieprzerwanie dopiero od roku 1924. Jednak po raz pierwszy pojawił się w naszym systemie płatniczym już w wieku XV i przez kolejne 600 lat historii pojawiał się wielokrotnie. Określenie złoty miało początkowo inne znaczenie dzisiaj. Nazywano tak najpierw złote monety wytwarzane poza Polską, które dzięki regularnym kontaktom handlowym z innymi rejonami Europy, coraz częściej pojawiały się u nas. Wobec narastającego chaosu wywołanego wielością walut, jakimi posługiwano się w dawnej Polsce, w tym pieniędzy wytwarzanych przez naszych sąsiadów Czechów czy Państwo Zakonu Krzyżackiego, postawiono stworzyć własny pieniądz. Tak też się stało na sejmie w Piotrkowie w 1496 roku, kiedy posłowie zdecydowali o powstaniu złotego, którego wartość ustalono w wysokości 30 srebrnych groszy. Ówczesny złoty nie był istniejącym fizycznie pieniądzem wprowadzonym do obiegu, a jedynie jednostką przeliczeniową. Pierwszą monetą, która miała wartość złotego, był wybity pod koniec panowania Zygmunta Augusta, w 1564 r. , półkopek. I miał wartość złotego, był wytwarzany ze srebra. Za panowania króla Jana Kazimierza ze względu na wojny ze Szwedami i Rosją skarb koronny świecił pustkami. Podjęto więc decyzję o biciu monet, w których zawartość kruszcu była mniejsza, niż wskazywał nominał. Za zgodą ówczesnego sejmu zaczęto wybijać monety, które świadomie nie spełniały obowiązujących norm. Rzeczpospolitą zalały wówczas tzw. tymfy o wartości nominalnej 30 groszy (a więc 1 złotego), które zawierały jedynie połowę oficjalnie podanej ilości srebra. Ich nazwa pochodziła od nazwiska holenderskiego dzierżawcy królewskich mennic Andrzeja Tymfa. I stąd powiedzenie dobry żart tymfa wart. Czasy Stanisława Augusta Poniatowskiego to rozpaczliwe i nieudane próby reformy systemu monetarnego w Polsce. Ale złoty przetrwał nawet zabory. Przez pewien czas był walutą w Królestwie Polskim. W proklamowanym przez Kongres Wiedeński Wolnym Mieście Krakowie biło, w srebrze, monety zwane złotym krakowskim. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nadal obowiązywały trzy zaborcze systemy płatnicze. 28 lutego 1919 r. Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu polskiej waluty złotego, który będzie się dzielić na 100 groszy. Jednak aż do 1924 roku w obiegu funkcjonowała marka polska wprowadzona na terenie Królestwa Polskiego w czasie I wojny światowej przez niemieckie władze. Dopiero przeprowadzona przez Władysława Grabskiego reforma walutowa ostatecznie wprowadziła polskiego złotego, który do dziś pozostaje jedyną obowiązującą w Polsce walutą. 20:00 POLSKI SZEREGOWIEC RYAN. HISTORIA BRACI KRAJEWSKICH Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2023 Reżyseria: Monika Skwirtniańska Scenariusz: Monika Skwirtniańska Zdjęcia: Wojciech Kursa W listopadzie 2023 roku, w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie otwarto wystawę, poświęconą braciom Krajewskim, rodzeństwu, z którego trzech braci poległo w wojnie obronnej 1939 roku i w czasie okupacji, a czwarty walczył w oddziałach Ponurego Piwnika i po wojnie żył z piętnem członka reakcyjnego podziemia. Ich historia przypomina tę braci Nilandów, których losy stały się podstawą scenariusza filmu "Szeregowiec Ryan", a także innych rodzeństw, które wciągnęły wichry wojen światowych (bracia von Blucher, bracia Sullivan, bracia Jardot, bracia Borgstrom). Trwają też prace nad książką, opisującą tę historię. 20:55 TUMOR WITKACEGO Film biograficzny, 106 min, Polska, 1985 Reżyseria: Grzegorz Dubowski Scenariusz: Grzegorz Dubowski, Alain van Crugten Zdjęcia: Jerzy Mrożewski Aktorzy: Janusz Zakrzeński, Jerzy Bińczycki, Anna Seniuk, Edyta Klapwyk, Laura Łącz, Stanisław Krzeptowski, Marek Barbasiewicz, Krzysztof Chamiec, Mariusz Wojciechowski, Józef Fryźlewicz, Józef Para, Jacek Romanowski, Jerzy Święch, Stanisław Bafia, Jacek Bukowski Film dokumentalny będący rekonstrukcją życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, znanego pod pseudonimem Witkacy, został wyprodukowany specjalnie z okazji setnej rocznicy urodzin artysty. Witkacy to jeden z wybitnych artystów europejskich wczesnej dekady dwudziestego wieku. Autor wielu nowel i sztuk przetłumaczonych na osiemnaście języków. Autor własnego systemu filozoficznego, teoretyk sztuki, malarz formistycznych obrazów i portretów, człowiek, który pozostawił po sobie legendę unikalnej osobowości. "Tumor" jest pierwszym fabularnym filmem, którego tematyką jest życie i twórczość artysty. Nagrody filmowe 1986: Grzegorz Dubowski - Złoty Ekran (przyznawany przez pismo "Ekran") za rok 1985 - 1985; Janusz Zakrzeński - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia. 22:50 "SENSACJE XX WIEKU" - WŁASOW (GEN. WŁASOW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Mirosław Baka, Adam Woronowicz, Bartosz Porczyk, Marek Kasprzyk, Anita Jańcia, Bartłomiej Krat Tego człowieka dwukrotnie skazano na śmierć: w 1946 roku, na mocy wyroku sowieckiego sądu, został powieszony na strunie fortepianowej, co miało przedłużyć jego mękę. Po raz drugi skazano go na śmierć cywilną, gdy propaganda rozpowszechniała fałszywe informacje o jego żołnierzach, którzy mieli mordować powstańców i ludność cywilną w Warszawie w 1944 roku. Było to oczywiste kłamstwo, gdyż w Warszawie nie było żołnierzy, a zbrodnie popełniali degeneraci Kamińskiego. Kim był generał Andrej Własow? Dlaczego ten bohater bitwy pod Moskwą w 1941 roku, decydującej dla dalszego biegu wojny, podjął kolaborację z Niemcami? Jak to się stało, że w 1945 roku, już po zakończonej wojnie, został schwytany przez NKWD? Dopiero teraz, na podstawie ujawnionych dokumentów, można odtworzyć dramatyczne wydarzenia. Jednakże wciąż nieznana pozostaje relacja Własowa i pułkownika (późniejszego generała) Reinharda Gehlena, szefa wywiadu wojskowego Fremde Heere Ost. Dlaczego ten oficer tak zabiegał o utworzenie armii Własowa, na co Hitler zgodził się dopiero w ostatnim okresie wojny? Jedyne źródło, w którym można szukać odpowiedzi na to pytanie - pamiętnik Gehlena - jest absolutnie niewiarygodne. A może przebiegłym szefem FHO nie kierowały pobudki patriotyczne, lecz chęć wykorzystania żołnierzy i zwolenników Własowa w siatce szpiegowskiej, którą budował na terenie ZSRR i którą bardzo sprawnie wykorzystał po wojnie. 23:45 KOŚCIUSZKO. PRZEWODNIK BARDZO WSPÓŁCZESNY ("KOŚCIUSZKO. WOLNOŚĆ OD PRZEMOCY") Film dokumentalny, 52 min, Polska/Litwa, 2021 Reżyseria: Piotr Kornobis Scenariusz: Piotr Kornobis Tadeusz Kościuszko to pierwszy bohater współczesnej Polski i Litwy. Film ukazuje jego biografię w dynamicznym skrócie. Konfrontuje specyfikę czasów, w których żył, z indywidualnymi cechami charakteru Kościuszki. Widz odnajdzie w tej opowieści próbę odpowiedzi na pytanie zadawane przez kolejne pokolenia Środkowoeuropejczyków - jak przetrwać na skrwawionych ziemiach, między Wschodem a Zachodem. Życie Kościuszki, typowego przedstawiciela klasy średniej XVIII wieku, jego decyzje i wybory składają się na wyjątkowo aktualną opowieść o człowieku. Tadeusz Kościuszko jest naszym bohaterem, bo odnajdujemy w nim siebie. 00:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "MANIŁOWA - BIESZCZADZKIE CMENTARZYSKO". ODC. 312 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Reżyseria: Adam Sikorski Scenariusz: Izabela Fatalska W tym odcinku autorzy programu spotykają się z badaczami historii ze Stowarzyszenia Historyczno - Poszukiwawczego "Galicja", działającego w Baligrodzie, w Bieszczadach. Oglądamy siedzibę stowarzyszenia, która jest jednocześnie minimuzeum, gdzie jego członkowie gromadzą i eksponują swoje historyczne znaleziska. W drugiej części ekipa z historykami udaje się na Górę Manyłowa (Maniłowa) 815 m n.p.m. W tym rejonie, podczas I wojny światowej toczyły się ciężkie walki między wojskami rosyjskimi i austro - węgierskimi. W marcu 1915 Austriacy chcieli się tędy przedrzeć na pomoc twierdzy Przemyśl, która była oblegana już od listopada 1914. Austriaccy minerzy podkopali się pod stanowiska rosyjskie i w ogromnym wybuchu wysadzili je. Zginęło setki Rosjan, a wiele dział zostało zniszczonych. Dziś w tym miejscu znajduje się wojenny cmentarz, o który dba Stowarzyszenie. Obok prowadzone są prace archeologiczne, a właściwie też ekshumacyjne, bo co chwila znajdowane są ludzkie szczątki, które trafiają na ten górski cmentarz. 01:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 4 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Czwarta część cyklu poświęconego obronie Helu w 1939 roku.